BIO
Urodzona w 1881 w Okińcach (gubernia podolska). Po ukończeniu pensji Cecylii Plater-Zyberkówny w Warszawie studiowała w Krakowie na wydziale literatury na Wyższych Kursach dla Kobiet im. A. Baranieckiego, a następnie w 1907-11 na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, początkowo jako hospitantka, a później jako studentka nadzwyczajna. Wyszła za mąż za Rybakiewicza. Debiutowała w 1909 artykułem literackim pt. O «Róży» Katerli [Stefana Żeromskiego], ogłoszonym na łamach czasopisma „Prąd” (nr 10-11; podpisana Aurelia Wyleżyńska-Rybakiewiczowa). Rozwijając twórczość literacką, publikowała m.in. w „Echu Literacko-Artystycznym” (1913-14). Zawarła związek małżeński z Adamem Kropatschem, obywatelem Austrii (później rozwiedzeni). W chwili wybuchu I wojny światowej przebywała w Królestwie Polskim, skąd jako poddana austriacka została ewakuowana w głąb Rosji, do Saratowa i Woroneża. W Saratowie poznała Jana Parandowskiego, późniejszego powieściopisarza, i w 1918 wyszła za niego za mąż (rozwód w 1924). Po zakończeniu wojny zamieszkała wraz z mężem we Lwowie. Została członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP) i w 1922 uczestniczyła jako przedstawicielka środowiska lwowskiego ZZLP w obradach zjazdu Związku w Warszawie. W 1924 opuściła Polskę i osiadła w Paryżu, skąd nadsyłała artykuły i korespondencje do prasy krajowej, m.in. do „Bluszczu” (1923-24, 1928-39), „Świata Kobiety” (1924-1932; tu artykuły podpisywane pseudonimem Malibran), oraz Przegląd książek (artykuły podpisywane kryptonimem A.W.), „Wiadomości Literackich” (1924-36, z przerwami), „Lwowskich Wiadomości Muzycznych i Literackich” (1925-28), „Tygodnika Ilustrowanego” (1925-26, 1930, 1932, 1936, 1939), „Kobiety Współczesnej” (1927, 1930-31, 1933-34), „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” (1930-34) oraz do wydawanego w Warszawie w języku francuskim tygodnika „Le Messager Polonais” (1925-28). Aktywnie uczestniczyła w życiu paryskiej Polonii oraz w działalności francuskiego stowarzyszenia „Les Amis de la Pologne”; publikowała w wydawanym przez nie czasopiśmie (pod tym samym tytułem, 1925-26) oraz w paryskim piśmie „La Pologne” (1930). Podróżowała po Europie, m.in. do Włoch, Niemiec, Austrii i Hiszpanii. W 1937 powróciła do Polski i zamieszkała na stałe w Warszawie. Kontynuowała pracę literacką, publikując w wielu czasopismach, m.in. w „Skawie” omawiała w dziale Z książek bieżące wydawnictwa i aktualności (1938-39). Wybuch II wojny światowej zastał ją w Zaleszczykach, skąd już w pierwszych dniach września 1939 powróciła do Warszawy. Tu przebywała w czasie okupacji hitlerowskiej; pracowała w szpitalu, prowadziła ożywioną działalność charytatywną oraz opiekowała się ukrywającymi się Żydówkami. Współpracowała z wydawanym konspiracyjnie organem Związku Wolnej Polski i Zjednoczenia Demokratycznego „Nowy Dzień” (1943), w którym publikowała artykuły i recenzje literackie (pod pseudonimami ER, GE, Ge..., RE); w prasie podziemnej używała też pseudonimu Li. W chwili wybuchu powstania warszawskiego, 1 sierpnia 1944, znajdowała się poza domem. Powracając, została postrzelona i zmarła 3 sierpnia 1944.
Twórczość
1. Ryszard Berwiński. Studium. Kraków: Gebethner i Sp. 1913, 92 s.
2. Narcyza Żmichowska w świetle swych zwierzeń. Cz. 1-2. „Przewodnik Naukowy i Literacki” 1919 s. 847-864, 951-960, 1195-1208; 1920 s. 65-83, 161-176, 257-278, 353-370, 456-466, 545-561, 639-660, 737-757, 836-859, 909-922, 1018-1029, 1118-1130.
3. U złotych wrót. Powieść. „Gazeta Lwowska” 1920 nr 245-297. Wyd. osobne Lwów: H. Altenberg 1922 [antydatowane 1921], 250 s.
4. Maria Leszczyńska na dworze wersalskim. Z przedmową S. Wasylewskiego. Poznań: Wydawnictwo Polskie 1923, VIII, 210 s. Wyd. nast. T. 1-2. Poznań: Drukarnia „Dziennika Poznańskiego” 1935.
5. Niespodzianki. Powieść. Lwów: Lektor 1924, 248 s.
Nagrody
6. Ilustrowany przewodnik dla uchodźców we Francji. [Współautor:] H. Staniszewski. Paryż: Drukarnia Polska 1925, 174 s.
7. Księga udręki. Powieść. „Tydzień Literacki” 1925 nr 107-270. Wyd. osobne Warszawa: Skład główny Księgarnia Gebethnera i Wolffa, Drukarnia Spółki Wydawniczej Powszechnej 1926, 146 s.
8. Biała czarodziejka. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Rój” [1926], 60 s.
9. Jeunes poétes polonais. Extrait d'une conférence donnée a la Sorbonne le 4 mars 1925. Paris: Les Amis de la Pologne 1926, 19 s.
10. Czarodziejskie miasto. Powieść z przedmową R. Grey'a. Warszawa: Skład główny Dom Książki Polskiej; [drukarnia] „Lech” 1928, 79 s.
11. L'emigration polonaise en France. Paris: Édition des Amis de la Pologne 1928, 64 s. Wyd. nast. tamże 1931.
12. Serce podzielone na ćwierci. Powieść. Warszawa: Gebethner i Wolff; Paryż: Drukarnia Polska „Grafika” 1931, 125 s.
13. W mieście świata polskie ścieżki. [Opowiadania i szkice]. Poznań: Rolnicza Drukarnia i Księgarnia Nakład 1931 [antydatowane 1930], 91 s.
Zawartość
14. W paryskiej Sofiówce. (Rzecz o Zofii Węgierskiej). [Studium literackie]. „Bluszcz” 1931 nr 5-6, 9-11, 16, 18, 21-22, 25-27, 41-44, 50; 1932 nr 3-4, 13, 18, 38.
15. Z duszą twoją na ramieniu. Listy z Hiszpanii. Z oryginałów wiernie przełożone. [Powieść]. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Bluszcz” [1933], 240 s.
Przekłady
T. 1. 1838-1861. 1926, 454 s.
T. 2. 1862-1870. 1927, 440 s.
T. 3. 1870-1925. 1933, 488 s.
