BIO

Urodzona 25 grudnia 1940 w Gostyninie; córka Wiktora Wysłoucha, inżyniera konstruktora, i Marianny z Frontczaków, absolwentki Wyższej Szkoły Handlowej. Uczęszczała do Liceum Ogólnokształcącego nr 2 w Poznaniu, gdzie w 1958 zdała maturę. W tymże roku podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (UAM). Debiutowała w 1963 recenzją pt. Bez cienia łopatologii dotyczącą Pamiętnika antybohatera Kornela Filipowicza, ogłoszoną w czasopiśmie „Kierunki” (nr 6). Po ukończeniu studiów i uzyskaniu w 1963 magisterium pracowała jako nauczycielka języka polskiego w szkołach poznańskich, początkowo w Państwowym Liceum Muzycznym (do 1964), a potem w Zasadniczej Szkole Zawodowej dla Pracujących nr 2. W 1967 zdała egzamin kwalifikacyjny i otrzymała tytuł nauczyciela mianowanego, a następnie podjęła pracę w I Studium Nauczycielskim w Poznaniu, przekształconym w 1969 w Wyższe Studium Nauczycielskie UAM, gdzie pełniła funkcję starszego asystenta. W 1970 doktoryzowała się na UAM na podstawie rozprawy pt. Proza Michała Choromańskiego. Przemiany powieści psychologicznej XX w. (promotor prof. Jerzy Ziomek). W 1973 została adiunktem w Zakładzie Teorii Literatury Instytutu Filologii Polskiej (IFP) UAM. Zajmowała się dydaktyką literatury oraz rozwijała badania z zakresu teorii i historii literatury XX wieku. Artykuły i recenzje ogłaszała m.in. w „Pamiętniku Literackim” (od 1973) i w „Tekstach” (1976-81). Około 1973 została członkiem Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza (wiceprezes Oddziału Poznańskiego w 1977-86; skarbnik Oddziału Poznańskiego w 1990-93). W 1980 została przewodniczącą Koła Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „SolidarnośćSolidarność przy IFP UAM (działającego początkowo jako Uniwersytecki Niezależny i Samorządny Związek Zawodowy; do 1981). W 1981 habilitowała się na UAM, przedstawiając pracę pt. Problematyka symultanizmu w prozie; etat docenta tejże uczelni otrzymała w styczniu 1983. W 1984-87 była wicedyrektorem (do spraw nauki) IFP UAM. Publikowała m.in. artykuły w wydawanych poza cenzurą materiałach dydaktycznych dla szkół (podpisana pseudonimem: M.K., Marianna Kowalska). W 1990 została członkiem Komitetu Okręgowego Olimpiady Literatury i Języka Polskiego w Poznaniu. W 1991 otrzymała stanowisko profesora nadzwyczajnego UAM. W 1991-93 przewodniczyła komisji dyscyplinarnej do spraw studentów UAM. W 1993 została członkiem Rady Wydawniczej Wydawnictwa Naukowego UAM (do 1999); w tymże roku weszła w skład kolegium redakcyjnego „Polonistyki”. W 1994 została mianowana profesorem. W 1998 objęła kierownictwo Zakładu Semiotyki Literatury IFP UAM. W 2001 została członkiem Komisji Filologicznej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1984). Mieszka w Poznaniu.

Twórczość

1. Wiadomości z teorii literatury w analizie literackiej. [Współautor:] B. Chrząstowska. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1974, 431 s. Wyd. nast. zmienione i rozszerzone pt. Poetyka stosowana tamże: 1978, 579 s., wyd. 2 [!] zmienione 1987, 623 s., wyd. 3 zmienione [2000].

Zawartość

Przedmowa. — O problemach nie tylko teoretycznych; Cechy swoiste literatury; Stylistyka; Wybrane zagadnienia wersyfikacji; Liryka; Epika; Dramat; Postulaty metodyczne. — W wyd. 3 dwa pierwsze rozdz. pt.: Metodologia, teoria, interpretacja; Literackość zagrożona?, — pominięty rozdział ostatni Postulaty metodyczne.

2. Proza Michała Choromańskiego. [Monografia]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1977, 171 s. Polska Akademia Nauk. Komitet Nauk o Literaturze Polskiej. Rozprawy Literackie, 20.

Rozprawa doktorska.

Nagrody

Nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki w 1978.

3. Problematyka symultanizmu w prozie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza 1981, 166 s.

Rozprawa habilitacyjna.

Zawartość

Pojęcie symultanizmu: Narodziny terminu; Tadeusz Kudliński — zapomniany teoretyk symultanizmu; Powojenne kłopoty terminologiczne; Narracja symultaniczna jako problem badawczy; Definicja symultanizmu w prozie. — Sygnały jednoczesności: Na płaszczyźnie świata przedstawionego; Na płaszczyźnie narracji; Na płaszczyźnie kompozycji. — Symultanizm a spójność tekstu. — „Czas uprzestrzenniony”: Unieruchomienie czasu i jego konsekwencje; Znaczące opozycje przestrzenne. — Symultanizm i konwencje: Symultanizm a powieść XVIII wieku; Dziewiętnastowieczna powieść i „przywracanie równoczesności” (na przykładzie „Trylogii” Sienkiewicza). — Próba bilansu.

4. Literatura współczesna. Podręcznik dla klas maturalnych. [Autorzy:] B. Chrząstowska, E. Wiegandtowa, S. Wysłouch. Poznań: Nakom 1992, 382 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 poprawione 1994 [właśc. 1993], wyd. 3 1997, dodruki: 1999, [2001].

Zawartość

Tu S. Wysłouch: Nurt żydowski, s. 49-53; Nurt wiejski, s. 54-59; Literatura wobec innych sztuk, s. 66-82; Proza, s. 208-259; Dramat, s. 317-338; Kabaret, s. 339-358; Esej filozoficzny, s. 359-378. — W wyd. 3 pominięte dwa pierwsze oraz ostatni rozdział autorstwa S. Wysłouch.

5. Literatura a sztuki wizualne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1994, 217 s.

Zawartość

I. W perspektywie semiotyki: 1. Metasemiotyka Algirdasa J. Greimasa (1917-1992); 2. Semiotyka konotatywna Rolanda Barthesa (1915-1980); 3. Słowo i obraz — problem i jego implikacje. — „Ut pictura poesis”, czyli o malarskości literatury: II. Od [G.E.] Lessinga do [J.] Przybosia. Teoria i kompozycja opisu: 1. Rewolucja Lessingowska; 2. Teoria i praktyka; 3. Typologia opisu, — III. [W.] Strzemiński — interpretator Przybosia: 1. „Laokonizm” Strzemińskiego; 2. Wśród literatów; 3. Strzemiński i Przyboś; 4. Poezja unaoczniona. — „Ut poesis pictura”, czyli o literackości malarstwa: IV. Wizualność metafory: 1. Wizualność zanegowana; 2. Problematyka znaków ikonicznych; 3. Przesunięcia konotacji; 4. Jak powstaje metafora, — V. Znak ikoniczny jako symbol (na przykładzie współczesnego plakatu): 1. [J.] Lalewicz o znakach ikonicznych; 2. Piktogramy i symbole; 3. Przemiana znaku ikonicznego w symbol; 4. Repertuary symboli; 5. Symbol a metafora. — Koegzystencja czy przekład znaków: VI. Tekst i ilustracja: 1. Ilustracja jako konkretyzacja warstwy przedmiotowej dzieła [m.in. o ilustracjach M.E. Andriolliego do „Pana Tadeusza” A. Mickiewicza]; 2. Ilustracja jako przekład intersemiotyczny; 3. Ilustracja autorska — casus Brunona Schulza; 4. Dodatek edytora w funkcji ilustracji, — VII. Tytuł a dzieło plastyczne. O „literackich” tytułach [W.] Hasiora: 1. Sprawa tytułów; 2. Tytuły identyfikujące; 3. Tytuły o funkcji pragmatycznej; 4. Tytuł jako element struktury dzieła; 5. Nie tylko tytuły, — VIII. Adaptacja filmowa jako przekład intersemiotyczny (na przykładzie „Nocy i dni” [w reż. J. Antczaka], „Konopielki” i „Siekierezady” [w reż. W. Leszczyńskiego]): 1. Fenomen fabuły; 2. Znak literacki — znak filmowy; 3. Dystans narracyjny; 4. Narracja; 5. Język poetycki, — IX. [J.] Grotowski — destruktor znaków. — Zakończenie.

6. W klasie maturalnej. Książka nauczyciela-polonisty. [Autorzy:] B. Chrząstowska, E. Wiegandtowa, S. Wysłouch. Poznań: Nakom 1999, 224 s.

Zawartość

Tu S. Wysłouch: Programy: Literatura wobec innych sztuk, s. 39-47; Literatura wobec kultur ginących, s. 48-57, 63-69; Literatura polska a literatura europejska, s. 75-83. — Interpretacje: „Austeria” literacka i „Austeria” filmowa, s. 168-171; Nowela literacka — libretto — film [dot. J. Iwaszkiewicza: Matka Joanna od Aniołów], s. 175-179; Czytanie prozy awangardowej. (Narracja i problemy języka), s. 198-206; Filmowy portret poety, s. 207-213; Italo Calvino i postmodernizm, s. 213-219.

7. Literatura i semiotyka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 2001, 189 s.

Zawartość

Literatura i semiotyka. — O znakach i systemach: Zacznijmy od fundamentów: jeden czy dwa systemy prymarne?; Znak ikoniczny w koncepcji Umberta Eco — nowatorstwo i niekonsekwencje; Werbocentryzm — uzurpacje i ograniczenia; Magiczny kwadrat [A.J.] Greimasa. — O literaturze i sztuce: O malarskości literatury; O malarskości „Sonetów krymskich” [A. Mickiewicza]; Od słowa do ornamentu. Semiotyczne problemy poezji konkretnej; Paradoksy reifikacji w literaturze i sztuce; Poezja na ekranie: nowy gatunek filmowego dokumentu.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Twórczość Ryszarda Berwińskiego wobec romantycznych konwencji. Ruch Literacki 1970 nr 4 s. 235-249.
Anatomia widma. Teksty 1977 nr 2 s. 135-157 [o strukturze postaci-zjaw w literaturze grozy].
Bramy raju” Jerzego Andrzejewskiego. W: Nowela, opowiadanie, gawęda. Wyd. 2 poszerzone Warszawa 1979 s. 327-350.
Retoryka fabuły a retoryka narracji. W: Tekst i fabuła. Wrocław 1979 s. 67-91.
Problematyka symultanizmu w prozie. W: Studia o narracji. Wrocław 1982 s. 143-152.
Technika symultanizmu a technika monologu wewnętrznego w dwudziestowiecznej prozie. W: Modele świata i człowieka. Lublin 1985 s. 84-112.
Od socjologii do etyki. (O twórczości Kazimierza Brandysa). Pamiętnik Literacki 1989 z. 3 s. 119-138.
Powieść dwudziestego wieku kontynuatorką tradycji; Strategia narratora i odbiorcy w powieści ekspresjonistycznej. W: Polska proza lat 1918-1939. Rzeszów 1989 s. 23-28; 190-199.
Techniki powieści politycznej. Almanach Humanistyczny”* 1989 nr 10 s. 35-46.
Powieściowe wyobcowanie. (Próba typologii). W: Literatura a wyobcowanie. Lublin 1990 s. 223-235.
Bunt wobec „Sacrum. Z problemów literatury antyreligijnej w dwudziestym wieku. W: Metafizyczne” w literaturze współczesnej. Lublin 1992 s. 39-55, przedruk w: Religijne aspekty literatury polskiej XX wieku. Lublin 1997 s. 201-216.
Semiotyk wyrwany do odpowiedzi. W: Kryzys czy przełom. Kraków 1994 s. 197-208 [dot. semiotyki jako dyscypliny naukowej].
Filmowe konteksty polonistycznej edukacji. W: Konteksty polonistycznej edukacji. Poznań 1998 s. 92-107.
Śledztwo w sprawie dwójmyślenia. („Fama” i „Wycieczka do Sandomierza” [J. Iwaszkiewicza]). W: Powroty Iwaszkiewicza. Poznań 1999 s. 113-124.
Inny opis? Wizualizacja a problem epickości (na przykładzie polskiej prozy lat 90.). W: Dwudziestowieczna ikonosfera w literaturach europejskich. Katowice 2002 s. 229-241.
Portrety samobójców w nowelistyce Marii Konopnickiej. W: Na pozytywistycznej niwie. Poznań 2002 s. 109-121. „Prace Komisji Filologicznej. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk”, 45.
Logos przed trybunałem. (O „Turbocie” Güntera Grassa). W: Logos i mythos w kulturze XX wieku. Poznań 2003 s. 275-284.
Trwanie czy zmienność? O kategorii rodzaju literackiego. W: Ulotność i trwanie. Poznań 2003 s. 95-105.
Literatura i obraz. Tereny strukturalnej wspólnoty sztuk. W: Intersemiotyczność. Kraków 2004 s. 17-28.
Narracja i tożsamość w „Wyroku” Franza Kafki. W: Narracja i tożsamość II. Warszawa 2004 s. 300-308.
Od obrazu do sentencji. O grafice Sławomira Mrożka. Przestrzenie Teorii 2004 nr 3/4 s. 115-135.
Poetyka a lingwistyka. W: Literatura i język. Poznań 2004 s. 19-26.
Nowa genologia — rewizje i reinterpretacje. W: Polonistyka w przebudowie. T. 1. Kraków 2005 s. 97-113.
Ut pictura poesis — stara formuła i nowe problemy. W: Ut pictura poesis. Gdańsk 2006 s. 5-17.
Wolna Trybuna” Christiana Skrzyposzka — anachroniczny utwór dziewiątej dekady? W: Światy przedstawione. Toruń 2006, s. 329-337.

Prace redakcyjne

1. Miejsca wspólne. Szkice o komunikacji literackiej i artystycznej. Pod red. E. Balcerzana i S. Wysłouch. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1985, 359 s.
2. Etos i artyzm. Rzecz o Herlingu-Grudzińskim. Pod red. S. Wysłouch i R.K. Przybylskiego. Poznań: a5 1991, 256 s.
3. Konteksty polonistycznej edukacji. Pod red. M. Kwiatkowskiej-Ratajczak i S. Wysłouch. Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 1998, 413 s.
4. Człowiek i rzecz. O problemach reifikacji w literaturze, filozofii i sztuce. Pod red. S. Wysłouch i B. Kaniewskiej. Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 1999, 429 s., [7] k. tab.
5. Logos i mythos w kulturze XX wieku. Pod red. S. Wysłouch, B. Kaniewskiej i M. Brzóstowicz-Klajn. Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne 2003, 293 s.
6. Ut pictura poesis. Pod red. M. Skwary i S. Wysłouch. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2006, 283 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 2002, 2006.

Wiadomości z teorii literatury w analizie literackiej

A. Jelec, W. Wielopolski. Pamiętnik Literacki 1975 z. 4.
L. Ludorowski. Dydaktyka Literacka 1976.
M. Mikołajczak: Zaproszenie do teorii. Polonistyka 2001 nr 5 [dot. wyd. 3 pt. Poetyka stosowana].

Proza Michała Choromańskiego

M. Hendrykowska: Choromański na mapie literatury. (Notatka o nowym dociekaniu badawczym). Teksty 1977 nr 5/6.
E. Wiegandt: Klucz do Choromańskiego. Nurt 1979 nr 10.

Problematyka symultanizmu w prozie

W. Bolecki. Pamiętnik Literacki 1984 z. 4.

Literatura współczesna

R. Arasimowicz: Z podziwem i krytycznie. Polonistyka 1992 nr 10.
J. Pieszczachowicz: Obszar na wpół pustynny. „Literatura współczesna” okrojona. Polityka 1992 nr 42.
S. Bortnowski: Kto w podręcznikach, kto na indeksie? Polonistyka 1993 nr 5.

Literatura a sztuki wizualne

B. Sienkiewicz: Obraz i słowo. Res Publica Nowa 1994 nr 10 [dot. też: M. Hopfinger: W laboratorium sztuki XX wieku].
W. Wielopolski: Przeciw złudom. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka 1994 t. 1.
B. Sienkiewicz. Pamiętnik Literacki 1995 z. 2.
E. Kuźma: Spór z Seweryną Wysłouch w górnych rejonach abstrakcji. Polonistyka 1999 nr 5.

Literatura i semiotyka

E. Dąbrowska: Literatura i semiotyka. Teksty Drugie 2003 nr 5.