Print

BIO

Urodzony 31 lipca 1926 w Kiwercach pod Łuckiem (województwo wołyńskie); syn Ludwika Załuskiego, nadleśniczego, i Rajmundy z Kosmulskich, nauczycielki. Po wybuchu II wojny światowej i włączeniu ziem wschodnich do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) został w 1940 wraz z rodziną wywieziony do północno-wschodniego Kazachstanu; tu pracował w spółdzielni szewskiej oraz jako pomocnik strażnika rzecznego na Irtyszu i traktorzysta. W styczniu 1944 zgłosił się do I Korpusu Polskiego w ZSRR, formowanego w Sielcach nad Oką, i został przydzielony do 9. Pułku 3. Dywizji Piechoty im. R. Traugutta. W lipcu tegoż roku zdał eksternistycznie egzamin oficerski. Najpierw jako podoficer, następnie jako oficer brał udział w walkach I Armii Wojska Polskiego nad Wisłą i Pilicą o przyczółek warecko-magnuszewski, w desancie na przyczółek czerniakowski w Warszawie w czasie powstania warszawskiego, w działaniach w rejonie Wału Pomorskiego, Kołobrzegu, nad Odrą i w bitwie o Berlin. Po zakończeniu wojny uczestniczył w akcjach zbrojnych przeciwko oddziałom Ukraińskiej Powstańczej Armii na terenie powiatów lubaczowskiego, tomaszowskiego i jarosławskiego. Pozostał jako oficer zawodowy w ludowym Wojsku Polskim (WP) i podjął studia w Wyższej Szkole Oficerów Polityczno-Wychowawczych, po czym pracował w pionie politycznym WP. Był członkiem Polskiej Partii Robotniczej (od 1948 Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR)). Ożenił się z Marią Lukas. Debiutował w 1948 na łamach pisma „Praca Polityczno-Wychowawcza w Wojsku” (nr 5/6) dwoma artykułami: Jak należy czytać gazety. Wolna trybuna oraz Szkolenie teoretyczno-polityczne oficerów polityczno-wychowawczych (tu współautor: Z. Safjan). Od 1948 stale współpracował z Prasą Wojskową jako autor recenzji i szkiców z pogranicza historii literatury, literatury i filmu. W 1951 objął stanowisko zastępcy redaktora naczelnego miesięcznika „Wojsko Ludowe” i jednocześnie rozpoczął stałą działalność dziennikarską i publicystyczną. W Polskim Radiu wygłaszał cykle gawęd dla młodzieży (po 1951). Artykuły i recenzje ogłaszał m.in. w „Żołnierzu Polskim” (1953) i „Żołnierzu Wolności” (1953, 1956, 1958, 1968-69) oraz „Polityce” (1958, 1966), „Książce dla Ciebie” (1956; tu stała współpraca), „Nowinach Literackich i Wydawniczych” (1957) oraz „Polityce” (1958, 1966). W 1959 otrzymał nagrodę Ministra Obrony Narodowej. W 1962 został mianowany pułkownikiem. Od 1963 był członkiem Związku Literatów Polskich; pełnił tu m.in. funkcję pierwszego sekretarza Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR przy Oddziale Warszawskim, wiceprezesa Oddziału Warszawskiego (1969-72) i członka Prezydium Zarządu Głównego. W 1964 i 1974 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia w dziedzinie literatury. Kontynuował działalność publicystyczną, drukując m.in. w „Nowej Kulturze” (1963), „Ekranie” (1965), „Stolicy” (1965), „Życiu Warszawy” (1966), „Miesięczniku Literackim” (1968), „Kulturze” (1969) i „Życiu Literackim” (1969). Był członkiem Komitetu Warszawskiego i zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR. W 1969 został wybrany na posła na Sejm Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej z ziemi koszalińskiej. W 1974 otrzymał Złoty Ekran (nagrodę telewidzów za indywidualność artystyczną), w 1975 nagrodę Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za publicystykę kulturalną, w 1977 nagrodę miasta stołecznego Warszawy. Odznaczony m.in. trzykrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1957), Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1977) oraz (pośmiertnie) Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1978). Zmarł 5 marca 1978 w Warszawie.

Twórczość

1. Drogi. Scenariusz filmowy. [Współautor:] Z. Safjan. Powst. 1950.

Nagrody

W 1950 nagroda Filmu Polskiego – Dyrekcji Programowej w konkursie na nowelę filmową o współczesnej problematyce polskiej.

2. Towarzysz Gorący. Sztuka w 3 aktach. [Współautor:] Z. Safjan. Powst. ok. 1950.

Maszynopis w Archiwum Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie.

Nagrody

Nagroda w konkursie Ministerstwa Kultury i Sztuki i Związku Literatów Polskich na sztukę teatralną poświęconą 10-leciu Polski Ludowej w 1953.

3. Wojsko Polskie, ojczyzny wierna straż. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1951, 36 s.

Popularne opracowanie dotyczące charakteru, zadań i funkcji społeczno-politycznych ludowego Wojska Polskiego.

4. Decyzja kaprala Bilskiego. [Powieść; współautor: Z. Safjan]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1954, 99 s.

Autor podpisany: Zbigniew Benard.

5. Pierwszy strzał. [Utwór dramatyczny]. „Żołnierz Polski” 1955 nr 6 s. 18-20. Przedruk „Materiały Repertuarowe Domu Wojska Polskiego” 1956 nr 1 s. 29-39.

6. Przepustka do historii. Szkice o żołnierskich drogach czasu II wojny światowej. Uwagi i polemiki. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1961, 227 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 [rozszerzone] 1963, wyd. 3 1964, wyd. 4 1966, wyd. 5 1967. Przedruk zob. poz. ↑ [2].

Zawartość

Wizje i rewizje. – Uzupełnienia chyba niezbędne: Wrzesień nieznany; Gorzka chwała zwyciężonych; Zwycięzcy nie święcili triumfu. – Moja rzecz, rzecz bliska: Literatura, której nie ma; Ci sami; Kilka notatek do nienapisanej epopei; Życiorys 200 tysięcy; Kąt widzenia. – Przepustka do historii: Wkład: ofiary czy czyny?; Koszt wysiłku i waga działania; Sens Września; Wkład walki podziemnej; Rola ostatnich bitew. – Sens wysiłków: Potrzeba syntezy czynu zbrojnego; Dialektyka żołnierskich dziejów. – W wyd. 2 nadto: Obrachunek włodarzy; Paradoksy pierwszego aktu; Przemilczany egzamin; Do Kraju i dla Kraju; Niebezpieczeństwo późnego widzenia; Polityka i strategia zwycięstwa; Wynik ostateczny; Z dokumentów.

Przekłady

rosyjski

Propusk v istoriju. [Przeł.:] D.T. Georgieva i M.M. Rymži. Moskva 1967.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

7. Siedem polskich grzechów głównych. [Szkice historyczne]. Warszawa: Czytelnik 1962, 239 s. Wyd. nast.: tamże wyd. 2 1963, wyd. 3 1965; wyd. 4 Warszawa: Iskry 1968.

Nagrody

III nagroda Ministra Obrony Narodowej w dziedzinie publicystyki w 1962 oraz nagroda Klubu Studentów Wybrzeża „Żak” w 1964.

Zawartość

Wstęp. – Bałwochwalcy i szydercy: Rzeźnia narodowa; Co o tym sądził KuK Infanterist Józef Szwejk?; „Król Ubu, czyli Polacy”; Potępienie umierających frajerów; Siedem grobów głównych. – Traktat o samobójcach, czyli domniemane grzechy polskie: Zuchwalcy, czyli grzechy piesze, – Grzech pierwszy: z kosami na harmaty, – Grzech wtóry: z dubeltówkami na karabiny; Żeby nie było nieporozumień; Szaleńcy, czyli grzechy kawaleryjskie, – Grzech trzeci: z szablami na baterie, – Grzech czwarty: z lancami na czołgi; Jak to było pod Krojantami; Metaforyka Września; Straceńcy, czyli grzechy pirotechniczne, – Grzech piąty: „Reduta Ordona”, – Grzech szósty: Westerplatte; Od antybohaterszczyzny do kolaboracji; Polska – Ordonem narodów; Topielcy ceremonialni – a właściwie jeden książę Józef, – Grzech siódmy: „Bóg mi powierzył honor Polaków”; Statysta czy charakternik? Intermezzo: koloryt narodowy, – Grzechy ósme, czyli o czym w Piśmie głucho: Małe przypomnienie szturmowania nieba; Punkt wyjścia: Apogeum mocy; Punkt wyjścia: Apogeum grozy, – Grzechy ósme: Czternastu z jednym karabinkiem; Teoretyczne możliwości i historyczna rzeczywistość, – Grzechy ósme: między Trigubową a Połzuchami; Wzajemny kredyt i wspólna krew; O „miejsce pod słońcem” dla milionów, – Grzechy – naprawdę – ostatnie. – Przyczynek do problemu nieostrożnego obchodzenia się z historią; Krytyczny rys dziejów szyderstwa i pogardy: Psychopatologia poetycka, a ściślej: „odwracalna” teoria wyjątkowości; Co się komu nie podoba – i dlaczego? Humanizm w szlafmycy, czyli upadek Paryża; Epigoni-neoprześmiewcy i kto z tego korzysta, – Grzechów ostatek – albo jeszcze o trupochwalcach: Święty, święty, święty Sarmata Śmieszny!; Czy stanęły zegary historii?; Pseudorejtan, czyli Ordonkowie „trzeciej światówki”; Tysiąc karabinów i jeden odważny; Kto poprzestawiał zegary, a głównie – po co?; Historiozofowie pokątni i hasło „śmierć frajerom”: Bardzo śmieszne, ale nieobojętne dla zdrowia; Trans-Atlantyk, czyli uciekinierzy spod władzy króla Ubu; Apostołowie reedukacji antybohaterskiej; Sławmy Piszczyka nad brzegiem rynsztoka; Nie dajmy się zwariować; „Śmierć frajerom” – a co będzie z ludźmi?; Przeciwko szyderczo-pseudokrytycznemu bzdurzeniu: O ostrożne obchodzenie się z historią; Kryzys wartości względnych; Ratunek – w ludzkiej prawdzie historii; Postscriptum: garść banałów. – W wyd. 2 i 3 nadto posłowie: Ostatnie słowo.

Adaptacje

teatralne

pt. Ciuchy historii: Prapremiera: Kraków, Teatr „Eref 66” 1971.

Wyd. łączne z poz. ↑ pt.: Siedem polskich grzechów głównych. Wyd. 5. Nieśmieszne igraszki. Wyd. 1. Warszawa: Iskry 1973, 471 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Czytelnik 1977, wyd. 4 tamże 1983; wyd. 5 Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1985. Przedruk zob. poz. ↑ [3].

See Studies Zobacz szczegóły pozycji

8. Finał 1945. (Materiały do bilansu). [Szkice historyczno-publicystyczne]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1963, 148 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1965, wyd. 3 1966, wyd. 4 1968, wyd. 5 1985. Przedruk zob. poz. ↑.

Zawartość

Cena chwały; Analiza najpilniejszych potrzeb; Ocena postulatów perspektywicznych; Zestawienie rozmiaru wysiłków; Obrachunek wartości porównywalnej; Zamknięcie dziejowego obrachunku.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

9. Czterdziesty czwarty. Wydarzenia, obserwacje, refleksje. Warszawa: Czytelnik 1968, 537 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1968, wyd. 3 1969, wyd. 4 1969, wyd. 5 1969, wyd. 6 1970, wyd. 7 1973, wyd. 8 1975; wyd. 10 Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1983; wyd. 11 Warszawa: Czytelnik 1984. Przedruk zob. poz. ↑ [1].

Nagrody

Nagroda Ministra Obrony Narodowej I stopnia w 1968 oraz nagrody w plebiscytach czytelniczych: w 1969 „Kuriera Polskiego” „Wybieramy książkę roku 1968” i „Bliżej książki współczesnej”, zorganizowanym przez redakcję „Głosu Pracy” wespół z Centralną Radą Związków Zawodowych i Ministerstwem Kultury i Sztuki; w 1970 w VII Plebiscycie Gdańskiego Klubu Dobrej Książki i Klubu Książki „Człowiek – Świat – Polityka” (nagroda „Czerwonej Róży”).

Przekłady

bułgarski

Četirideset i četvrta. [Przeł.] L. Vasileva. Sofija 1980.

niemiecki

Das Jahr 44. [Przeł.] H. Lemke. Berlin 1978.

rosyjski

Sorok četvertyj. [Przeł.] D.G. Tomaševskij. Moskva 1978.

słowacki

Štyrdisiaty štvrtý. [Przeł.] F. Uváček. Bratislava 1979.

Adaptacje

teatralne

B. Koperny: Działo się w czterdziestym czwartym. Widowisko dokumentalno-historyczne według książki Z. Załuskiego „Czterdziesty czwarty”. Warszawa: Inspiracje, Zarząd Główny Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej, Zespół Kultury i Oświaty Zarządu Głównego Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa Książka Ruch” 1984, 37 s.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

10. Między Wrześniem i Majem. Scenariusz filmowy. [Współautor:] R. Wionczek. Ekranizacja 1969.

11. Polacy na frontach II wojny światowej. [Popularny zarys historyczny]. Warszawa: Interpress 1969, 93 s. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1970, wyd. 3 1971.

Przekłady

angielski

Poles on the fronts of the second world war. Warsaw 1969.

francuski

Les Polonais sur les fronts de la deuxieme guerre mondiale. Varsovie 1969.

hiszpański

Los Polacos en los frentes de la II guerra mundial. Varsovia 1969.

niemiecki

Die Polen an den Fronten des Zweiten Weltkrieges. Warszawa 1969, wyd. 2 Warschau 1970.

rosyjski

Poljaki na frontach vtoroj mirovoj vojny. [Przeł.:] S. Anajan, L. Pentkovskaja. Varšava 1969, wyd. 2 tamże 1970.

12. Legenda. Scenariusz filmowy. [Współautor:] W. Jeżow. Ekranizacja 1970.

Tytuł roboczy: Marsz weselny.

Nagrody

Nagroda Ministra Obrony Narodowej II stopnia oraz nagroda Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Świebodzińskiej w 1971.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

13. Ziarna na okopie; Finał 1945; Postacie sukcesu. [Szkice historyczno-publicystyczne]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1970, 233 s. Wyd. 2 tamże 1971. Przedruk zob. poz. ↑ [4].

Zawartość

Obrachunek. – Finał 1945. Materiały do bilansu [poz. ↑]. – Postacie sukcesu. Refleksje pobilansowe: Ekspozycja: śmierć III Wielkoniemieckiej Rzeszy; Ekspozycja: narodziny III Ludowej Rzeczypospolitej; Sytuacja: Polska – Niemcy – Europa; Sytuacja: poczucie pewności. – Apel.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

14. Nieśmieszne igraszki. [Szkice historyczno-publicystyczne]. Wyd. 1 łącznie z poz. ↑ Warszawa: Iskry 1973 s. 257-471. Wyd. nast. zob. poz. ↑. Przedruk zob. poz. ↑ [3].

Zawartość

Obrachunek racji: Ostatnie słowo oskarżonego: Co trzeba powtórzyć?; Co wypada przypomnieć?; Co należy sprostować?; Istota sporu I: stereotypy postaw; Nonkonformizm i socjalizm; Odpowiedzialność i możliwości; Nowe aspekty: krytycyzm – analiza czy kpina?; „Lewica” i „prawica” wobec historii Polski; Solidaryzm narodowy czy jedność narodu; Istota sporu II: bagaż historyczny a droga do socjalizmu; Słowo o metodzie, – Komentarze do wojny o „Grzechy”: Czy stare etykietki zasłonią nowe problemy; Co i po co nam się wmawia; Dlaczego Polacy strzelali zamiast murować; Czy sami sobie wierzymy; Wołanie o czyn – na melodię kołysanki; Koronny świadek odwołał zeznanie...; Postępowość przerażonych i kopniaki historii; Co na to... nastolatki; Odstępstwa i zastępstwa; „Normalka” – rzeczywistość historyczna; Moje credo: myślenie ma kolosalną przeszłość. – „Naród bez mózgu...”: Listy do przerażonego: List pierwszy, – List drugi: Popiół pokutny: Czy to Żeromski?; Dokąd „idzie żołnierz borem, lasem”; Na wojence dalekiej... a na bliskiej?; Maćki, Wawrzki, Bartki i Adolf Bonaparte; Pokolenie skrwawione czy stracone; Kto będzie straszył po nocy – pan Stefan?; Osobliwe poglądy Andrzeja Wajdy [dot. reżyserii filmu „Popioły”]; Wajda zwycięski, – Zgrzebne, dumne prawdy: „... i inni”; Cesarz i natrętni Polacy; Czas nie utracony; Pomnożenie wartości; Przedwczoraj i dziś. – Rzeczy bliższe i rzeczy ważniejsze: Twój brat – zbir: Kombatanci 1946; Agnieszka w krainie koszmarów; Śmiała diagnoza – cudowny lek; Dziejowa misja niemowlaka; Zbrukani i nieskalani; Agnieszka na tle epoki; Ciekawe jako objaw; „Obrazili się rotmistrze...”; Co mi wolno, – O tradycji serio: tradycja a współczesność; Wschód – zachód; Niepodległość – postęp; Polska – Rosja; Rządy czy ludy; Suma doświadczeń; Dwudziestolecie; Tradycja a ruch rewolucyjny; Skazani na historię; Na odchodnem; Do spadkobierców; Co czynić wypada.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

15. Ta epopeja nie została napisana. [Widowisko telewizyjne]. Scenariusz: S. Szlachtycz, Z. Wiśniewski. Prapremiera: Telewizja Polska (Teatr Faktu) 1974.

16. Pisma wybrane. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1979-1980.

[1]. Czterdziesty czwarty. Wydarzenia, obserwacje, refleksje. Wyd. 9. 1979, 525 s. Wyd. 12 1985. Zob. poz. ↑.

[2]. Przepustka do historii. Szkice o żołnierskich drogach czasu II wojny światowej. Uwagi i polemiki. Wyd. 6. 1979, 468 s. Wyd. 7 1985. Zob. poz. ↑.

[3]. Siedem polskich grzechów głównych; Nieśmieszne igraszki. 1980, 481 s. Wyd. 5 1985. Zob. poz. ↑, ↑.

[4]. Ziarna na okopie; Finał 1945; Postacie sukcesu. Wyd. 3. 1980, 233 s. Wyd. 4 pt. Ziarna na okopie. Finał. 1985. Zob. poz. ↑.

See Studies Zobacz szczegóły pozycji

17. Drogi do pewności. [Szkice historyczno-publicystyczne]. Warszawa: Iskry 1984, 213 s. Wyd. 2 tamże 1986.

Zawartość

Inedita: Drugie Tysiąclecie; Między Wschodem a zgubą; Słabość i siła Rzeczypospolitej.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

Prace redakcyjne

1. Młodzieży o Ludowym Wojsku Polskim. Zebrali i oprac.: Z. Załuski, Z. Safjan, S. Zielicz. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1960, 441 s.
Z. Załuski i Z. Safjan podpisani: Zbigniew Benard.
2. ...na czerwonych października kwiatach. Antologia poezji i prozy. Wybór i oprac.: I. Sikirycki, Z. Załuski. Komitet red.: J. Dobraczyński [i in.]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1977, 450 s.

Omówienia i recenzje

Wywiady

• Myślenie ma kolosalną przeszłość. Przeciw pokątnym historiozofom i nielicencjonowanym pośrednikom. Rozm. E. Bury. „Wrocławski Tygodnik Katolików” 1963 nr 1.
• Wiraże losu. Rozm. J. Radomińska. „Kultura” 1972 nr 9.
• Historia i honor. Rozmowa z Zbigniewem Załuskim. Rozm. Z. Taranienko. „Literatura” 1973 nr 30, przedruk w: Z. Taranienko: Rozmowy z pisarzami. Warszawa 1986.
• Kształtować świadomość młodych poprzez historię. Rozm. T. Żółciński. „Fakty” 1975 nr 34.
• Współczesność i historia. Rozm. L. Moczulski. „Stolica” 1977 nr 3.
• Działać w historii. Rozm. A. Małachowski. „Kontrasty” 1978 nr 8.

Słowniki i bibliografie

• Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 3. Warszawa 1980 (R. Loth).
• H. Niedbał: Zbigniew Załuski 1926-1978. Informator bio-bibliograficzny. Szczecin: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. S. Staszica w Szczecinie 1982, 15 s.
• J. Woźnicka: Zbigniew Załuski 31.VII.1926 – 5.III.1978. Materiały do bibliografii. Warszawa: Centralna Biblioteka Wojskowa 1984, 43 s.
• Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Książki

• E. Pawłowski: Pułkownik Zbigniew Załuski (1926-1978). Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1989, 49 s.

Artykuły

• R. Kosiński: Zbigniew Załuski. „Życie Literackie” 1964 nr 41.
• A. Hamerliński: Zbigniew Załuski. „Tygodnik Kulturalny” 1965 nr 19.
• L. Krasucki: Przepustka do współczesności. „Fakty i Myśli” 1965 nr 3.
• [J. Łobodowski] Szperacz: Z prasy krajowej: „Humanista” w mundurze. „Tydzień Polski”, Londyn 1974 nr 1.
• J. Niecikowski: Zbigniew Załuski, czyli sztuka dialogu. „Literatura” 1974 nr 29.
• K. Dębnicki: Zbigniewa Załuskiego przepustka do historii. „Tygodnik Kulturalny” 1978 nr 12.
• W. Kotowicz: Żołnierz, pisarz, działacz. „Odra” 1978 nr 5.
• K. Koźniewski: Zbigniew Załuski 1926-1978. „Polityka” 1978 nr 10.
• Z. Macużanka: Być mądrym mądrością nie książkową... „Kultura” 1978 nr 12.
• W. Nawrocki: Spór o sens dziejów. „Życie Literackie” 1978 nr 19.
• Z. Safjan: Piórem i słowem. „Literatura” 1978 nr 13.
• A. Wieluński: Grzechy i rozgrzeszenia. „Argumenty” 1978 nr 44.
• Z. Domino: Pułkownik Załuskiego. W tegoż: Za rok, za dzień. Rzeszów 1981.
• W. Wiśniewski: Zbigniew Załuski. W tegoż: Tego nie dowiecie się w szkole. Warszawa 1981.
• J. Lenart: Człowiek w rozbłysku. „Nike” 1982 nr 6.
• Z. Safjan: Poszukując tragizmu... „Tu i Teraz” 1983 nr 44.
• Z. Skuza: Dialog z historią. „Argumenty” 1983 nr 14.
• [Cz. Goliszewski] Cezary K.: Wokół Załuskiego. „Nike” 1985 nr 1.
• A. Lisiecka: Zbyszek. „Rzeczywistość” 1987 nr 25.
• E. Boczek: Załuskiego dzieło żywe. „Stolica” 1988 nr 11.
• Z. Miedziński: Załuski i jego wizja polskich dziejów. „Perspektywy” 1988 nr 10.
• K. Goldbergowa: Przepustka do pamięci. „Literatura” 1989 nr 9.
• T. Miłkowski: Ku nowej Polsce. W tegoż: Literatura i kryzys. Warszawa 1989.
• K. Lubczyński: Romantyk w mundurze. „Dziś” 2003 nr 6.

Przepustka do historii

• Z. Frydryszak: Literatura wojenna w oczach żołnierza. (O niektórych wątkach „Przepustki do historii” Zbigniewa Załuskiego). „Warmia i Mazury” 1985 nr 9.
Go back to position Wróć do pozycji

Siedem polskich grzechów głównych

• J. Dobraczyński: Grzechy Polaków. „Kierunki” 1962 nr 46.
• W. Janicki: „Myślenie ma również kolosalną przeszłość...”. „Kierunki” 1962 nr 47.
• A. Klimowicz: Historia i dzień dzisiejszy. „Nowe Książki” 1962 nr 23.
• K. Koźniewski: Grzech główny – bezkrytycyzm. „Polityka” 1962 nr 49.
• J. Wilhelmi: Galop i cugle. „Nowa Kultura” 1962 nr 43.
• A. Bocheński: Komentarze i wycinki. „Kierunki” 1963 nr 7.
• B. Drozdowski: Grzechy pułkownika? „Życie Literackie” 1963 nr 1, przedruk pt. Finał, komentarze i grzechy w tegoż: Gry ludzkie. Łódź 1971 [dot. też: Finał 1945].
• Dyskusja o książce Zbigniewa Załuskiego. „Na Antenie”, Monachium 1963 nr 2 [wypowiedzi autorów: P. Zaremba, M. Badowiczówna, J. Bielatowicz, A. Ciołkosz, A. Stypułkowski, B. Sulik].
• W. Kętrzyński: Załuskiego traktat o polskich grzechach głównych. „Twórczość” 1963 nr 2.
• A. Kijowski: Pokłońmy się ideom martwym. „Przegląd Kulturalny” 1963 nr 6, przedruk w tegoż: Arcydzieło nieznane. Kraków 1964.
• Z. Safjan: Walka z kompleksami. „Nowa Kultura” 1963 nr 3.
• O. Terlecki: Grzech najgłówniejszy. „Życie Literackie” 1963 nr 7.
• K.T. Toeplitz: Tradycja za tradycję. „Przegląd Kulturalny” 1963 nr 5.
• J. Wilhelmi: Wiecznie polskie. „Nowa Kultura” 1963 nr 1, 2, przedruk w tegoż: Mój gust wiktoriański. Warszawa 1966.
• W. Zalewski: Chwile buntu. „Przegląd Kulturalny” 1963 nr 8.
• P. Zaremba: Siedem grzechów i jedno rozgrzeszenie. „Kultura”, Paryż 1963 nr 6.
• P. Zaremba. „Orzeł Biały”, Londyn 1963 nr 15/16.
• M. Turski: Spór od pokoleń. „Polityka” 1968 nr 24 [omówienie dyskusji wokół książki].
• O. Terlecki: Książka Załuskiego – wydarzenie przełomowe. „Poglądy” 1969 nr 17.
• S. Melkowski: Kto przeżyje, wolnym będzie. „Argumenty” 1974 nr 45 [dot. też: Nieśmieszne igraszki].
• S. Strumph Wojtkiewicz: Autorytet społeczny. W tegoż: Polski chleb. Warszawa 1977.
• C. Leżeński: Przepustka do literatury. „Nowe Książki” 1980 nr 16 [dot. też: Nieśmieszne igraszki; Ziarna na okopie; Finał 1945].
Go back to position Wróć do pozycji

Finał 1945

• L.M. Bartelski: Cena chwały. „Kultura” 1963 nr 1.
• B. Drozdowski: Grzechy pułkownika? „Życie Literackie” 1963 nr 1, przedruk pt. Finał, komentarze i grzechy w tegoż: Gry ludzkie. Łódź 1971 [dot. też: Siedem polskich grzechów głównych].
• W. Janicki: Sens polskiego finału 1945. „Życie i Myśl” 1963 nr 9/10.
• A. Klimowicz: Źródła nowych tradycji. „Nowe Książki” 1963 nr 13.
• L. Moczulski: Finał wieńczy dzieło. „Stolica” 1963 nr 20.
• O. Terlecki: Raport z ostatniej fazy wojny. „Życie Literackie” 1963 nr 19.
• S. Zieliński: Zachęta trzecia. „Kultura” 1963 nr 1, przedruk w tegoż: Wycieczki balonem. Nr 2. Warszawa 1964.
• A. Lam: Finał, który jest początkiem. W tegoż: Pamiętnik krytyczny. Kraków 1970.
• C. Leżeński: Przepustka do literatury. „Nowe Książki” 1980 nr 16 [dot. też: Siedem polskich grzechów głównych; Nieśmieszne igraszki; Ziarna na okopie].
Go back to position Wróć do pozycji

Czterdziesty czwarty

• L.M. Bartelski: Sprawy Polaków. „Widnokręgi” 1968 nr 9.
• P. Kuncewicz: Legenda i statystyka. „Współczesność” 1968 nr 18.
• M. Malinowski: Spór o patriotyzm. „Argumenty” 1968 nr 34.
• W. Nawrocki: Rok przełomu i rok wyboru. „Życie Literackie” 1968 nr 35.
• S. Stomma: Chirurgia historii. „Tygodnik Powszechny” 1968 nr 29.
• M. Turlejska: O roku ów! „Nowe Drogi” 1968 nr 7.
• M. Turski: Rok polskich przeznaczeń. „Polityka” 1968 nr 22.
• W. Żukrowski: Obrachunki. „Nowe Książki” 1968 nr 13, przedruk w tegoż: Karambole. Warszawa 1973.
• A. Małachowski: Rok czterdziesty czwarty. „Odra” 1969 nr 1.
• A. Pomian. „Na Antenie”, Monachium 1969 nr 78.
Go back to position Wróć do pozycji

Ziarna na okopie

• Z. Safjan. „Współczesność” 1970 nr 14.
• S. Zieliński: Załuski 1970. „Nowe Książki” 1970 nr 9.
• C. Leżeński: Przepustka do literatury. „Nowe Książki” 1980 nr 16 [dot. też: Siedem polskich grzechów głównych; Nieśmieszne igraszki; Finał 1945].
Go back to position Wróć do pozycji

Nieśmieszne igraszki

• S. Melkowski: Kto przeżyje, wolnym będzie. „Argumenty” 1974 nr 45 [dot. też: Siedem polskich grzechów głównych].
• C. Leżeński: Przepustka do literatury. „Nowe Książki” 1980 nr 16 [dot. też: Siedem polskich grzechów głównych; Ziarna na okopie; Finał 1945].
Go back to position Wróć do pozycji

Drogi do pewności

• W. Furman: Prawda piekąca i gorzka. „Widnokręgi” 1984 nr 51.
• M. Leczyk: Zamykanie rozdziałów historii. „Nowe Książki” 1984 nr 8.
• A. Sabatowski: Historia i Załuski. „Życie Literackie” 1984 nr 43.
• H. Urbanowski: Pasje polskie. „Pokolenia” 1984 nr 8.
• B. Kowszewicz: Ostatnia książka Załuskiego. „Nike” 1985 nr 9.
Go back to position Wróć do pozycji
Print
LICENCE_INFO