Weiss Tomasz

BIO

Urodzony 7 marca 1929 w Stanisławowie; syn Mieczysława Weissa de Weissenfelda, prawnika, sędziego sądu okręgowego, i Bronisławy z Leszczyńskich. Do szkół uczęszczał w Stanisławowie i Brzeżanach. Podczas okupacji niemieckiej uczył się na tajnych kompletach w Sokołowie Małopolskim pod Rzeszowem. Po wojnie kontynuował naukę w Gimnazjum i Liceum im. H. Sienkiewicza w Łańcucie; w 1947 zdał maturę. Następnie studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ). W 1951 uzyskał magisterium. Od tego roku był zatrudniony w katedrze Filologii Polskiej UJ, kolejno jako asystent i starszy asystent. Debiutował w 1953 posłowiem do powieści G. Zapolskiej Sezonowa miłość. W tymże roku ożenił się z Wiesławą Otto, polonistką. W 1953/54 pracował przejściowo w Lublinie na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej, uczestnicząc w organizowaniu wydziału polonistyki. Publikował artykuły i recenzje w „Życiu Literackim” (1954-55). W 1960 uzyskał doktorat na podstawie rozprawy pt. Fryderyk Nietzsche w piśmiennictwie polskim lat 1890-1914 (promotor prof. Henryk Markiewicz) i otrzymał stanowisko adiunkta na UJ. Artykuły i recenzje ogłaszał m.in. w „Ruchu Literackim” (1960-76), „Miesięczniku Literackim” (1967-75). W 1966 habilitował się na UJ na podstawie rozprawy pt. Przełom antypozytywistyczny w Polsce w latach 1880-1890, a w 1968 został powołany na stanowisko docenta. W 1970 objął funkcję wicedyrektora do spraw ogólnych Instytutu Filologii Polskiej UJ. Otrzymał czterokrotnie nagrodę Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki (1972, 1977, 1979, 1982). W 1973 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1983 profesora zwyczajnego. W 1984 został dyrektorem Instytutu Filologii Polskiej UJ (funkcję tę pełnił do śmierci); kierował Zakładem Historii Literatury XIX w. Był przewodniczącym Komisji Historycznoliterackiej Polskiej Akademii Nauk Oddziału w Krakowie, a także redaktorem „Rocznika Komisji Historycznoliterackiej”. Zmarł 13 marca 1988 w Krakowie.

Twórczość

1. O twórczości Gabrieli Zapolskiej. W: G. Zapolska: Dzieła wybrane. T. 16. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958 s. 289-374; nadbitka Kraków 1958.

2. Fryderyk Nietzsche w piśmiennictwie polskim lat 1890-1914. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1961, 100 s. Polska Akademia Nauk. Oddział w Krakowie Prace Komisji Historycznoliterackiej, 4.

Rozprawa doktorska.

See Studies

3. Przełom antypozytywistyczny w Polsce w latach 1880-1890. Przemiany postaw światopoglądowych i teorii artystycznych. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1966, 128 s. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, nr 126, „Prace Historycznoliterackie” z. 10.

Rozprawa habilitacyjna.

See Studies

4. Gabriela Zapolska. Życie i twórczość. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1968, 26 s. Polska Akademia Nauk. Oddział w Krakowie.

5. Cyganeria Młodej Polski. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1970, 217 s.

Zawartość

Wstęp. — Termin; Rodowód cyganerii modernistycznej; Cyganeria Młodej Polski. (Geneza); Polski wzorzec archicygana: Stanisław Przybyszewski; Obraz cyganerii w dramatach Jana Augusta Kisielewskiego; Konflikt cygana — artysty z filistrem; Powołanie i wyobraźnia artysty. (Sztuka „całkiem nowa”); Obyczajowość cyganerii; Literackie portrety autentycznych „cyganów” Młodej Polski; Requiem dla cyganerii. („Próchno” Berenta).

See Studies

6. Romantyczna genealogia polskiego modernizmu. Rekonesans. [Studium historycznoliterackie]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1974, 317 s.

Zawartość

Zawiera części: I. Pod znakiem Mickiewicza; II. Pod znakiem Słowackiego.

See Studies

7. Legenda i prawda Zielonego Balonika. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1976, 396 s. Wyd. 2 przejrzane i poszerzone tamże 1987, 456 s.

Historia krakowskiego kabaretu.

Nagrody

Nagroda „Echa Krakowskiego”, przyznana za najlepszą książkę o Krakowie w 1977.

See Studies

8. Literatura Młodej Polski. Podręcznik dla klasy III liceum ogólnokształcącego oraz techników i liceów zawodowych. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1984, 351 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1985, wyd. 3 1987.

See Studies

9. Młoda Polska. Literatura dla klasy III szkoły średniej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1988, 303 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1989, wyd. 3 1992, wyd. 4 1993, wyd. 5 1994.

See Studies

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

• Adolf Nowaczyński jako krytyk literacki. „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach. Prace Historycznoliterackie” 1962 s. 285-298.

• Antoni Sygietyński jako krytyk. „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach. Prace Historycznoliterackie” 1965 nr 3 s. 381-404.

• Od prometeizmu do mesjanizmu narodowego. W: Z problemów literatury polskiej XX w. T. 1. Warszawa 1965 s. 105-129.

• Jan August Kisielewski. W: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 5 t. 2. Warszawa 1967 s. 227-244.

• Ewolucjonizm Wincentego Lutosławskiego. (Z dziejów młodopolskiej recepcji romantyzmu). „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historycznoliterackie” 1968 z. 14 s. 175-191.

• Teodor Jeske-Choiński. W: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 4 t. 3. Warszawa 1969 s. 477-488.

• Od pozytywizmu do mesjanizmu — ewolucja ideowa Mariana Zdziechowskiego. W: Z historii filozofii pozytywistycznej w Polsce. Wrocław 1972 s. 241-250.

• Stanisław Przybyszewski a romantyzm. „Pamiętnik Literacki” 1973 z. 1 s. 53-73.

• Ideologia warszawskiego „Głosu”. W: Pozytywizm. Kraków 1975 s. 345-358.

• Tadeusz Rittner a modernizm austriacki. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 1976 nr 455 s. 55-62.

• Artur Górski. W: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 5 t. 4. Kraków 1977 s. 169-205.

• Kraków w życiu i twórczości Kazimierza Wyki. W: Kazimierz Wyka. Charakterystyki, wspomnienia, bibliografie. Kraków 1978 s. 167-177.

• Literatura okresu Młodej Polski. W: Historia literatury polskiej w zarysie. T. 2. Warszawa 1978 s. 5-94.

• Realizm i naturalizm; Modernizm. W: Historia literatury polskiej w zarysie. Warszawa 1978 s. 266-320; 321-384.

• Die Krakauer Zeitschrift „Życie” und die österreichischen modernistischen Zeitschriften. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 1980 nr 562 s. 179-194.

• Pozytywizm i Młoda Polska. W: Zarys historii literatury polskiej. Warszawa 1980 s. 265-384.

• Czy Kraków był stolicą Młodej Polski. W: Kraków na przełomie XIX i XX wieku. Kraków 1983 s. 56-74.

• Pozytywizm. W: Okresy literackie. Warszawa 1983 s. 216-246.

See Studies

• Dyskusja o Polsce w bronowickiej chacie. „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego; Mieszczaństwo przed sądem. „Moralność pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej. W: Arcydzieła literatury polskiej. T. 1. Rzeszów 1987 s. 146-161; 162-177.

• „Popioły” Stefana Żeromskiego; „Chłopi” Władysława Stanisława Reymonta. W: Arcydzieła literatury polskiej. T. 2. Rzeszów 1988 s. 183-200; 201-220.

• Świadomość artystyczna Gabrieli Zapolskiej. W: Od Kochanowskiego do Różewicza. Warszawa, Poznań 1988 s. 93-106.

• „Ziemia obiecana” Władysława Stanisława Reymonta. W: Powieść polska XIX w. Lublin 1992 s. 297-319.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. A. Sygietyński: Nowele wybrane. Wyboru dokonał i posłowiem opatrzył T. Weiss. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957, 225 s.

See Studies

2. G. Zapolska: Dzieła wybrane. Wybór i red.: J. Skórnicki i T. Weiss. T. 1-16. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957-1958, 345 + 282 + 366 + 310 + 289 + 418 + 346 + 242 + 514 + 358 + 285 + 324 + 513 + 561 + 542 + 383 s.

Zawartość

T. 1-10: [Powieści]; t. 11-12: Nowele; t. 13-15: Utwory dramatyczne; t. 16: Szkice teatralne. — Tu też studium T. Weiss: O twórczości Gabrieli Zapolskiej [Twórczość poz. ↑].

See Studies

3. G. Zapolska: Moralność pani Dulskiej. Oprac. [i wstęp] T. Weiss. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1966, LXXXII, 143 s., Biblioteka Narodowa I, 187. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 zmienione 1972, wyd. 3 1978, wyd. 4 1986.

4. A. Sygietyński: Z pism. T. 1-2. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1971.

T. 1. Pisma krytycznoliterackie. Wstęp i wybór T. Weiss. 608 s.

T. 2. O teatrze i dramacie. Wybór T. Weiss. Przypisy oprac. E. Orzechowski, 537 s.

5. A. Nowaczyński: Małpie zwierciadło. Wybór pism satyrycznych. Przedmowa i wybór tekstów T. Weiss. T. 1-2. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974, 677 + 512 s.

6. G. Zapolska: Żabusia; Ich czworo. Oprac. [i wstęp] T. Weiss. Kraków: Wydawnictwo Ossolineum 1974, LXIX, 237 s. Biblioteka Narodowa I, 219.

7. Materiały Międzynarodowej Sesji Naukowej zorganizowanej przez Koło Polonistów IFP [Instytut Filologii Polskiej] UJ z okazji jubileuszu 75-lecia istnienia Koła w dniach 20-24 maja 1974. Red. T. Weiss. Kraków: Uniwersytet Jagielloński IFP [Instytut Filologii Polskiej] 1976, 207 s.

8. M. Bałucki: Grube ryby; Dom otwarty. Oprac. [i wstęp] T. Weiss. Wrocław, Kraków: Wydawnictwo Ossolineum 1981, C, 313 s. Biblioteka Narodowa I, 236.

9. T. Żeleński: Znaszli ten kraj?... Cyganeria krakowska oraz inne wspomnienia o Krakowie. Wybór i wstęp T. Weiss. Przypisy i objaśnienia: R. Hennel. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1983 [właśc. 1984], LXXIV, 365 s. Biblioteka Narodowa I, 246.

10. Prace ofiarowane Henrykowi Markiewiczowi [w 60 rocznicę urodzin] pod red. T. Weissa. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1984, 395 s.

11. Przemiany literatury polskiej w latach 1907-1918. (Materiały z konferencji naukowej w Osieczanach koło Myślenic zorganizowanej przez Zakład Literatury Polskiej XIX wieku Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego w dniach 20 X – 22 X 1980 roku). Pod red. T. Weissa i M. Zaczyńskiego. Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1986, 172 s. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, 718. „Prace Historycznoliterackie”, 55.

12. T. Żeleński Boy: Słówka. Wstęp i wybór T. Weiss. Przypisy: E. Miodońska-Brookes i J. Michalik. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1988, XCVIII, 345 s. Biblioteka Narodowa I, 255.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 1975.

• informacja żony 2003.

Słowniki i bibliografie

• Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 3. Warszawa 1980 (B. Winklowa).

• E. Miodońska-Brookes: Życie „domknięte”; A. Romanowski: Bibliografia prac Tomasza Weissa. „Rocznik Komisji Historycznoliterackiej” 1990 [t.] 27, s. 3-8, 9-18.

• Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (redakcja).

• Słownik badaczy literatury polskiej. [T. 6]. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2003 (K. Grodziska).

• M. Zaczyński: Tomasz Weiss — Biobibliografia. W: Dobra pamięć. Kraków 2005 s. 383-436.

Ogólne

Książki

• Dobra pamięć. Księga pamiątkowa poświęcona Profesorowi Tomaszowi Weissowi. Pod red. M. Zaczyńskiego i F. Ziejki. Kraków 2005 [zawartość: A. Borowski: Pan Dyrektor Tomasz Weiss; A. Romanowski: Dwadzieścia lat z Weissem; T. Bujnicki: Tomasz Weiss o pozytywizmie; G. Matuszek: Tomasz Weiss w kręgu Nietzschego i naturalistów. Rekonesans czy fundament?; M. Zaczyński: Tomasz Weiss jako badacz kultury Młodej Polski; J. Kowalikowa: Patrząc na podręcznik Tomasza Weissa pt. Młoda Polska. Literatura dla klasy trzeciej szkoły średniej z perspektywy współczesnej edukacji polonistycznej].

Artykuły

• H. Markiewicz: Tomasz Weiss. „Pamiętnik Literacki” 1988 z. 4, przedruk w tegoż: Pożegnania. Kraków 1992.

• A. Romanowski: Tomasz Weiss. „Tygodnik Powszechny” 1988 nr 20.

• F. Ziejka. „Ruch Literacki” 1989 nr 2.

• F. Ziejka: Tomasz Weiss. W tegoż: Miasto poetów. Kraków 2005.

Fryderyk Nietzsche w piśmiennictwie polskim lat 1890-1914

• J. Goślicki: Dobrze o polonistyce. „Życie Literackie” 1961 nr 41.

• Z. Kozarynowa: O Nietzschem w Polsce. „Wiadomości”, Londyn 1961 nr 37.

• A. Hutnikiewicz. „Pamiętnik Literacki” 1962 z. 4.

• J.B. Neveux. „Revue de Littérature Comparée”, Paryż 1965 nr 3.

Go back to position

Przełom antypozytywistyczny w Polsce w latach 1880-1890

• J. Nowakowski. „Ruch Literacki” 1966 nr 6.

• A. Ładyka. „Kwartalnik Historyczny” 1968 nr 1.

• J.B. Neveux. „Revue de Littérature Comparée”, Paryż 1968 nr 4.

• M. Wierzbicka: Problemy przełomu antypozytywistycznego. (Na marginesie pracy Tomasza Weissa). „Historyka” 1969 t. 2.

Go back to position

Cyganeria Młodej Polski

• J. Dużyk: Młodopolscy „Cyganie”. „Twórczość” 1971 nr 12.

• H. Markiewicz: Cyganeria młodopolska na warsztacie naukowym. „Życie Literackie” 1971 nr 6.

• S. Tomala: U źródeł cyganerii młodopolskiej. „Miesięcznik Literacki” 1971 nr 4.

• R. Warchoł: Młodopolskie cyganowanie. „Przegląd Humanistyczny” 1972 nr 1.

Go back to position

Romantyczna genealogia polskiego modernizmu

• A. Goreń: Romantyzm w modernizmie. „Literatura” 1974 nr 30.

• B. Rogatko: Romantyzm Młodej Polski. „Nowe Książki” 1974 nr 15.

• J. Burzacka. „Pamiętnik Literacki” 1975 z. 1.

• M. Wyka. „Ruch Literacki” 1976 nr 1.

Go back to position

Legenda i prawda Zielonego Balonika

• O. Jędrzejczyk: Co zrobić z Zielonym Balonikiem. „Życie Literackie” 1976 nr 38, polemika T. Weiss: Jeszcze o sprawie Zielonego Balonika. „Tamże” 1977 nr 13, O. Jędrzejczyk. „Tamże” 1977 nr 14.

• S. Broniewski: Herezje i bajczenia na zielono-balonikowy temat. „Życie Literackie” 1977 nr 13.

• B. Faron: Boy brązownik? „Nowe Książki” 1977 nr 7.

• K. Koźniewski: Zdanie przeciwne. „Polityka” 1977 nr 16.

Go back to position