BIO

Urodzony 23 października 1897 w Zambrowie pod Łomżą; syn Gabriela Wyszomirskiego, generała armii carskiej, dowódcy garnizonu w Zambrowie (zmarł w 1914 w Petersburgu) i Walentyny z Borowskich. Dzieciństwo spędził w rodzinnej miejscowości. Nauki początkowe pobierał w domu, następnie uczył się w gimnazjach w Łomży i Warszawie. Po wybuchu I wojny światowej wyjechał wraz z rodziną do Mohylewa. Służył w armii rosyjskiej, następnie od 1917 do maja 1918 w I Korpusie Polskim dowodzonym przez Józefa Dowbór-Muśnickiego. Po rozwiązaniu Korpusu w 1918 ukończył gimnazjum w Mohylewie. Następnie w stopniu podporucznika służył w Wojsku Polskim. W 1920 zamieszkał w Wilnie, gdzie studiował polonistykę na Uniwersytecie Stefana Batorego; w 1925 uzyskał magisterium. W czasie studiów rozpoczął twórczość poetycką; debiutował w 1920 wierszem Jazda, opublikowanym w „Gospodzie Poetów” (nr 2). W tymże roku otrzymał wyróżnienie w konkursie poetyckim Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W 1925-30 był nauczycielem w szkołach średnich w Nowej Wilejce i Baranowiczach, po czym pracował w Wilnie w Gimnazjum im. J. Lelewela i w szkołach żydowskich: Gimnazjum Towarzystwa Pedagogów oraz Gimnazjum C. Epsteina. W tym czasie rozpoczął stałą współpracę z dziennikami „Słowo” (1923-39) i „Kurier Wileński” (1927-30). W 1932-34 podróżował po Europie, przebywał w Austrii, Belgii, we Włoszech; w 1934 studiował jako wolny słuchacz uniwersytetu w Paryżu. Po powrocie do Wilna publikował felietony i artykuły, a także wiersze m.in. w „Wiadomościach Literackich” (1934-49), „Gazecie Polskiej” (1935-37) i „Sygnałach” (1937-38). Po wybuchu II wojny światowej i włączeniu Wilna do państwa litewskiego w 1940, przedostał się nielegalnie do okupowanej przez Niemców Warszawy. Brał udział w konspiracyjnym życiu literackim. W 1942 był członkiem jury tajnego konkursu dramaturgicznego. W 1943-44 współpracował z konspiracyjnym czasopismem „Demokrata” i jego satyrycznym dodatkiem „Moskit” (pod pseudonimem: Ignis, Tański). Był lektorem języka rosyjskiego na tajnym uniwersytecie. W tym czasie zajmował się też twórczością przekładową; w 1943 na zamówienie Zbigniewa Mitznera, w ramach tajnej akcji wydawniczej „Wisła” przełożył sztukę Mikołaja Niekrasowa Jesienna nuda. W 1944, po upadku powstania warszawskiego zbiegł z transportu do obozu koncentracyjnego i ukrywał się kolejno w majątku Radziwiłłów w Nieborowie, potem w Stawisku i w Borysławiu pod Łowiczem. Po wojnie zamieszkał w Łodzi, gdzie jako kierownik literacki i felietonista współpracował od 1945 z dziennikiem „Rzeczpospolita” oraz (też pod pseudonimem St. Łatka) z „Dziennikiem Łódzkim” i pismem „Tydzień” (1946-47). Publikował nadto w wychodzących w Warszawie „Nowinach Literackich” (1947-48) i „Expressie Wieczornym” (1948-55). Kontynuował twórczość przekładową z języka rosyjskiego. Współpracował krótko z Polskim Radiem jako autor słuchowisk. Zmarł śmiercią samobójczą 2 czerwca 1955 w Łodzi.

Twórczość

1. Całopalenie. [Wiersze]. Wilno: L. Chomiński 1923, 80 s.

2. Chwila niepokoju. [Wiersze]. Wilno: Nakład Księgarni Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego 1924, 60 s.

3. Niewczesne. [Wiersze]. Wilno: Drukarnia K. Lewkowicza 1930, 66 s.

4. Wileńska powieść kryminalna. [Współautorzy: W. Charkiewicz, J. Mackiewicz]. Słowo 1933 nr 65-103. Wyd. osobne Wilno: [drukarnia] „Słowo1933, 191 s. Wyd. nast.: Wstępem i przypisami opatrzył W. Lewandowski. Londyn: Kontra 1995, 181 s.

Podpisane wspólnym pseudonimem: Felicja Romanowska; w wyd. 1995 podane nazwiska autorów.
Wg inf. S. Mackiewicza J. Wyszomirski był autorem 10 rozdziałów.

5. Trud prawdy. [Powieść]. Słowo 1936 nr 196-261.

6. Krzywda. [Dramat]. Fragment. „Słowo1938 nr 80 s. 7.

7. Eureka. Sztuka sceniczna. Powst. 1939 [Inf. autora].

8. Klucz do przepaści. [Powieść]. Powst. 1940-1944.

Inf.: Cz. Miłosz: Szukanie ojczyzny. Kraków 1996 s. 230; T. Śmigielski. „Prace Polonistyczne” Seria 53: 1998.

9. Mikołaj Gogol. [Sylwetka]. Warszawa: Czytelnik 1952, 42 s. Wyd. nast.: Warszawa: Wiedza Powszechna 1955.

10. Antoni Czechow. [Odczyt]. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Powszechnej 1954, 23 s., powielone.

11. Antoni Czechow. [Sylwetka]. Warszawa: Wiedza Powszechna 1954, 51 s.

12. Aleksander Hercen. [Odczyt]. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Powszechnej 1955, 24 s., powielone.

13. Spod kreski. Wybór szkiców i felietonów. Wybór i wstęp: J. Huszcza i J. Koprowski. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1967, 351 s.

Szkice z lat 1930-1947: Poeta irritabilis est: Pędząca kwadryga [dot. poetów Kwadrygi]; Poetyckie spojrzenie Wandy Dobaczewskiej; Surowa melancholia młodości [o twórczości S.R. Dobrowolskiego]; Wyzwolony Urke [dot. pamiętnika U. Nachalnika]; Poeta vititabilis est [dot. J. Tuwima]; Nowe i wydeptane drogi [dot. poezji współczesnej]; Zmartwienia krytyka [dot. zadań krytyki literackiej]; Poezja integralna; Wiersze Jarosława Iwaszkiewicza [dot. Lato]; Poezja snu i wyobraźni [dot.: A. Słonimski: Okno bez krat]; Medytacje [dot. twórczości W.S. Reymonta i J. Wiktora]; Wspomnienia o Bujnickim [dot. T. Bujnickiego]; Trochę o Szaniawskim; Krew poety [dot. twórczości filmowej J. Cocteau]; Bierzcie i pożywajcie [dot.: I. Silone: Chleb i wino]; Więc o czym? [dot.: M. Choisy: Miesiąc u dziewcząt]; Dramat Marii Dąbrowskiej [dot.: Stanisław i Bogumił]; Gojawiczyńska [dot. tzw. małego realizmu]; Noce bezsenne [dot. twórczości Platona i A. Panziniego]. – Rosjanie i Polacy: Poetycki czyn Łopalewskiego [dot. przekładu „Dawnych pieśni ruskich”]; Rzeczy luźne. Teodor Parnicki i Turgieniew. Złoty róg akademików kresowych; Michał Sałtykow-Szczedrin; Nieuporządkowane myśli o Puszkinie; Powieść Tynianowa [J. Tynianow: Puszkin]; Napój ze źródła [dot.: M. Gogol: Rewizor]; Wizerunek Hercena; Z warsztatu tłumacza. – Ciężkie i łatwe czasy: Charlie Chaplin podróżuje; Bajstruki i prymarki [dot. słownictwa kresowego]; Od Polonii do Połockiej [o ulicach wileńskich nocą]; Figiel pedagogiczny; Odwiedziny synagogi; Życie wytworne [dot. czasopisma „Współczesny Pan”]; Sześciokrotna tragedia [dot. książki L. Świeżawskiego: Sześciokrotna tragedia]; Ciężkie i łatwe czasy [dot. czasopism lat 30-tych]; Krakowskie wrażenia; Z miłości [dot. egzaminów maturalnych]; Przestarzałe metody [dot. żebractwa]; Taniec obłąkańców [dot. metod leczenia psychicznie chorych]; „Polski savoir vivre” [dot.: M. Vauban, M. Kurcewicz: Jak składać wizyty i przyjmować gości]; Rzeczy luźne [dot. zjawiska bezdomności dzieci]; Pożytek „Tajnego detektywa”; Młodzi medycy społecznikują; Apatia i defetyzm; Podział psychofizyczny [dot. rasizmu]; Degeneracja [dot. ankiety nt. życia seksualnego młodzieży]; Honor rasy [dot. rasizmu]; Dwa pisemka [dot. pism „Płomyk” i „Mały Przegląd”]; Megalomania narodowa; Lewowiercy białoruscy. (Wrażenia); Kresowy dr Andres; „Głos Młodych Nauczycieli” [dot. pisma ZNP]; Pionierstwo [dot. katolicyzmu polskiego]; Szczedrinowskie motywy [dot. Gdyni]; Humanitaryzm; Wielkanoc [dot. T. Zielińskiego]; Felieton osobisty.

Przekłady i adaptacje

1. M. Niekrasow: Jesienna nuda. Satyryczny obrazek dramatyczny. Przekł. powst. 1943. Druk „Materiały Świetlicowe” 1948 nr 5 s. 8-17. Wyd. łącznie z A. Czechow: Wesele; Niedźwiedź zob. poz. .
2. K. Simonow: Dni i noce. [Powieść]. Rzeczpospolita 1945 nr 148-341.
3. A. Czechow: Wesele. [Jednoaktówka]. W: A. Czechow: Wesele; Niedźwiedź. M. Niekrasow: Jesienna nuda [poz. ]. Warszawa: Współpraca 1948, s. 5-33. Przedruk w: A. Czechow: Wesele; Niedźwiedź. Warszawa: Książka i Wiedza 1950.
4. M. Gogol: Humoreski. Przeł. i wstępem opatrzył J. Wyszomirski. Warszawa: Panteon 1948, 221 s.
5. L. Tołstoj: Śmierć sędziego Gołowina. Opowiadania. Przeł.: J. Wyszomirski i G. Timofiejew. Warszawa: Książka 1948, 207 s.
W przekł. J. Wyszomirskiego opowiadania: Śmierć sędziego Gołowina; Poranek ziemianina; Dzieci mądrzejsze są od starszych; Parobek Emilion i pusty bęben.
6. B. Polewoj: Opowieść o prawdziwym człowieku. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 337 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1949, wyd. 3 1950, wyd. 3 [!] 1951, wyd. 5 1952; Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1953; wyd. 6 Warszawa: Iskry 1954, tamże wyd. 7 1956, 1958, wyd. 3[!] 1960, wyd. 3 1962, wyd. 6 1964, wyd. 7 1966, wyd. 8 1967, wyd. 9 1969, wyd. 10 1970, wyd. 11 1972, wyd. 12 1975; wyd. 13 Warszawa: Czytelnik 1975; wyd. 14 Warszawa: Iskry 1978; Warszawa, Moskwa: Książka i Wiedza, Raduga 1980, wyd. 14 1985.

Wyd. osobne fragmentów pt. Bohater przestworzy: Wyd. 2. Wybrał i oprac. J. Kozłowski. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 136 s.; wyd. 4. Wybrał i oprac. J. Przymanowski. [Warszawa:] Książka i Wiedza 1951, 144 s.

7. M. Gogol: Poranek dygnitarza i inne opowiadania. Przeł.: J. Tuwim i J. Wyszomirski. Warszawa: Czytelnik 1950, 204 s.
W przekł. J. Wyszomirskiego opowiadania: Szynel; Powóz; Opowieść o tym, jak się Iwan Iwanowicz pokłócił z Iwanem Nikiforowiczem; Poranek dygnitarza; Zaczarowane miejsce.
8. M. Gogol: Utwory wybrane. Wstęp: N. Modzelewska. Warszawa: Czytelnik 1950.

T. 1. Przeł.: J. Tuwim i J. Wyszomirski. 1950, 361 s.

W przekł. J. Wyszomirskiego: Powóz; Zaczarowane miejsce; Newski Prospekt; Szynel [poz. ]; Wij; Opowieść o tym, jak się Iwan Iwanowicz pokłócił z Iwanem Nikiforowiczem [poz. ].

T. 2. Przekł. J. Wyszomirski. [i in.], 513 s.

W przekł. J. Wyszomirskiego: Noc majowa, czyli topielica; Pamiętnik wariata.
9. I. Popow: Rodzina [Lenina]. Dramat w 4 aktach i 10 odsłonach. Wystawienie: Łódź, Państwowy Teatr im. S. Jaracza 1950. Wyd. Warszawa: Prasa Wojskowa 1950, 87 s.
10. L. Tołstoj: Opowiadania sewastopolskie. Warszawa: Prasa Wojskowa 1950, 167 s.
11. W. Kuroczkin: Brygada zwycięża. [Powieść]. Przeł.: J. Wyszomirski i W. Badalska. Warszawa: Nasza Księgarnia 1951, 259 s.
12. M. Leskow: Utwory wybrane. T. 2. Przeł.: J. Wyszomirski, I. Bajkowska, J. Tuwim. Warszawa: Czytelnik 1951, 403 s.
W przekł. J. Wyszomirskiego opowiadania: Pielgrzym urzeczony; Samodum; Bojowniczka.
13. A. Ostrowski: Kruk krukowi oka nie wykole. Komedia w 4 aktach. Wystawienie: pt. Bankrut: Kielce, Teatr im. S. Żeromskiego 1951.
14. D. Fonwizin: Synalek szlachecki. Komedia w 5 aktach. W: Antologia dramatu rosyjskiego. T. 1. Warszawa: Czytelnik 1952 s. 11-56.
15. M. Gorki: Życie Matwieja Kożemiakina. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1952, 579 s. Wyd. nast.: z posłowiem B. Michajłowskiego. [Przeł.] J. Brodzki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953; wspólnie z: Miasteczko Okurów zob. poz. .
16. A. Ostrowski: Do wójta nie pójdziemy. Komedia w 4 aktach. W: Antologia dramatu rosyjskiego. T. 1. Warszawa: Czytelnik 1952 s. 380-424.
17. A. Czechow: Końskie nazwisko i inne opowiadania. Wyd. 2. Warszawa: Czytelnik 1953, 26 s.
18. A. Hercen: Rzeczy minione i rozmyślania. T. 4-5. Przeł. i przypisami opatrzył J. Wyszomirski. Warszawa: Książka i Wiedza 1953, 1954, 366 + 386 s.
T. 1-2 w przekł. E. i W. Słobodników, t. 3 w przekł. K.A. Jaworskiego.
19. A. Czechow: Nie udał się! Opowiadania. Wybór, posłowie i przypisy: N. Modzelewskiej. Warszawa: Czytelnik 1954, 138 s.
20. A. Czechow: Wieczór literacki. Drobne utwory dramatyczne, inscenizacje, opowiadania. Wstęp: S. Pollak. Warszawa: Czytelnik 1954, 199 s.
W przekł. J. Wyszomirskiego opowiadania: Potwarz; Końskie nazwisko; Przesolił; Długi język; Los na loterii; Niedźwiedź; Jubileusz.
21. S. Borodin: Dymitr Doński. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1955, 457 s.
22. M. Gogol: Gracze. Komedia w 1 akcie. Wstęp i uwagi inscenizacyjne: S. Bieliński i A. Makarewicz. Warszawa: Czytelnik 1955, 77 s. Przedruk w: M. Gogol: Utwory dramatyczne. Warszawa 1957.
23. M. Gorki: Miasteczko Okurów; Życie Matwieja Kożemiakina [poz. ]. W: M. Gorki: Pisma. T. 6. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 649 s.
24. S. Złobin: Stiepan Razin. Powieść. Księga 1-2. Przeł. i przypisami opatrzył J. Wyszomirski. Warszawa: Czytelnik 1956, 556 s.
25. L. Tołstoj: Czarodziejski bęben. Baśń dramatyczna w 2 aktach. [Oprac.] Z. Kopalko. Adaptacja sceniczna: J. Wyszomirski. Uwagi inscenizacyjne: Z. Kopalko. Uwagi o scenografii, projektach dekoracji i kostiumów: J. Gorazdowski. Muzyka: J. Dobrzański. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1958, 66 s.
26. M. Leskow: Wdzięk administracyjny i inne opowiadania. Przeł.: I. Bajkowska, Cz. Jastrzębiec-Kozłowski, J. Wyszomirski. Warszawa: Czytelnik 1961, 514 s.
W przekł. J. Wyszomirskiego opowiadania: Klasztor kadecki; Antyki pieczerskie; Kogut i jego dzieci; Prosty sposób; Człowiek na warcie.
27. M. Gogol: Opowiadania. Przeł.: J. Brzęczkowski, J. Tuwim, J. Wyszomirski. Słowo wstępne: M. Dąbrowska. Warszawa: Czytelnik 1965, 252 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1968, wyd. 3 1984.
W przekł. J. Wyszomirski: Wij [poz. ]; Opowieść o tym, jak się Iwan Iwanowicz pokłócił z Iwanem Nikiforowiczem [poz. ]; Szynel [poz. ]; Powóz [poz. ].
28. A. Czechow: Człowiek w futerale. Opowiadania. Przeł.: M. Dąbrowska, J. Wyszomirski. Warszawa: Książka i Wiedza 1967, 81 s.
W przekł. J. Wyszomirskiego: Człowiek w futerale; Kapral Priszibiejew; Kasztanka. Opowieść.
29. M. Gogol: Szynel. Opowiadania. Warszawa: Książka i Wiedza 1967, 109 s.

Zawartość

Zawiera opowiadania: Szynel [poz. ]; Newski Prospekt [poz. ].
30. M. Gogol: Pamiętnik wariata. Opowiadania. Przeł.: J. Tuwim, J. Wyszomirski. Warszawa: Książka i Wiedza 1968, 134 s.
W przekł. J. Wyszomirskiego: Pamiętnik wariata [poz. ]; Wij [poz. ].
31. M. Leskow: Powiatowa Lady Macbeth; Wędrowiec urzeczony. [Opowiadania]. W: M. Leskow: Utwory wybrane. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1970, s. 3-234. Biblioteka Narodowa II, 164.
32. M. Gogol: Opowieści. Przeł.: J. Wyszomirski, J. Tuwim, J. Brzęczkowski. Oprac. R. Galster. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1972, CXXX, 289 s. Biblioteka Narodowa II, 169.
W przekł. J. Wyszomirskiego: Newski Prospekt [poz. ]; Szynel [poz. ]; Powóz [poz. ]; Pamiętnik szaleńca [pt. Pamiętnik wariata poz. ].
33. M. Gogol: Opowiadania petersburskie. Warszawa: Książka i Wiedza 1980, 122 s.
Zawiera opowiadania: Szynel [poz. ]; Newski Prospekt [poz. ].
34. M. Gogol: Szynel. Opowiadania. Przeł.: J. Tuwim, J. Wyszomirski. Wstęp: A. Wołodźko. Warszawa: Iskry 1983, 71 s.
W przekł. J. Wyszomirskiego: Szynel [poz. ]; Pamiętnik wariata [poz. ].
35. M. Gogol: Portret; Szynel; Pamiętnik wariata. [Opowiadania]. Przeł.: J. Brzęczkowski, J. Wyszomirski. Warszawa: Dom Wydawniczy S. Szymański 1992, 116 s.
W przekł. J. Wyszomirskiego: Szynel [poz. ]; Pamiętnik wariata [poz. ].
36. A. Czechow: Wybór opowiadań. Przeł.: I. Bajkowska, J. Wyszomirski. Wrocław: Siedmioróg 1997, 70 s.
W przekł. J. Wyszomirskiego: Śmierć urzędnika; Kameleon; Końskie nazwisko [poz. ]; Kapral Priszibiejew [poz. ]; Dzieciarnia; Chłopcy; Kasztanka. Opowieść [poz. ]; Człowiek w futerale [poz. ].

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1951.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1964.

Ogólne

Artykuły

W. Piotrowicz: Współcześni poeci wileńscy. Wilno 1931, passim.
S.R. Dobrowolski: Zamiast kwiatów. Kronika 1955 nr 6.
W. Kiwilszo: O Jerzym Wyszomirskim. Nowa Kultura 1955 nr 29.
J. Putrament: Mój profesor. Kronika 1955 nr 6.
T. Byrski: Tłumacz znakomity. Program Teatru im. S. Żeromskiego”, Radom 1957.
S. Mackiewicz: Niewystrzelone naboje. Kronika 1957 nr 3.
J. Koprowski: Przypomnienie Wyszomirskiego. Odgłosy 1965 nr 3.
K. Frejdlich: Jerzego Wyszomirskiego sztuka przekładu. Osnowa 1970 lato.
J. Koprowski: Dziennikarz doskonały. W tegoż: Przyjaciele i znajomi. Łódź 1977.
[J. Wilmański] Widok: Jerzy Wyszomirski. Odgłosy 1980 nr 24.
W. Krzemiński: O Jerzym Wyszomirskim. Odgłosy 1982 nr 23.
T. Śmigielski: Między Wilnem a Łodzią. O życiu i twórczości Jerzego Wyszomirskiego. (1897-1955). „Prace Polonistyczne” Seria 53: 1998.
H. Turkiewicz: O zapomnianej spuściźnie Jerzego Wyszomirskiego. Annales Academia Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria 2002 nr 2.

Całopalenie

[J. Tuwim] jt. Wiadomości Literackie 1924 nr 4.

Chwila niepokoju

K.W. Zawodziński. „Przegląd Warszawski1925 nr 41.

Niewczesne

S. Cywiński. „Dziennik Wileński1930 nr 257.
[T. Łopalewski] T.Ł.Kurier Wileński1930 nr 199.

Spod kreski

J. Kądziela: Wybór felietonów Wyszomirskiego. „Nowe Książki1967 nr 21.
J. Okopień. „Polityka1967 nr 37.
M. Ostoja-Ochocki: Szkice Jerzego Wyszomirskiego. Odgłosy 1967 nr 31.