BIO
Urodzony 1 sierpnia 1909 w Krzyżu pod Tarnowem; syn Wojciecha Kurtyki i Marii z Jarmułów, rolników. W tymże roku rodzina przeniosła się do Brzeźnicy, przysiółka Woli Radłowskiej. Uczęszczał do III Państwowego Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczego w Tarnowie; będąc w piątej klasie porzucił szkołę z powodu trudności w nauce i kłopotów materialnych. W 1925 uciekł z domu do Krakowa i rozpoczął pracę w Grand Hotelu, początkowo jako pomywacz, następnie został przyjęty na trzyletnią praktykę kelnerską. Równocześnie uczęszczał do wieczorowej, trzyklasowej, dokształcającej szkoły zawodowej. W 1928 zdał egzamin kelnerski i do 1931 pracował jako kelner w kawiarni Grand Hotelu. W 1929-30 zaczął prowadzić dziennik, w którym opisywał swoją pracę i kawiarnianych gości, a także notował refleksje na temat przeczytanych lektur. W 1931-32 pełnił służbę wojskową w Przemyślu, w czasie której ukończył artyleryjską szkołę podoficerską i uzyskał stopień kaprala. W 1932-36 pracował w różnych krakowskich lokalach. W tym czasie jako członek Związku Pracowników Gastronomicznych współdziałał z ugrupowaniami socjalistycznymi, m.in. w organizowaniu strajków. Na początku lat trzydziestych podjął też, zachęcony przez Michała Choromańskiego, pierwsze próby prozatorskie. Debiutował w 1936 opowiadaniem pt. Dowcip kapitana Kiralyi, opublikowanym w tygodniku „Pion” (nr 38). W tymże roku ogłosił fragmenty swojej pierwszej powieści Zaklęte rewiry w „Gazecie Polskiej” (1936 nr 344-352); w dzienniku tym zamieszczał swoje utwory do 1939. Od 1937 mieszkał w Zakopanem i zajmował się twórczością literacką i samokształceniem. Artykuły i fragmenty prozy publikował m.in. w „Kurierze Porannym” (1937-39) i „Tęczy” (1938). Po wybuchu wojny, zmobilizowany, nie brał udziału w kampanii wrześniowej. Poszukując swojej jednostki wojskowej, dotarł aż do Lwowa i tu przebywał w czasie pierwszych miesięcy okupacji sowieckiej. W maju 1940 przedostał się na ziemie okupowane przez Niemców i przebywał w Krakowie, gdzie pracował początkowo przy reperowaniu dachów, a następnie jako kelner. W maju 1943 wyjechał na roboty do fabryki włókienniczej w Meissen (Miśnia). Po zakończeniu wojny powrócił w maju 1945 do Zakopanego, ożenił się z Antoniną Kowal i pod koniec tego roku pojechał na Ziemie Zachodnie. Osiadł we wsi Heinzendorf (od 1946 Henryków, od 1948 Skrzynka, powiat Bystrzyca Kłodzka) i pracował w gospodarstwie rolnym. Równocześnie kontynuował twórczość literacką, pracując m.in. nad powieścią pt. Wojna się kończy o północy (druk fragmentu w „Tygodniku Powszechnym” 1945 nr 30). Publikował opowiadania m.in. w „Odrze” (1945-49; tu także m.in. fragmenty niewydanej powieści o życiu osadników pt. Odwet). Należał do Polskiej Partii Socjalistycznej (od 1948 do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej; PZPR). W 1949 z powodu zatargu z miejscowymi władzami został wykluczony z partii. W 1950 przeprowadził się do Jasienicy Dolnej, a w 1951 do Trzebieszowic, gdzie podejmował dorywcze prace, kolejno jako robotnik, bufetowy, bibliotekarz i instruktor powiatowego Domu Kultury w Kamiennej Górze. W tym czasie ogłaszał opowiadania i fragmenty powieści m.in. we „Wsi” (1950-53; tu m.in. reportaż pt. Rewolucja w Guranowie, 1950 nr 12, wyróżniony pierwszą nagrodą pisma), „Życiu Literackim” (1952-55). Od 1954 należał ponownie do PZPR i był sekretarzem Podstawowej Organizacji Partyjnej w Trzebieszowicach. Od grudnia 1956 mieszkał we Wrocławiu. W 1957 otrzymał nagrodę literacką miasta Wrocławia. W 1958 wystąpił z PZPR. Rozwijał twórczość literacką. Artykuły, opowiadania i fragmenty swoich powieści zamieszczał ponownie w „Odrze” (od 1958) i „Życiu Literackim” (od 1960), a także w „Wrocławskim Tygodniku Katolików” (od 1958), „Twórczości” (od 1960), „Tygodniku Kulturalnym” (od 1963), wrocławskich „Wiadomościach” (od 1968) i „Kontrastach” (1978-79). W 1968-71 i 1978-80 był prezesem Oddziału Wrocławskiego Związku Literatów Polskich. W 1979 otrzymał nagrodę Prezesa Rady Ministrów I stopnia, w 1980 nagrodę im G. Morcinka. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1957), Krzyżem Kawalerskim (1969) i Krzyżem Oficerskim (1976) Orderu Odrodzenia Polski, odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1972). Zmarł 1 czerwca 1982 we Wrocławiu.
Twórczość
1. Zaklęte rewiry. [Powieść]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1936, 424 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1939; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957, tamże: wyd. 2 1969, wyd. 3 1972; wyd. 4 Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1989, tamże 1998, tamże 2005.
Adaptacje
filmowe
2. Zdarzenia w mroku. Opowiadania. Warszawa: Gebethner i Wolff 1939, 202 s.
Zawartość
3. Odwet. [Powieść]. Powst. 1948. Druk fragmentów: „Ekran Tygodnia” 1948 nr 46; „Odra” 1948 nr 7, 20; „Tygodnik Powszechny” 1948 nr 48; „Zwierciadło” 1948 nr 44.
4. Gorzkie ziarno. Sztuka w 3 aktach. [Współautor:] A. Naborowska. Warszawa: Czytelnik 1953, 104 s.
5. Zimowy zasiew. [Opowiadania]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1955, 121 s.
Zawartość
6. Wyspa starej Tekli. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1956, 257 s.
7. Widzę stąd Sudety. [Opowiadania]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1959, 112 s.
Zawartość
Adaptacje
teatralne
8. Parafianie. [Opowiadania]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1960, 221 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 1965; wyd. 3 zmienione Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1972.
Zawartość
9. Najtrudniejszy język świata. [Opowiadania]. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 1965, 173 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1973, wyd. 3 1975, wyd. 4 1977; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1988.
Nagrody
Zawartość
Przekłady
czeski
węgierski
10. Wieczory pod lipą. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, 172 s.
Zawartość
11. Grzech Antoniego Grudy i inne opowiadania. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972, 248 s.
Zawartość
Adaptacje
filmowe
12. Pan z prowincji. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973, 267 s.
13. Wpisani w Giewont. [Wspomnienia]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1974, 229 s. Wyd. 2 tamże 1982. Przedruk poz. ↑ (t. 3).
14. Nocą, kiedy przychodzi świnia. Reportaże, artykuły, wypowiedzi. Wybór i oprac.: J. Pluta. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1976, 301 s. Przedruk pt. We Wrocławiu zob. poz. ↑ (t. 3).
Nagrody
15. Czyja jest moja żona. [Powieść]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1979, 128 s.
16. Dzieła wybrane. Wybór i oprac.: J. Pluta. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1979.
T. 1. Powieści. Wstęp: M. Orski. 650 s.
Zawartość
T. 2. Opowiadania. Wstęp: H. Bereza. 536 s.
Zawartość
T. 3. Pogranicza. Opowieści autobiograficzne, z listów do Marii Kasprowiczowej, reportaże, artykuły, felietony, z Dziennika (1964-1977). Wstęp i komentarze: J. Pluta. 788 s.
Zawartość
17. Inne rewiry. [Recenzje literackie]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 175 s.
18. O czym rzeka szepcze z deszczem. [Opowiadania]. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1989, 175 s.
Zawartość
Przekłady
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN ok. 1960, 1966, 1979.
