BIO
Urodzona 16 lutego 1882 w Suchodole na Kijowszczyźnie (powiat husiatyński) w rodzinie ziemiańskiej; córka Antoniego Colonna-Walewskiego, właściciela majątku Szydłowce, i Sabiny z Korytków. Uczyła się w domu. Po wyjściu za mąż za Konrada Wielopolskiego, urzędnika Banku Hipotecznego (bratanka margrabiego Zygmunta Wielopolskiego), przeniosła się do Lwowa. Była słuchaczką uniwersyteckich wykładów z zakresu historii i literatury. Debiutowała w 1899 opowiadaniami List Jędrka i Pan Chorąży, opublikowanymi w tomie zbiorowym Księga dla wszystkich (Łódź, s. 167-171, 182-183); za właściwy debiut uznawała utwór pt. Za późno... (Legenda na motywach skandynawskich), ogłoszony w 1902 w lwowskim „Przeglądzie Politycznym, Społecznym i Literackim” (nr 113; podpisana Maria C. Walewska). Fragmenty prozy, wiersze i artykuły publikowała następnie w „Krytyce” (1909-14; podpisana też Maria Walewska Jehanne (hrabina Wielopolska)), „Prawdzie” (1912-14) oraz w piśmie „Naprzód” (1913). W latach poprzedzających wybuch I wojny światowej związana była jako publicystka i działaczka społeczna z ruchem niepodległościowym; w 1913-14 wygłaszała odczyty propagandowe na terenie Galicji. Podczas wojny pracowała najpierw przez rok w służbie sanitarnej I Brygady Legionów Polskich, następnie prowadziła szwalnię dla żołnierzy, udzielała pomocy legionistom. W 1915 była internowana na Węgrzech. Po powrocie do kraju zamieszkała w majątku Strutyn pod Złoczowem, należącym do jej drugiego męża, Jerzego Strzemię Janowskiego, autora tomu Żuliki i karmazyny (rozwód 1928). Wiosną 1919 została aresztowana i uwięziona przez Ukraińców. Następnie przebywała w Sierosławiu w Poznańskiem. Kontynuowała działalność literacką, publikując artykuły, opowiadania i felietony w „Bluszczu” (1922, 1924-27), „Dzienniku Poznańskim” (1924-26), „Wiadomościach Literackich” (1924-29; tu stała współpraca). W 1927 przeniosła się do Warszawy. Należała do redakcji „Głosu Prawdy”, na którego łamach w 1927 publikowała stały felieton pt. Na odlew oraz w 1927-29 recenzje filmowe (podpisana też M.J.W.). Od 1929 (do 1939) współpracowała z działem kulturalnym „Kuriera Porannego”, zamieszczając stałe recenzje filmowe (podpisana też M.J.W.). W 1929 redagowała pismo „Kino-Teatr”. Publikowała też w pismach: „Naród i Wojsko” (1934-37), „Praca Obywatelska” (1934-38), „Pion” (1935-38), „Film” (1936-39). Brała udział w licznych polemikach prasowych w obronie marszałka Józefa Piłsudskiego i obozu sanacji. W 1935 została odznaczona Złotym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury. Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 wyjechała z Warszawy. Zmarła w 1940 w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (brak bliższych danych).
Twórczość
1. Sęp. Dramat w 3 aktach. Brody: F. West 1904, 44 k. Wyd. nast. tamże 1904. Prapremiera: Lwów, Teatr Nowy 1911. Przedruk zob. poz. ↑.
2. Słówko o jedwabnictwie. [Broszura popularnonaukowa]. Warszawa: Szkoła Rzemiosł i Sztuki Stosowanej dla Kobiet 1909, 4 s.
3. „Pani El”. Cykl nowoczesny. Wstęp: A. Niemojewski. Kraków: Książka 1911, 227 s. Wyd. 2 tamże 1911.
Zawartość
4. Faunessy. Powieść dzisiejsza. Kraków: Księgarnia Literacka K. Kwaśniewskiego 1913, 196 s.
5. Kryjaki. O sześćdziesiąt trzecim roku opowieść. Przedmowa: S. Żeromski. Kraków: Książka 1913, XIII, 186 s. Wyd. nast.: Chicago: „Dziennik Ludowej” 1913; Kraków: Anczyc i Sp. 1914; wyd. 5 [!] Warszawa: Biblioteka Groszowa [1926]; Londyn: Wydawnictwo Światowego Związku Polaków z Zagranicy 1945; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962.
6. Sprawa Beilisa, jej konkluzje. Odczyt wygłoszony staraniem „Życia” w sali byłego Małego Teatru we Lwowie 27 listopada 1913. Stanisławów: M. Haskler 1914, 62 s.
7. Synogarlice. Kraków: Książka 1915, 130 s. Wyd. nast. Warszawa: M. Arct 1919.
Zawartość
8. Femina. Opowieść melodramatyczna. „Gazeta Poranna” 1922 nr 6420-6438. Wyd. osobne Poznań: Wydawnictwo „Przegląd Porannego” 1924, 81 s.
9. Kontryfałowe lichtarze u św. Agnieszki. (Nowele). Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Ignis” 1922, 155 s.
Zawartość
10. Gontowszczyzna. Wspomnienia z rebelii ukraińskiej w Małopolsce Wschodniej. Poznań: Wydawnictwo „Przegląd Porannego” 1924, 37 s.
11. Braterstwo ludów. (Rzecz o dziele nieświadomości). „Bluszcz” 1925 nr 13-22. Wyd. osobne Przemyśl: Płomień 1926, 108 s.
12. Danina. Cztery nowele. Przemyśl: J. Łazor 1925, 77 s.
Zawartość
13. Nuwopowry. (Nowobiedaccy). Bajka w 3 aktach. Prapremiera: Poznań, Teatr Polski 1926. Wyd. z przedmową autorki i podtytuł Trzyaktowa bajka z 1001 nocy o powojennej prozie, odegrana po raz pierwszy w Teatrze Polskim w Poznaniu dnia 1.6. 1926 i siłą zdjęta z afisza przez młodzież quasi narodową. Poznań: Drukarnia Poznańska 1927, XI, 52 s.
14. Księga o przyjaciołach. [Autorki:] Z. Nałkowska, M.J. Wielopolska. Warszawa, Kraków: Gebethner i Wolff 1927, 178 s.
15. W blokadzie zaprzańców. [Broszura publicystyczna]. [B.m.: Nakład autorki 1930], 15 s.
16. Więzienne drogi Komendanta [Piłsudskiego]. Gdańsk-Szpandawa-Wesel-Magdeburg. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1935, 257 s. Wyd. nast. tamże 1939.
17. Magia liczb. [Słuchowisko radiowe]. Polskie Radio (Warszawa) 1936.
18. Marszałek w życiu codziennym. Warszawa 1936. Wyd. nast. pt. Józef Piłsudski w życiu codziennym. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa [1937], 128 s.
19. Biskup Sapieha w zupełnej zgodzie z prawem i co z tego za wniosek? [Warszawa:] Nakład autorki 1937, 28 s. Wyd. nast. Toledo, Ohio: Nakład autorki 1937, 46 s.
20. Obyczaje towarzyskie. [Poradnik]. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych 1938, 207 s. Wyd. nast. Olsztyn: Offer; Bydgoszcz: Zakład Graficzny im. Komisji Edukacji Narodowej [1992].
21. Pliszka w jaskini lwa. Rozważania nad książką panny Iłłakowiczówny „Ścieżka obok drogi”. Warszawa: Drukarnia J. Zielony 1939, 46 s.
22. Silni, zwarci, gotowi, ale i... czujni. Rzecz o wczorajszych dywersantach. Warszawa: Nakład tygodnika „W Natarciu” 1939, 23 s.
23. Stolica Polski. Przewodnik dla wycieczek. Jeden, dwa i trzy dni w Warszawie. [Współautorka:] J. Siemieńska. Warszawa: M. Arct 1939, 103 s.
