WEINTRAUB Wiktor

Urodzony 10 kwietnia 1908 w Zawierciu; syn Maurycego Weintrauba, urzędnika, i Rebeki z Dobrzyńskich. Uczęszczał do gimnazjum w Zawierciu, gdzie w 1925 zdał egzamin maturalny. Następnie studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ); w 1929 uzyskał magisterium. W tymże roku debiutował artykułem Ten i ta kometa, opublikowanym na łamach „Języka Polskiego” (nr 6), oraz recenzją książki Stanisława Dobrzyckiego pt. Ze studiów nad Kochanowskim, ogłoszoną w „Pamiętniku Literackim” (t. 26). W 1930 doktoryzował się na UJ na podstawie rozprawy pt. Styl Jana Kochanowskiego (promotor prof. Ignacy Chrzanowski). Od 1932 był współpracownikiem Komisji Historii Literatury Polskiej Polskiej Akademii Umiejętności. W 1934 przeniósł się do Warszawy. W tymże roku ożenił się z Anną Tannenbaum, wówczas studentką medycyny. Rozwijał twórczość naukową oraz zajmował się krytyką literacką; szkice, artykuły i recenzje literackie publikował m.in. w „Języku Polskim” (1929-30, 1933-34), „Pamiętniku Literackim” (1929-30, 1932, 1935), „Ruchu Literackim” (1931-34), „Slavia Occidentalis” (1933), „Kurierze Porannym” (1934-35), „Reformacji w Polsce” (1934, 1939). Był stałym współpracownikiem tygodnika „Wiadomości Literackie” (1934-39; m.in. pod pseudonimem Quidam). Przygotowywał krytyczną edycję poezji Andrzeja Morsztyna (materiały zaginęły w czasie wojny). Od 1937 jako stypendysta rządu francuskiego przebywał w Paryżu. Powrócił do kraju w sierpniu 1939. Po wybuchu II wojny światowej wraz z żoną opuścił Warszawę i dotarł do Kut; nie mogąc przekroczyć granicy rumuńskiej, udał się do Lwowa, a następnie przeniósł się do Zdołbunowa. W 1941, po ataku Niemiec na Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), wraz z żoną przedostał się pod Ural; we wrześniu został powołany do pracy w biurze prasowym Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej (RP). Po ewakuacji ambasady do Kujbyszewa wraz z grupą jej pracowników latem 1942 opuścił ZSRR i przez Iran i Irak dotarł do Palestyny. Od 1943 do marca 1945 redagował w Jerozolimie dwutygodnik publicystyczny i literacki „W drodze”, wydawany przez Polskie Centrum Informacji na Środkowym Wschodzie (publikowane tu artykuły literackie i publicystyczne popisywał kryptonimem ww). Wiosną 1945 wyjechał do Londynu, gdzie przez rok pracował w Ministerstwie Informacji Rządu RP na Obczyźnie. Jednocześnie prowadził wykłady z literatury polskiej na kursach dla nauczycieli, później też na Uniwersytecie Londyńskim. Od 1945 redagował „The Polish Fortnightly Review”, a w 1948-50 „Teki Historyczne”, kwartalnik Polskiego Towarzystwa Historycznego w Wielkiej Brytanii. Kontynuując pracę naukową i twórczość krytycznoliteracką, ogłaszał studia, artykuły i recenzje m.in. w londyńskich „Wiadomościach” (1946-81, z przerwami; tu w 1950 recenzje teatralne podpisywał pseudonimem Theates) i paryskiej „Kulturze” (1947-77, z przerwami) oraz w angielskich czasopismach slawistycznych, m.in. w „The Slavonic and East European Review” (Londyn, 1946-50). W 1950 został zaproszony jako visiting lecturer w zakresie języka i literatury polskiej na Harvard University w Cambridge w Stanach Zjednoczonych. W 1953 wszedł w skład komitetu redakcyjnego „Harvard Slavic Studies”. W tymże roku otrzymał stypendium Guggenheim Foundation w Nowym Jorku. W 1954 był laureatem nagrody Stowarzyszenia Polskich Kombatantów za prace reprezentujące kulturę polską na forum zagranicznym. W 1954 objął na Harvard University stanowisko profesora nadzwyczajnego języków i literatur słowiańskich, a od 1959 profesora zwyczajnego. W 1958 po raz pierwszy po wojnie przyjechał do Polski; następnie w 1959 na zaproszenie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, a w 1960 wziął udział w Międzynarodowej Konferencji Poetyki w Warszawie, zorganizowanej przez Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (PAN). Od tego czasu ogłaszał studia i artykuły także w czasopismach wydawanych w kraju, m.in. w „Pamiętniku Literackim” (1959-86, z przerwami), „Zagadnieniach Rodzajów Literackich” (1964) i „Tygodniku Powszechnym” (1964-87, z przerwami). Stale publikował w amerykańskich naukowych pismach slawistycznych, m.in. w „The American Slavic and East European Review” (New York, 1957-59), „The Polish Review” (New York, 1960, 1964, 1973, 1976, 1980), „Slavic Review” (Washington, 1966-87, z przerwami), „The Slavic and East European Journal” (Urbana, Illinois, 1970, 1974, 1976). W 1971 został profesorem w katedrze języka i literatury polskiej na Harvard University, utworzonej dzięki Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku. W 1973 prowadził wykłady na American University w Waszyngtonie. W 1974 ożenił się Marią Eweliną Żółtowską, romanistką (po śmierci pierwszej żony w 1967). W 1976 otrzymał nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego. Od 1977 był członkiem (a w ostatnim okresie życia — przewodniczącym) Komitetu Doradczego Fundacji A. Jurzykowskiego; był też jurorem nagrody literackiej londyńskiego tygodnika „Wiadomości”. W 1978 przeszedł na emeryturę. W 1980 odbyła się uroczystość odnowienia jego doktoratu na UJ. W 1983 otrzymał nagrodę American Association for the Advancement of Slavic Studies. Był członkiem honorowym warszawskiego Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza (od 1978) i krakowskiego Stowarzyszenia Miłośników Języka Polskiego. W 1988 został członkiem zagranicznym PAN. Zmarł 14 lipca 1988 w Cambridge (Massachusetts, Stany Zjednoczone).