BIO
Urodził się 4 grudnia 1918 w Odessie; syn Stanisława Wirpszy, kupca, i Lidii z domu Spandoni-Basmandżi; ojciec Aleksandra Wirpszy (znanego pod pseudonimem Leszek Szaruga), poety, historyka i krytyka literackiego. Od 1920 mieszkał w Gdańsku, a od 1927 w Gdyni, gdzie uczęszczał do szkoły średniej. W tym czasie należał do Legionu Młodych. Debiutował w 1935 wierszem pt. Średniowiecze, ogłoszonym w „Kuźni Młodych” (nr 16). W 1936 zdał maturę w gimnazjum Towarzystwa Szkoły Średniej w Gdyni. W tymże roku wstąpił na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1937 podjął także studia w Wyższej Szkole Muzycznej im. F. Chopina. W 1936-37 odbył dywizyjny kurs podchorążych rezerwy przy 65 Pułku Piechoty w Grudziądzu. Po wybuchu II wojny światowej został powołany do wojska i jako dowódca drużyny motocyklowej brał udział w obronie Oksywia. Wzięty do niewoli, do 1945 przebywał w obozach w Neubrandenburg i Grossborn (Stalag II A, Oflag II D). Po wyzwoleniu obozu w lutym 1945 wstąpił ochotniczo do I Armii Wojska Polskiego; otrzymał przydział do redakcji pisma „Zwyciężymy” (1945), potem do ukazującego się w Krakowie tygodnika „Żołnierz Polski” (1945-47). W 1945 ożenił się z Marią Kurecką, tłumaczką. Do 1946 mieszkał w Krakowie, następnie po demobilizacji i krótkim pobycie w Warszawie wyjechał w 1947 do Szczecina. W 1948 był naczelnikiem Wydziału Kultury i Sztuki w Urzędzie Wojewódzkim, w 1949 sekretarzem redakcji tygodnika „Szczecin”, w 1950 kierownikiem literackim w miejscowej redakcji Polskiego Radia, a od czerwca 1952 kierownikiem działu kulturalno-oświatowego „Głosu Szczecińskiego”. Aktywnie działał w Ruchu Obrońców Pokoju w Szczecinie. W 1948 został członkiem Związku Literatów Polskich (do 1971). Wiersze, recenzje, artykuły i przekłady z literatury niemieckiej publikował w wielu czasopismach, m.in. w „Twórczości” (w 1945-56, z przerwami oraz stale od 1960) „Nowej Kulturze” (1950-62), „Życiu Literackim” (1951-70), „Przeglądzie Kulturalnym” (1952-60). Od 1952 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (do 1968). W 1955 otrzymał nagrodę literacką miasta Szczecina. W 1956 zamieszkał w Warszawie i został członkiem redakcji „Po prostu” (1956-57), a następnie do maja 1958 członkiem redakcji „Nowej Kultury” (w piśmie tym publikował do 1962). W 1957 przebywał kilka miesięcy we Francji jako stypendysta Ministerstwa Kultury i Sztuki, w 1959 wyjeżdżał do Chin i do Wietnamu na zaproszenie tamtejszych związków literatów. Współpracował z „Życiem Warszawy” (1957-60), „Wiatrakami” (1959-65), „Współczesnością” (1960-67), „Dialogiem” (1960-69). W latach następnych publikował też m.in. w „Nurcie” (1965-68), „Poezji” (1965-70), „Tygodniku Powszechnym” (stale w 1969-73), „Więzi” (stale od 1981). Za przekłady z języka niemieckiego otrzymał nagrodę Stowarzyszenia Autorów „Zaiks” (1961) oraz nagrodę Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung w Darmstadt (1967). W 1967 i w 1970 w ramach Berliner Künstlerprogramm otrzymał stypendia Deutscher Akademischer Austausch Dienst i wyjechał do Berlina Zachodniego, gdzie wykładał historię literatury polskiej na Technische Universität. W 1971 osiedlił się na stałe w Berlinie Zachodnim. Podjął ponownie wykłady w dziedzinie komparatystyki na tymże uniwersytecie (semestr zimowy 1971/72), potem w zakresie historii literatury polskiej na Freie Universität w Berlinie Zachodnim (semestr letni 1972). Nawiązał współpracę z polskimi czasopismami emigracyjnymi; utwory prozą, wiersze i artykuły drukował w paryskiej „Kulturze” (stale od 1972), londyńskich „Wiadomościach” (stale od 1973) i ukazującym się w Berlinie Zachodnim „Archipelagu” (od 1983; tu w 1984-85 m.in. cykl felietonów satyrycznych pt. Złośliwości, podpisany Virus). Jego utwory przedrukowywane były też w czasopismach wydawanych w kraju poza zasięgiem cenzury, m.in. w „Zapisie” (1978-79), „Pulsie” (1978/79, 1980), „Wezwaniu” (1982, 1985). Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1955). Zmarł 16 września 1985 w Berlinie Zachodnim.
Twórczość
1. Piosenka o dźwigach portowych. Na chór męski a cappella. Muzyka: K. Jurdziński. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1949, 78 s. Wyd. 2 tamże 1950.
2. Sonata. [Wiersze]. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 36 s.
3. Stocznia. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1949, 47 s.
4. Klęska Ryszarda Klimka. [Utwór dramatyczny]. Powst. ok. 1950.
5. Sprawa osobista. Sztuka w 3 aktach. [B.m.w. ok. 1950], powielone.
6. Polemiki i pieśni. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1951, 44 s.
Zawartość
7. Dziennik Kożedo. [Poemat]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1952, 29 s. Przedruk zob. poz. ↑.
8. Pisane w kraju. 1950-1951. [Wiersze]. [Warszawa:] Czytelnik 1952, 58 s.
Zawartość
9. List do żony. Wiersze. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953, 38 s.
Zawartość
10. Na granicy. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1954, 227 s.
Wersja niemiecka: Schwester Mili. Berlin: Volk und Welt 1957, 228 s.
11. Stary tramwaj i inne opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1955, 146 s.
Zawartość
12. Poematy i wiersze wybrane. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, 202 s.
13. Z mojego życia. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1956, 150 s.
Zawartość
14. Tantal. Sztuka w 2 aktach. „Dialog” 1958 nr 10 s. 5-29. Prapremiera: Szczecin, Teatr Propozycji 1961.
15. Don Juan. [Poemat]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960, 60 s.
16. Mały gatunek. Wiersze 1943-1959. Warszawa: Czytelnik 1960, 101 s.
17. Komentarze do fotografii. The family of man. [Wiersze]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1962, 35 s.
18. Kreator. Komedia w 3 aktach. „Dialog” 1962 nr 6 s. 5-35. Przedruk zob. poz. ↑.
Przekłady
niemiecki
19. Pomarańcze na drutach. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1964, 147 s.
Przekłady
niemiecki
20. Drugi opór. Wiersze 1960-1964. Warszawa: Czytelnik 1965, 96 s.
21. Gra znaczeń. Szkice literackie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1965, 260 s.
Zawartość
22. Na górze. Sekwencja dziewięciu scen. „Dialog” 1965 nr 11 s. 13-18. Przedruk zob. poz. ↑.
23. Morderca. [Opowiadania i dramat]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1966, 181 s.
Zawartość
24. Przesądy. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1966, 68 s.
Zawartość
25. Faeton. [Poemat]. Powst. 1938-1968 . Wyd. Warszawa: Wydawnictwo Społeczne KOS* 1988, 148 s.
26. Traktat skłamany. [Wiersze i utwór dramatyczny]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1968, 77 s.
Zawartość
27. Nowy podręcznik wydajnego zażywania narkotyków. [Wiersze]. Powst. 1969. Poznań: a5 1995, 56 s.
28. Wagary. [Powieść]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1970, 241 s.
29. Polaku, kim jesteś? [Esej]. Powst. przed 1971. Wyd. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA* 1978, 125 s. Wyd. 2 uzupełnione ze wstępem W. Woroszylskiego Berlin Zachodni: Wydawnictwo Pogląd 1986, 232 s.
Przekłady
niemiecki
30. Drei Berliner Gedichte. Powst. 1967-1973 . Wyd. Berlin: Literarisches Colloquium 1976, 51 s. Berliner Künstlerprogramm das Deutscher Akademischer Austausch Dienst.
Zawartość
31. Apoteoza tańca. [Wiersze]. [Kraków:] Oficyna Literacka* 1985, 51 s.
Zawartość
32. Liturgia. [Wiersze i poematy]. Wstęp: K. Borzęcki. Berlin Zachodni: „Archipelag” 1985, 88 s.
Zawartość
33. Cząstkowa próba o człowieku i inne wiersze. Mikołów: Instytut Mikołowski 2005, 197 s.
34. Spis ludności. [Wiersze]. Mikołów: Instytut Mikołowski 2005, 71 s.
Wybory utworów literackich w przekładach
niemiecki
Przekłady
Nagrody
Wyd. łączne t. 1-4 tamże: wyd. 3 [!] 1981, wyd. 4 1982, wyd. 5 1983, wyd. 6 1984, wyd. 7 t. 1 1989, t. 2-4 1991.
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1957.
