BIO
Urodzona 25 kwietnia 1890 w Krakowie; córka Bolesława Lesera, budowniczego, i Amalii. Do szkoły średniej uczęszczała w Krakowie i w Budapeszcie, gdzie w 1907 zdała maturę. Następnie podjęła na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie studia medyczne, z których zrezygnowała po trzech latach. Jednocześnie interesowała się przyrodoznawstwem, psychologią i antropologią. W 1911-14 kontynuowała studia na Wydziale Filozoficznym UJ w dziedzinie filozofii i historii sztuki. W 1914 została członkiem Towarzystwa „Strzelec” w Krakowie. Debiutowała w 1919 artykułem Twórczość i świadomość ogłoszonym w czasopiśmie „Wianki” (nr 3). W związku z przygotowywaną rozprawą doktorską odbywała dodatkowe studia w Budapeszcie, Berlinie i Paryżu. Doktoryzowała się w 1919 na UJ w dziedzinie historii sztuki i archeologii na podstawie rozprawy zatytułowanej Przyczynek do dziejów pierwszych śladów stylu odrodzenia w Polsce (promotor profesor Jerzy Mycielski). Wyszła za mąż za Bohdana Zahorskiego, socjologa, oficera I Brygady (zmarł w 1929); po kilku latach związek rozpadł się. Jako pionierka krytyki kinematografii w Polsce odbyła w okresie dwudziestolecia międzywojennego wiele podróży po Europie, m.in. do krajów skandynawskich, Anglii i Włoch; po powrocie do Polski z Moskwy i Leningradu została na krótki czas aresztowana w związku z podejrzeniem, że była kurierem Kominternu. W 1924-25 redagowała stałą kronikę pt. Sztuki plastyczne w „Przeglądzie Warszawskim”. Od 1924 była stałym współpracownikiem „Wiadomości Literackich” (tu liczne recenzje z wystaw malarskich oraz stałe rubryki: Kronika filmowa w 1932-36 i Nowe filmy w 1936-39). W 1928 wspólnie ze Stanisławem Baczyńskim wydawała tygodnik „Wiek XX”, w którym prowadziła dział plastyki. Artykuły i recenzje literackie i artystyczne publikowała też m.in. w piśmie „Kino-Teatr” (1928-29), „Ilustrowanym Kurierze Codziennym” (1929-30, 1933) oraz „Kurierze Literacko-Naukowym” (1929-30, 1933-34, 1938). Jednocześnie wykładała historię sztuki na Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie, gdzie była zatrudniona na stanowisku docenta, oraz prowadziła zajęcia z historii plastyki w szkołach zawodowych. W 1937 została członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich, a w 1939 członkiem Polskiego PEN Clubu. W 1938 otrzymała Srebrny Krzyż Zasługi za osiągnięcia na polu krytyki filmowej. W 1939 podjęła pracę w Wojskowym Instytucie Nauk. Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 ewakuowała się z Warszawy do Lwowa z zamiarem przekroczenia granicy rumuńskiej. Następnie przez Bukareszt, Jugosławię, Włochy i Szwajcarię dotarła z początkiem listopada do Francji. Tu nawiązała współpracę z wychodzącymi w Paryżu pismami „Polska Walcząca” (Paryż-Londyn, 1940-42) i „Wiadomości Polskie” (Paryż-Londyn, 1940-44). Po zajęciu Francji przez wojska niemieckie przeniosła się do Londynu, gdzie kontynuowała działalność publicystyczną m.in. na łamach pisma „Nowa Polska” (Londyn, 1942-44). Po wojnie brała aktywny udział w organizacji polskiego życia literackiego w Anglii. W 1945 była współzałożycielką Stowarzyszenia Pisarzy Polskich na Obczyźnie (później Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (ZPPnO)), a następnie uczestniczyła w jego działalności wydawniczej. Od 1946 stale współpracowała z tygodnikiem „Wiadomości”, publikując artykuły i recenzje literackie; od 1950 ogłaszała tu wraz z Adamem Pragierem (politykiem i publicystą, wieloletnim towarzyszem jej życia) stały felieton pt. Puszka (pod wspólnym pseudonimem: Pandora). W 1956 otrzymała nagrodę ZPPnO. Od 1957 była członkiem International PEN English Centre. Zmarła 6 kwietnia 1961 w Londynie.
Twórczość
1. Matejko. Warszawa: Gebethner i Wolff 1925, 25 s., Monografie Artystyczne, t. 2.
2. Eugeniusz Żak. Warszawa: Gebethner i Wolff 1927, 24 s. Monografie Artystyczne, t. 15.
3. Dzieje malarstwa polskiego. T. 2. Cz. 1. Warszawa: Wiedza o Polsce 1932 s. 587-683.
4. Korzenie. (Powieść pierwsza z cyklu: Ziemia Kaliksta). [Warszawa:] Gebethner i Wolff 1937, 340 s.
5. Program nauki o sztuce dla szkół średnich zawodowych. Warszawa 1937.
6. Z historii badań nad modą. [Warszawa: b.w.] 1938, 17 s., powielone, Kursy Korespondencyjne Stowarzyszenia „Służba Obywatelska” w Warszawie. Rysunki z ćwiczeniami plastycznymi, nr 1.
7. Forma i kolor. Rzecz o symbolice form. Studium. Powst. przed 1939. Rękopis zniszczony (inf. autorki).
8. Socjologia mody. Studium. Powst. 1928-1939. Druk fragmentów: Psychologia mody. „Bluszcz” 1928 nr 2-4; Obrazy z historii mody. „Bluszcz” 1928 nr 19, 21, 24, 30, 32-33; Psychologia mody XX wieku. „Bluszcz” 1939 nr 31, 33-34.
9. Zdrada Joanny. Sztuka w 3 aktach. Powst. 1939.
Przekłady
angielski
10. Polska jesień. [Powieść nieukończona]. Powst. 1940-1942. Druk fragmentów: Za Lublinem. „Polska Walcząca”, Londyn 1940 nr 7/8 s. 12; Warszawa – wrzesień 1939. Tamże 1940 nr 25 s. 4; Choćby na koniec świata – byle bić. Tamże 1940 nr 41/42 s. 6; Warszawa: lato 1939. „Wiadomości Polskie”, Londyn 1941 nr 5 s. 2; Rozdział o Karolku. Tamże 1942 nr 4 s. 3, przedruk w: W oczach pisarzy. Rzym 1947; „Uwaga! uwaga! przeszedł...” „Polska Walcząca”, Londyn 1942 nr 14/15 s. 8; „Nowa Polska”, Londyn 1942 t. 1 z. 1 s. 88-104; Pierwszy dzień. Tamże 1942 t. 1 z. 6 s. 9; Pierwszy dzień. Tamże 1942 t. 1 z. 7 s. 576-581; August 1939. (Fragment of an unpublished novel). [Przekł. angielski]. „Tygodnik Polski”, Nowy Jork 1943 nr 42/44 s. 3.
11. Smocza 13. Dramat w 3 aktach. Druk: Akt 1. „Nowa Polska”, Londyn 1944 t. z. 9 s. 604-613; Akt 2; Akt 3. Epilog. Tamże t. 3 z. 10 s. 654-668. Prapremiera: Londyn, Teatr Czytany 1944. Wyd. osobne: Londyn: „Nowa Polska” 1945, 71 s. Inne wyd.: Rzym: Oddział Kultury i Prasy 2 Korpusu 1945, Biblioteka „Orła Białego”.
Przekłady
angielski
12. Historia Trójimperium. [Powieść nieukończona]. Powst. 1945. Druk fragmentu: Wyjątki z „Historii Trójimperium” wydanej w roku 2445. W: Święty płomień. Londyn 1945 s. 42-51; Wyjątki z „Historii Trójimperium”. „Tygodnik Polski”, Nowy Jork 1945 nr 22 s. 11-12, nr 23 s. 6-7.
13. Noc sędziego Jeffersona. Powieść detektywna [nieukończona]. Powst. 1945-1949. Druk fragmentu: U sędziego Jeffersona. W: Na angielskim brzegu. Londyn 1945 s. 33-40; Noc u sędziego Jeffersona. „Tygodnik Polski”, Nowy Jork 1945 nr 33 s. 6-7, nr 34 s. 10-11; Wizyta u Podradka. „Przed świtem”, Londyn 1947 nr 1 s. 16-23; Wieczór zwycięstwa. „Wiadomości,” Londyn 1949 nr 28 s. 1.
14. Ofiara. [Powieść]. Powst. 1952. Wyd. [Londyn:] Społeczność Akademicka Uniwersytetu Stefana Batorego w Londynie 1955, 118 s.
15. Stacja Abbesses. [Opowieść]. [Tonbridge, Kent:] Oficyna Poetów i Malarzy 1952, 121 s.
16. Malarstwo religijne Mariana Szyszki-Bohusza. [Studium]. W: M. Szyszko-Bohusz: Rysunki. Londyn: Oficyna St. Gliwy 1953, [teka, 11 s. + 16 k. tabl.].
17. Ziemia pojona gniewem. Powieść. Powst. 1959. Wyd. Londyn: B. Świderski 1961, 315 s.
Nagrody
18. Warszawa – Lwów 1939. Powieść [autobiograficzna]. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1964, 303 s.
Zawartość
19. Szczęśliwe oczy. Wybór studiów i esejów z dziedziny filozofii, historii i krytyki sztuk plastycznych z lat 1921-1969. Oprac.: St. Frenkiel. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1970, 160 s.
Zawartość
20. Szkice o literaturze i sztuce. Oprac.: P. Kądziela. Warszawa: Interim 1995, 107 s.
Zawartość
21. „Przychodź do mnie”. Listy Stefanii Zahorskiej do Leonii Jabłonkówny i listy Adama Pragiera. Oprac. i wstęp: M.E. Cybulska. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1998, 183 s.
22. Strofy o malarstwie. [Współautor:] B. Przyłuski. Toruń: Biblioteka Uniwersytecka 2000, 49 s.
Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN ok. 1957.
