BIO

Urodzony 19 stycznia 1925 w Borysławiu (województwo lwowskie); syn Jakuba Wróbla, ślusarza, i Eugenii ze Stafińskich. Uczył się w Gimnazjum im. Władysława Jagiełły w Drohobyczu. Po wybuchu II wojny światowej pozostał we włączonym do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej Borysławiu i kontynuował naukę w radzieckiej szkole średniej w tym mieście. W czasie okupacji niemieckiej w 1942 pracował jako robotnik rolny w powiecie dukielskim, w 1943 w warsztacie ślusarskim ojca, a od początku 1944 w obozie pracy przymusowej (Baudienst) w Borysławiu, skąd zbiegł latem 1944. Po wkroczeniu Armii Czerwonej został zmobilizowany i skierowany do 21. Pułku Artylerii I Armii Wojska Polskiego; w 1945-47 służył w oficerskich szkołach artylerii w Chełmie, Olsztynie i Toruniu. Został odznaczony Medalem Zwycięstwa (1945), Odznaką Grunwaldzką (1946) i medalem Za Udział w Walkach o Berlin (1973). Zdemobilizowany w 1947 podjął studia z zakresu filologii francuskiej i (jako przedmiot dodatkowy) rosyjskiej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika (UMK) w Toruniu. Był członkiem Akademickiego Związku Walki Młodych Życie oraz Związku Akademickiej Młodzieży Polskiej (przewodniczący Zarządu Okręgowego i członek Zarządu Głównego). Od 1947 należał do Polskiej Partii Robotniczej (od 1948 do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej; PZPR). Debiutował w 1950 artykułem pt. Literatura amerykańskiego imperializmu, ogłoszonym w tygodniku „Wieś” (nr 20); w piśmie tym publikował także w roku następnym. Również w 1950 nawiązał współpracę z bydgoską rozgłośnią Polskiego Radia, dla której przygotowywał artykuły, felietony i recenzje, a później także słuchowiska. W 1951 uzyskał na UMK dyplom magistra, po czym podjął pracę w redakcji tygodnika „Po prostu” w Warszawie (kierownik działu kulturalnego do 1952; tu artykuły krytycznoliterackie i recenzje). W 1953 powrócił do Torunia, gdzie do 1958 był korespondentem terenowym bydgoskiego oddziału Polskiej Agencji Prasowej. Równocześnie współpracował z prasą lokalną, m.in. z „Gazetą Pomorską” (1952-59; m.in. w 1956 cotygodniowy felieton pt. Notatki niecierpliwego podpisany Niecierpliwy) oraz „Ilustrowanym Kurierem Polskim” (1958-59; m.in. stały felieton pt. Za kulisami wielkiej polityki podpisany Z. Belwor oraz rubryka W pracowniach pomorskich twórców i naukowców). W 1957 rozpoczął druk artykułów w czasopiśmie „Pomorze”, a w 1959 wszedł w skład redakcji tego periodyku i był kolejno jego sekretarzem redakcji, zastępcą redaktora naczelnego (od 1966) i redaktorem naczelnym (1967-72); publikował tu także reportaże, felietony i recenzje (podpisany m.in. pseudonimami: E.B., EB, Erazm Belwor, (w), (W), Z.B., Z.W., (Z.W.), Z. Wr., ZEW, (zew), (ZEW), ZW, (zw), (ZW); tu m.in. w 1968 cykl reportaży z Francji pt. Notatnik francuski). Rozwijał twórczość dramatyczną i prozatorską. Brał udział w życiu politycznym i kulturalnym regionu; był członkiem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Bydgoszczy (1959-62) oraz radnym i przewodniczącym Komisji Kultury Wojewódzkiej Rady Narodowej (WRN) w Bydgoszczy (1965-75). W 1962 został członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP; w 1964-70 sekretarz, w 1970-73 wiceprezes Oddziału Bydgoskiego). Wyjeżdżał na stypendia literackie do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (1965, 1966) i Włoch (1971) oraz odbywał dziennikarskie staże językowe w Londynie (1966), w Tours (Francja, 1967) i w Perugii (Włochy, 1972). W 1969 otrzymał nagrodę literacką WRN w Bydgoszczy. Po połączeniu w 1973Pomorza” z czasopismem „Fakty i Myśli” i utworzeniu tygodnika „Fakty”, publikował w tym piśmie artykuły o tematyce zagranicznej (do 1975); wznowił też w tym czasie współpracę z „Gazetą Pomorską” (1973-74 i sporadycznie w 1979-83; tu m.in. w 1973 cykl felietonów pt. Przed telewizorem oraz cykl wywiadów pt. W gronie ludzi ciekawych). Równocześnie od 1973 pracował jako kierownik literacki Teatru im. W. Horzycy w Toruniu (do przejścia na emeryturę w 1981). W 1978 został przewodniczącym zespołu redakcyjnego almanachu „Toruń Literacki” (od 1980 [t.] 2 pt. „Tematy”). W 1975-84 był radnym WRN w Toruniu. Od 1975 wchodził w skład prezydium Toruńskiego Towarzystwa Kultury. Uczestniczył nadal w pracach ZLP: w 1976-82 pełnił funkcję sekretarza zarządu Oddziału Toruńskiego ZLP, w 1984-85 należał do zarządu Oddziału Bydgoskiego ZLP. Od 1982 był członkiem Rady Wojewódzkiej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego w Toruniu. W latach osiemdziesiątych rozpoczął badania nad dziejami erotyki w literaturze, kulturze i religiach świata; szkice z tej tematyki ogłaszał m.in. w piśmie „Fakty” (1983, 1985; tu m.in. w 1985 cykl pt. Ogród rozkoszy, czyli erotyzm w literaturze dawnych wieków). Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1969), Krzyżem Kawalerskim (1976) i Krzyżem Oficerskim (1987) Orderu Odrodzenia Polski, odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1966), odznaką Za Szczególne Zasługi dla Rozwoju Województwa Bydgoskiego (1968), Srebrną Odznaką Janka Krasickiego (1972), odznaką Za Zasługi dla Województwa Toruńskiego (1978). Zmarł 3 grudnia 2007.

Twórczość

1. Dobroczyńcy. [Utwór dramatyczny]. Powst. 1953.

Wyróżnienie w konkursie Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz Związku Literatów Polskich na sztukę teatralną poświęconą 10-leciu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w 1953.

2. Inauguracja. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1954, 307 s.

Pierwotny tytuł: Co w walce się rodzi.

Nagrody

II nagroda w konkursie Wydawnictwa „Iskry” na powieść współczesną w 1953.

3. Eldorado. [Powieść]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1962, 293 s. Wyd. 2 ze wstępem T. Błażejewskiego. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1980.

Pierwotny tytuł: Szukając szczęśliwszej krainy.

Nagrody

Nagroda w konkursie Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy i Wydawnictwa Morskiego w Gdyni na powieść o ziemi bydgoskiej w 1960.

4. Bracia. Sztuka współczesna w 2 odsłonach. Prapremiera: Olsztyn, Teatr im. S. Jaracza 1964. Telewizja Polska 1964. Por. poz. .

Sztuka napisana na podstawie słuchowiska radiowego pt.Zakrętzob. Słuchowiska radiowe. — Akt 1. wystawiony pt.Bracia” jako część widowiska pt.Trudny kolor czerwieni”, por. Przekłady i adaptacje poz..

Nagrody

Nagroda na VI Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu w 1964.

5. Bracia. [Powieść]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1965, 161 s. Por. poz. .

6. Majakowski. Utwór sceniczny w 2 częściach. Prapremiera: Toruń, Teatr im. W. Horzycy 1968. Por. Słuchowiska radiowe.

Pierwotny tytuł: Miłosna łódka Majakowskiego.

7. Szczeble. [Powieść]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1968, 282 s.

Pierwotny tytuł: Fala.

8. Kim jesteś inżynierze? Opowieść sceniczna w 2 aktach. Prapremiera: Łódź, Teatr Powszechny 1969. Por. Słuchowiska radiowe.

Sztuka napisana na podstawie antologii pt. Pamiętniki inżynierów. Warszawa 1966.

Nagrody

Wyróżnienie w 1969 w konkursie Ministerstwa Kultury i Sztuki, Związku Literatów Polskich i Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu na sztukę teatralną o problemach i sprawach polskiej współczesności.

Adaptacje

telewizyjne

Jak to pamiętam.... Adaptacja: S. Brejdygant. Telewizja Polska 1974. Druk „Teatr Polskiej Telewizji1974 nr 3 s. 92-124.

9. Zamach. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Bydgoszcz, Estrada 1970. Druk fragmentów „Pomorze” 1970 nr 8 s. 10-11. Por. Słuchowiska radiowe.

Dotyczy zamachu na W. Lenina w 1918.

10. Przeciw całemu światu. [Utwór dramatyczny]. Druk fragmentów „Pomorze1972 nr 11 s. 10-11. Prapremiera: Bydgoszcz, Estrada 1973. Por. Słuchowiska radiowe.

Wyróżnienie w ogólnopolskim konkursie na utwór literacki związany z 500 rocznicą urodzin M. Kopernika w 1972.

11. Złoty ptak. [Opowiadania]. Olsztyn: Pojezierze 1979, 161 s. Por. Słuchowiska radiowe.

Zawartość

Pomnik; Wyrastamy z żon; Podrywacz; Nieprzewidziane skutki autostopu; Medium; Śmierć w cudzym łóżku; Przygoda w Lipsku; Przypadek profesora Sawena; Złoty ptak.

12. Być cesarzem. Dramat w 3 aktach. W:„Tematy”. Toruński Almanach Literacki 1980 [t.] 2 s. 153-213. Por. Słuchowiska radiowe.

13. Odwrót. [Powieść]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1981, 343 s.

Ciąg dalszy zob. poz. .

14. Śmierć frajerom. [Opowiadania]. Olsztyn: Pojezierze 1983, 249 s.

Zawartość

Dlaczego?; Co się zdarzyło na urodzinach; Śmierć frajerom [por. Słuchowiska radiowe, słuchowisko pt. Autoserwis, czyli śmierć na raty].

15. Erotyzm w literaturze dawnych wieków. [Szkice]. Pierwodruk pt. Ogród rozkoszy, czyli erotyzm w literaturze dawnych wieków. Fakty 1985 nr 21-47, 49-51/52; 1986 nr 2-8. Wyd. osobne Łódź: Krajowa Agencja Wydawnicza 1986, 166 s.

Zawartość

Erotyczne opowieści ludów pierwotnych; Odbicie obyczajów seksualnych w „Starym Testamencie”; Starogreckie sprośności, wynaturzenia i sublimacje miłości; Rzymska sztuka kochania; Indyjski erotyzm religijny; Arabskie ogrody rozkoszy; Chrześcijańska koncepcja miłości i jej erotyczne konsekwencje; Obyczajowe wyzwolenie ludzi renesansu; Libertyński wiek XVIII.

16. Konspiracja. [Powieść]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1986, 267 s.

Początek zob. poz. .

17. Erotyzm w literaturze nowożytnej. [Szkice]. Łódź: Krajowa Agencja Wydawnicza 1987, 197 s.

Zawartość

Cierpiętnicza miłość romantyczna; W stronę realizmu i psychologizmu; Biologiczny erotyzm naturalistów; Metafizyczne chucie dekadentów; Pierwsza fala wyzwolenia seksualnego; Amerykańska rewolucja erotyczna.

18. Erotyzm w religiach świata. Łódź: Wydawnictwo Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej „Res Humana 1990, 224 s. Wyd. 2 Warszawa: Lidex 1996, 185 s.

Zawartość

Wstęp. — Wierzenia ludów pierwotnych; Kult bogiń płodności w starożytnych religiach Bliskiego Wschodu; Chińskie doktryny religijno-filozoficzne; Indyjski erotyzm religijny [poz. ]; Kultura seksualna islamu; Greckie mity i kulty erotyczne; Wierzenia, święta i obyczaje Rzymian; Etyka seksualna judaizmu; Chrześcijański ideał czystości i konsekwencje ograniczeń swobód erotycznych.

19. Konfident diabła. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera w wersji czytanej: Warszawa, Teatr Mały 1995.

20. Rozkosze miłosnego szału. Indyjska sztuka kochania. [Szkice]. Bydgoszcz: Prospekt-Atelier [1998], 120 s. „Dzieje Erotyzmu”, t. 2.

Zawartość

Odrębność cywilizacji indyjskiej; Erotyczne podłoże mitów i wierzeń religijnych; Wskazania moralne buddyzmu i dżinizmu; Erotyczne mity hinduizmu; Sakralne rytuały tantrystów; Podział społeczny, małżeństwo, życie rodzinne i towarzyskie; Kurtyzany, bajadery i królewskie żony; Traktaty o sztuce kochania; Wróżenie z wyglądu narządów płciowych; Tematyka erotyczna w utworach literackich; Sakralno-erotyczne rzeźby i malarstwo.

21. Rozpal w nim chuć. Erotyka w obyczajach, wierzeniach, mitach, literaturze i sztuce ludów pierwotnych, Sumeru, Babilonii, Asyrii, Persji i starożytnego Egiptu. Bydgoszcz: Prospekt-Atelier 1998, 112 s.Dzieje Erotyzmu”, t. 1.

Zawartość

Zawiera części: Erotyka w obyczajach, wierzeniach, mitach, literaturze i sztuce ludów pierwotnych [tu m.in.:] Opowieści, legendy i mity o podłożu seksualnym; Starożytne kultury Mezopotamii [tu m.in.:] Motywy erotyczne w mitach, eposach i pieśniach; Egipska moralność seksualna [tu m.in.:] Tematyka erotyczna w opowiadaniach, bajkach i utworach poetyckich.

22. Uczta trzech szczytów. Chińskie obyczaje erotyczne. [Szkice]. Bydgoszcz: Arcanus 2000, 110 s.Dzieje Erotyzmu”, t. 3.

Zawartość

Burzliwe dzieje cesarskich dynastii; Doktryny religijno-filozoficzne; Konfucjańska rodzina, prostytucja, życie erotyczne cesarzy; Sekrety jaspisowej alkowy; Pieśni i wiersze miłosne; Intrygi miłosne na scenie i w prozie; Malarskie ilustracje seksualnego zespolenia.

23. Miłość i erotyzm w literaturze dawnych wieków. [Szkice]. Toruń: Wydawnictwo A. Marszałek 2001, 368 s.

Zmienione i rozszerzone wybór z wcześniejszych prac dotyczących erotyki.

Zawartość

Wstęp. — Erotyczne opowieści ludów pierwotnych; Motywy erotyczne w tekstach sakralnych, epickich i poetyckich Mezopotamii i starożytnego Egiptu; Indyjskie mity, baśnie i poematy; Miłość i erotyzm w literaturze chińskiej; Japońska poezja, proza, i teatr w służbie erotyki; Poetyckie sublimacje, tragiczne namiętności i komediowe sprośności w literaturze starogreckiej; Rzymska sztuka kochania; Odbicie obyczajów seksualnych w Biblii; Arabskie ogrody rozkoszy [poz. ]; Dworna miłość i swawolna erotyka w literaturze średniowiecznej; Obyczajowe wyzwolenie ludzi renesansu.

24. Rozwiane kwiaty wiśni. Japoński ceremoniał miłosny. [Szkice]. Bydgoszcz: Prospekt Atelier 2001, 143 s.Dzieje Erotyzmu”, t. 4.

Zawartość

Zarys historyczny; Społeczeństwo zhierarchizowane; Wierzenia i przesądy; Życie rodzinne; Dzielnice miłości; Poezja, proza i teatr w służbie erotyki; Malarski obraz przemijającego świata.

25. Eros niebiański i wszeteczny. Greckie ideały piękna i miłości. [Szkice]. Bydgoszcz: Prospekt Atelier 2003, 236 s. „Dzieje Erotyzmu”, t. 5. Por. poz. , , , .

Słuchowiska radiowe, m.in.

Częściowo wg informacji autora.

Zakręt. Polskie Radio 1960 [por. Twórczość poz. ].
Decyzja. Polskie Radio 1964.
Majakowski. Polskie Radio 1968 [por. Twórczość poz. ].
Kim jesteś inżynierze? Polskie Radio 1969 [por. Twórczość poz. ].
Zamach. Polskie Radio 1970 [por. Twórczość poz. ; pierwotny tytuł, zakwestionowany przez cenzurę: Zabić Lenina].
Okoń. Polskie Radio 1971.
Przeciw całemu światu. Polskie Radio 1972 [por. Twórczość poz. ].
Złoty ptak. Polskie Radio 1975 [por. Twórczość poz. ].
Nieprzewidziane skutki autostopu. Polskie Radio 1976 [por. Twórczość poz. ].
Autoserwis, czyli śmierć na raty. Polskie Radio 1980 [por. Twórczość poz. ].
Być cesarzem. Polskie Radio 1981 [por. Twórczość poz. ].

Przekłady i adaptacje

1. Trudny kolor czerwieni. [Montaż sceniczny]. Wybór, oprac. i adaptacja tekstów: A. Baszkowski, T. Kozłowski, Z. Wróbel. Wystawienie: Toruń, Teatr im. W. Horzycy 1962.

Zawartość

Zawiera m.in. fragment sztuki Z. Wróbla pt. Bracia [por. Twórczość poz. ].
2. A. Kuźniecow, G. Sztajn: Żonaty narzeczony. Przeł. Z. Wróbel. Powst. przed 1967.
Informacja o przekładzie Biuletyn Informacyjny Ministerstwa Kultury i Sztuki 1967 nr 4.
3. G. Boccacio: Dekameron. Wybór, tłumaczenie i adaptacja: Z. Wróbel. Wystawienie: Toruń, Teatr im. W. Horzycy 1974.
4. M. Gorki: Matka. Adaptacja teatralna: J. Lubimow, B. Głagolin. Przeł. Z. Wróbel. Wystawienie: Toruń, Teatr im. W. Horzycy 1977.
5. D. Diderot: Zakonnica. Adaptacja: J. Gruault. Przeł. Z. Wróbel. Wystawienie: Toruń, Teatr im. W. Horzycy 1979.
6. S.M. Nefzaui: Pachnący ogród. [Traktat o życiu seksualnym]. Przeł. [z francuskiego] Z. Wróbel. Łódź: Krajowa Agencja Wydawnicza 1990, 225 s.
7. Erotyka indyjska. Anangaranga, Samudrika, Tantra Asana. Wybrał, oprac., przeł. i przedmową opatrzył Z. Wróbel. Bydgoszcz: Arcanus 1999, 210 s.

Prace redakcyjne

1. Wspomnienia o Wilamie Horzycy. Przedmowa: [i przygotowanie do druku] Z. Wróbel. Toruń: Toruńskie Towarzystwo Kultury 1979, 51 s.
2. [Sześćdziesiąt] 60 lat sceny polskiej w Toruniu. [Red.: M. Dworakowska i Z. Wróbel]. Toruń: Toruńskie Towarzystwo Kultury 1980, 112 s.

Zob. też Przekłady i adaptacje poz. .

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1966, 1975, 1979, 1988, 2003, 2006.

Autor o sobie

Z. Wróbel: Problem ideowego wyboru. „Magazyn Pomorze — Fakty i Myśli1973 nr 13.

Wywiady

Konflikty racji i postaw. Rozm. Z. Nowicka. Pomorze 1969 nr 12.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 3. Warszawa 1980 (M. Brykalska).
J. Długosz: Zdzisław Wróbel. W tegoż: Słownik dziennikarzy regionu pomorsko-kujawskiego. Bydgoszcz 1988.

Ogólne

Artykuły

J. Makowski: Zdzisław Wróbel. Pomorze 1970 nr 9.
S. Melkowski: Między dokumentem a fabułą. Warmia i Mazury 1980 nr 11, wkładka.
W. Krzysztoszek: Zdzisław Wróbel. Fakty 1985 nr 31.
J. Wenderlich: Pisarstwo z politycznych pasji. Gazeta Pomorska 1985 nr 27.
Z. Jędrzyński: Miłość po japońsku. Bydgoski Informator Kulturalny 2002 nr 9.
Z. Jędrzyński: Literacki jubileusz. Nowości 2005 nr 1.

Inauguracja

A. Biernacki: Prawda mimo woli. Twórczość 1955 nr 9.
T.S. Cheszczyk: Lakmusowy papierek. Po prostu 1955 nr 11.
Cz. Niedzielski. „Pomorze1955 nr 2.

Eldorado

K. Kuliczkowska: Droga do Eldorado. Współczesność 1963 nr 16.
E. Martuszewski: Zaangażowanie i sprzeczności. Wiatraki 1963 nr 2.
S. Pestka: U progu rewolucji. Pomorze 1963 nr 14.

Bracia. Sztuka współczesna

A. Kochanowska: Ciekawa prapremiera. Pomorze 1964 nr 7.
Z. Suchar: Trudny kolor czerwieni. Fakty i Myśli 1964 nr 7.

Bracia. Powieść

E. Martuszewski: Ze sceny do biblioteki. Wiatraki 1966 nr 5 [dot. też dramatu].
Cz. Niedzielski: W wymiarze tematu. Pomorze 1966 nr 7.

Szczeble

J.Z. Maciejewski: Konglomerat tematów. Pomorze 1968 nr 9.
E. Martuszewski: Nowa powieść Zdzisława Wróbla. Fakty i Myśli 1968 nr 20.

Kim jesteś inżynierze?

A. Wróblewski: Udramatyzowana ankieta personalna. Teatr 1969 nr 13.

Złoty ptak

G. Halkiewicz-Sojak: Nie tylko humoreski. Tematy. Toruński Almanach Literacki 1982 [t.] 3.

Śmierć frajerom

F. Fornalczyk: Ze znakiem zapytania w tytule. Nowe Książki 1985 nr 5.

Erotyzm w literaturze dawnych wieków

G. Gazda: Antologia „momentów” w literaturze dawnych wieków. Odgłosy 1987 nr 5.
D. Ulicka: Figa z makiem albo co się kryje pod figowym listkiem języka. Nowe Książki 1988 nr 2.

Konspiracja

M.A. Kowalski: Prawdziwa fikcja. Przegląd Tygodniowy 1986 nr 40.

Erotyzm w literaturze nowożytnej

M. Glensk-Prądzyńska: Obsceniczne pisklę w erotycznej skorupce. Opole 1989 nr 7.

Miłość i erotyzm w literaturze dawnych wieków

S. Jasiński. „Kultura i Edukacja2002 nr 2.

Trudny kolor czerwieni

Z. Pietrzakówna: Droga do widza. Pomorze 1962 nr 9.