BIO
Urodzony 19 czerwca 1909 w Warszawie; syn Leona Wittlina, inżyniera, i Ireny Reginy z Krajewskich[P]. Od 1919 uczęszczał do Gimnazjum im. S. Staszica w Warszawie, gdzie w 1928 zdał maturę. Następnie przez rok uczył się w Szkole Morskiej w Gdyni. Po śmierci ojca powrócił do Warszawy i od 1929 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Jednocześnie pracował zarobkowo w różnych zawodach, m.in. był korektorem w Wydawnictwie Współczesnym. W tym też czasie rozpoczął twórczość literacką. Debiutował w 1929 wierszem pt. Pochwała narciarstwa, opublikowanym w czasopiśmie „Przedświt” (nr 98). Należał do grupy literackiej Kadra, skupionej wokół dodatku literackiego dziennika „Ziemia Lubelska”. Od 1930 był współpracownikiem, a następnie zastępcą redaktora tygodnika satyrycznego „Cyrulik Warszawski”; w piśmie tym ogłaszał liczne humoreski i wiersze (pod pseudonimami: Tadzio-Tadzio, Wujaszek Tadzio-Tadzio; tu m.in. cykl Antologia humoru współczesnej Europy). Występował również ze swoimi utworami na wieczorach autorskich Grupy Satyryków Cyrulika Warszawskiego, odbywających się w Kawiarni Artystów Instytutu Propagandy Sztuki. Pracował też w redakcji „Kuriera Czerwonego.” Po uzyskaniu w 1933 magisterium i odbyciu aplikacji zdał w 1935 egzamin sędziowski; pracował kolejno w Ministerstwie Sprawiedliwości, redakcji „Dziennika Ustaw” i w 9. Rejonie Prokuratury Sądu Okręgowego w Warszawie. Równocześnie kontynuował pracę literacką i dziennikarską. Pisał skecze i teksty piosenek dla teatrzyków kabaretowych, m.in. Cyganerii (1933), Cyrulika Warszawskiego (od 1935), Wielkiej Rewii (od 1937), Ali Baby (1939), Małego Qui pro Quo (1939). Współpracował z filmem (głównie jako autor dialogów) i Polskim Radiem, dla którego m.in. opracowywał cykl audycji satyrycznych pt. Wesoła Syrena (także wspólnie ze Światopełkiem Karpińskim). Wiersze satyryczne i felietony publikował m.in. w „Kinie” (1936; podpisywane też T.W.), „Podbipięcie” (1936-37; tu w 1936 felietony pt. Prze moje okienko i w 1937 Spod oka), „Polsce Zbrojnej” (w 1936 cykl felietonów pt. Rozważania aktualne), „Kurierze Polskim” (tu w 1939 cykl pt. Między nami), „Skrzydłach” (tu w 1939 cykl pt. Pęczak i Minoga), „Szpilkach” (1939; podpisywał się Zaczarowany Gucio). Po wybuchu II wojny światowej brał udział w obronie Warszawy w 36. Pułku Piechoty. W 1940 podczas próby nielegalnego przekroczenia granicy Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej został aresztowany. Przebywał w więzieniach w Mińsku, Gorkim, w końcu został zesłany do obozu pracy w Workucie. Zwolniony na podstawie amnestii latem 1941, dotarł w listopadzie tego roku do Buzułuku i zgłosił się do Armii Polskiej. Po pewnym czasie został przydzielony do Biura Oświaty i Propagandy, gdzie m.in. pracował nad szopką dla teatru żołnierskiego. Na wiosnę 1942 wraz z Armią Polską został ewakuowany na Środkowy Wschód. Był współredaktorem tygodnika „Orzeł Biały” (1942-43); wiersze, utwory prozą i artykuły publikował także w „Kurierze Polskim w Bagdadzie” (1943), „Paradzie” (1943-45; podpisywane też: T.W., T. Wit., Tad. Wit.), „W Drodze” (1943-44). Brał udział w kampanii włoskiej w szeregach 2. Korpusu Polskiego. Po zakończeniu wojny i zdemobilizowaniu, zamieszkał w 1946 w Anglii, gdzie zarabiał na życie pracą fizyczną. Nie przerwał pracy literackiej. Od 1946 był członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, a od 1950 Brytyjskiego PEN Clubu. Ogłaszał utwory w pismach polskich wydawanych w Londynie: „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza” (1950-51), „Orle Białym” (1951). Przygotował w drugiej połowie lat czterdziestych dwie szopki wystawione w Teatrze Orła Białego. W 1951 przebywał w Paryżu i pracował w polskiej sekcji radia Radiodifussion Français. W 1952 wyjechał do Stanów Zjednoczonych i zamieszkał w Nowym Jorku. Przygotowywał audycje literackie dla radiostacji Głos Ameryki i Radio Wolna Europa, tłumaczył też na polski teksty do dokumentalnych filmów amerykańskich. Od 1952 należał do Amerykańskiego PEN Clubu. Wygłaszał odczyty na uniwersytetach amerykańskich, a także w Kanadzie. W 1958 przeniósł się do Waszyngtonu, gdzie pracował w redakcji miesięcznika Ameryka oraz wykładał literaturę polską na George Washington University. Prozę wspomnieniową oraz recenzje literackie i teatralne zamieszczał m.in. w „Wiadomościach” (Londyn, od 1952 z przerwami, w 1962-76 regularnie) i „Tygodniu Polskim” (Londyn, 1968-79, z przerwami). Został członkiem Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku (w 1961) i Instytutu im. J. Piłsudskiego w Nowym Jorku (w 1962). W latach sześćdziesiątych zaczął pisać powieści biograficzne, także w języku angielskim. Czterokrotnie został wybrany na sędziego przysięgłego Sądu Okręgowego w Waszyngtonie. Był żonaty z Geną Galewską, artystką malarką. Zmarł 4 października 1998 w Waszyngtonie.
Twórczość
1. Trasa na Parnas. [Wiersze]. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka 1929, 40 s.
2. Marzyciel i goście. Powieść. [Cz. 1-3]. Warszawa: Drukarnia Rotacyjna 1933, 48 + 49-110 + 111-172 s. Dod. powieściowy do „Kuriera Porannego” nr 18-20. Wyd. nast. T. 1-2 Warszawa: S. Cukrowski [1935].
Nagrody
3. Syrena na wędce. Rewia. [Współautor: J. Tuwim] Wim, J. Paczkowski, [A. Słonimski] Prorok, A. Kitschmann, K. Tom, F. Járosy. Prapremiera: Warszawa, Teatr Cyganeria 1933.
4. Przekreślony człowiek. Powieść. T. 1-2. Warszawa: S. Cukrowski 1935, 128 + 129-264 s.
5. Złamane skrzydła. Powieść. Pierwodruk pt. Odwet życia. „Express Poranny” 1935 nr 1-42. Wyd. osobne T. 1-2. Warszawa: S. Cukrowski 1935, 128 + 129-246 s.
6. Kochajmy zwierzęta. Rewia świąteczna. [Współautorzy:] M. Hemar, J. Jurandot, A. Minkiewicz. Prapremiera: Warszawa, Teatr Cyrulik Warszawski 1938.
7. Romans z Urzędem Skarbowym. Komedia muzyczna. Muzyka: A. Schütz. Prapremiera: Warszawa, Teatr Cyrulik Warszawski 1938.
8. Orzeł czy rzeszka. Wielka rewia w 20 obrazach. [Współautorzy:] M. Hemar, J. Jurandot, W. Szlengel, [G. Baumritter] A. Włast. Prapremiera: Warszawa, Teatr Ali-Baba 1939.
9. Pięta Achillesa. [Opowiadania satyryczne]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Plan” 1939, 222 s.
Zawartość
10. Sezonie, otwórz się. Rewia w 20 obrazach. [Współautor: J. Brzechwa] Szerszeń, M. Hemar, J. Jurandot, W. Szlengel, [J. Tuwim] dr Pietraszek, [G. Baumritter] A. Włast. Prapremiera: Warszawa, Teatr Ali-Baba 1939.
11. Strachy na Lachy. Rewia. [Współautorzy:] M. Hemar, W. Szlengel, E. Szlechter. Prapremiera: Warszawa, Małe Qui pro Quo 1939.
12. Polska szopka polityczna – 1942. Widowisko muzyczne w 4 aktach, 6 odsłonach z prologiem i defiladą. Projekty kukiełek: W. Kowańko. Prapremiera: Buzułuk, przedstawienie teatru żołnierskiego Armii Polskiej w Teatrze Miejskim 1942.
13. Westerplatte. Utwór dramatyczny w 3 aktach. Powst. ok. 1942.
14. Radosne dni. Rzym: Oddz. Kultury i Prasy 2. Korpusu 1946, 161 s.
Zawartość
15. Diabeł w raju. [Wspomnienia wojenne]. [Przedmowa:] W. Anders. Londyn: Gryf 1951, 247 s. Wyd. nast.: [Wrocław:] Ogniwo* 1989; Warszawa: Polonia 1990.
Przekłady
angielski
francuski
japoński
16. Wyspa zakochanych. [Felietony satyryczno-literackie]. London: The Vistula Press 1951, 123 s.
17. Modigliani. [Powieść biograficzna]. Powst. ok. 1964. Wyd. Cz. 1-2. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1965, 318 + 278 s.
Przekłady
angielski
niderlandzki
18. Time stopped at 6:30. Indianapolis: Bobbs-Marrill 1965, VI, 317 s.
19. Commissar. The life and death of Lavrenty Pavlovich Beria. New York: Macmillan 1972, 566 s. Wyd. nast.: London: Angusand Robertson 1973; Montreal 1976 (inf. autora).
Przekłady
francuski
hiszpański
japoński
20. Ostatnia cyganeria. Obrazy i rysunki: F. Topolskiego. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1974, 376 s. Wyd. nast. Warszawa: Czytelnik 1989.
21. Pieśniarka Warszawy. Hanka Ordonówna i jej świat. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1985, 261 s. Wyd. nast. Warszawa: Polonia 1990; [wyd. 3] Łomianki: LTW 2006.
22. Nad szarej Wisły brzegiem. Książka o Stefanie Wiecheckim-Wiechu i jego barwnej, uroczej Warszawie. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1990, 302 s.
23. [Biografia Dagny Przybyszewskiej w języku angielskim] Powst. przed 1995.
Przekłady
niemiecki
24. Szabla i koń. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1996, 336 s. [Wyd. 2] z podtytułem Gawęda o Wieniawie. Warszawa, Dziekanów Leśny: LTW 2003.
Utwory niepublikowane
Utwory znajdują się w Archiwum Emigracji w Bibliotece Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Przekłady i adaptacje
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1967, 1983, 1988, 1989.
