BIO

Urodzony 5 maja 1920 w Kołomyi; syn Emila Załuckiego, urzędnika bankowego, i Marii z Tymcików. Do szkoły średniej uczęszczał początkowo w Kołomyi, a od 1934 we Lwowie. W 1938 zdał egzamin maturalny, po czym odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej; jako podoficer zwiadowczy 20. Pułku Artylerii Lekkiej walczył pod Mławą, a następnie przedostał się do Warszawy, gdzie został ranny. Z chwilą kapitulacji miasta został wzięty do niewoli niemieckiej i osadzony w stalagu w miejscowości Irena niedaleko Dęblina. W grudniu 1939 zbiegł z obozu i dotarł do znajdującego się pod okupacją radziecką Lwowa. Tam też przebywał po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej i zajęciu miasta przez Niemców. Pracował jako urzędnik. Ożenił się z Adolfiną Burkiewicz. Po zakończeniu wojny przeniósł się w 1945 w ramach tzw. repatriacji do Krakowa. Był sekretarzem Naczelnej Dyrekcji Centralnego Zarządu Przemysłu Naftowego (1945-51) i równocześnie studiował filozofię i anglistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (do 1948; studia nieukończone). Debiutował w 1945 wierszem satyrycznym pt. Literackie podwórko, ogłoszonym na łamach „Przekroju” (nr 8); z tygodnikiem tym współpracował następnie do 1979 (z przerwami). W 1948-57 był współpracownikiem „Echa Krakowa”, w 1951-53 kierował działem literackim tego dziennika, a potem drukował tam jeszcze sporadycznie swoje teksty. Wiersze i felietony zamieszczał nadto m.in. w „Echu Tygodnia” (1949-55, z przerwą), „Expressie Poznańskim” (1949-51), „Expressie Wieczornym” (1949-53), „Gazecie Krakowskiej” (1949-55) oraz w tygodnikach „Mucha” (1949-52), „Płomyczek” (1949-58), „Szpilki” (1949-79, z przerwami) i „Życie Literackie” (1951-76, z przerwami). W 1952 został członkiem Związku Literatów Polskich. W 1952-54, jako wykonawca własnych tekstów, występował z Krakowskim Teatrem Satyryków, a następnie z kabaretem Wagabunda (1954-68). Od lat pięćdziesiątych współpracował z Polskim Radiem; przygotowywał comiesięczną audycję satyryczną pt. Teatrzyk pięciu piór (1950), a później prezentował także swoje utwory satyryczne w radiowych programach pt. Zgaduj – zgadula i Podwieczorek przy mikrofonie. W następnej dekadzie nawiązał również współpracę z telewizją; m.in. brał udział w cyklicznym programie rozrywkowym pt. Poznajmy się. Pisał utwory dla dzieci przy współudziale Karola Szpalskiego. Wyjeżdżał wielokrotnie na występy za granicę (od 1959; głównie z kabaretem Wagabunda), m.in. do ośrodków polonijnych we Francji, w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Anglii, Izraelu, Związku Radzieckim, Australii i Szwecji. Od 1962 występował w warszawskim Teatrze Syrena. W 1963 zamieszkał w Warszawie. Współpracował nadal z „Przekrojem” i „Szpilkami”, utwory ogłaszał też m.in. w „Tygodniku Kulturalnym” (1963-67). Od 1975 związany był z Teatrem Buffo w Warszawie oraz z Kabaretem Związku Polskich Autorów i Kompozytorów Utworów Rozrywkowych „ZAKR”. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1964). Zmarł 13 kwietnia 1979 w Warszawie.

Twórczość

1. Jurek mieszka w Warszawie. [Opowieści wierszem dla dzieci; współautor:] K. Szpalski. Warszawa: Nasza Księgarnia 1950 [właśc. 1951], 80 s. Wyd. 2 tamże 1952.

2. O dwunastu krukach i białym gołąbku. [Bajka wierszem dla dzieci; współautor:] K. Szpalski. Warszawa: Nasza Księgarnia 1950, 46 s. Wyd. 2 tamże 1954. Por. poz. .

Przekłady

czeski

O dvanácti havraneh a bílé holubici. Przeł. O. Kryštofek. Praha 1953.

rosyjski

[Przeł.] S. Michałkow. Moskwa ok. 1953.

Adaptacje

teatralne

Wystawienie: Leningrad, Teatr Lalek Pałacu Pionierów 1953.

3. O dzięciole, pelikanie, żabie, jeżu i bocianie. [Wiersze dla dzieci; współautor:] K. Szpalski. Warszawa: Nasza Księgarnia 1951, [8] k. Wyd. 2 tamże 1952.

4. Raz się z rakiem spotkał rak. [Wiersze dla dzieci; współautor:] K. Szpalski. Warszawa: Nasza Księgarnia 1951, [8] k. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1952, wyd. 3 1954.

5. Dwaj panowie z Limbakuku. [Utwór dramatyczny dla młodzieży; współautorzy:] B. Brzeziński, K. Szpalski. Powst. przed 1952. Prapremiera: Kraków, Teatr Młodego Widza 1951.

6. Małe bajeczki o wielkich zwierzętach. [Wiersze dla dzieci; współautor:] K. Szpalski. Warszawa: Nasza Księgarnia 1952, [8] k.

7. Nasi chłopcy na boisku. [Wiersze dla dzieci; współautor:] K. Szpalski. Warszawa: Nasza Księgarnia 1952, 46 s. Wyd. 2 tamże 1954.

Wyróżnienie w Konkursie Olimpijskim Ministerstwa Kultury i Sztuki i Związku Literatów Polskich w 1952.

8. O Antku, co wioskę porzucił. [Opowieść wierszem dla dzieci; współautor:] K. Szpalski. Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, 15 s.

9. O złych krukach i białym gołąbku. Widowisko w 5 aktach. [Współautorzy:] T. Kwiatkowski, K. Szpalski. Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, 83 s. Por. poz. .

10. Przejażdżki wierszem. Warszawa: Czytelnik 1953, 169 s. Wyd. 2 tamże 1954.

Zawartość

Wiersze, fraszki oraz wolne przekłady z języka rosyjskiego następujących autorów: W. Bachanow, A. Bezymieński, G. Jakimow, J. Kostiukowski, A. Kowalenko, A. Malin, S. Michałkow, G. Pierow.

11. Ananasy z naszej klasy. [Obrazki satyryczne dla dzieci; współautor:] K. Szpalski. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1954, 63 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1958, wyd. 3 1959, wyd. 4 1959, wyd. 5 1963, wyd. 6 1965, wyd. 7 1968, wyd. 8 1972, wyd. 9 1984, wyd. 10 1984, wyd. 10a 1984.

12. Dziwne przygody płynącej wody. [Opowieść wierszem dla dzieci; współautor:] K. Szpalski. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1954, 42 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1960, wyd. 3 1961, wyd. 4 1963, wyd. 5 1965, wyd. 6 1967.

13. Szopka satyryczna 1956. [Współautor:] A. Marianowicz, J. Minkiewicz. Prapremiera: Warszawa, Klub Prasy 1955. Wyd. Warszawa: Czytelnik 1956, 70 s.

Wystawienia następne

Wystawienie: pt. Szopka artystyczna.

14. Uszczypnij Muzo. [Wiersze satyryczne]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1955, 132 s.

Zawartość

Cykle: Kumoterstwa nie ma; Tyrady z estrady; ... i fraszki; Między nami krakusami.

15. Oj, czyste kpiny. [Wiersze satyryczne]. Warszawa: Iskry 1957, 200 s. Wyd. 2 [rozszerzone] tamże 1959, 213 s.

Zawartość

Cykle: Motto; Dużo kpin i trochę westchnień; Dużo westchnień i trochę kpin; Kpiny bardzo kulturalne; Moja fizyczna kultura; Kpiny na estradzie; Kpiny nieśmiertelne; Kpiny z nieśmiertelnych; Kpinki.

16. A nie mówiłem? [Wiersze satyryczne]. Warszawa: Iskry 1961, 141 s.

Zawartość

Cykle: Kto nie szarga – ten nie je; Proszę ludzkości; Najniższy szczebel; Jakoś nam się żyje; Miłość to zasadzka; Artysta też człowiek; Jubileusze załatwiam!; Dodatek bezpłatny.

17. Uszanowanie, panie bocianie. [Wiersze dla dzieci; współautor:] K. Szpalski. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1961, 45 s.

18. Kilka sportowych wierszy pod tytułem kto pierwszy. [Dla dzieci; współautor:] K. Szpalski. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1962, 47 s.

19. Niespokojna czaszka. [Wiersze satyryczne]. Warszawa: Iskry 1965, 141 s.

Zawartość

Cykle: Żebyś żył w ciekawych czasach!; Mniejsze niepokoje epoki; Niepokoiki; Kobieta to problem; Uwaga – szakale na widowni!; A nie mówiłem w „A nie mówiłem?” [por. poz. ].

20. Uśmiech po polsku. [Wiersze satyryczne]. [Stany Zjednoczone: ok. 1965], 48 s.

21. Czy pani lubi Załuckiego? Wiersze wybrane. 1950-1965. Warszawa: Iskry 1967, 221 s.

Zawartość

Cykle: Pierwsze wykroczenia. (Przed kurtyną); Winy przedawnione; Przestępstwa sentymentalne; Nieuzasadnione pretensje; Szarganie świętości; Skandale międzynarodowe; Drobne przewinienia.

22. Komu do śmiechu. [Wiersze i fraszki satyryczne]. Warszawa: Iskry 1970, 117 s.

Zawartość

Cykle wierszy: Ulica Dowcip; Podróże kształcą; Ratujmy małżeństwo; Głupie spotkania, – oraz cykl fraszek: Chwile megalomanii.

23. Przepraszam – żartowałem. [Wiersze satyryczne]. Warszawa: Iskry 1974, 251 s.

Zawartość

Cykle: Moje ćwierćwiecze; Jak się masz, okresie miniony; Trudno – XX wiek; Królowa jest naga; Ratujmy małżeństwo [poz. ]; Gdzie nas nie ma; Powoli, panowie, powoli; Wyznania osobiste; Fraszka na bis.

24. Kpiny i kpinki. Utwory wybrane. Wyboru dokonał i wstępem opatrzył L.J. Kern. Wrocław: Wydawnictwo Literackie 1985, 432 s.

Zawartość

Wiersze z poz. , , , , , , , – nadto cykle: Moje ostatnie rozśmieszanie Polaków; Fraszki.

Przekłady

1. K. Czukowski: Niedźwiedź i lis. [Dla dzieci]. Przeł.: K. Szpalski i M. Załucki. [Warszawa:] Nasza Księgarnia 1950, [8] k. Wyd. 2 tamże 1952.
2. S. Michałkow: Miś na północy. [Dla dzieci]. Przeł.: K. Szpalski i M. Załucki. [Warszawa:] Nasza Księgarnia 1954, 24 s.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1957, 1966.

Wywiady

Z Marianem Załuckim rozmowa o sztuce. [Rozm.] A. Zejman. Panorama 1965 nr 46.
Zwierzenia satyryka ze znakiem Q. Rozm. E. Berberyusz. Głos Wielkopolski 1966 nr 204.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1965.
Rocznik Literacki 1979 (A. Biernacki).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Artykuły

R. Kosiński: Marian Załucki. W tegoż: Głowy podwawelskie. Kraków 1965.
[M.R. Groński] F.Z.K.: Kabaret Mariana Załuckiego. Szpilki 1970 nr 47.
R.M. Groński: Alfabet polskiej rozrywki: Marian Załucki. Teatr 1972 nr 16.
J. Bober: Autor i aktor. Gazeta Południowa 1979 nr 128.
R.M. Groński: Jeszcze jeden Starszy Pan. „Polityka 1985 nr 45.
L.J. Kern: Wdzięczne lekkości. Wywiad. [Rozm.] K. Targosz. Przekrój 2001 nr 43.

Przejażdżki wierszem

L. Herdegen: Przejażdżki i wiersze Mariana Załuckiego. Gazeta Krakowska 1953 nr 109.
T. Kwiatkowski. „Od A do Z1953 nr 40.
M. Słomczyński: Przejażdżka prozą po „Przejażdżkach wierszem. Życie Literackie 1953 nr 20.
W. Zechenter: Debiut Mariana Załuckiego. Echo Krakowa 1953 nr 111.

Uszczypnij Muzo

S. Otwinowski. „Życie Literackie1955 nr 22.

Oj, czyste kpiny

H. Przedborska. „Nowiny Literackie i Wydawnicze1957 nr 16.
T. Nowak: List prawie do Mariana Załuckiego. Życie Literackie 1958 nr 2.