STRASZEWICZ Czesław

Urodzony 16 października 1904 w Białymstoku; syn Tadeusza Straszewicza, adwokata, i Marii z Szaniawskich. W wyniku wypadków wojennych wyjechał w 1916 z rodziną do Moskwy, gdzie przez rok uczęszczał do polskiego gimnazjum. W tym czasie rozpoczął twórczość literacką, pisząc dramaty o powstaniu styczniowym (rękopisy w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie). Następnie jakiś czas przebywał na Krymie, a w 1917-18 w Kostromie w Rosji. W 1918 powrócił do kraju i zamieszkał w Warszawie, gdzie rozpoczął naukę w Państwowym Gimnazjum im. S. Staszica. W czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 wstąpił na ochotnika do wojska i był żołnierzem 2. Pułku Obrony Warszawy. Został odznaczony Odznaką Ofiarnych Obywatelskiego Komitetu Obrony Państwa 1920 roku. Następnie kontynuował naukę na kursach maturalnych i w październiku 1923 otrzymał świadectwo dojrzałości. W tymże roku podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim (UW); wkrótce przeniósł się na filozofię; w 1930 nie przystąpił do egzaminu magisterskiego. W czasie studiów był członkiem Zarządu Koła Polonistów UW oraz członkiem Koła Literackiego Słuchaczy UW. Wiele podróżował do Hiszpanii, Francji, Grecji i Włoch. Debiutował w 1926 fragmentem opowiadania pt. Don Juan z Sewilli, opublikowanym w piśmie „Romans i Powieść” (nr 15). W 1928-29 ogłaszał opowiadania w „Kwadrydze”. W 1937-39 był redaktorem odpowiedzialnym „Tygodnika Ilustrowanego”, a w 1938-39 prowadził nadto dział literacki w tygodniku „Polityka” (tu m.in. w 1938 stały cykl recenzji pt. Co trzeba czytać, podpisywany (c.s.)). Fragmenty prozy, nowele, artykuły i recenzje literackie publikował w czasopismach „Gazeta Polska” (1932, 1936), „Prosto z mostu” (1935-38), „Płomyk” (1937/38), „Ateneum” (1938), „Kronika Polski i Świata” (1938-39), „Kurier Poranny” (1939), „Świat” (1939). W 1939 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich. W sierpniu 1939, zaproszony w charakterze korespondenta polskich czasopism przez towarzystwo żeglugowe Gdynia-American Lines, popłynął wespół z Witoldem Gombrowiczem na statku Chrobry do Argentyny, gdzie w Pernambuco zamierzał zbierać materiały do powieści o życiu polskiej emigracji zarobkowej. Na wieść o wybuchu II wojny światowej tym samym statkiem powrócił do Europy i zgłosił się do Wojska Polskiego we Francji; przebywał w obozie w Coëtquidan. Po upadku Francji w czerwcu 1940, przez Szwajcarię i Włochy dotarł do Anglii i w stopniu porucznika został przydzielony do stacjonującej w Szkocji 10. Brygady Pancernej gen. Stanisława Maczka, gdzie zajmował się szkoleniem żołnierzy. Zwolniony z wojska po wypadku samochodowym, od 1943 był współredaktorem i jednym ze spikerów polskiej rozgłośni radiowej Świt w Bletchley pod Londynem, podległej Ministerstwu Spraw Wewnętrznych rządu Rzeczpospolitej (RP). W 1944 został wysłany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP do Montevideo w Urugwaju jako attaché prasowy przy poselstwie polskim; służbę dyplomatyczną przerwał po kilku miesiącach. W 1944-55 kierował radiem polskim w Montevideo, a w radiu urugwajskim Espectador prowadził audycje pt. Polski Biuletyn Informacyjny. Utrzymywał się pracując początkowo jako magazynier w fabryce gumy na przedmieściach Montevideo, następnie prowadził kiosk z wyrobami tytoniowymi. Jednocześnie aktywnie działał w środowisku Polonii. W 1949 został odznaczony brazylijskim medalem Rui Barbosa. W 1953 otrzymał nagrodę Koła Byłych Żołnierzy AK w Detroit. Kontynuował twórczość literacką, publikując utwory prozą na łamach paryskiej „Kultury” (1952-53, 1955, 1957, 1961) i w wydawanych w Londynie „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza” (1954) i tygodniku „Życie” (1954). Jesienią 1956 przeniósł się do Europy, zamieszkał w Monachium i podjął pracę w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. W 1961 ożenił się z Ewą Szuman primo voto Roman, wdową po konsulu RP w Montevideo. W początku 1963 powrócił do Montevideo, gdzie zmarł 18 września 1963.
W 1964 ufundowana została nagroda im. Cz. Straszewicza w konkursie literackim Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.