Wierzbicki Piotr

BIO

Urodzony 5 listopada 1935 w Warszawie; syn Jeremiego Wierzbickiego, profesora nauk ekonomicznych, i Teodory z domu Gundelach, pianistki, nauczycielki muzyki; wnuk Andrzeja Wierzbickiego, polityka i działacza gospodarczego. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w majątku rodzinnym w Domanowicach niedaleko Olkusza, a po zakończeniu II wojny światowej mieszkał krótko w Krakowie i Łodzi. W 1946 przeprowadził się do Warszawy, gdzie od 1949 uczęszczał do Gimnazjum im. T. Reytana. W 1952 został członkiem Związku Młodzieży Polskiej. W 1953 zdał maturę i podjął studia z zakresu filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim; w 1957 uzyskał tytuł magistra. Debiutował w tymże roku artykułem pt. Pisarze i poeci. (A. Camus, S. Beckett, M. Jastrun), ogłoszonym na łamach dwutygodnika „Współczesność” (nr 10). W 1957-67 pracował jako polonista w warszawskiej szkole podstawowej; był autorem podręczników i materiałów dydaktycznych do nauki języka polskiego. W 1961 ożenił się z Anną Smoleńską, językoznawcą (rozwód w 1967). Od 1967 należał do zespołu redakcyjnego studenckiego tygodnika „Itd”, a następnie w 1972 przeszedł do redakcji tygodnika „Literatura” (tu m.in. stały felieton; podpisany też P.W.). W 1971 został członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (SDP; do 1989). W 1975 ożenił się z Małgorzatą Stolarską, biologiem (rozwód w 1993). Brał udział w działalności opozycji demokratycznej; w 1977, po podpisaniu listu w obronie uwięzionych działaczy Komitetu Obrony Robotników, został usunięty z redakcji „Literatury”. W tymże roku nawiązał współpracę z „Tygodnikiem Powszechnym”, na którego łamach kontynuował twórczość felietonową (m.in. podpisany PW). Równocześnie zaczął publikować w pismach i wydawnictwach ukazujących się poza cenzurą, m.in. w „Zapisie” (1977-80; tu m.in. fragmenty powieści Cyrk oraz felietony satyryczne z 1972-77 odrzucone wcześniej przez redakcję „Literatury”), w „Biuletynie Informacyjnym KSS KOR” (1979-80; m.in. cykl utworów satyrycznych pt. Listy do Najlepszych) oraz w „Głosie” (1979-86; artykuły i humoreski; m.in. podpisany Jan Osa). W 1978 został członkiem Polskiego PEN Clubu. Od sierpnia 1980 występował jako prelegent Wszechnicy Solidarności. Z chwilą wprowadzenia stanu wojennego, 13 grudnia 1981, został internowany i do lipca 1982 przebywał w ośrodkach internowania, kolejno w Białołęce, Jaworzu i Darłówku. W 1982 otrzymał nagrodę Fundacji POLCUL (Australia) za rok 1981. Współpracował nadal z „Tygodnikiem Powszechnym” (do 1989), a następnie wszedł w skład redakcji „Tygodnika Solidarność” (1989-91; tu m.in. stały felieton). W 1990 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W tymże roku otrzymał nagrodę SDP im. A. Słonimskiego za tekst roku (artykuł pt. Familia, Świta, Dwór, ogłoszony w „Tygodniku Solidarność” 1989 nr 23) oraz Nagrodę Kisiela. Był współtwórcą i redaktorem naczelnym dziennika „Nowy Świat” (1991-92), a następnie w 1993 założył tygodnik „Gazeta Polska” i objął jego prowadzenie. W latach dziewięćdziesiątych ogłosił książki poświęcone muzyce klasycznej. W 1993-2005 był redaktorem naczelnym tygodnika „Gazeta Polska”, a także autorem zamieszczanych w tym piśmie artykułów publicystycznych. W 2004 rozpoczął ogłaszanie na łamach „Gazety Wyborczej” („Świątecznej”) cyklicznych felietonów poświęconych muzyce pt. Moje płyty. Odznaczony w 2007 Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Mieszka w Warszawie.

Twórczość

1. Entuzjasta w szkole. Warszawa: Czytelnik 1977, 188 s.

Literacki portret szkoły.

See Studies

2. Cyrk. [Powieść]. [Warszawa:] Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA* 1979, 152 s.

See Studies

3. Traktat o gnidach. [Utwór satyryczny]. „Zapis”* 1979 nr 9 s. 106-126. Przedruk zob. poz. ↑, ↑, ↑.

See Studies

4. Gnidzi Parnas. [Eseje, utwory satyryczne]. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA* 1980 [właśc. 1979], 47 s. Wyd. nast.: [Łódź:] Biblioteka Centrum Kultury-Informacji* [1981]; Do druku przygotowała E. Bednarska. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Studencka Oficyna Wydawnicza SOWA* 1981; pt. Gnidzi Parnas; Traktat o gnidach; Spór z niańkami; Mój Mickiewicz. [B.m.w. 1981?].

Nagrody

Nagroda mecenasa S. Szczuki za r. 1980.

Zawartość

Traktat o gnidach [poz. ↑]; Spór z niańkami [odpowiedź na artykuł polemiczny A. Michnika pt. Gnidy i anioły]; Mój Mickiewicz. — Zakończenie. — W wydaniu łódzkim z 1981 pominięto: Mój Mickiewicz, dodano: Wkład gnid do etyki; Płyny i wydzieliny gnid; Mała teraźniejszość, czyli Jak sobie gnidy wyobrażają wyjście z kryzysu? (Humoreska); Miodowy miesiąc gnid.

See Studies

5. Białe, czerwone i złote. [Szkice, humoreski, utwory satyryczne]. Warszawa: Głos* 1980 [właśc. 1981], 30 s. Wyd. nast.: Gdańsk: BPA* 1981 [przedruk]; Warszawa: [Uniwersytet Warszawski], Studencka Oficyna Wydawnicza SOWA* 1981, 35 s.

Zawartość

Zawiera cykle: Gnidy; Listy do najlepszych; Salon. — W wyd. warszawskim z 1981 nadto wywiad z P. Wierzbicki. Rozm. E. Bednarska i M. Jabłońska.

6. Pułapka na ludzi. [Wybór felietonów]. Powst. w 1981. Wyd. [Warszawa:] Myśl* [1985], 185 s.

Wybór tekstów drukowanych w „Literaturze” (1972-1977), „Tygodniku Powszechnym” (1978-1981) i „Zapisie”* (1977-1980) oraz felietony odrzucone przez cenzurę.

Zawartość

Cykle: Pułapka na ludzi; Bania z humanizmem; Domy na kółkach; Rozmowy z kotkiem; Domek Baby Jagi; Kropka nad „i”; Co się stało z odwagą; Skorupa; Wielki temat.

7. Wybór studiów gnidologicznych. [Eseje, utwory satyryczne]. Kraków: [Krakowska Oficyna Studencka] KOS* 1981, 37 s. Wyd. nast.: [B.m.:] Niezależna Oficyna Wydawnicza „Odnowa”* [1981]; [B.m.:] -ROS- NOW-czerwiec 76* [b.r.].

Zawartość

Zawiera utwory z poz. ↑ w wydaniu łódzkim z 1981, z pominięciem szkiców: Spór z niańkami; Mój Mickiewicz.

8. Z nadzieją albo i bez. [Wybór felietonów]. Warszawa: Głos* 1983, 20 s.

Wybór tekstów drukowanych w „Tygodniku Powszechnym" w 1982-1983 oraz felietony skonfiskowane przez cenzurę.

9. Lokaj (i inne felietony). Londyn: Puls 1985, 121 s.

10. Myśli staroświeckiego Polaka. [Esej]. Warszawa: Głos* 1985, 94 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Londyn: Puls 1985; Gdańsk: Biblioteka „Polityki Polskiej”* 1986; [Warszawa: b.w.* 1986]; Warszawa: BiS* 1986; Warszawa: [Kluby Myśli Robotniczej] KMR BAZA* 1986; Warszawa: Periculum W&W* 1986; wyd. 2 [Wrocław:] Wektory* 1986; wyd. rozszerzone pt. Myśli staroświeckiego Polaka. (Wersja druga). Warszawa: Głos* 1987, 184 s.

Nagrody

Nagroda Ruchu Politycznego „Wyzwolenie” za publicystykę polityczną w latach 1984/1985, przyznana w 1986.

See Studies

11. Struktura kłamstwa. Warszawa: Głos* 1986, 165 s. Wyd. nast.: Londyn: Aneks 1987; Wrocław: Oficyna Niepokornych* 1989.

Studium o mechanizmach dezinformacji i propagandy w Polsce po 1945 r.

Nagrody

Nagroda kulturalna „Solidarności” za r. 1986, nagroda im. S. Konarskiego w 1986.

Zawartość

Kłamstwa ze sfery poglądów; Kłamstwa ze sfery informacji; Kreowanie rzeczywistości; Podsumowanie całości; Problemy dodatkowe.

Przekłady

rumuński

Structura minciunii. [Przeł.] C. Geambaşu. [Przedmowa:] B. Ficeac. Bucureşti 1996.

See Studies

12. Szary człowiek. [Miniatury felietonowe]. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Pokolenie* 1986, 43 s. Wyd. nast.: Chicago: Polonia 1987; Kraków: Plajta 1991; Warszawa: Bellona 1991.

See Studies

13. Traktat o gnidach. [Eseje, utwory satyryczne]. Chicago: Polonia 1986, 91 s. Wyd. nast. Wrocław: Oficyna Niepokornych* 1987.

Zawartość

Traktat o gnidach [poz. ↑], — z poz. ↑: Spór z niańkami; Dalsze studia gnidologiczne: Wkład gnid do etyki; Płyny i wydzieliny gnid; Miodowy miesiąc gnid, — nadto: Strach jako czynnik gnidotwórczy.

14. Bitwa o Wałęsę. [Publicystyka]. Warszawa: Wydawnictwo „Tygodnik Solidarność” 1990, 63 s.

15. Rozkosznisie, czyli epos gnidologiczny w czterech księgach. Warszawa: Głos 1991, 188 s.

Zawartość

Ks. I: Traktat o gnidach [poz. ↑]; Ks. II: Strach jako czynnik gnidotwórczy [poz. ↑]; Ks. III: Traktat o post-gnidach; Ks. IV: Głód rozkoszy, jako czynnik post-gnidotwórczy. — Zakończenie, czyli korowód panów. — Dodatek (Trzy dawniejsze studia o Warszawskim Salonie): Mój Mickiewicz [poz. ↑]; Hamilton [J.Z. Słojewski]; Cowboy z Krakowskiego Przedmieścia [L. Tyrmand].

See Studies

16. Życie z muzyką. [Eseje]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1993, 298 s.

Zawartość

Życie długie w sam raz; Tragizm u Schuberta; Wywyższenie Haydna; Tragizm u Bacha; Dlaczego Bacha nie należy słuchać przy jedzeniu; Mikrokosmos Scarlattiego; Oryginalność Chopina; Po czym rozpoznaję Chopina; Chopin jako koniunkturalista; Przeklęty folklor; Dlaczego Chopin nie stworzył genialnych pieśni; Sonata wiolonczelowa; Magik [dot. F. Chopina]; Etiuda na lewą rękę; Józef Hofmann jako interpretator Chopina; Dwie muzyki; Taśma; Muzykalny Pan Bóg; Całe drzewo muzyki. — Dodatek: Stenogram z muzycznych narodzin, czyli Wiejski mężczyzna wkracza w świat paniusi miejskiej.

See Studies

17. Upiorki. [Szkice]. Warszawa: Niezależne Wydawnictwo Polskie 1995, 108 s.

Zawartość

Pieska niepodległość; Geniusze propagandy; Różowa magia; Strachy w salonie; Intelektualny bacik; Porządki w ogródku; O Żydach; Płeć Baby Jagi; Wzloty liberalne; Wzloty personalne; Drzemka; Wzloty nacjonalne. — Zakończenie, czyli zaglądanie w przyszłość.

18. Podręcznik Europejczyka. Z Ciemnogrodu do Paryża. [Satyra]. Poznań: Zysk i S-ka [1996], 271 s.

19. Chopin — portret muzyczny. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1999, 155 s.

See Studies

20. Traktat o gnidach i cd. Poznań: Zysk i S-ka 2000, 226 s.

See Studies

21. Mikrokosmos. [Felietony]. Warszawa: Alfa 2002, 322 s.

Wybór tekstów drukowanych w „Literaturze” (1972-1977), „Tygodniku Powszechnym” (1977-1989), „Tygodniku Solidarności” (1989-1991), „Gazecie Polskiej” (1993-2001) i „Zapisie”* (1977-1980); wybór z poz. ↑ oraz teksty niepublikowane.

See Studies

Podręczniki do języka polskiego

• Świat i my. Podręcznik do języka polskiego dla kl. 6. [Współautor:] J. Dembowska, Z. Saloni. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1964, 399 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1965, wyd. 3 1965, wyd. 4 1966, wyd. 5 1967, wyd. 6 1968, wyd. 7 1970, wyd. 8 1971, wyd. 9 1972, wyd. 10 1973.

• Wskazówki metodyczne do nauczania języka polskiego. Kl. 6. [Współautor:] J. Dembowska, Z. Saloni. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1964, 99 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1965, wyd. 3 1969.

• Praktyczna stylistyka. [Współautor:] A. Wierzbicka. Warszawa: Wiedza Powszechna 1968, 243 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1969, wyd. 3 1970.

• Nasz język, nasz świat. Podręcznik do nauki języka polskiego dla kl. 6. [Współautor:] J. Dembowska, Z. Saloni. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1976, 438 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1977, wyd. 3 1977, wyd. 4 1978, wyd. 5 1979, wyd. 6 1981, wyd. 7 1982.

• Ćwiczenia stylistyczne. Książka pomocnicza dla uczniów starszych klas szkoły podstawowej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1977, 166 s. Wyd. 2 tamże 1978.

Nadto podręczniki i materiały pomocnicze do nauki języka polskiego.

Przekłady

1. Polen: Land und Leute. (Kurze Darstellung). [Informator; praca zbiorowa]. Przeł.: I. Wierzbicka i P. Wierzbicki. [Warszawa:] Interpress [1987], 192 s.

Prace edytorskie

1. A. Wierzbicki: Żywy Lewiatan. Wspomnienia. Wstęp i oprac. P. Wierzbicki. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 2001, 357 s.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 2003.

Autor o sobie

• P. Wierzbicki: O sobie samym. „Tygodnik Powszechny” 1978 nr 15 [dot.: Entuzjasta w szkole].

• P. Wierzbicki: Przychodzi Sakiewicz do Wierzbickiego. „Gazeta Wyborcza” 2005 nr 132 [dot. przyczyn ustąpienia ze stanowiska redaktora naczelnego „Gazety Polskiej”].

• P. Wierzbicki: Porachunki osobiste. Debata o inteligencji. „Gazeta Wyborcza” 2006 nr 30.

Wywiady

• Czy władza jest lewicą. Ze „staroświeckim Polakiem”, czyli Piotr Wierzbicki. rozmawia E. Berberyusz. „Vacat”* 1985 nr 35; toż „Replika”* [1986] nr 50, „Spectator”* 1986 nr 12.

• Rozmowa z Piotrem Wierzbickim. Rozm. [J. Przystawa] A. Łaszcz. „Obecność”* 1986 nr 14.

• Trochę, ale dużo. Rozm. B.N. Łopieńska. „Res Publica Nowa” 2001 nr 6.

Słowniki i bibliografie

• Niezależna Encyklopedia Powszechna A-Z. [T.] 2. Warszawa* 1988, passim.

Ogólne

Artykuły

• A. Domosławski: Kręte drogi Piotra Wierzbickiego. „Gazeta Wyborcza” 1998 nr 137.

• A. Machcewicz: Piotr Wierzbicki. W: Opozycja w PRL. T. 1. Warszawa 2000.

Entuzjasta w szkole

• G. Nawrocki: Entuzjasta w redakcji. „Kontrasty” 1977 nr 11.

• W. Grochola. „Polityka” 1978 nr 22.

• K. Mętrak: Bodajbyś dzieci uczył... „Kulisy” 1978 nr 1.

Go back to position

Cyrk

• S. Barańczak: Niezła satyra, kiepska przypowieść. „Zapis”* 1980 nr 15.

• Nadir: Cyrk. „Wiadomości”, Londyn 1980 nr 26.

Go back to position

Traktat o gnidach

• A. Michnik: Gnidy i anioły. „Zapis”* 1979 nr 9 [polemika], przedruk w tegoż: Szkice. Kraków* 1981, Dwa szkice. [Poznań* 1983], Ugoda, praca organiczna, myśl zaprzeczna. Warszawa * 1983.

• L. Szaruga: Traktacik o Piotrze Wierzbickim. W tegoż: Własnymi słowami. Warszawa* 1979.

• T. Mizerkiewicz: „Sytuacja jest groźna, ale nie poważna” — komizm w literaturze drugiego obiegu. W: Literatura drugiego obiegu w Polsce w latach 1976-1989. Koszalin 2006, przedruk w: T. Mizerkiewicz: Nić śmiesznego. Poznań 2007 [dot. też Gnidzi Parnas].

Go back to position

Gnidzi Parnas

Go back to position

Myśli staroświeckiego Polaka

• L. Ciołkoszowa: Realizm czy utopia? „Puls”, Londyn 1985 nr 27.

• J. Dereń: Myśli znerwicowanego Polaka. „Vacat”* 1985 nr 34.

• [A. Jarecki] J. Krajowiec: Daj prawicę, mociumpanie! „Kultura Niezależna”* 1985 nr 11/12.

• S. Kisielewski: Obrazoburca przy pracy. „Puls”, Londyn 1985 nr 27, polemika: P. Wierzbicki: Książka o „Lewiatanie”. „Tygodnik Powszechny” 1986 nr 24.

• P. Krasucki: Winni pilnie poszukiwani. „Głos”* 1985 nr 2.

• W. Leitgeber. „Myśl Polska”, Londyn 1985 nr 20/21-22/23.

• J.J. Lipski: Myśli skołowanego Polaka. „Puls”, Londyn 1985 nr 27, przedruk „Kultura Niezależna”* 1985 nr 15, „Poglądy”* 1986 nr 8, polemika: J. Broda: Przeciw ciosom w podbrzusze. „Obecność”* 1986 nr 15, [A. Chajewski] Czytacz: Pomyłka? „Niepodległość”* 1986 nr 59 a, [J. Przystawa] A. Łaszcz: Czas krytyki czy liczenia zasług? „Obecność”* 1986 nr 13, W. Kaspian: O sztuce polemizowania J.J. Lipskiego słów kilka. „Nurt” [1987] nr 3.

• [W. Skalmowski] M. Broński: Pochwała staroświeckości. „Puls”, Londyn 1985 nr 27.

• [J. Targalski] J. Darski: Wąsy już mamy — na Piłsudskiego czekamy. „Libertas”, Paryż 1985 nr 4.

• M. Zawieja: W imię podziałów. „Kontakt”, Paryż 1985 nr 10.

• [W. Arkuszewski] T. Taski: Inteligent przeciw inteligentom. „Dwadzieścia Jeden”* 1986 nr 2.

• [W. Gadomski] J. Nowicki: Felietonista politykiem. „Niepodległość”* 1986 nr 49.

• W. Odojewski: „Myśli staroświeckiego Polaka” — Piotr Wierzbicki. „Archipelag”, Berlin Zachodni 1986 nr 1/2.

• [B. Skaradziński] K. Podlaski: O naszym narodzie i o naszej sytuacji. „Puls”, Londyn 1986 nr 29.

• L. Szaruga: Kochana prawica. „Kultura”, Paryż 1986 nr 3.

• [R. Zimand] R.Z.: Recenzja i preambuła. „Almanach Humanistyczny”* 1986 nr 5, przedruk w tegoż: Czas normalizacji. Londyn 1989, [M. Fik] JL: Wersja druga „Myśli staroświeckiego Polaka”. „Myśl Niezależna*” 1987 nr 26/27.

• [R. Legutko] J. Markus: Wierzbicki o Wierzbickim. „Alternatywy”* 1987 nr 2, przedruk w tegoż: Bez gniewu i uprzedzenia. [Kraków* 1989], wyd. nast. Paryż 1989.

• J.L. Majewski: Myśli przerażonego Polaka, czyli rozważania o zbiorowej mądrości i zbiorowej głupocie. List otwarty do Pana Piotra Wierzbickiego. Warszawa: Wydawnictwo Narodowe „Chrobry”* 1987, 149 s. [zawiera także polemikę z artykułem J.J. Lipskiego: Myśli skołowanego Polaka].

• J. Walc: Ale twardo, ale jasno wśród narodu swego stać... W tegoż: Wybierane. Warszawa 1989.

Go back to position