BIO

Urodzony 26 lutego 1920 w Warszawie; syn Henryka Kona, adwokata, i Róży z Wolanowskich. Uczył się w Gimnazjum im. M. Reja w Warszawie, a następnie od 1934 w męskim gimnazjum sanatoryjnym dr Jana Wieczorkowskiego w Rabce; w 1935-38 redagował (wspólnie z Jackiem Woźniakowskim) szkolne czasopismo „Szczebioty”. W 1938 uzyskał świadectwo dojrzałości, a następnie wyjechał do Francji, gdzie rozpoczął studia na Wydziale Elektrochemii i Elektrometalurgii w Instytucie Politechnicznym w Grenoble. Latem 1939 powrócił do Polski. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Sochaczewie i Podkowie Leśnej. Uczestniczył w ruchu oporu; w 1941 należał do Związku Walki Zbrojnej, od 1942 był żołnierzem Armii Krajowej. W 1941 nawiązał współpracę z prasą podziemną i prowadził nasłuch radiowy. Debiutował w tymże roku felietonami w cyklu Historyjki w cieniu historii, ogłoszonymi na łamach konspiracyjnego pisma „Kronika Tygodniowa” (pod pseudonimem Wilk; kontynuował publikacje w tym periodyku do 1944). Współpracował także m.in. z konspiracyjną popołudniówką „Dzień Warszawy” (1943-44; pod pseudonimem Wilk). Po zakończeniu wojny podjął w 1945 pracę w Polskiej Agencji Prasowej Polpress (od września 1945 Polska Agencja Prasowa; do 1951). Od 1945 był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej (od 1948 Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej; PZPR). Należał do Związku Zawodowego Dzienikarzy Rzeczypospolitej Polskiej (od 1945), a potem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (1951-82 i od 1991). Reportaże, artykuły i recenzje ogłaszał m.in. w pismach „Nowa Epoka” (1945-46), „Przekrój” (1947-52; m.in. w 1948 cykl reportaży wojennych pt. Teraz już można opowiedzieć), „Dziś i jutro” (1946, podpisany m.in. Wilk), „Świat” (1951-69; członek zespołu redakcyjnego od 1951, początkowo w dziale reportaży krajowych, od 1956 — zagranicznych; podpisany: lu, (lw), WOL; tu m.in. cykle reportaży: Śladami brudnej sprawy w 1954, Dwaj stamtąd w 1955, Dziennik dziennikarza w 1956, Cudze skrzydła w 1957, Na dno i z powrotem w 1958, Lądy i Ludy w 1957, Druga, ale czy ostatnia w 1960, Azja 1960), „Express Wieczorny” (od 1956; głównie reportaże kryminalne, m.in. relacje z krakowskiego procesu Władysława Mazurkiewicza, na skutek których wytoczono mu dwie sprawy o zniesławienie, zakończone po kilku latach uniewinnieniem), „Nowe Książki” (1959-61), „Dookoła świata” (1963-76; członek redakcji w 1969-76; podpisany m.in.: (L.W.), lu, (LW), Waldemar Mruczkowski). W 1950 ożenił się z Anną Bożenną Szumowską, śpiewaczką, solistką Opery Poznańskiej (rozwód). Od 1959 należał do Związku Literatów Polskich (do rozwiązania Związku w 1983). Był współzałożycielem powołanego w 1960 Międzynarodowego Związku Pisarzy Lotniczych przy Światowej Organizacji Transportu Lotniczego w Montrealu (Kanada). Wielokrotnie wyjeżdżał za granicę, początkowo głównie do krajów europejskich, a w latach sześćdziesiątych odbył m.in. kilkakrotne podróże dookoła świata, zatrzymując się dłużej w rejonie Oceanu Spokojnego; w 1962-63, jako przedstawiciel „Świata” akredytowany przy kwaterze wojsk Narodów Zjednoczonych, obserwował operacje desantowe w Nowej Gwinei; w 1965, jako stypendysta rządu Stanów Zjednoczonych, wyjechał do Ameryki Północnej, gdzie śledził wystrzelenie statku kosmicznego Gemini 5 na Przylądku Kennedy’ego. W tymże roku otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Springfield. W 1967-68 pełnił funkcję doradcy Wydziału Informacji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w centrali w Genewie, a następnie w dyrekcjach regionalnych w New Delhi, Bangkoku i Manili; pisał w tym czasie relacje i reportaże dotyczące chorób tropikalnych i handlu narkotykami w rejonie zachodniego Pacyfiku i Azji Południowo-Wschodniej. W 1971 został członkiem Polskiego PEN Clubu. Publikował m.in. w paryskim „Tygodniu Polskim” (1972-73), kontynuował współpracę z tygodnikiem „Przekrój” (1973-82, 1986-96, z przerwami) oraz nawiązał kontakty m.in. z pismem „Magazyn Polski” (od 1974, członek redakcji w 1976-88). W 1980 wystąpił z PZPR. Odbywał kolejne zagraniczne podróże, m.in. wielokrotnie odwiedzał Australię, powracał do krajów Azji Południowo-Wschodniej, był też na Kubie. W 1988 przeszedł na emeryturę. W 1989 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Odznaczony m.in. orderem Gwiazda Rumunii (1947), Złotym Krzyżem Zasługi (1956) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1961). Zmarł 20 lutego 2006 w Warszawie.

Twórczość

1. Ośmiornica. Historia jednego koncernu. [Reportaż]. Warszawa: Książka i Wiedza 1952, 66 s.

Dotyczy koncernu przemysłu tłuszczowego „Unilever”.

Nagrody

Nagroda w konkursie Ministra Kultury i Sztuki oraz Związku Literatów Polskich (na utwór o tematyce dotyczącej planu 6-letniego) w 1951.

2. Przeważnie o ludziach. [Reportaże]. Warszawa: Czytelnik 1953, 272 s.

Dotyczy realiów życia w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i w Polsce przedwojennej. — Pierwodruk w pismach „Przekrój” (1948) i „Świat” (1952).

3. Na południe od Babiej Góry. [Reportaże]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1954, 99 s.

Dotyczy Czechosłowacji. — Pierwodruk w tygodniku „Świat” (1953).

4. Śladami brudnej sprawy. Warszawa: Książka i Wiedza 1954, 62 s.

Reportaże historyczne dotyczące polityki zagranicznej Polski i Słowacji w przededniu wybuchu II wojny światowej. — Pierwodruk w tygodniku „Świat” (1954).

Przekłady

słowacki

Po stopách špinavej aféry. [Przeł.] A. Marianov. Bratislava 1956.

5. Cichy front. [Reportaże]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1955, 242 s. Wyd. nast. tamże 1956.

Dotyczy działalności zachodnioniemieckiej sieci szpiegowskiej Gehlena w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i polskiego kontrwywiadu. — Pierwodruk w „Łódzki Express Ilustrowany” (1954), „Trybuna Mazowiecka” (1954).

Przekłady

bułgarski

Tichijat front. [Przeł.] L. Toleva. Sofija 1957.

niemiecki

Geheime Front. [Przeł.] E. Gomolla. Berlin 1956.

rosyjski

Besšumnyj front. [Przeł.] J. Nemčinskij. Moskva 1957.

słowacki

Tichý front. [Przeł.] A. Macko. Bratislava 1957.

6. Czy Stanisław Talarek musiał umrzeć? [Reportaż; współautor:] M. Azembski. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1955, 54 s.

7. Dokąd oczy poniosą... Zdjęcia L. Wolanowski. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958, 302 s. Wyd. nast. tamże 1959.

Reportaże ze Szwajcarii, Skandynawii i kręgów podbiegunowych. — Pierwodruk w tygodniku „Świat” (1956).

8. Żywe srebro. [Reportaże historyczne; współautor:] H. Kawka. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1959, 290 s. Wyd. 2 tamże 1963.

Dotyczy Samodzielnego Polskiego Batalionu Specjalnego (Batalion Szturmowy) w latach 1943-1945.

Przekłady

słowacki

Živé striebro. [Przeł.] S. Dubrava. Bratislava 1966.

węgierski

Villámok fiai. [Przeł.] M. Bába. Budapest 1971.

9. Zwierciadło bogini. Reporter w kraju tranzystorów i gejsz. Oprac. japonistyczne: J. Tabaczyńska. Warszawa: Czytelnik 1961, 357 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1962, wyd. 3 1964.

Reportaże z Japonii. — Pierwodruk w tygodniku „Świat” (1960).

Przekłady

niemiecki

Geishas und Transistoren. In Japan notiert. [Przeł.] B. Schweinitz. Leipzig 1964.

słowacki

Zrkadlo bohyne. Reportér v krajine tranzistorov a gejši. [Przeł.] T. Ušák. Bratislava 1963.

10. Klejnot korony. Reporter w Hongkongu w godzinie zarazy. [Reportaże]. Warszawa: Czytelnik 1963, 94 s. Przedruk zob. poz. .

Nagrody

Nagroda Polskiego Klubu Publicystów Międzynarodowych Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich za najlepszy reportaż roku 1963.

Przekłady

czeski

wyd. łącznie z przekł. poz. , pt. Neklidné Tichomoří zob. poz. .

niemiecki

Kleinod der Krone. [Przeł.] B. Schweinitz. Wyd. łącznie z przekł. z poz. pt. Mond über Tahiti. Reportagen von den Südsee-Inseln. Leipzig 1965.

węgierski

A korona gyöngye. [Przeł.:] E. Mach, R. Gimes. Wyd. łącznie z przekł. poz. pt. Holdfény Tahiti felett. Budapest 1966.

11. Księżyc nad Tahiti. Reporter na wyspach mórz południowych. [Reportaże]. Warszawa: Czytelnik 1963, 179 s. Przedruk w zmienione układzie zob. poz. .

Przekłady

czeski

wyd. łącznie z przekł. poz. , pt. Neklidné Tichomoří zob. poz. .

niemiecki

Mond über Tahiti. Reportagen von den Südsee-Inseln. [Przeł.] B. Schweinitz. Wyd. łącznie z przekł. Klejnot korony zob. poz. .

rosyjski

Luna nad Taiti. [Przeł.] E. Vasilevskaja. Moskva 1967 [przekł. skrócony].

słowacki

Mesiac nad Tahiti. Reportér na ostrovoch južného Tichomoria. [Przeł.] M. Choluj. Bratislava 1964.

węgierski

Holdfény Tahiti felett. [Przeł.:] E. Mach, R. Gimes. Wyd. łącznie z przekł. Klejnot korony zob. poz. .

12. Basia nad biegunem. [Opowieść dla dzieci]. Warszawa: Biuro Wydawniczo-Propagandowe „Ruch 1964, 51 s.

13. Dalej niż daleko. Reporter na Nowej Zelandii, Nowej Gwinei, w Malazji i Kambodży o dolach i niedolach, radościach i smutkach lądów i ludów oglądanych dalej niż daleko. [Reportaże]. Warszawa: Czytelnik 1964 [właśc. 1965], 335 s. Przedruk w zmienione układzie zob. poz. .

Przekłady

czeski

wyd. łącznie z przekł. poz. , pt. Neklidné Tichomoří zob. poz. .

niemiecki

Weiter als weit. Ein Reporter berichtet aus Neuseeland, Neuguinea und Singapur, aus Malaysia, Brunei und Kambodscha. [Przeł.] B. Schweinitz. Lepzig 1967.

słowacki

Ďalej ako d'aleko. [Przeł.] M. Choluj. Bratislava 1965.

węgierski

A világ leghosszabb útvonalán. Egy világjáró lengyel újságíró távol-keleti utázasa. [Przeł.] G. Ázsóth. Budapest 1968.

14. Ocean nie bardzo spokojny. [Reportaże]. Warszawa: Czytelnik 1967, 537 s.

Zawartość

Zawiera poz. 10 oraz 11 i 13 w zmienione układzie.

Przekłady

czeski

Neklidné Tichomoří. [Przeł.] A. Balajková. Praha 1970.

15. Poczta do Nigdy-Nigdy. Reporter w kraju koala i białego człowieka. [Reportaże z Australii]. Warszawa: Czytelnik 1968, 674 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 uzupełnione 1970, wyd. 3 1972, wyd. 4 poprawione i uzupełnione 1978, 742 s., [wyd. 5 uzupełnione] 1989.

Pierwodruk w tygodnikach: „Dookoła Świata” (1966), „Świat” (1966), „Kontynenty” (1967).

Przekłady

niemiecki

Abschied vom Bumerang. Australien gestern und heute. [Przeł.] B. Schweinitz. Leipzig 1970, wyd. nast.: [Wien 1970], [wyd.] 2 [!] Leipzig 1973.

rosyjski

Počta v Nikogda-Nikogda. [Przeł.] L.S. Malachovskij. Moskva 1976.

rumuński

Adio, bumerang. Australia ieri şi azi. [Przeł.:] T. Holban, H. Arama. Bucureşti 1977.

słowacki

Austrálske zápisky. [Przeł.] S. Dúbrava. Bratislava 1970 [przekł. skrócony].

węgierski

Posta Soha-soha földre. Ausztrália közelröl. [Przeł.] E. Sebök. Budapest 1985, wyd. nast. Bratislava 1985.

16. Z zapartym tchem. [Reportaże]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1969, 378 s.

Wybór reportaży z poz. , , , , , .

17. Upał i gorączka. Reporter wędruje szlakiem cierpienia. [Reportaże]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1970 [właśc. 1969], 253 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1973; wyd. uzupełnione Warszawa: Muza 1996.

Dotyczy chorób tropikalnych w Azji; napisane na zamówienie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). — Pierwodruk w tygodnikach: „Dookoła Świata” (1968), „Świat” (1968), „Problemy” (1969).

Przekłady

czeski

Horko a horečka. [Przeł.] A. Balajková. Praha 1975.

niemiecki

Hitze und Fieber. Den Geisseln der Tropen auf der Spur. [Przeł.] B. Schweinitz. Leipzig 1972.

rosyjski

Žara i lichoradka. [Przeł.] A.K. Sverčevskaja. Moskva 1977.

słowacki

Úpal a horúčka. Reportér putuje po stopách utrpenia. [Przeł.] S. Dúbrava. Bratislava 1974.

węgierski

Höség és láz a Távol-Keleten. [Przeł.] I. Nemere. [Budapest] 1979.

18. Westchnienie za Lapu-Lapu. Reporter na najdalszym Dalekim Wschodzie. [Reportaże]. Warszawa: Czytelnik 1973, 314 s. Wyd. 2 tamże 1976.

Nagrody

Nagroda Książka Roku 1973 przyznana przez redakcję „Nowych Książek”.

Przekłady

niemiecki

Zwischen Bangkok und Manila. Unterwegs in Südostasien. [Przeł.] B. Schweinitz. Leipzig 1975 [wyd. skrócone].

rosyjski

V samych dal’nich stranach Dal’nego Vostoka. Zarisovki pol'skogo pisatelja. [Przeł.:] L.V. Vasil’ev i V.L. Kon. [Pod red.] N.A. Simonija. Moskva 1976 [przekł. skrócony].

słowacki

Povzdych za Lapu Lapom. (Thajsko, Hongkong, Borneo, Filipiny). [Przeł.] I. Roháčová. Bratislava 1979.

19. Min-Min. Mała opowieść o wielkim lądzie. [Reportaże z Australii]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1977, 120 s.

20. Walizka z przygodami. Reporter tu, reporter tam. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1977, 445 s.

Reportaże z podróży po Europie, Azji i Australii.

Przekłady

niemiecki

Ein Koffer voler Abenteuer. [Przeł.] B. Schweinitz. Leipzig [1982].

21. Lądy i Ludy. Warszawa: Czytelnik 1979, 261 s.

Wybór reportaży z lat 1961-76 z podróży po krajach rejonu Oceanu Spokojnego, m.in. o Nowej Gwinei, Hongkongu, Borneo i Malezji.

Przekłady

czeski

Nepříliš tiché tichomoří. [Przeł.] H. Stachová. Praha 1983.

22. Buntownicy mórz południowych. Reporter na tropie buntu na okręcie Jego Królewskiej Mości „Bounty”. [Reportaż historyczny]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1980, 295 s. Wyd. 2 tamże 1986.

23. Ląd, który przestał być plotką. [Reportaże]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1983, 374 s.

Dotyczy Australii.

Przekłady

niemiecki

Australien. Notizen vom 5. Kontinent. [Przeł.] B. Schweinitz. Leipzig 1987.

rosyjski

Materik, perestavšij byt’ legendoj. [Przeł.] L.S. Ul’janovaja. Moskva 1990.

24. Ani diabeł, ani głębina. Dzieje odkryć Australii, opowiedziane ludziom, którym się bardzo spieszy. [Reportaż historyczny]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1987, 185 s.

25. Nieznana Australia. Rzeczywistość przekracza fantazję. [Reportaż historyczny]. Powst. 2000. Maszynopis, 154 s.

Zachowały się dwa egzemplarze książki: w Archiwum Książek i Dokumentów L. Wolanowskiego (prowadzonym przez M. Kubika) oraz u córki pisarza – Anny Wolanowskiej-Nathan.

Przekłady

1. E. Montagu: Człowiek, którego nie było. [Wspomnienia]. Przeł. L. Wolanowski. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958, 117 s.
Dotyczy II wojny światowej.

Prace redakcyjne

1. J. Suplicki: Myślą i ramieniem. [Oprac.] L. Wolanowski. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 31 s.
Wspomnienia przodownika pracy.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1967, 1979, 2003.

Autor o sobie

L. Wolanowski: Cztery razy dookoła świata. Notatki A. Tumialis. Tygodnik Ciechanowski 1998 nr 4.
L. Wolanowski: Reporter pochyla się nad przeszłością. Gazeta Uniwersytecka 2000 nr 8 [wspomnienia dot. początków pracy dziennikarskiej].

Wywiady

Lucjan Wolanowski. Rozm. B. Sowińska. Stolica 1959 nr 1.
Nie mam klucza do prawd ostatecznych. Rozm. J. Wójcik. Rzeczpospolita 1987 nr 155.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 3. Warszawa 1980 (M. Brykalska).
E. Ciborska: Leksykon polskiego dziennikarstwa. Warszawa 2000.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (redakcja).

Ogólne

Artykuły

K. Dziewanowski: Tu milczeć nie wolno. Świat 1956 nr 49 [w związku z procesem wytoczonym L. Wolanowskiemu po reportażach o sprawie W. Mazurkiewicza].
K. Goldbergowa: Lucjan Wolanowski. Tygodnik Kulturalny 1967 nr 6.
M. Kubik: Lucjan Wolanowski — reporter na zakrętach dziejów. Gazeta Uniwersytecka 2000 nr 5.
M. Kubik: Lucjan Wolanowski. Pożegnanie. „Gazeta Wyborczadod. Stołeczna 2006 nr 51.
Lucjan Wolanowski 1920-2006. „Gazeta Uniwersytecka Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach” dod. specjalny kwiecień 2006 [zawartość: L. Wolanowski. [dane biograficzne]. Oprac. M. Kubik. – A. Tumialis: Cztery razy dookoła świata. Podróże Wolanowskiego – Recenzenci donoszą, czyli prasa o Lucjanie Wolanowskim i jego książkach [fragment recenzji]. Oprac. M. Kubik. – L. Wolanowski: Reporter pochyla się nad przeszłością. Nie wszyscy byli aniołami. (Dziennik dziennikarza). – Lucjan Wolanowski we wspomnieniach przyjaciół [tu krótkie wypowiedzi J. Woźniakowskiego, H. Koprowskiego, I. Koprowskiej, E. Grasberga, L.J. Kerna, H. Stachovej, I. Nemere’go, L. Paszkowskiego, J. Klimowicz-Osmańczyk, K. Goldberg, A. Ziemnego, E. Junoszy-Stępkowskiej]. Zebrał i oprac. M. Kubik. – M. Kubik: Krótki załącznik do długiej przyjaźni].

Przeważnie o ludziach

S. Kozicki: Przeważnie o reportażu. Nowa Kultura 1954 nr 29/30.
Z. Stolarek: W sprawie reportażu. Twórczość 1954 nr 2.

Na południe od Babiej Góry

A. Piwowarczyk: Reportaże nie nudne. Nowa Kultura 1955 nr 21 [dot. też Śladami brudnej sprawy].

Śladami brudnej sprawy

A. Piwowarczyk: Reportaże nie nudne. Nowa Kultura 1955 nr 21 [dot. też Na południe od Babiej Góry].

Dokąd oczy poniosą...

A. Drawicz: Miła podróż z Wolanowskiego. Żołnierz Wolności 1959 nr 32.
J. Gembicki. „Nowa Kultura1959 nr 8.

Zwierciadło bogini

J. Lobman: Kalejdoskop z Wiśniowego Gaju. Nowe Książki 1962 nr 3.
T. Świeżawska: Przykład rzetelnej roboty. Prasa Polska 1962 nr 11.

Księżyc nad Tahiti

M. Azembski: Księżyc i odrzutowce. Nowe Książki 1963 nr 15.
A. Drawicz: Qaujivaallirutissat. Sztandar Młodych 1963 nr 168.

Dalej niż daleko

S. Zieliński: Wolanowski, czyli rzeczy ciekawe. Nowe Książki 1965 nr 6.

Ocean nie bardzo spokojny

M. Wańkowicz: Porcja smaków. Nowe Książki 1967 nr 23.

Poczta do Nigdy-Nigdy

B. Czeszko: Jako tako. Nowe Książki 1968 nr 16.
I.J. Kamiński. „Kamena1968 nr 18.
S. Zieliński: Koneser bumerangów. Kultura 1968 nr 34, przedruk w tegoż: Wycieczki balonem. Kraków 1975.
A. Chciuk. „Tydzień Polski”, Londyn 1973 nr 27, toż „Tydzień Polski”, Nowy Jork 1973 nr 125.

Z zapartym tchem

J. Doliński: Kolorowe dzieje. Ludożercy też ludzie. Życie Literackie 1969 nr 51/52.

Upał i gorączka

K. Dziewanowski: Reporter na szlaku cierpienia. Nowe Książki 1970 nr 17.
S. Kozicki: Nietypowy podróżnik, nietypowa podróż. Kultura 1970 nr 35.

Westchnienie za Lapu-Lapu

H. Kurta: Boczne ścieżki wielkiej niewiadomej. Nowe Książki 1973 nr 22.

Walizka z przygodami

M. Butrym: Zaproszenie do podróży. Razem 1978 nr 11.
M. Podkowiński: Walizka pełna przygód. Nowe Książki 1978 nr 7.

Buntownicy mórz południowych

T. Wach: Kapitan Bligh na Morzach Południowych. Nowe Książki 1981 nr 14.

Ląd, który przestał być plotką

S. Kozicki: Grubaśny felieton. Tu i Teraz 1983 nr 24.
J. Wolniewicz: Australijski cicer cum caule. Nowe Książki 1983 nr 12.

Ani diabeł, ani głębina

R. Chmielewski: Rozkosz odkrywania. Kontynenty 1988 nr 5.