ZBYSZEWSKI Karol

Urodzony 1 lipca 1904 we Frantówce pod Daszowem na Ukrainie (powiat Humań) w rodzinie ziemiańskiej; syn Mariana Alfreda Zbyszewskiego i Katarzyny z Żeromskich. Do 1914 przebywał na wsi. Z chwilą wybuchu I wojny światowej zamieszkał wraz z rodziną w Kijowie, gdzie najpierw przez dwa lata uczęszczał do gimnazjum rosyjskiego, po czym przeniósł się do III klasy szkoły polskiej. W 1919 w czasie inwazji bolszewickiej opuścił Kijów, przedostał się do Polski i zamieszkał w Warszawie. Kurs V klasy gimnazjum odbywał w domu. W 1920 podjął naukę w VI klasie w Ośmioklasowym Gimnazjum Męskim Kazimierza Kulwiecia w Warszawie. Po zdaniu matury w 1924 rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim; w 1929 uzyskał magisterium. W tym czasie był czynnym zawodnikiem Akademickich Zespołów Sportowych; uprawiał pływanie, piłkę nożną, wielokrotnie zdobył mistrzostwo akademickie Polski w tenisie. Po studiach pracował jako nauczyciel historii w gimnazjum w Otwocku pod Warszawą oraz jako archiwista w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W 1928 podjął pracę dziennikarską w wileńskim dzienniku „Słowo”, gdzie anonimowo publikował drobne artykuły i felietony satyryczne; w 1930 ogłosił w „Przeglądzie Literackim” (nr 5/6) tekst podpisany pełnym nazwiskiem pt. Kuźnia książki. (Wędrówka rękopisu – zanim dostanie się do rąk czytelnika. Rozwijając twórczość literacką, ogłaszał też m.in. w „Prosto z mostu” (1936-39; tu w 1938-39 cykl felietonów pt. Ryżową szczotką podpisany: Karol...ski), „ABC” (1937), „Gońcu Warszawskim” (1938), „Kronice Polski i Świata” (1938-39) i „Polityce” (1938-39). W 1938 przedstawił zbeletryzowaną biografię pt. Niemcewicz od przodu i tyłu jako rozprawę doktorską (promotor profesor Marceli Handelsman), która łączyła historyczne badania naukowe z elementami literatury; rozprawa nie została przyjęta. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 przedostał się przez Litwę i Szwecję do Francji, gdzie wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego i został skierowany do obozu w Coëtquidan. Należał do zespołu redakcyjnego pisma „Polska Walcząca”. Od stycznia 1940 publikował utwory i artykuły w wydawanym w Paryżu tygodniku „Słowo”. Przydzielony do Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich, brał udział w kampanii norweskiej jako goniec motocyklowy. Został odznaczony Norweskim Medalem Obrony. Następnie krótko walczył we Francji, a po jej klęsce ewakuował się do Szkocji, gdzie nadal odbywał służbę wojskową. Od jesieni 1940 współpracował z wydawanym przez Ministerstwo Informacji i Dokumentacji Rzeczpospolitej Polskiej (RP) w Londynie „Dziennikiem Polskim” (do 1943). Publikował nadto m.in. w „Polsce Walczącej” (Londyn, 1940, 1942), „Wiadomościach Polskich” (Londyn, 1940-41, 1943). Za opublikowany w tym piśmie artykuł pt. Żołnierze, których znam: Poleszuk (1941 nr 3), przedstawiający przedwojenne przygotowania wojska do walki z czołgami, uznany przez dowództwo polskie w Szkocji za paszkwil, został postawiony przed sądem wojennym w Perth i skazany na karę dwóch miesięcy więzienia w zawieszeniu. Od 1944 współpracował z „Dziennikiem Polskim i Dziennikiem Żołnierza” (Londyn; tu m.in. stała rubryka felietonów pt. To i owo; podpisany: K.Z.). Po wojnie pozostał na emigracji i zamieszkał na stałe w Londynie. Był członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (ZPPnO) oraz Związku Dziennikarzy RP w Londynie, w którym przez wiele lat pełnił funkcję wiceprezesa. Kontynuował stałą współpracę z „Dziennikiem Polskim i Dziennikiem Żołnierza” (1950-88; tu w 1952-54 rubryka codzienna pt. To i owo; w 1956 cykl reportaży pt. Autem po Italii; w 1958 kronika tygodniowa pt. Tydzień w Londynie; w 1964-73 cykl felietonów pt. Tylon; w 1972 cykl reportaży pt. Od kopalni do Irkucka; w 1973-75, 1979-80 cykl felietonów pt. Dzień po dniu, podpisanych: K. Zbysz. i K. Zb.; w 1985 cykl felietonów pt. Drobne niedokładności; nadto w różnych latach felietony tygodniowe o zmieniającym się tytule: Dawki we czwartki, Gadki we czwartki, Kartki we czwartki, Kwiatki we czwartki, Migawki we czwartki, Notatki we czwartki, Pogwarki we czwartki, Skrawki we czwartki, Wprawki we czwartki). Ogłaszał też fragmenty prozy, artykuły i recenzje w wydawanych w Londynie „Wiadomościach” (1952-80, z przerwami) i „Tygodniu Polskim” (dodatku „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza”, 1961-76, z przerwami) oraz w paryskiej „Kulturze” (1953-54). Współpracował również z Radiem Wolna Europa. W 1958 otrzymał nagrodę ZPPnO za twórczość felietonową, a w 1960 nagrodę Fundacji im. T. Zabłockiego, przyznawaną przez Związek. W 1973 został redaktorem naczelnym „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza”; funkcję tę sprawował do przejścia na emeryturę w 1984. W tymże roku otrzymał tytuł Seniora Związku Dziennikarzy RP w Londynie, a w 1985 Nagrodę Dziennikarską tegoż Związku. Powstałe w tym czasie utwory prozatorskie publikował w „Orle Białym” (Londyn, 1985-87). Zmarł 16 listopada 1990 w Londynie. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.