BIO
Urodzony 1 grudnia 1921 w Czarnokońcach Wielkich (województwo tarnopolskie); syn Edwarda Wydrzyńskiego, inżyniera, i Marii Karoliny z Werchrackich. Uczył się w VII Gimnazjum im. T. Kościuszki we Lwowie. Debiutował w 1938 wierszami pt. Gdybym mógł! i Modlitwa łez oraz opowiadaniem Muchy! Muchy! Muchy! ... (Wycinek z pamiętnika nerwowca), zamieszczonymi w lwowskim piśmie Korpusu Kadetów Nr 1 Marszałka Józefa Piłsudskiego „Orlęta” (nr 43). Należał do Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom. Brał udział w kampanii wrześniowej jako dowódca plutonu 5. Kompanii Szturmowej w Pułku Obrony Lwowa. Po włączeniu Lwowa do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich ukończył radziecką szkołę średnią, a następnie dwuletni kurs reżyserii. Studiował też (jako wolny słuchacz) polonistykę na ukraińskim Uniwersytecie im. I. Franki. W 1939-40 był redaktorem naczelnym pisma „Młodzież Stalinowska”. Należał do Komsomołu (Kommunisticzeskij Sojuz Mołodioży). Na początku 1941 został redaktorem działu oświatowego i kulturalnego w dzienniku „Czerwony Sztandar”. Podczas okupacji niemieckiej początkowo ukrywał się na przedmieściach Lwowa, w 1942 przedostał się do Lublina, a później do Warszawy, gdzie pracował jako laborant w firmie fotograficznej Kolado. Brał też udział w działalności konspiracyjnej. Aresztowany przez gestapo w 1943 przebywał kilka miesięcy na Pawiaku, następnie w obozie koncentracyjnym w Gross-Rosen, gdzie pracował najpierw w kamieniołomach, potem jako elektryk; w 1944 napisał utwór pt. Jasełka polskie, przygotowany do wystawienia przez Romana Niewiarowicza i Ryszarda Kiss-Orskiego. Był też więziony w Heersbrück, Saal i Dachau. Po wyzwoleniu obozu przez Amerykanów przebywał w Fürstenfeldbrück w Bawarii, gdzie kierował polskim zespołem teatralnym oraz wydawał tygodnik „Promień”. Następnie zajmował się akcją repatriacyjną w obozie dla tzw. dipisów (Displaced Persons) w Bawarii (Fürstenfeldbrück, Gemering, Gerlinden). Po powrocie do Polski zamieszkał w 1946 w Katowicach. Od 1947 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej (od 1948 Polska Zjednoczona Partia Robotnicza; PZPR). Rozwijał działalność literacką, publikując artykuły, recenzje teatralne, felietony i fragmenty utworów na łamach m.in. „Dziennika Zachodniego” (1947-58) i „Odry” (w 1947-48 stały cykl felietonów pt. Na fali). Współpracował też z „Trybuną Robotniczą” (1947-66, 1969; podpisywał się też: Artur Morena, E.N., Naznański; tu w 1947 pod pseudonimem Edward Naznański redagował niedzielny tygodniowy dodatek literacki pt. „Sygnały”, w 1947-48 zamieszczał cykl not informacyjnych pt. Za Odrą, w 1948 stały felieton w rubryce Druga strona medalu podpisywanej WY-SKI, w 1950-52 stałą rubrykę w dodatku „Trybuna Tygodnia”); w 1949 został kierownikiem działu literackiego i kulturalno-oświatowego w tym dzienniku. Od 1947 należał do Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związek Literatów Polskich; w 1950 sekretarz zarządu Oddziału Katowickiego). Był członkiem Komisji Artystycznej i lektorem Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Równocześnie w 1949 kierował redakcją rozgłośni Polskiego Radia w Katowicach, dla której napisał i adaptował wiele słuchowisk. W 1949 wspólnie z Kazimierzem Dejmkiem i Januszem Warmińskim założył Teatr Nowy w Łodzi, którego następnie przez krótki okres był kierownikiem literackim. W 1951 ożenił się z Jolantą Haniszówną, aktorką. W 1951-55 pracował jako kierownik literacki w Teatrze Śląskim im. S. Wyspiańskiego w Katowicach. Liczne artykuły dotyczące życia kulturalnego na Śląsku zamieszczał w „Przeglądzie Kulturalnym” (1951-55, 1957); w 1952-54 był stałym korespondentem pisma na województwa opolskie, katowickie i wrocławskie. W 1952-56 należał do redakcji kwartalnika „Śląsk Literacki”. W 1953-56 był członkiem awangardowej grupy plastyków „St-53”. W 1955-56 pełnił funkcję kierownika literackiego w Teatrze Zagłębia w Sosnowcu. Kontynuował działalność literacką, publikując liczne artykuły, felietony oraz recenzje teatralne w tygodniku „Przemiany” (1956-57; podpisywane też: Optymista, (z)), w którym pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego, w „Perspektywach” (1957; podpisywał się też: Dr A. Zajączek, Joanna Grey), „Dialogu” (1958-62), „Głosie Szczecińskim” (1959-62), w dwutygodniku „Poglądy” (1962-65, członek redakcji; tu też w 1964 stały felieton pt. Problemy naszego czasu podpisywany WAN). Nadal współpracował z radiem jako autor opracowań dramaturgicznych i inscenizacji słuchowisk. Za twórczość artystyczną otrzymał w 1962 nagrodę Ministra Kultury i Sztuki, a w 1967 nagrodę literacką Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach. Od 1966 mieszkał w Warszawie. W 1969-70 kierował Działem Literatury i Dramatu w Teatrze Telewizji w Katowicach. W 1970-79 był kierownikiem literackim w Teatrze Studio; na łamach „Przeglądu Teatru Studio” publikował recenzje teatralne i artykuły (1974-78; podpisywane też (a.w.)). Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1955), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1964), złotą odznaką „Zasłużony dla Rozwoju Województwa Katowickiego” (1965), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1988). Zmarł 13 lipca 1992 w Warszawie.
Twórczość
1. Bomba atomowa. [Szkice literackie i proza poetycka]. Fürstenfeldbrück, Bavaria: J.G. Wertyński 1946, 34 s.
2. Jedziemy do Ameryki. Sztuka w 3 aktach. Powst. 1949. Druk pt. Jedziemy do Ameryki. (Fragmenty końcowe aktu pierwszego). „Świat i Życie” 1949 nr 38 s. 2.
3. Komedia. Relacja dramatyczna w 2 aktach z prologiem i epilogiem. Prapremiera: Katowice Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego 1949. Druk: Akt I. „Twórczość” 1949 z. 4 s. 58-75.
4. Salon pani Klementyny. Sztuka w 3 aktach. Warszawa: Czytelnik 1950, 110 s. Prapremiera: Katowice, Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego 1950. Polskie Radio 1951.
Nagrody
Przekłady
węgierski
5. Śmierć Hamleta. Sztuka współczesna w 3 aktach. Warszawa: Czytelnik 1951, 105 s. Wyd. 2 tamże 1951. Prapremiera: Żory, zespół przy Miejskim Domu Kultury 1965.
6. O zapomnianym Ludwiku Adamie Dmuszewskim (1777-1847). [Szkic]. Katowice: Państwowy Teatr Śląski 1952, 12 s.
7. Rewolucja trwa. Opowieść filmowa. Warszawa: Czytelnik 1952, 256 s.
8. Podejrzenie. [Opowiadanie]. Warszawa: Książka i Wiedza 1953, 138 s.
9. W głębi nocy. (Dramat w 3 aktach, 6 odsłonach). Druk fragmentów „Śląsk Literacki” 1954 nr 10/11 s. 61-75.
10. Kładka w ciemność świata. [Powieść]. Powst. 1955. Warszawa: Iskry 1987, 260 s.
11. Kłamstwo. Powieść. Powst. przed 1955. Por. poz. ↑.
Nagrody
12. Ludzie i cienie. Dramat optymistyczny. Prapremiera: Opole, Teatr Ziemi Opolskiej 1955. Por poz. 13.
13. Pałac sprawiedliwości. [Sztuka w 1 akcie]. Prapremiera: Katowice, Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego 1955. Wyd. Warszawa: Centrum Dom Twórczości Ludowej 1956 s. 3-50, powielone. Przedruk w „Materiały Repertuarowe” 1958 nr 1 s. 5-32.
14. Wielka batalia. Cz. 1. Potyczki i natarcia; Cz. 2. Wielka batalia. [Szkice publicystyczne]. Stalinogród [Katowice:] Śląsk 1955, 255 s.
Zawartość
15. Pamięć teatru. Stalinogród [Katowice:] Śląsk 1956, 382 s.
Zawartość
16. St-53. Konfrontacja z teorią. Stalinogród [Katowice:] Prasa 1956, 32 s.
17. Słońce krąży wokół ziemi. Tragedia z towarzyszeniem klarnetu. „Dialog” 1958 nr 2 s. 5-42. Przedruk zob. poz 43.
Przekłady
czeski
hebrajski
niemiecki
portugalski
18. Porwanie Brett Macroft. [Powieść]. Katowice: Śląsk 1959, 402 s.
19. Pościg. [Powieść]. Pierwodruk pt. Śmiertelny pościg. „Kurier Lubelski” 1959 nr 223/225-346; pt. Tragiczny pościg. „Głos Szczecina” 1959 nr 307-311, 1960 nr 1-76. Wyd. osobne pt. Pościg. Warszawa: Iskry 1960, 349 s.
Przekłady
rosyjski
20. Organy Hammonda. [Widowisko telewizyjne]. Telewizja Polska 1960.
21. Uczta morderców. Tragedia buffo. Prapremiera: Warszawa, Teatr Dramatyczny 1960. Druk zob. poz. ↑.
Przekłady
niemiecki
słowacki
22. Zamach na New York. [Opowiadanie]. Katowice: Śląsk 1960, 99 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1968, wyd. 3 1982.
23. Antofagasta umrze o północy. Scenariusz telewizyjny. Telewizja Polska 1961.
Wystawienia następne
24. Ostatnia noc w Ciudad Trujillo. Powieść. „Trybuna Robotnicza” 1961 nr 262-308, 1962 nr 1-43; „Głos Szczecina” 1961 nr 280-308, 1962 nr 1-78; „Gazeta Białostocka” 1962 nr 48-206; „Głos Olsztyna” 1962 nr 124-249; „Gazeta Pomorska” 1962 nr 11-148. Wyd. osobne T. 1. Biała róża. T. 2. Cezar Wysp Karaibskich. Katowice: Śląsk 1962, 242 + 219 s. Wyd. nast. łączne: wyd. 2 tamże 1966; wyd. 3 przejrzane i uzupełnione pt. Ciudad Trujillo. Warszawa: Iskry 1974, wyd. 4 tamże 1977; wyd. 5 Katowice: Śląsk 1981; wyd. 6 Warszawa: Studencka Oficyna Wydawnicza Związku Studentów Polskich „Almapress” 1985; wyd. 7 Warszawa: Książka i Wiedza 1988; Warszawa: Dom Wydawniczy Sz. Szymański 1991.
Przekłady
niemiecki
rosyjski
ukraiński
25. A jutro cały świat. Utwór dramatyczny. Powst. przed 1962.
Przekłady
niemiecki
26. Odwrócone niebo. [Opowiadania]. Katowice: Śląsk 1962, 299 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1963, wyd. 4 [właśc. 3] 1981.
Nagrody
Zawartość
Przekłady
rosyjski
27. Ostatnia sekunda. Relacja tragikomiczna. „Dialog” 1962 nr 8 s. 5-48. Prapremiera: Zamość, Teatr Ziemi Zamojskiej 1963.
28. Ptaki z sadzy. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962, 288 s. Wyd. 2 Katowice: Śląsk 1965.
29. Środek nieba. Sztuka telewizyjna. „Dialog” 1962 nr 4 s. 5-18. Telewizja Polska 1962.
Nagrody
Adaptacje
sceniczne
30. Tylko ta jedna noc. [Powieść]. Powst. 1963. Warszawa: Książka i Wiedza 1988, 478 s.
31. Kłamstwo. [Utwór dramatyczny]. Telewizja Polska 1965. Por. poz. ↑.
32. Malarstwo Zdzisława Stanka. [Katalog]. Katowice: Związek Artystów Plastyków 1965, [20] s.
33. Umarli rzucają cień. [Powieść]. „Trybuna Robotnicza” 1965 nr 305-310, 1966 nr 1-81. Wyd. osobne Katowice: Śląsk 1966, 429 s. Wyd. nast.: wyd. 2 1969; wyd. 3 Warszawa: Iskry 1972 [właśc. 1971], tamże: wyd. 4 1973; wyd. 2 [!] poprawione i uzupełnione 1983. Por. poz. ↑.
Przekłady
bułgarski
niemiecki
słowacki
34. Pocztówka z Buenos Aires. Scenariusz telewizyjny w 3 częściach. Telewizja Polska 1966.
35. Pajęczyna. Serial telewizyjny w 3 częściach. Telewizja Polska 1967.
36. Czas zatrzymuje się dla umarłych. [Powieść]. „Głos Robotnika” 1968 nr 41-118; „Głos Krakowa” 1968 nr 264-301; „Dziennik Zachodni” 1968 nr 106-178; pt. Zbrodniarz niejedno ma imię. „Słowo Polskie” 1968 nr 34-122; „Trybuna Mazowiecka” 1970 nr 51-147. Wyd. osobne Warszawa: Iskry 1969, 270 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1977, wyd. 3 1980. Por. poz. ↑.
Nagrody
Przekłady
bułgarski
słowacki
37. Umrzesz o północy. [Powieść]. „Głos Koszaliński” 1968 nr 264-301; „Trybuna Robotnicza” 1969 nr 45-79. Wyd. osobne Warszawa: Iskry 1969, 55 s.
38. Pułapka. Tragikomedia antymetafizyczna. Powst. 1969. Prapremiera: Warszawa, Teatr Nowy 1979. Druk zob. poz. ↑.
39. Tylko umarły odpowie. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1969.
40. Zaczekamy na drugie morderstwo. [Powieść]. „Głos Koszaliński” 1971 nr 243-278; „Wieczór Wrocławia” 1971 nr 251-306, 1972 nr 1-17.
41. Arlekin. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1972, 54 s.
42. Są jeszcze ludzie. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Częstochowa, Teatr im. A. Mickiewicza 1972.
43. Komedie i dramaty. Katowice: Śląsk 1973, 490 s.
Zawartość
44. Plama ciemności. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1973, 227 s. Wyd. nast. pt. Plama krwi i ciemności. Warszawa: Minipress 1994, 223 s.
45. Malowidło przedstawiające kochanków. [Powieść]. Powst. 1974. Warszawa: Iskry 1978, 429 s.
46. Umarli rzucają cień. Scenariusz: A. Wydrzyński, J. Dziedzina. Ekranizacja 1978. Por. poz. ↑.
47. Cień śmierci. [Powieść]. Katowice: Krajowa Agencja Wydawnicza 1988, 253 s.
48. Urok gry. [Powieść]. Warszawa: Almapress 1991, 250 s.
Utwory niepublikowane
Utwory w rękopisach w zbiorach Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie.
Adaptacje
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1957, 1965.
