BIO
Urodzony 25 stycznia 1928 w Warszawie; syn Franciszka Stillera, urzędnika, i Józefy z domu Letowt, adwokatki. Wczesne dzieciństwo spędził w majątku ziemskim dziadków Krasowszczyzna (powiat Lida, województwo nowogródzkie). W 1933 zamieszkał wraz z rodziną w Warszawie. Po wybuchu II wojny światowej przebywał ponownie w Krasowszczyźnie i uczęszczał do szkoły w Iwju. W maju 1940 przedostał się do Warszawy, pracował jako uczeń introligatorski i równocześnie uczył się na tajnych kompletach gimnazjalnych; w czerwcu 1944 otrzymał małą maturę. Uczestniczył w ruchu konspiracyjnym, w 1944 został członkiem Konfederacji Narodów i Armii Krajowej. Powstanie warszawskie zastało go poza Warszawą, w Zalesiu Dolnym. Po wycofaniu się Niemców powrócił do Warszawy i do marca 1945 pracował jako woźny w domu starców na Saskiej Kępie. W maju 1945 podjął przerwaną naukę w Liceum im. E. Plater w Zalesiu Dolnym. Debiutował w 1946 artykułem pt. Dlaczego młodzież może być zmęczona, ogłoszonym na łamach tygodnika „Odnowa” (nr 17), a jako poeta wierszem pt. Ojczyzna, opublikowanym w tygodniku „Dziś i jutro” (nr 25). W tymże roku zdał maturę i rozpoczął studia w Wyższej Szkole Dziennikarskiej w Warszawie (później Wydział Dziennikarski Akademii Nauk Politycznych w Warszawie, 1946-47) oraz na Uniwersytecie Warszawskim (UW), gdzie studiował filologię słowiańską (1946-48) i polonistykę (1946-52). Był na UW członkiem zarządów: Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej (1947-48) i Towarzystwa „Bratnia Pomoc” Studentów UW (w 1949 redagował pismo tegoż towarzystwa „Akademik”). Należał też do Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, Polskiej Partii Socjalistycznej (do 1948) i Związku Młodzieży Polskiej (do 1953). W 1948 debiutował jako tłumacz przekładem poematu Heinricha Heinego pt. Statek niewolników w „Tygodniku Robotnika” (nr 5); w następnych latach tłumaczył z języka angielskiego, niemieckiego, francuskiego, malajskiego, żydowskiego, hebrajskiego, rosyjskiego, czeskiego, a także ze słowackiego, górnołużyckiego, staroangielskiego, staroislandzkiego, szwedzkiego, duńskiego, holenderskiego, hiszpańskiego, sanskrytu i innych. Pisał i przekładał teksty pieśni masowych, ludowych i rozrywkowych. W 1949-51 kierował działem pieśni masowej w Domu Wojska Polskiego. Publikował m.in. w tygodnikach „Pokolenie” (1949-53) i „Po prostu” (1949-52). Był współzałożycielem czasopisma „Młodzież Świata” (później „Radar”; 1950-58 członek redakcji), gdzie zamieścił m.in. cykl artykułów językoznawczych Porta Linguarum (podpisanych Kazimierz Gasztowt). Współpracował też ze „Sztandarem Młodych” (1950-55) i z „Kulisami” (tu w 1957 stałe recenzje książkowe w rubryce Gablotka z książkami). W 1952 ożenił się z Elżbietą Sikorską (rozwód 1958). W tymże roku rozpoczął prace naukowe i literackie w dziedzinie filologii i folklorystyki malajskiej. W 1953-54 studiował na Uniwersytecie Wieczorowym Marksizmu-Leninizmu w Warszawie. W 1956-68 należał do Związku Polskich Autorów i Kompozytorów (ZAKR; 1966-68 przewodniczący związku). W 1957 był współzałożycielem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Indyjskiej. W 1958 ożenił się z Jolantą Walendzik, aktorką (rozwód 1965). Od 1960 należał do Związku Literatów Polskich (do rozwiązania Związku w 1983). W 1960-62 studiował indologię na UW. W 1962 zaczął pisać również w języku angielskm (m.in. przekłady pod pseudonimem Neil Stimson), niemieckim, rosyjskim, żydowskim i malajskim (wiersze pod pseudonimem Raireva Umar Anwar). W 1965-72 związany był z Bożeną Meissner (pseudonim sceniczny Bożena Biernacka), aktorką. W 1967, 1969-70 i 1974-75 przebywał w Londynie, m.in. badając rękopisy malajskie. Opublikował artykuły i listy w paryskiej „Kulturze” (pod pseudonimami: Irena Solarz, Jerzy Szperak), w wydawanych w Londynie „Wiadomościach” (pod pseudonimem Jerzy Szperak) oraz w ukazującym się w Uppsali „Aneksie” (pod pseudonimem Tomasz Harasiuk). W 1969 został członkiem Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society w Singapurze. W 1971-81 współpracował z miesięcznikiem „Literatura na Świecie” (współredaktor od 1972, redaktor numeru 8/9 w 1973), ogłaszając tam liczne artykuły, recenzje i przekłady (także pod pseudonimem Edmund Hauke). W 1971-74 wchodził w skład Komisji Statutowej Stowarzyszenia Autorów Zaiks. W 1973-74 związany był z Moniką Nowakowską. Przebywał na stypendiach twórczych, m.in. w 1974-75 w Reykjaviku, gdzie studiował filologię nordycką na Uniwersytecie Islandzkim, oraz w 1976 w Malezji i Singapurze. Odbył liczne podróże zagraniczne, m.in. po Rosji, Ukrainie, Danii, krajach Azji Środkowej i Wietnamie. W 1975-93 związany był z Małgorzatą Krasucką, malarką. W 1979 ufundował nagrodę Cegła i Fąfel za najgorszą książkę roku. W 1981 przebywał na rocznym stypendium twórczym International Writing Program University of Iowa w Stanach Zjednoczonych. Zająłł się w tym czasie z judaizmem, m.in. zaczął tłumaczyć z języka hebrajskiego. W 1982-83 publikował w „Nowych Książkach” cykl recenzji Teksty i preteksty, był też redaktorem naczelnym rocznika „Orient”, w którym publikował prace naukowe. W 1982 został kustoszem w Muzeum Azji i Pacyfiku. W 1983-93 należał do Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich (STP), Stowarzyszenia Autorów Dzieł Naukowych oraz ponownie do ZAKR, a od 1985 do Association Jean Hans Arp w Strasbourgu. W 1984 był konsultantem Teatru Żydowskiego im. E. Kamińskiej w Warszawie. W 1984-86 kierował działającym poza cenzurą wydawnictwem Rekontra, zarejestrowanym jako własne w 1991. W 1985-86 prowadził Studium Sztuki Przekładu przy Zrzeszeniu Studentów Polskich, a w 1987-88 przy Zarządzie Głównym Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich. W 1988-89 współredagował miesięcznik „Mój Świat”, na którego łamach publikował także liczne artykuły, w tym cykl Tarok i jego tajemnice. Od 1988 przebywał kilkakrotnie w Republice Federalnej Niemiec, m.in. na stypendiach Fundacji Boscha. W 1989-91 był redaktorem naczelnym Wydawnictw Przemysłowych „Wema”. W 1989-93 należał do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1990 otrzymał nagrodę Azji i Pacyfiku, ustanowioną przez Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie. W tymże roku objął redakcję serii Erotikon, publikowanej przez różne wydawnictwa. W 1993 ożenił się z Niną Gajewską, piosenkarką. W tymże roku przeszedł na emeryturę. W 1997-98 współpracował z tygodnikiem „Wiadomości Kulturalne”, a w 1998-99 z dziennikiem „Trybuna” (tu cykl felietonów językoznawczych pt. Pokaż język, kontynuowany od 2000 w dzienniku „Rzeczpospolita” później nieregularnie w innych pismach). W 1998 został członkiem Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu w Polsce i Stowarzyszenia Żydów Kombatantów. W 1998-2000 publikował w miesięczniku „Wiedza Tajemna” (tu cykl artykułów pt. Magia i jej tajemnice). W 2001 zorganizował Żydowską Gminę Reformowaną i został jej przewodniczącym. W 2002 został prezesem Stowarzyszenia Upowszechniania i Promocji Kultury Żydowskiej „Ulpan”, później „Keszer”. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2003). Zmarł 10 grudnia 2016 w Józefowie.
Twórczość
1. Wiersze o Generale Robotniku. W: Poematy o generale Świerczewskim. [Autorzy:] W. Broniewski, L. Lewin, R. Stiller, W. Woroszylski. Warszawa: Prasa Wojsk. 1949 s. 27-42.
Zawartość
2. Klatin brat Klatona. Baśnie indonezyjskie dla dorosłych. Pierwsza opowieść malajska i dalszych pięćdziesiąt osiem. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1964 [właśc. 1965], 341 s.
Zawartość
Adaptacje
teatralne
radiowe
3. Niewinny tygrys. Baśnie indonezyjskie. Warszawa: Nasza Księgarnia 1966, 272 s.
Zawartość
4. Gilgamesz. Epos babiloński i asyryjski ze szczątków odczytany i uzupełniony także pieśniami szumerskimi przez Roberta Stillera. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1967, 109 s. Wyd. 2 zmienione i uzupełnione z podtytułem Epos starożytnego Dwurzecza. Zrekonstruował i przeł. [głównie z rosyjskiego] oraz wstępem opatrzył R. Stiller. tamże 1980 [właśc. 1982]; wyd. 3 popr. i uzupełnione Kr. Vis-à-vis; Etiuda 2004.
Adaptacje
teatralne
telewizyjne
5. Skamieniały statek. Baśnie malajskie. Warszawa: Nasza Księgarnia 1967 [właśc. 1968], 333 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1976, wyd. 3 1988.
Zawartość
Adaptacje
radiowe
6. Przygoda w zegarze. [Wiersz dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1969, 8 k.
7. Córka długozębych. Opowieści polinezyjskie i inne dla dorosłych. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1970, 422 s.
Zawartość
8. Malezja. Zarys wiedzy o kraju i ludziach. [Współautor: B. Mrozek] J. Warda. Warszawa: Książka i Wiedza 1970, 237 s.
9. Mały płowy rekin. Baśń hawajska. [Dla dzieci]. Warszawa: Ruch 1970, 69 s.
Przekłady
niemiecki
wietnamski
10. Chłopczyk z wyspy Sumatry. [Wiersz dla dzieci]. Warszawa: Ruch 1971, 6 k.
11. Narzeczony z morza. Baśnie skandynawskie. Warszawa: Nasza Księgarnia 1971, 261 s.
Zawartość
12. Indonezja: rzeźba w kamieniu, drzewie, brąz, mosiądz, terakota. Ze zbiorów Andrzeja Wawrzyniaka. [Katalog wystawy]. Koszalin: Muzeum Archeologiczno-Hist. 1972, 31 s.
13. Krymhilda. Opowieść rycerska o Nibelungach. Według średniowiecznego eposu napisał R. Stiller. Warszawa: Nasza Księgarnia 1974, 468 s.
14. Semantyka zbrodni. (Nota z 25 kwietnia 1943 i sowiecki sposób myślenia). „Aneks”, Uppsala 1974 nr 6 s. 100-132. Wyd. osobne [Przedmowa: M. Saski]. Warszawa: Officyna Liberałów* 1981 [właśc. 1984], 36 s. Wyd. nast.: wyd. 3 poprawione tamże* 1984, Warszawa: Rekontra* 1986.
15. Dr. hab. Sauerlandowi respons kozacki. [Esej polemiczny]. Warszawa.: [b.w.] 1977, 37 k., powielone.
16. Zardzewiały miecz. Opowieści skandynawskie. Warszawa: Iskry 1977, 262 s.
Zawartość
17. Zwierzydełka. [Wiersze]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1977, 52 s.
18. Chomiki. [Wiersz dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1980, [16] k.
19. Co to jest Nusantara? Z informatorem o Muzeum Azji i Pacyfiku. Warszawa: Muzeum Azji i Pacyfiku 1982, 14 s.
Przekłady
angielski
20. Kilka słów o przekładach za trzy grosze. Lublin: Teatr im. J. Osterwy 1986, 16 s.
21. Chłopiec okrętowy. Baśń oparta na motywach norweskich. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1987, 34 s. Zob. poz. ↑.
22. Listy do kochanki. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1987, 68 s.
Zawartość
23. Małpa i jej małżonek oraz inne stare i nowe opowieści ze świata malajskiego dla dorosłych. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1987, 270 s.
Zawartość
24. Kto jest mądry? Przysłowia i sentencje żydowskie z trzech tysięcy lat. Gdynia: Uraeus 1999, 335 s.
25. Pierwszy raz w życiu. Wiersze 1945-1950. Warszawa: Rekontra 1999, 72 s.
26. Romans archeologa. [Wiersze]. Warszawa: Rekontra 2000, 57 s.
27. Teatr na dwa szepty. [Wiersze]. Warszawa: Rekontra 2000, 112 s.
28. Pokaż język, czyli rozróbki i opowieści o polszczyźnie oraz 111 innych językach. Kraków: Etiuda 2001, 365 s.
29. Z czarnowłosych gwiazd. [Wiersze]. Warszawa: Rekontra 2002, 31 s.
30. Kto wierzy w gong. [Wiersze]. Warszawa: Rekontra [2003]. Wyd. 2 Kraków: Vis – a vis; Etiuda 2003, 143 s.
31. Żydzi na wesoło. [Anegdoty]. Kraków: vis – a – vis; Etiuda 2004, 425 s.
32. Baśnie indonezyjskie. Częstochowa: Zespół Szkół Plastycznych im. J. Malczewskiego [2005], 67 s.
33. Lemie! po co umarłeś? Opowieść w reminscencjach. Kraków: Vis – a – vis; Etiuda 2006, 130 s.
Wydania osobne tekstów pieśni i piosenek z nutami, m.in.
Przekłady i adaptacje
Adaptacje
teatralne
Cz. 1. Hej, to ja! 1992, 296 s. Wyd. 2 tamże 1996.
Cz. 2. Ja chcę wszystko! 1992, 337 s. Wyd. 2 [z dialogami S. Rabe] tamże 1996.
Cz. 3. Lepszy ja niż nikt! 1993, 319 s.
Zawartość
Zob. też Prace redakcyjne poz. ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑.
Inne przekłady
Wydania osobne przekładów tekstów pieśni i piosenek z nutami, m.in.
Prace redakcyjne
Zawartość
Zawartość
Zawartość
Zob. też Przekłady poz. ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑.
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1953, 1975, 1988, 2000.
