BIO
Urodzony 4 kwietnia 1898 w majątku rodzinnym Serby na Podolu; syn Joachima Wołoszynowskiego, ziemianina, publicysty i działacza społecznego, i Marii z Łukaszewiczów. Od 1910 mieszkał wraz z rodziną w Kijowie, gdzie uczęszczał najpierw do VII, a od 1915 do VI Gimnazjum Klasycznego. Jeszcze podczas nauki w gimnazjum w 1916-17 występował pod scenicznym nazwiskiem Łukaszewicz w kijowskim Teatrze Studya Stanisławy Wysockiej. W 1917 zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu im. św. Włodzimierza w Kijowie (studiował przez dwa semestry). Należał do studenckiego Koła Polaków Ziem Ruskich. Jednocześnie kontynuował działalność aktorską i w 1918-19 pracował kolejno w Teatrze Polskim i Młodym Teatrze Polskim w Kijowie. W 1918 ożenił się z aktorką Zofią Kałusowską (separacja w 1924, rozwód w 1951). W 1919 przebywał krótko w Kamieńcu Podolskim. W grudniu tegoż roku zamieszkał w Warszawie, gdzie od maja 1920 kontynuował studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim (UW). Debiutował w 1920 wierszem Konie, ogłoszonym na łamach dziennika „Naród” (nr 256). W lipcu 1920 wstąpił jako ochotnik do 12. Pułku Ułanów Podolskich i wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Bezterminowo urlopowany z wojska w listopadzie tegoż roku podjął przerwane studia na UW (kontynuowane do 1923, nieukończone). W 1921 publikował liczne tłumaczenia wierszy, głównie z języka rosyjskiego, w pismach „Przymierze” i „Robotnik”. W tymże roku współorganizował eksperymentalną scenę Elsynor w Teatrze Małym w Warszawie. W 1922-24 występował sporadycznie w Teatrze Rozmaitości i Reducie. W sezonie 1923/24 wchodził w skład zespołu aktorów Teatru Komedia. Związał się z aktorką Marią z Dulębów, primo voto Piotrowską, secundo voto Liefeldtową, znaną jako Maria Dulęba (ślub po 1951). W następnych latach zajmował się wyłącznie pracą krytycznoliteracką. Współpracował jako krytyk teatralny z następującymi pismami: „Rzeczpospolita” (1924-25; tu rubryka Z teatru), „Comoedia” (1926), „Epoka” (1926-29; tu m.in. stały dział pt. Dookoła teatru), „Gazeta Polska” (1929-32, 1936, 1939; w 1929-32 stały dział recenzji teatralnych). W 1925 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (w 1939 członek Zarządu Głównego). W 1932-39 współpracował z Wojskowym Instytutem Naukowo-Oświatowym. W 1936-38 był redaktorem działu kultury i sztuki w „Polsce Zbrojnej”. Za twórczość literacką został w 1938 odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. Podczas okupacji niemieckiej mieszkał nadal w Warszawie. Po upadku powstania warszawskiego przebywał w Krakowie. Brał udział w próbach reaktywacji Reduty. Podjął współpracę z „Dziennikiem Polskim” (1945-49) i jego dodatkiem pt. „Dziennik Literacki” (tu w 1947 rubryka List z Warszawy). W 1946 pełnił obowiązki kierownika literackiego Teatru Kameralnego Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. W 1947 powrócił do Warszawy i kontynuował twórczość literacką i krytyczną. Współpracował z „Teatrem” (1947-49). Należał do Polskiego PEN Clubu; był członkiem jego Zarządu. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1958), Krzyżem Oficerskim (1961) i Krzyżem Komandorskim (1971) Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 16 grudnia 1977 w Warszawie.
Twórczość
1. Okulary. [Wiersze]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1926, 27 s.
2. O Twardowskim, synu ziemianki, obywatelu piekieł, dziś księżycowym lokatorze. Powieść. T. 1-2. Warszawa: J. Mortkowicz 1927, 140 + 129 s. Wyd. nast. Warszawa: Czytelnik 1960.
3. Potęga snu. [Proza poetycka]. Warszawa: Wydawnictwo J. Mortkowicza 1928, 81 s.
Zawartość
4. Słowacki. Powieść. Wstęp: S. Wasylewski. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegnera [1929], 312 s. Wyd. nast. Warszawa: Czytelnik 1958.
5. Rok 1863. [Powieść]. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegnera [1931], 461 s. Wyd. nast. z posłowiem i corrigendą J. Wołoszynowskiego. Gomulickiego Białystok: Versus 1992.
6. O świętym Kazimierzu, królewiczu polskim. [Proza poetycka]. Warszawa: Drukarnia Doświadczalna Pracownia Graficzna Salezjańskiej Szkoły Rzemiosł 1934, 20 s.
7. Było tak. [Powieść]. Lwów, Warszawa: Książnica Atlas [1935], 302 s. Wyd. nast. Paryż: Instytut Literacki 1978.
8. Idący Chrystus. [Powieść]. Powst. 1939. Druk fragmentów: „Wiadomości Literackie” 1939 nr 26, 28, 30, 35; pt. Ojczyzna matki. „Dziennik Literacki” 1947 nr 9.
9. Cóż to za nieznajome miasto? [Szkice]. Warszawa: Czytelnik 1957, 148 s. Wyd. 2 tamże 1963.
Zawartość
10. Wiersze wybrane. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1958, 219 s.
11. Opowiadania podolskie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959, 236 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1960, wyd. 3 1978, wyd. 4 1996.
Zawartość
Adaptacje
radiowe
12. Morze i żeglarz. (Komedia trojańska). „Dialog” 1962 nr 1 s. 5-16.
13. Teatr miniatur. [Utwory dramatyczne]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962, 264 s.
Zawartość
Adaptacje
radiowe
14. Szkice teatralne i literackie. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1970, 195 s.
Zawartość
15. Przed wschodem księżyca. [Opowiadania]. Warszawa: Czytelnik 1971, 119 s.
Zawartość
Przekłady
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN ok. 1956.
