BIO

Urodzony 27 grudnia 1900 w Krakowie; syn Leona Stępowskiego, aktora, i Anny z Więckowskich. W 1918 ukończył IV Gimnazjum im. H. Sienkiewicza w Krakowie. Jesienią 1918 wstąpił do 5. Pułku Legionów Polskich; uczestniczył w walkach z Ukraińcami, kolejno o Przemyśl i Lwów (urlopowany latem 1919). Wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej; w październiku 1920 przeszedł w stopniu kaprala do rezerwy i podjął naukę w Państwowej Szkole Morskiej w Tczewie. W grudniu 1920 złożył eksternistycznie egzamin maturalny w IV Gimnazjum w Krakowie. W 1921-22 był uczniem Wydziału Nawigacyjnego Państwowej Szkoły Morskiej w Tczewie, uczestniczył w rejsach ćwiczebnych na Bałtyku. Debiutował w 1921 jako autor Szopki, wystawionej przez uczniów tej szkoły. Ze względów zdrowotnych zmuszony był przerwać naukę. Po powrocie do Krakowa studiował w 1922/23 nauki chemiczne, a w 1923-26 polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ). Pierwszy utwór poetycki pt. Chłopczyk Mi ogłosił w 1924 na łamach „Głosu Narodu” (nr 34). Z dziennikiem tym współpracował następnie do 1930, publikując m.in. liczne recenzje filmowe i sportowe (podpisane też: esjot, Esjot, (Esjot), J.S., J.St., Janusz St., (jotes), Jotes, S.O.S.). Należał do akademickiego koła literacko-artystycznego UJ Helion, w 1924 wszedł w skład zespołu redakcyjnego organu tego koła, „Helionu”. Wiersze, artykuły i recenzje zamieszczał także w „Nowej Reformie” (1924-26), „Ilustrowanym Kurierze Codziennym” (1925-26) i jego dodatku „Kurierze Literacko-Naukowym” (tu m.in. w 1926 rubryka Sylwetki teatralne). Po rozwiązaniu Helionu został w 1926 członkiem koła Litart i do 1927 pracował w redakcji organu tej grupy, „Gazecie Literackiej”, której był współorganizatorem (zamieszczał tu także m.in. liczne recenzje teatralne). W 1927 opuścił Kraków i przez kilkanaście miesięcy przebywał w Poznaniu, gdzie nawiązał współpracę z miejscową prasą, m.in. z „Tęczą” (1928-31); był też członkiem grupy literackiej Loża (1928-29).W tym czasie pełnił obowiązki redaktora naczelnego tygodnika „Przyjaciel Młodzieży,” współpracował także z miesięcznikiem „Przegląd Oświatowy.” Był członkiem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich. W 1929 zamieszkał w Warszawie i podjął współpracę z „Tygodnikiem Ilustrowanym” (1929-33; teksty publikowane na łamach tego periodyku podpisywał też Andrzej Kaznowski). W 1929-30 podróżował statkami handlowymi, m.in. do Skandynawii, Algierii i Maroka. W 1930 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP). W 1930-32 pełnił obowiązki sekretarza redakcji pisma „Echa Leśne”, gdzie ogłaszał do 1933 liczne wiersze i artykuły. W 1932 rozpoczął współpracę z Polskim Radiem w Warszawie jako autor słuchowisk, głównie o tematyce morskiej. W 1935-39 umieszczał wiersze, opowiadania i artykuły w pismach: „Morze, Polska na Morzu” (też podpisane: J.S., J.St.), „Sprawy Morskie i Kolonialne” oraz „Szkwał”. W 1937 odbył podróż morską wzdłuż wybrzeża Pomorza Zachodniego. W tymże roku ożenił się z Henryką Zubrzycką, urzędniczką w Polskim Radiu. Po wybuchu II wojny światowej został ranny podczas bombardowania Warszawy. W czasie okupacji niemieckiej przebywał nadal w Warszawie. Aresztowany przez gestapo latem 1940 wraz z innymi literatami w Karolinie, więziony był na Pawiaku. Po zwolnieniu utrzymywał się m.in. z drobnego handlu książkami. Kontynuował pracę literacką, m.in. przygotowywał do druku pamiętniki ojca, Leona Stępowskiego (rękopis pamiętników uległ spaleniu podczas powstania warszawskiego). W czasie powstania warszawskiego pracował w redakcji radiostacji powstańczej Armii Krajowej „Błyskawica”. Po upadku powstania przebywał najpierw w obozie przejściowym w Pruszkowie pod Warszawą, później we wsi Mysławczyce pod Krakowem. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej początkowo zamieszkał w Łodzi, gdzie pracował jako korespondent „Polski Zbrojnej”, następnie przeniósł się na Wybrzeże i od lipca 1945 do 1946 kierował działem kultury i sztuki „Dziennika Bałtyckiego”. Był współorganizatorem Klubu Literatów w Sopocie (1945; pełnił także funkcję przewodniczącego), Oddziału Gdańskiego ZZLP (1946-48) oraz Klubu Marynistów Ligi Obrony Kraju. Wchodził w skład Wojewódzkiej Rady Kultury i Sztuki w Gdańsku. W 1946 zainicjował powstanie, a następnie pełnił obowiązki redaktora naczelnego miesięcznika społeczno-politycznego „Wiatr od Morza”. W 1947-48 pracował jako kierownik referatu prasowo-propagandowego przedsiębiorstwa Gdynia – Ameryka Linie Żeglugowe. W 1948-49 prowadził na Wybrzeżu akcję odczytów popularyzujących literaturę. W latach pięćdziesiątych należał do warszawskiego Klubu Marynistów Ligi Przyjaciół Żołnierza oraz wchodził w skład jury nagrody literackiej im. M. Zaruskiego. W 1950 zamieszkał pod Warszawą, początkowo w Józefowie, a następnie w Radości; w 1959 przeprowadził się do Warszawy. Od tegoż roku pracował w Warszawie w Dziale Audycji Masowych Polskiego Radia. Współpracował jako recenzent z czasopismami „Nowe Książki” (od 1949), „Książka dla Ciebie” (1954-56), „Nowiny Literackie i Wydawnicze” (1957-58). Od 1958 poważnie chorował. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1967). Zmarł 27 marca 1969 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Powązkowskim.

Twórczość

1. Sad w środku miasta. Powieść. Rzeszów: Księgarnia Wł. Uzarskiego [1926], 172 s.

2. S.O.S. (Sinko o Since). Głos Narodowy 1927 nr 86. Wyd. osobne z podtytułem Prawda o Tadeuszu Since. Kraków: Główna Księgarnia Krakowska 1927, 20 s.

3. Turniej żywych szachów. (Rozsądzenie sprawy w spotkaniu Polski z Turcją na szachowe tablice). [Poemat]. Kraków: Polski Biały Krzyż 1927, 14 s. Wyd. 2 Warszawa: Dom Książki Polskiej 1930, 29 s. Prapremiera: Kraków 1927.

Prapremiera: 29 czerwca 1927 na dziedzińcu Wawelu z okazji uroczystości sprowadzenia zwłok J. Słowackiego.

4. Za króla Jana. [Widowisko plenerowe]. Prapremiera: Poznań 1929. Polskie Radio 1929. Druk fragmentów: pt. Sobieski i Marysieńka. „Świat Kobiecy” 1930 nr 12; pt. Ostatni król. „Tęcza” 1933 nr 9.

Prapremiera: na stadionie w Poznaniu z okazji otwarcia Powszechnej Wystawy Krajowej.

5. Opowieść bałtycka. [Widowisko plenerowe]. Prapremiera: Gdynia, Teatr im. S. Żeromskiego z Warszawy 1932. Druk fragmentów „Echa Leśne” 1932 nr 8.

Fragmenty utworu zostały włączone do poematu Legenda o masztowej sośnie zob. poz. .

6. Beczka zdrowia. [Słuchowisko radiowe]. Polskie Radio 1934. Druk z podtytułem Sceniczna książeczka z żywymi obrazkami o pracy i działalności PCK. Muzyka: W. Macura. W: Polski Czerwony Krzyż w słowie i pieśni. Warszawa 1935 s. 51-68.

7. Legenda o masztowej sośnie. [Poemat]. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1934, 63 s. Wyd. 2 w oprac. i ze słowem wstępnym J. Kordela. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1978 [właśc. 1979].

Nagrody

Nagroda marynistyczna im. J. Szareckiego w 1935.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: T. Kalińska. Polskie Radio 1989.

8. Na morskich szańcach Rzplitej. [Słuchowisko]. Prapremiera: radiowa: Polskie Radio 1934; teatralna: Gdynia, Teatr Marynarki Wojennej 1938. Wyd. z podtytułem Kronika historyczna 1635 roku w 6 odsłonach. Warszawa: Wydawnictwo Ligi Morskiej i Kolonialnej 1935, 143 s.

Wydanie ze słowem wstępnym J. Stępowskiego pt. Polskie morze na tle epoki Władysława IV, s. 9-23.

9. Heca w Jaźwinach. Groteska teatralna w 2 odsłonach na temat pociesznych wierzeń w znachorstwo i zabobony. Warszawa: Związek Teatrów Ludowych 1935 [antydatowane 1934], 37 s. Polskie Radio 1936.

Sztuka wystawiana przez zespoły Związku Teatrów Ludowych w 1937-1939.

10. Gdynia. Deklamacje, śpiewy, tańce i pieśni kaszubskie. Inscenizacja: W. Tatarkiewicz-Małkowska. Polskie Radio ok. 1936. Wyd. Warszawa: Wydawnictwo Ligi Morskiej i Kolonialnej 1936, 64 s.

Zawartość

Gdynia [poemat]; Inscenizacja; Ilustracja muzyczna do utworu poetyckiego pt. Gdynia; Oj, żeglarzu, żeglaj-że! [inscenizacja kaszubskiej pieśni ludowej]; Marsz kaszubski. Inscenizacja utworu poetyckiego Hieronima Derdowskiego.

11. Modlitwa do Ducha Świętego o siłę zwycięską na polskim morzu. [Poemat]. Warszawa: Oficyna Warszawska 28 sierpnia 1939, 8 s.

Wydanie bibliofilskie w 530 egzemplarzach numerowanych, 300 egzemplarzy stanowiło dar na rzecz Funduszu Obrony Morskiej.

12. Od Winety do Gdyni. [Reportaże]. Powst. 1939. Druk fragmentów pt. Polski brzeg z niemieckiego statku. „Myśl Polska” 1938 nr 13; pt. Gdynia zwycięska. „Myśl Polska” 1939 nr 13-14.

Reportaże z podróży po Pomorzu Zachodnim i Rugii przygotowane do druku w 1939; maszynopis w Bibliotece Polskiej Akademii Nauk, Oddział w Gdańsku.

13. W świecie i w domu. [Wiersze]. Powst. ok. 1943.

Tom (złożony z wierszy powstałych przed 1939) przygotowany do druku w 1943 (pod pseudonimem: Władysław Wiąckowski) i zakupiony przez Z. Mitznera dla mającego działać po wojnie wydawnictwa Wisła; maszynopis w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie.

14. Gwiazdy nad kilwaterem. [Wspomnienia]. Powst. 1946. Druk fragmentów: „Tygodnik Wybrzeże” 1948 nr 45-50, 1949 nr 1-2.

Maszynopis w Bibliotece Polskiej Akademii Nauk, Oddział w Gdańsku.

15. Opowieść o Drzymale. [Utwór sceniczny]. Prace Świetlicowe 1957 nr 6 s. 37-52.

16. Krzywousty. [Powieść]. Powst. 1958.

Autograf, maszynopis i materiały w Bibliotece Polskiej Akademii Nauk, Oddział w Gdańsku.
Utwór wystawiany przez amatorskie zespoły teatralne od 1957.

Wydania osobne tekstów pieśni i piosenek z nutami, m.in.

Do widzenia. [Muzyka: A. Pająk] A. Lenczowski. Warszawa: M. Arct 1935, 16 s.
Dzwon okrętowy. [Muzyka:] Z. Moczyński. [Warszawa:] Liga Morska i Kolonialna 1938, 3 s.
Kto z nazwiska znał Matyska. [Muzyka:] W. Laski. Warszawa: Liga Morska i Kolonialna 1938, 3 s.
Piosenka o FOM-ie. [Muzyka:] Z. Moczyński. [Warszawa:] Liga Morska i Kolonialna 1938, 3 s.
Przyszła Kryska na Matyska. [Muzyka:] Z. Moczyński. [Warszawa:] Liga Morska i Kolonialna 1938, 3 s.

Słuchowiska radiowe, m.in.

• zob. Twórczość poz. , , .
Jeden dzień z dzieciństwa Fryderyka Chopina. Polskie Radio 1931.
Baśń o szewczyku Znajdzie i cudownych trzewiczkach burmistrzanki. Polskie Radio 1933.
Legenda o bursztynowej koronie. Polskie Radio 1933.
Na wiedeńskim polu. Polskie Radio 1933.
Człowiek z ekranu. [Współautorka:] I. Dehnelówna. Polskie Radio 1934.
Łapaj złodzieja. Polskie Radio 1934.
Na letniakach. Polskie Radio 1934.
Surabaya” musi pójść na dno. Polskie Radio 1934.
Święto wiosny. Polskie Radio 1934.
Zaczarowany kurant. Polskie Radio 1935.
Jędrzej nad morzem. Polskie Radio 1937.
Nieznany rapsod. Polskie Radio 1937.
O tym, jak stary zegar witał nowy rok. Polskie Radio 1945.
W boju o Kołobrzeg. Polskie Radio 1954.

Prace redakcyjne

1. T. Łapiński: Powstańcy na morzu w wyprawie na Litwę. [Pamiętnik]. Oprac.: J. Stępowski. Powst. ok. 1943.
Opracowanie XIX-wiecznego pamiętnika, zakupione w 1943 przez Z. Mitznera dla mającego działać po wojnie wydawnictwa Wisła; maszynopis w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie.
2. Morze. Wybór poezji i prozy. Oprac. i objaśnieniami opatrzył J. Stępowski. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1952, 328 s. Wyd. 2 tamże 1954.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1951, 1964, 1966.

Wywiady

W cieniu legendy o masztowej sośnie. Rozm. S. Telega. Odra 1948 nr 47.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1964.
Rocznik Literacki 1969 wyd.1971 (J. Chudek).
Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. T. 4. Warszawa 1997 (H. Dzienis).
Polski słownik biograficzny. T. 43. Warszawa 2004-2005 (M. Kotowska-Kachel).

Ogólne

Artykuły

W. Rogowicz: Legenda o masztowej sośnie. (O twórczości Janusza Stępowskiego). Kurier Poranny 1935 nr 7.
W. Zechenter: Wspomnienie o Januszu Stępowskim. Życie Literackie 1969 nr 16.
J. Treder: Janusz Stępowski a Kaszuby. Pomerania 1979 nr 7/8.
J. Kordel: Janusz Stępowski – zapomniany literat i dziennikarz Wybrzeża Gdańskiego. Gdański Rocznik Kulturalny 1987.
J. Konieczny: Janusza Stępowskiego związki z morzem i Pomorzem w latach 1945-1950. W tegoż: Z problemów życia literackiego na obszarze zaboru pruskiego w XIX i XX wieku. Bydgoszcz 1993.
A. Malcer: Pierwsze jaskółki wśród mew. Tytuł 1998 nr 4.

Sad w środku miasta

Z. Żygulski. „Lwowskie Wiadomości Muzyczne i Literackie1925/1926 nr 9.
[W. Zechenter] W.Z. „Gazeta Literacka 1926 nr 7.

S.O.S. Prawda o Tadeuszu Since

K. Irzykowski: Ponure „demaskowanie. Wiadomości Literackie 1927 nr 23, przedruk w tegoż: Pisma rozproszone. T. 2. Kraków 1999.

Legenda o masztowej sośnie

P. Hulka-Laskowski. „Nowa Książka1935 z. 8.
K.W. Zawodziński. „Rocznik Literacki 1934” wyd. 1935.

Morze

R. Karst: Książka o morzu. Żołnierz Wolności 1952 nr 199.
T. Nakłos: Pożyteczna antologia. Morze 1952 nr 9.
L. Prorok: Antologia marynistyczna. Tygodnik Powszechny 1953 nr 16.