BIO

Urodzony 18 grudnia 1885 w Stanisławowie (Małopolska Wschodnia); syn Bolesława Wasylewskiego, inżyniera kolejnictwa, i Jadwigi ze Starklów. Do szkoły powszechnej i gimnazjum uczęszczał we Lwowie i w Stryju, gdzie w 1904 zdał egzamin maturalny. Następnie studiował polonistykę i historię na Uniwersytecie Lwowskim. W 1905-10 pracował w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Lwowie, kolejno jako wolontariusz, stypendysta i asystent. Debiutował w 1905 jako krytyk i edytor naukowy na łamach „Pamiętnika Literackiego”, publikując z komentarzem Nieznany list Krasińskiego do Słowackiego (z. 1); następnie do 1913 na łamach tego pisma publikował rozprawy i artykuły. W 1907 redagował kwartalnik etnograficzny „Lud”. W 1911-14 prowadził dział literacki i teatralny w „Gazecie Porannej” i „Gazecie Wieczornej” we Lwowie. Publikował też w wielu czasopismach, m.in. w „Świecie” (1909-14) i „Gazecie Lwowskiej” (1909-39, z przerwami). W 1914 został wybrany na członka Komisji Literackiej Polskiej Akademii Umiejętności. W sierpniu tegoż roku zgłosił się do Legionów Polskich; po miesiącu został zwolniony z powodu choroby. W 1915-18 pełnił funkcję redaktora naczelnego lwowskiej „Gazety Porannej”. W 1917 wyjeżdżał za granicę; m.in. był na froncie pod Verdun (reportaże z tej podróży ogłaszał w tymże roku w „Nowej Reformie” i „Gazecie Wieczornej”). W 1918 założył (wraz z Alfredem Altenbergiem i Kazimierzem Grusem) i następnie do 1920 redagował tygodnik satyryczno-polityczny „Szczutek”. Jednocześnie w 1919 wydawał pismo „Grześ. Tygodnik dla dzieci od lat 5-ciu do 80-ciu” (wyszło około pięciu numerów), a w 1920 — żołnierski tygodnik popularno-satyryczny „Makolągwa” (wyszło około sześciu numerów). W 1920-23 redagował w wydawnictwie A. Altenberga serię wydawniczą „Gawędy o dawnym obyczaju. Wybór ciekawych pamiętników XVIII i XIX stulecia”, a w 1922-24 wspólnie z Janem Parandowskim — serię „Wielcy Pisarze”. W 1920-26 stale współpracował z gazetą codzienną „Słowo Polskie” jako autor felietonów i artykułów. Publikował też (z przerwami) w wielu innych czasopismach, m.in. w „Rzeczpospolitej” (1920-36), „Tygodniku Ilustrowanym” (1920-38). W 1922-23 wygłosił w różnych miastach Polski cykl odczytów pt. Rola kobiety w rozwoju cywilizacji polskiej. Kontynuując twórczość literacką, ogłaszał artykuły, felietony i recenzje literackie m.in. w „Wiadomościach Literackich” (1924-39), „Kurierze Literacko-Naukowym” (1925-39), „Ruchu Literackim” (1926-36), „Dzienniku Poznańskim” (1927-38, z przerwami), „Tęczy” (1927-39), „Czasie” (1930-33). W 1927 ożenił się ze Stanisławą Nowacką-Stamirowską i przeniósł się do Poznania, gdzie początkowo był doradcą w Wydawnictwie Polskim Rudolfa Wegnera. Od 1928 redagował „Bibliotekę Laureatów Nobla”. W tymże roku nawiązał współpracę z Polskim Radiem; był autorem m.in. wielu literackich audycji słowno-muzycznych, adaptacji radiowych oraz prelekcji na tematy literackie i historyczne, nadawanych głównie przez rozgłośnię poznańską i warszawską. W 1932 doktoryzował się na Uniwersytecie Poznańskim na podstawie rozprawy pt. Krytyka literacka w Polsce wobec romantyzmu w l. 1816-1822 (promotor prof. Stefan Błachowski). Od 1934 publikował także w „Nowej Książce” oraz „Gazecie Polskiej” (tu stały felieton). W 1935-37 odbył wiele podróży krajoznawczo-etnograficznych po Śląsku Opolskim. W 1937 otrzymał nagrodę literacką miasta Poznania za całokształt twórczości. W tym czasie został wybrany na prezesa Oddziału Poznańskiego Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP). Był organizatorem cyklicznej imprezy pod nazwą Czwartki Literackie, odbywanej w pałacu Działyńskich w Poznaniu. W 1938 otrzymał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. W tymże roku został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Po wybuchu II wojny światowej przedostał się we wrześniu 1939 do Lwowa, zajętego przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Brał udział w tamtejszym życiu kulturalnym; przygotował m.in. nowe opracowanie inscenizacyjne Krakowiaków i Górali W. Bogusławskiego, wystawione w czerwcu 1941. We wrześniu 1940 został członkiem Związku Pisarzy Radzieckich Ukrainy. Publikował artykuły literackie w „Czerwonym Sztandarze” (Lwów, 1940-41) oraz „Sztandarze Wolności” (Mińsk, 1941). Po zajęciu w 1941 Lwowa przez Niemców związał się z tajną organizacją pod nazwą Konfederacja Narodu oraz działał w kontrwywiadzie Armii Krajowej (pseudonim konspiracyjny Flis), z którego polecenia współpracował z wydawaną przez władze okupacyjne „Gazetą Lwowską” jako kierownik działu literacko-kulturalnego (1941-44). Przed ponownym wkroczeniem Armii Czerwonej zdołał uciec do Nowego Sącza, gdzie ukrywał się do końca wojny. Następnie przeniósł się w 1945 do Krakowa. Na początku września 1945 został przez I Walny Zjazd ZZLP potępiony za współpracę z „Gazetą Lwowską” oraz oskarżony (wraz z Emilem Skiwskim i Feliksem Burdeckim) o kolaborację z okupantem; pozbawiony też został członkostwa Związku. Wkrótce potem aresztowany, w grudniu 1946 stanął przed sądem w Krakowie i w wyniku procesu został zrehabilitowany, jednak nie odzyskał w pełni wiarygodności w środowisku literackim. W 1947 zamieszkał na stałe w Opolu. Objął (specjalnie dla niego stworzone) stanowisko archiwisty i bibliotekarza w Komitecie Badań Wykopaliskowych. Powstałą w tym czasie prozę i artykuły literackie publikował w „Zwierciadle” (1947-48), „Ogniwach” (1947-49) oraz „Odrze” (1948-49; tu m.in. pod pseudonimem Kajetan Stopa). Zajmował się także kolekcjonerstwem sztuki i bibliofilstwem. Zmarł w wyniku wylewu krwi do mózgu 26 lipca 1953 w Opolu; w 1986 ekshumowane prochy zostały złożone w Alei Zasłużonych na cmentarzu w Opolu. W 1989 walny zjazd Związku Literatów Polskich podjął uchwałę stwierdzającą, że „postępowanie wobec Stanisława Wasylewskiego było bezpodstawne, bezprawne i niegodziwe”.

Twórczość

1. Życie polskie w XIX wieku. Powst. 1921-1936. Wyd.: Oprac., przedmowa i przypisy: Z. Jabłoński. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1962 , 683 s.

W 1936 książka została złożona w wydawnictwie R. Wegnera w Poznaniu z przeznaczeniem do serii „Cuda Polski.” Wydanie uniemożliwił wybuch II wojny światowej. W 1941-1946 autor wprowadził liczne poprawki i uzupełnienia.

2. Bibliografia historii literatury i krytyki literackiej polskiej za rok 1904. Zestawił S. Wasylewski. Lwów: Towarzystwo Literackie im. A. Mickiewicza 1906, 89 s.

Dodatek „Pamiętnika Literackiego” za rok 1906.

3. Pieśń o żołnierzu tułaczu. Geneza i dzieje piosenki ludowej. Lwów 1911. Lwów: Nakład Towarzystwa Ludoznawczego 1910, 14 s.

Informacja: A. Wierciński: Wasylewski w encyklopediach i słownikach. „Indeks2005 nr 7/8.

4. Marionetki pokojowe. Trzy akty wesołych piosenek i aktualnych dialogów. [Współautor: H. Zbierzchowski]. Lwów: [drukarnia] W.A. Szyjkowski 1917, 68 s.

Podpisani wspólnym pseudonimem: Hestan.

5. Marionetki wojenne. [Szopka; współautor: H. Zbierzchowski, A. Schröder]. Lwów: Nakład autorów 1917, 80 s.

Podpisani wspólnym pseudonimem: Henarstan.

6. U księżnej pani. [Szkice o kulturze i historii XVIII-XIX w.]. Przedmowa: napisał J. Kallenbach. Lwów: Wydawnictwo Polskie 1917, IV, 197 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 przejrzane i uzupełnione [1918], wyd. 3 [1918], wyd. 4 1918, wyd. 5 przejrzane i uzupełnione 1920, wyd. 6 przejrzane i uzupełnione 1922; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958.

Zawartość

U księżnej pani; O Herszku rytowniku; O tym, jak amor panu Kościuszce nie sprzyjał; Książę Pepi; Kapitan Piątkowski u Napoleona na wyspie św. Heleny; Na kongresie wiedeńskim; Jaśnie oświecony romantyk [E. Lubomirski]; Fundator sceny lwowskiej [S. hr. Skarbek]; Zuzanna Strzemboszówna; W dworku Fredry na Chorążczyźnie.

7. Na Zachód! Berlin — Wilhelmshaven — Helgoland — Bruksela — front Verdun. Lwów: H. Altenberg [1918], 116 s.

Reportaże w cyklach: Ze Lwowa na front Verdun!; Berlin w czwartym roku wojny; O morzu, które poszło na wojnę; W podziemiach wydrążonej wyspy; Najszczęśliwszy kraj poza frontem; Vlaanders Weezang; Na odcinku Verdun; G.H.Qu. Zmieniona dla potrzeb wydania książkowego wersja felietonów drukowanych pierwotnie w „Nowej Reformie1917 nr 570-585 oraz „Gazecie Wieczornej1917.

8. Na dworze króla Stasia. [Szkice o kulturze i historii XVIII w.]. Lwów, Kraków: Wydawnictwo Polskie 1919, 262 s. Wyd. nast.: tamże wyd. 2. 1921; wyd. 3 poprawione i uzupełnione Poznań: Wydawnictwo Polskie 1931; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957.

W wydaniu 3 i następnych nadto szkice: Rywal; Naruch i Trembiec; Z księciem poetów przyjaźń.

Zawartość

Stanislaus Augustus rex; Dusze w stylu rokoko; O pięciu braciach i o pani krakowskiej; Dzień króla polskiego; Na Zamku i w Łazienkach; Wśród dworaków i dworek; W malarni króla jegomości; O cudzoziemskiej szarańczy; Obiady czwartkowe; Sa majesté l'amour; Zmierzch rokoka.

9. Ogniem i mieczem, czyli Przygody szalonego Grzesia. [Historyjka obrazkowa]. Tekst S. Wasylewski. Ilustracje: K. Mackiewicz. Szczutek 1919 nr 6-8, 10-15, 18-23, 25-27, 29, 31, 33-38, 41-42. Wyd. osobne: Lwów: H. Altenberg [1920], 36 s.

W wydaniu osobnym S. Wasylewski podpisany: Jan Bury.

10. W srebrnym dworku z modrzewia. [Opowiadania]. Lwów: Wydawnictwo Polskie, Warszawa: E. Wende i Spółka 1919, 128 s. Wyd. nast.: [Niemcy Zachodnie:] Rybitwa [1949].

Wydanie z 1949 autor podpisany pseudonimem: Kajetan Stopa.

Zawartość

List z lasu [wiersz]; Wycieczka za granicę; W srebrnym dworku z modrzewia; Historyjki; Dukat pana naczelnika; Rozmowa wśród błyskawic; W poszukiwaniu wiosny; Panna Dzidzia; Asenterunek w kuchni; Wspomnienie o jasnym brzegu; Wieści ze strychu.

11. Złośliwe rymowanki i piosenki. Lwów: Nakład „Szczutka 1919, 40 s.

Autor podpisany: Jan Bury.

12. Romans prababki. [Szkice o kulturze i historii XVIII-XIX w.]. [Lwów, Poznań:] Wydawnictwo Polskie 1920, 176 s. Wyd. nast.: tamże 1923; Poznań: R. Wegner [ok. 1930]; [Norymberga:] Wydawnictwo Polskie R. Wegnera, Poznań [1947]; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958.

Zawartość

Romans prababki; Dama z karzełkiem; Nienawiść, siostra miłości; Gwiaździarka.

13. Historie lwowskie. [Szkice historyczne i literackie]. Lwów, Poznań: Wydawnictwo Polskie 1921, 171 s. Wyd. nast. pt. Bardzo przyjemne miasto: Poznań: R. Wegner [1929]; Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 1990.

W wydaniu z 1929 wprowadzono zmiany w tytułach poszczególnych szkiców oraz dodano: Leszek i parafiańszczyzna; Gdy kraj był cały na rumaku, w polu.

Zawartość

Bardzo przyjemne miasto; Złośliwa pani z góry św. Jura; Hrabianka Lulu z orszakiem; Żywot i sprawy Jana Nepomucyna; O galileuszach i austriackim gadaniu; Czerwoni panowie w czarnych okularach; Wtorki u pana marszałka; W mieście Kossaka i Grottgera; W redakcji lwowskiej anno 1860; Dziewczątko z orłem białym.

14. O miłości romantycznej. [Szkice o kulturze i historii XIX w.]. Lwów: H. Altenberg, Poznań: Wydawnictwo Polskie 1921, 159 s. Wyd. nast.: wyd. 2 uzupełnione Poznań: Wydawnictwo Polskie 1928; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958.

W wyd. 2 nadto: W setną rocznicę „Ślubów panieńskich” [A. Fredry]; Prolog inscenizowany 22 października 1926 w Teatrze Wielkim we Lwowie.

Zawartość

Scena, dramat i aktorzy; Kochanki pierwszych dni; Wśród tulipanów i narcyzów; O poruczniku Malczeskim; Samarytanka i Pentesilea; Donna Giovannina; Salon Ewuni; Szczęście Liszta i Balzaca; Klementyna z Tańskich [Hoffmanowa] i Delfina z Komarów [Potocka].

15. Szambelanowa z Walewic. [Opowiadania]. Lwów: H. Altenberg 1921, 94 s. Wyd. nast. pt. Zerwana kokarda: wyd. 2 rozszerzone i uzupełnione Poznań: Wydawnictwo Polskie [1927]; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1965.

W wydaniu 2 dodano: Dotychczas o tym marzę [wiersz]; Zerwana kokarda; Pan Izydor nad Elsterą; Oczyma dziecka, — pominięto: Listy Napoleona do Marii Walewskiej. — Wyd. z 1965 zawiera ponadto antologię pamiętnikarską pt. Bonaparte. Zob. Prace edytorskie i redakcyjne poz. .

Zawartość

Szambelanowa z Walewic; Listy Napoleona do Marii Walewskiej; Orlątko.

16. Świadczenia wojenne pani Muszki i inne humoreski. [Opowiadania]. Lwów: Odrodzenie 1921, 78 s. Wyd. nast. pt. Przygody pani Muszki. Lwów: Odrodzenie 1921.

Autor podpisany: Jan Bury.

Zawartość

Świadczenia wojenne pani Muszki; Cenzura pani Wandy; Lusia zdaje maturę; Lusia idzie na bal; Ojciec i syn; Ząbek pani Rejentowej; Obywatelka Kaśka Potocka; Libicocco czyli posłaniec z piekieł; Związek zawodowy bohaterów literatury polskiej; Najdostojniejsze słowo; Błędy naszej przyszłości.

17. Ducissa Cunegundis. Powieść z wieku trzynastego. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1923, 247 s. Wyd. nast. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958.

18. Klasztor i kobieta. Studium z dziejów kultury polskiej w średniowieczu. Lwów: Wydawnictwo Polskie 1923, 138 s. Wyd. nast. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957.

19. Pod urokiem zaświatów. [Opowiadania]. Lwów, Poznań: Wydawnictwo Polskie 1923, IV, 139 s. Wyd. nast. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958.

Zawartość

Rozmowy z Almażenną; Najazd duchów na Polskę w r. 1853; Seans u państwa Mickiewiczów; Hr. Henryk w walce z czarnoksiężnikiem; Pani Gromadzińska.

Wyd. częściowe z podtytułem Dwa opowiadania. [Szkocja:] [Służba Opieki nad Żołnierzami I Grupy Dywizji Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia] 1947, 27 s.

Zawartość

Hr. Henryk w walce z czarnoksiężnikiem; Seans u państwa Mickiewiczów.

20. Portrety pań wytwornych. Czasy Stanisławowskie. [Szkice o życiu polskich arystokratek XVIII w.]. Lwów: H. Altenberg, Warszawa: Gebethner i Wolff 1924, 126 s. Wyd. nast. pt. Twarz i kobieta: Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegnera [1930]; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1960.

W wydaniu z 1930 wprowadzono zmiany w tytułach poszczególnych szkiców, — pominięto szkice: Salusia śpiewaczka; Pani Rojecka, — dodano szkic: Podróże i malatury pani Tarnowskiej.

Zawartość

Sybilla z Puław; Jej rywalka z Arkadii; Lady Makbeth w „Marii” Malczewskiego; Siostra księcia Pepi; Różyczka z Czarnobyla; Warszawianka; Giullietta la bella; Salusia śpiewaczka; Pani Rojecka; Generałowa Grabowska; Podlotki, tych pań córeczki.

21. Madame Zajączek. Bajka o szczęściu. Lwów: H. Altenberg [1925], 91 s.

22. Gucio ze „Ślubów panieńskich. [Prolog do: A. Fredro: Przyjaciele. Komedia w 4 aktach]. Prapremiera: Lwów, Teatr Wielki 1926.

23. O siedmiu duszach kobiety. Impertynencje współczesne. [Eseje i felietony]. Lwów, Poznań: Wydawnictwo Polskie 1926, 175 s. Wyd. 2 tamże [1927].

Zawartość

O siedmiu duszach kobiety; O małżeństwie z ciekawości; Tuptuś i Mrówcia; Studentki; O kobiecie biegnącej, kobiecie pływającej i kobiecie rzucającej; W obliczu tajemnicy jutra; Na zielonej trawie; Kobieta i jej dostęp do morza; O czterech zaletach kobiety współczesnej; Tupnęła nóżką; Przed trybunałem świata.

24. Portret kobiety w Polsce XVIII wieku. Z 32 reprodukcjami. Warszawa: Gebethner i Wolff 1926, 23 s. + 32 k. ilustracje „Monografie Artystyczne”, t. 1.

25. Portrety polskie Elżbiety Vigée-Lebrun 1775-1842. [Współautor:] J. Mycielski. Lwów: Wydawnictwo Polskie R. Wegnera [1927], XIX, 287 s. Wyd. 2 tamże 1928.

26. Na końcu języka. [Felietony]. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegnera [1930], 200 s. Wyd. 2. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1957.

Zawartość

Kto zwycięży?; Pigmalion z Gontyny; Akomania i jej skutki; Tajemnica jednej litery; Rozmowa z papugą; Zemsta Warszawy; Hallo! Łyczaków!; Nieprawdaż?; Koncert u Pana Rektora; Z powodu pary spodni; Imiona dobrej i złej wróżby; Tam, na błoniu, błyszczy kwiecie; Pochwała niepoprawności; U nas inaczej; Relikwia z papieru.

27. Lwów. [Monografia]. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegnera [1931], 172 s. „Cuda Polski”, 4. Wyd. nast.: Jerozolima: Ministerstwo WRiOP [Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego] 1944; z przedmową J. Trzynadlowskiego Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1990; Warszawa: Gutenberg-Print, Moskva: Alial 1995.

28. Rej z Nagłowic. [Biografia]. [Lwów:] Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych 1934, 144 s. Wielcy Ludzie. Biblioteka Życiorysów, t. 2.

29. August Mocny. [Scenariusz filmowy]. Ekranizacja 1936.

30. Na Śląsku Opolskim. [Studium historyczno-etnograficzne]. Katowice: Skład główny Nasza Księgarnia 1937, XIV, 286 s. Wyd. 2. Opole: Instytut Śląski 1987.

Przekłady

niemiecki

Im Oppelner Schlesien. [Przeł.] G. Sappok. [Berlin 1938].

31. Niezapisany stan służby. [Wspomnienia]. Warszawa: J. Przeworski 1937, 238 s. Wyd. 2 poprawione i uzupełnione przez autora Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1957.

32. Czterdzieści lat powodzenia. Przebieg mojego życia. [Wspomnienia]. Powst. 1948-1952. Wyd.: Przygotowali do druku, przypisy i noty biograficzne: E. Kiernicki, F. Pajączkowski. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1959, 495 s.

Wersja pierwsza powstała 1939-1945. Rękopis zagubiony w 1948. Wydana została wersja druga.

33. Legendy i baśnie śląskie. Oprac. S. Wasylewski. Katowice: Ognisko [1948], 179 s. Wyd. nast.: wyd. pt. Meluzyna, czyli panna z śląskiego wiatru. Posłowie: W. Nawrocki. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 1966; [wyd. 2] [!] Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 1957.

Zawartość

Legenda Ślężej Góry; Meluzyna, czyli panna z śląskiego wiatru; Dwie Jadwigi, księżna i królowa; O św. Jacku Odrowążu; Wlazł na gruszkę; Król tatarski w złotej trumnie; Rycerze — rabusie przy robocie; Książę z Raciborza zwycięzcą Ruebezahla; Jak magik z Krakowa nabrał śląskiego zbójnika; Białe damy i złodzieje; O lwich synach i Gaszynach; Były sobie krasnoludki; W jaskini pod cyganką; Ślązak na Szklanej Górze; Skarbek, co się w górach pokazuje; Gąsior, kogut i kot u zbójników; Trzy igły, trzy kłosy i cudowna piszczałka; O młodzieńcu w kłodę zaklętym; Fik z okna; Dzwonią dzwony zatopione; Różowe bańki w wodzie; Prawdziwa bajka o grafie z Rozwałdu; Godula, król cynku; Jak zdobyć czar słońca; Czego nas uczy baśń śląska.

34. Pod kopułą lwowskiego Ossolineum. Pamiętnik stypendysty i asystenta Zakładu Narodowego im. Ossolińskich w latach 1905-1910. Powst. 1951-1952. Wyd.: Przygotowali do druku, przypisy i noty biograficzne: E. Kiernicki, F. Pajączkowski. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1958, 214 s.

35. Wielkopolska w okresie międzywojennym. Powst. 1951-1952.

Rękopis w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

36. Karolina Sobańska. Występne życie i złoczyny tajnej agentki wywiadu carskiego. [Powieść]. Powst. przed. 1953. Wyd.: Kraków: Wydawnictwo Literackie 1959, 241 s.

37. Strażnica na Pasiece. Kartki z dziejów zamku piastowskiego w Opolu. 1228-1928. Powst. przed. 1953. Wyd.: Posłowie i przypisy oprac. O.S. Popiołek. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1955, 86 s.

38. Szkice serdeczne i przewrotne. Książka dla miłośników przeszłości Śląska. [Szkice historyczno-etnograficzne]. Wybór: W. Szewczyk. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1964, 121 s.

Zawartość

Izka iska aż odzyska; Na powitanie nowej władzy; „Tadeo Polacco” z Zielonej Góry; Sprawiedliwy Johann Samuel; Beethovenowska opowieść rodem z Głogówka; Śpiewnik powszedni; Homer Śląska Zielonego [N. Bończyk]; Co się dzieje w Sułkowie?; Rezerwat polszczyzny; Marzanna i inne obrzędy; Turu, turu, turu, iła!; Strój narodowy; Paciorek na wspak i trzy ojczyzny; „Auf der grynen wize siedzi zając”; Czy Wrocław leży nad Pełtwią.

39. Wspomnienia i szkice znad Warty. Przygotował z rękopisu do druku oraz opatrzył przedmową i przypisami W. Nawrocki. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1973, 259 s.

Zawartość

Dwaj wychowawcy [dot. m.in. H. Cegielskiego]; Obumarłe tradycje powstańcze; Czerwona sala w Poznaniu; Antoni i Julia Woykowscy rewolucjoniści romantyczni; Nawrócony syn Winnogóry, Bronisław Dąbrowski; Rozalia z Objezierza [dot. poetki R. Małeckiej, matki A. Małeckiego]; Romantyczne poznanianki przepisują „Pana Tadeusza” [A. Mickiewicza]; Archiwum Fredry — ojca w Wielkopolsce; Polskie skrzypce Paganiniego w Poznaniu; Poznań składa hołd pięknej polszczyźnie Dawisona; Poznań stwierdza już w roku 1883 ogromne znaczenie dzieła Sienkiewicza; Mój dziad macierzysty, arcymason, zmarł w Wielkopolsce; Jan Kasprowicz i jego Poznań; Kolega szkolny księdza biskupa gnieźnieńskiego [dot. A. Laubitza i J. Kasprowicza]; Bernard Chrzanowski i Kazimierz Morawski; Z pierwszą wizytą u rektora Dembińskiego w roku 1908; „Nie damy ziemi, skąd nasz ród” [dot. F. Nowowiejskiego]; Emigranci z Poznania nauczycielami w gimnazjach galicyjskich; Wielkopolski przyjaciel autora „Wesela” [S. Wyspiańskiego]; Niedorozwój literatury przed rokiem 1918; Nareszcie uniwersytet! Przemiany kolejne w mowie i postawie ludzi nad Wartą; Odwiedziny w owczarni; Wuja przebiegły; Szkoła zawodowa dla czarownic, czyli „Paciorek na wspak”; Życie na poznańskim cmentarzu. (Boże Ciało — największa uroczystość); Pod pantoflem księżych gospodyń; Pelasia, pracownica domowa w Poznaniu; Kupcowa poznańska wybiera się na koncert; Powszechna Wystawa Krajowa w roku 1929 w Poznaniu; Rola i władza kleru w Wielkopolsce; Przybyszewski czy Dmowski?; Dwaj Noskowscy, Witold i Zygmunt [m.in. o życiu teatralnym w Poznaniu]; Emil Zegadłowicz w Poznaniu (1927-1932); Adolf Nowaczyński obrał inną drogę; Nuna Młodziejowska i jej działalność w Poznaniu; Piękny rozkwit Wydawnictwa Polskiego w Poznaniu [dot. R. Wegnera]; Rzeźba, malarstwo, zdobnictwo; Żnin i Biskupin. (Wspomnienie z roku 1935).

Słuchowiska radiowe, m.in.

Wino, jedzenie i śpiew. Polskie Radio (Lwów) 1934.
Krakowiacy i górale u króla Stasia. Polskie Radio (Warszawa) 1936.
Księżniczka. [O J. Czetwertyńskiej]. Polskie Radio (Poznań) 1937.
Marsylianka. [Słuchowisko na rocznicę Rewolucji Francuskiej]. Polskie Radio (Poznań) 1937.
Kościuszko w Łazienkach. Polskie Radio (Poznań) 1938.
Podróż do Łowicza. Polskie Radio (Poznań) 1938.
Karol Marcinkowski. Polskie Radio (Poznań) 1939.

Przekłady i adaptacje

1. K. Waliszewski: Katarzyna II. [Biografia]. Oprac. i przekł. S. Wasylewski. Z przedmową autora do czytelników polskich. Poznań: R. Wegner [1929], 365 s. Wyd. nast. Warszawa: Philip Wilson 1995.
2. G. Hauptmann: Wyspa wielkiej matki, czyli cud z Ile des Dames. Historia z utopijnego archipelagu. [Powieść]. Przekł. autoryzowany S. Wasylewski. Przedmowa: K. Czachowski. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegnera 1930, XIV, 333 s.
3. L. Bertrand: Ludwik XIV. [Biografia]. Przekł. autoryzowany i przedmowa: S. Wasylewski. Poznań: R. Wegner [1931], VII, 291 s.
4. J. Gregor, R. Füllöp-Miller: Amerykański teatr i kino. Dwa obrazy z dziejów kultury. Przekł. autoryzowany S. Wasylewski. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegnera [1931], 131 s. + 152 k.
5. Książka Adama Mickiewicza. Widowisko. [Układ sceniczny tekstów A. Mickiewicza]. Prapremiera: Lwów, Państwowy Polski Teatr Dramatyczny 1940.

Nadto adaptacje słuchowisk radiowych, m.in.

D. Magnuszewski: Dramat w naturze. Polskie Radio (Poznań) 1937.
W. Anczyc: Moda i zbytek. Polskie Radio (Poznań) 1937.
H. Rzewuski: Pan Komarzewski w piekle. Z cyklu „Kuranty staroświeckie”. Polskie Radio (Warszawa) 1937.
L. de Laveaux: Pani Wicesgerentowa. [Według „Pamiętników”]. Polskie Radio (Poznań) 1937.
Stała się rzecz wielmi dziwna. [Szopka staropolska]. Polskie Radio (Poznań) 1937.
W gościnie u generała Dąbrowskiego. Z cyklu „Kuranty staroświeckie”. Polskie Radio (Poznań) 1938.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. Cieniom Juliusza Słowackiego, Rycerza napowietrznej walki, która się o narodowość naszą toczy, uczniowie Wszechnicy Lwowskiej. Słowo wstępne: J. Kallenbach. Wyd. kierował S. Wasylewski. Lwów: Gubrynowicz 1909, IV, 291 s.
2. Pieczone gołąbki, czyli o tym, jak się niegdyś jadało. Głosy poetów polskich o aprowizacji zebrał S. Wasylewski. Lwów: Wydawnictwo Polskie 1918, XV, 88 s.
3. L. Grzymała-Jabłonowski: Złote czasy i wywczasy. Pamiętnik szlachcica z pierwszej połowy XIX stulecia. Przedmowa: [i oprac.] S. Wasylewski. Lwów: Wydawnictwo Polskie 1920, XI, 243 s. Wyd. 2. Poznań: Wydawnictwo Polskie [1928]. Gawędy o dawnym obyczaju, 2.
4. Opowieści dziewczęce. Ustępy z pamiętników młodych panien (1776-1866). W oprac. S. Wasylewski. Lwów, Poznań: Wydawnictwo Polskie 1920, 181 s. Gawędy o dawnym obyczaju, 3. Wyd. nast. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957.
5. Przypadki Króla Jegomości. Opowieści ludzi współczesnych. Zebrał i przedmowę napisał S. Wasylewski. Lwów: Wydawnictwo Polskie 1920, IX, 252 s. Gawędy o dawnym obyczaju, 1. Wyd. nast.: tamże wyd. 2. 1922; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957.
6. Dykteryjki i facecje z dawnych czasów. Wybór i przedmowa S. Wasylewski. Lwów: Spółka nakładowa „Odrodzenie 1921, IV, 78 s.
7. Sprawy ponure. Obrazki z kronik sądowych wieku oświecenia. Zebrał i przedmowę napisał S. Wasylewski. Lwów, Poznań: Wydawnictwo Polskie 1922, 156 s. Gawędy o dawnym obyczaju, 5. Wyd. nast. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1963.
8. Sztambuch. Skarbnica romantyzmu. Zebrał i wyd. S. Wasylewski. Przedmowa: S. Wasylewski. Lwów, Warszawa: A. Altenberg i J. Mortkowicz 1922, [132] s.
9. Bonaparte. Opowieści wiarusów polskich o cesarzu. Przedmowa: napisał T.M. Nittman. Lwów, Poznań: Wydawnictwo Polskie 1923, 143 s. Gawędy o dawnym obyczaju, 4. Przedruk zob. Twórczość poz. .
10. Stanisław August Poniatowski. Rozmowy z ludźmi. Wybór, [wstęp] i oprac. S. Wasylewski. Przedmowa: A.M. Skałkowski. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1930, VIII, 184 s.
11. W. Czetwertyński: Na wozie i pod wozem (1837-1917). Wspomnienia z lat ubiegłych wnukom i wnuczkom opowiedziane. [Wyd., szkic o autorze i przypisy S. Wasylewski]. [Wstęp:] S. Czetwertyński. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegnera 1940, 304 s.
Wg wspomnień Wasylewskiego Stanisława. (Czterdzieści lat powodzenia zob. poz. 33 s. 259) książka została wydrukowana przed IX 1939; wg adnotacji w J. Czachowska, M.K. Maciejewska, T. Tyszkiewicz: Literatura polska i teatr w latach II wojny światowej. T. 1. Warszawa 1983 — druk ukończono nielegalnie w I 1940.
12. Literatura polska. Wypisy dla klasy 8 szkoły średniej. Pod red. J. Borejszy. Ułożyli: S. Kawyn, B. Nadolski, S. Wasylewski. Lwów, Kijów: Państwowe Wydawnictwo Mniejszości Narodowych Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej 1940, 279 s.

Zob. też Przekłady Przekłady i adaptacje poz. , .

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1951.

Autor o sobie

S. Wasylewski: Bibliografia rozumowana moich prac literackich. (1905-1939). Powst. Opole 1951. Druk [na podstawie rękopisu z Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich]: „Kwartalnik Opolski” 1993 nr 3 s. 110-121.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1965.
D. Zielonkowa: Stanisława Wasylewskiego związki ze Śląskiem. Opole: Instytut Śląski w Opolu 1969, 71 s. bibliografia.
Wielkopolski słownik biograficzny. Warszawa, Poznań 1981 (K. Sroczyńska).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (redakcja).

Ogólne

Książki

K. Kowalski: Opole, ostatni przystanek w życiowej podróży Stanisława Wasylewskiego. Opole: Towarzystwo Przyjaciół Opola 1986, 24 s.
Z życia i twórczości Stanisława Wasylewskiego. Materiały z sesji naukowej odbytej w Opolu w dniu 12 grudnia 1989 roku. Pod red. [i ze wstępem] J. Pośpiecha. Opole: Instytut Śląski 1991, 83 s. [Zawartość: M. Kosman: Stanisław Wasylewski jako znawca i popularyzator historii; L. Kozołub: Stanisław Wasylewski jako historyk literatury polskiej; F. Pluta: Zainteresowania językoznawcze Stanisława Wasylewskiego; J. Pośpiech: Stanisław Wasylewski jako popularyzator folkloru; E. Jędrzejowska: Stanisława Wasylewskiego „Widowisko o Adamie Mickiewiczu”; K. Florczak: Sztambuch Stanisława Wasylewskiego].
A. Brożek: Po pięćdziesięciu latach. Wokół Stanisława Wasylewskiego i jego „Na Śląsku Opolskim”. Słowo o autorze napisał M. Lis. Wstępem Od wydawcy poprzedził W. Lesiuk. Opole: Państwowy Instytut Naukowy — Instytut Śląski w Opolu 1995, 101 s.
A. Wierciński: Dyskretny erudyta. O pisarstwie Stanisława Wasylewskiego. Opole: Miejska Biblioteka Publiczna w Opolu 2003, 36 s.

Artykuły

[S. Lam] σλ: Historia i anegdota. (Z powodu „Historii lwowskich” Stanisława Wasylewskiego). Tygodnik Ilustrowany 1922 nr 8.
J.E. Skiwski: Rozkoszny demoralizator. Świat 1930 nr 50.
K. Czachowski: Stanisław Wasylewski jako powieściopisarz. Kurier Literacko–Naukowy 1933 nr 16.
A. Jesionowski: Ze wspomnień Burego Jana. (Charakterystyka twórczości Stanisława Wasylewskiego). Kultura 1937 nr 42.
S. Napierski: O Stanisławie Wasylewskim. Sygnały 1938 nr 37.
• Sprawa działalności Stanisława Wasylewskiego w okresie okupacji niemieckiej: J. Brzoza: W sprawie Stanisława Wasylewskiego. (Artykuł dyskusyjny). Odra 1945 nr 10.
[Inf. o potępieniu przez walny zjazd Związku Zawodowego Literatów Polskich działalności Stanisława Wasylewskiego podczas okupacji hitlerowskiej]. Kuźnica 1945 nr 4/5.
Rehabilitacja Stanisława Wasylewskiego. Naprzód 1946 nr 314.
Sprawa przeciw Stanisławowi Wasylewskiemu. Rzeczpospolita 1946 nr 342.
Stanisław Wasylewski oczyszczony z zarzutów. (Sąd znalazł tylko słowa uznania). Dziennik Zachodni 1946 nr 352.
M. Borwicz: Po procesie Stanisława Wasylewskiego; J. Kott: Obrońcy kolaboracjonizmu; Sprawa Stanisława Wasylewskiego. Kuźnica 1947 nr 4.
S.R. Dobrowolski: Rozgrzeszenie za kolaboracjonizm. Polska Zbrojna 1947 nr 29.
Sprawa Stanisława Wasylewskiego. Tygodnik Powszechny 1947 nr 7.
Sprawa Wasylewskiego. Dziś i Jutro 1947 nr 4.
Zarząd Główny Związku Zawodowego Literatów Polskich: Oświadczenie [w sprawie wyroku]. Odra 1947 nr 4.
O. Jędrzejczyk: Wasylewski po latach. Życie Literackie 1964 nr 6.
Z. Hierowski: Między esejem a reportażem. W tegoż: Życie literackie na Śląsku w latach 1922-1939. Katowice 1969 [dot. też P. Hulki-Laskowskiego].
A. Hamerliński: Malarz obyczaju. Tygodnik Kulturalny 1973 nr 35.
S. Nicieja: Zacisze na Konsularnej. Opole 1975 nr 4.
J. Litwinek: Rękopiśmienna spuścizna Stanisława Wasylewskiego w Bibliotece Ossolineum. W: Ze skarbca kultury. Wrocław 1976.
P. Kowalski: Historia według Stanisława Wasylewskiego. Kwartalnik Opolski 1987 nr 2.
W. Myśliński: Wspomnienie o Stanisławie Wasylewskim. Kultura 1987 nr 18.
J. Pośpiech: O pobycie Stanisława Wasylewskiego na Śląsku Opolskim w 1935 r. „Kwartalnik Opolski1988 nr 3/4.
J. Pośpiech: Kilka uwag o twórczości Stanisława Wasylewskiego. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Filologia Polska 1990 z. 29.
J. Pośpiech: Stan i potrzeby badań nad biografią i twórczością Stanisława Wasylewskiego (1885-1953); W. Szewczyk: Z refleksji nad Stanisławem Wasylewskim i jego twórczością. Studia Śląskie 1990 t. 48.
J. Pośpiech: Stanisława Wasylewskiego biografem [!] własnych prac literackich. Kwartalnik Opolski 1993 nr 3.
Kwartalnik Opolski 1994 nr 4 [numer poświęcony S. Wasylewskiemu; zawiera m.in.: S. Gajda: O sztuce pisarskiej Stanisława Wasylewskiego; W. Hendzel: Stanisław Wasylewski a Młoda Polska; L. Kozołub: Proces Stanisława Wasylewskiego o kolaborację i jego następstwa; J. Pośpiech: Epoka romantyzmu w pracach Stanisława Wasylewskiego; A. Wieczorek: Stanisława Wasylewski o Iwanie Franko. — nadto: Korespondencja S. Wasylewskiego z J. Wiktorem z lat 1947-1952. Oprac.: L. Pośpiechowa].
M. Kosman: Nad warsztatem historycznym Stanisława Wasylewskiego. W: Z dziejów prasy wielkopolskiej XIX-XX wieku. Poznań 1994.
J. Pośpiech: Batalia o wydanie drukiem „Strażnicy na Pasiece” Stanisława Wasylewskiego (w świetle listów i archiwaliów z lat 1948-1953). Kwartalnik Opolski 1994 nr 1.
J. Pośpiech: Stanisław Wasylewski w kręgu wrocławskiego „Słowa Polskiego. (Na podstawie korespondencji z lat 1947-1953). Kwartalnik Opolski 1994 nr 2.
J. Pośpiech: Z korespondencji i papierów osobistych Stanisława Wasylewskiego. Kwartalnik Opolski 1994 nr 3.
Stanisław Wasylewski na Śląsku Opolskim. W 40 rocznicę śmierci — pamiętnik sesji popularno-naukowej. Opole 22 września 1993 r. Red. K. Lenart-Januszewska. Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu, Urząd Miasta Opola. Opole: Muzeum Śląska Opolskiego 1994, 21 s. [Zawartość: K. Kowalski: Dramat Stanisława Wasylewskiego; P. Kowalski: Stanisława Wasylewskiego estetyka dziejów, przedruk „Acta Universitatis Wratislaviensis. Literatura i Kultura Popularna” 1996 nr 5; W. Lesiuk: Twórczość Stanisława Wasylewskiego w badaniach i działalności popularyzatorskiej Instytutu Śląskiego; J. Pośpiech: Z korespondencji Stanisława Wasylewskiego; A. Wierciński: Portrety i autoportrety. (O wspomnieniach Stanisławie Wasylewskim)].
H. Andrzejczak: Stanisława Wasylewskiego „Legenda Ślężej Góry. Annales Silesiae 1995 vol. 25.
J. Pośpiech: Stanisław Wasylewski jako scenarzysta filmowy i autor czytanek szkolnych. Kwartalnik Opolski 1995 nr 3/4.
J. Pośpiech: Z archiwum Stanisława Wasylewskiego. Kwartalnik Opolski 1995 nr 2.
T. Kukiz: Śladami Wasylewskiego. Spotkania z Zabytkami 1996 nr 10.
I. Glass: W sprawie działalności publicystycznej Stanisława Wasylewskiego w okresie okupacji niemieckiej. „Rocznik SądeckiT. 25: 1997.
M. Inglot: Stanisława Wasylewskiego lwowska „Książka Adama Mickiewicza” (1940 rok). W: Z polskich studiów slawistycznych. Seria 9. Warszawa 1998.
M. Kosman: Stanisław Wasylewski, Paweł Jasienica i Marian Brandys — triumf eseistyki historycznej w Polsce. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Bankowości w Poznaniu 1998 nr 2.
A. Boczar: Współpraca Stanisława Wasylewskiego z katowickimi „Ogniwami” (1947-49); J. Pośpiech: Druga, zmieniona i nie opublikowana wersja „Na Śląsku Opolskim” Stanisława Wasylewskiego; J. Pośpiech: Siedem opolskich lat Stanisława Wasylewskiego. Kwartalnik Opolski 2001 nr 1.
J. Pośpiech: Stanisław Wasylewski o śląskiej pieśni ludowej. Kwartalnik Opolski 2001 nr 2/3.
J. Pośpiech: Stanisław Wasylewski o „trybunie ludu śląskiego” — Arce Bożku. Kwartalnik Opolski 2001 nr 4.
A. Boczar: Felietony literackie Stanisława Wasylewskiego w katowickiej „Odrze” (1948-1950). Kwartalnik Opolski 2002 nr 1.
K. Heska-Kwaśniewicz: Między Lwowem a Opolem. Śląsk 2003 nr 5.
J. Pośpiech: Głosy prasy o książce „Na Śląsku Opolskim” Stanisława Wasylewskiego. Kwartalnik Opolski 2003 nr 4.
J. Pośpiech: Stanisław Wasylewski o marzannie, gaiku i sobótkach na Śląsku. Kwartalnik Opolski 2003 nr 1.

Życie polskie w XIX wieku

K.T. Toeplitz: Uroczy plotkarz. Przegląd Kulturalny 1962 nr 51/52.
W. Billip: Anegdota i historia. Nowe Książki 1963 nr 4.
Z.J. Nowak. „Poglądy1963 nr 13.
J. Dutkiewicz. „Kwartalnik Historyczny1964 nr 1.

U księżnej pani

Z. Dębicki. „Tygodnik Ilustrowany1918 nr 5.
W. Noskowski. „Głos Narodu1918 nr 14.

Na dworze króla Stasia

T. Wierzbowski. „Przegląd Narodowy1919 nr 4 [dot. też: U księżnej pani].
A. Wyleżyńska. „Kurier Lwowski1919 nr 311, 312, 314.
Z. Grabowski. „Kurier Literacko-Naukowy1931 nr 15.
J.W. Gomulicki: Z epoki oświecenia. Nowe Książki 1957 nr 24 [dot. też Przypadki Króla Jegomości].

W srebrnym dworku z modrzewia

A. Schröder. „Gazeta Lwowska1918 nr 246.

Romans prababki

A. Grzymała-Siedlecki: Z wojażu po krainie XVIII stulecia. Rzeczpospolita 1920 nr 17.
J. Gembicki: W alkowie prababek. Nowa Kultura 1958 nr 47.

Historie lwowskie

A. Schröder. „Kurier Literacko-Naukowy1929 nr 46 [dot. wyd. nast. pt. Bardzo przyjemne miasto].
J.E. Skiwski: Mistyka Wasylewskiego. Wiadomości Literackie 1929 nr 48 [dot. wyd. nast. pt. Bardzo przyjemne miasto].

O miłości romantycznej

J. Parandowski. „Kurier Lwowski1921 nr 117-119.
J. Kleiner. „Książka1922 nr 6/7.
R. Bergel: Kobiety polskiego romantyzmu. Głos Narodu 1928 nr 211.
G. Korbut: Curiosum. Ruch Literacki 1928 nr 9.
J.E. Płomieński. „Lwowskie Wiadomości Muzyczne i Literackie1928 nr 4, przedruk w tegoż: Szukanie współczesności. Warszawa 1934.
J. Iwaszkiewicz. „Wiadomości Literackie1929 nr 2 [dot. też Szambelanowa z Walewic; O siedmiu duszach kobiety].

Szambelanowa z Walewic

J. Parandowski: Miłość Napoleona. Gazeta Lwowska 1921 nr 120.
R. Bergel: Polska w legendzie empiru. Głos Narodu 1927 nr 148.
J. Iwaszkiewicz. „Wiadomości Literackie1929 nr 2 [dot. też O miłości romantycznej; O siedmiu duszach kobiety].

Ducissa Cunegundis

M. Dąbrowska. „Bluszcz1923 nr 32.
A. Brückner: Historia kultury. Z dziejów obyczajowości polskiej. Przegląd Warszawski 1924 nr 32 [dot. też: Klasztor i kobieta; Pod urokiem zaświatów; Portrety pań wytwornych].
K. Górski: Powieść o polskim średniowieczu. Gazeta Administracji i Policji Państwowej 1924 nr 27.

Klasztor i kobieta

J. Lorentowicz: Kobieta polska w klasztorze. Express Poranny 1924 nr 97.
[M. Piechal] Z. Oścień: Notatki naiwnego. Listy z zaświata. Kronika 1957 nr 18.

Pod urokiem zaświatów

W. Billip: Duch oczyszczony widzi inaczej...Nowa Kultura1959 nr 8.

Portrety pań wytwornych

J. Lorentowicz: Wytworne damy stanisławowskie. Pani 1929 nr 1/2.

O siedmiu duszach kobiety

J. Iwaszkiewicz. „Wiadomości Literackie1929 nr 2 [dot. też O miłości romantycznej; Szambelanowa z Walewic].

Portrety polskie Elżbiety Vigée-Lebrun

K. Makuszyński: Prześliczna książka. Świat 1927 nr 18.

Na końcu języka

T. Terlecki: Nowy Wasylewski. Słowo Polskie 1930 nr 287.
W. Wolert: Stanisław Wasylewski na bezdrożach językowych. Przegląd Literacki 1931 nr 2.

Lwów

A. Schroeder: Legenda niezłomnego miasta. Czas 1931 nr 81.
J. Sokolicz-Wroczyński: O mieście orląt. Dzień Polski 1931 nr 191.

Rej z Nagłowic

J. Birkenmajer. „Przegląd Powszechny1934 t. 204.
A. Brückner. „Pamiętnik Literacki1934.
P. Hulka-Laskowski: Wielcy ludzie. Wiadomości Literackie 1934 nr 21.

Na Śląsku Opolskim

J. Kaden-Bandrowski. „Gazeta Polska1937 nr 239.
J. Krzyżanowski. „Nowa Książka1938 z. 4.
M.Cz. Janota: Eseje Stanisława Wasylewskiego o Śląsku Opolskim. Kwartalnik Opolski 1972 nr 1.
J. Goczoł: Gorzki powrót Stanisława Wasylewskiego. Opole 1988 nr 4.

Niezapisany stan służby

S. Essmanowski: Urocza gawęda. Tygodnik Ilustrowany 1937 nr 29.

Czterdzieści lat powodzenia

S. Lichański: Autoportret gawędziarza. Nowe Książki 1959 nr 19.
B. Urbański: Dwa pamiętniki. Odgłosy 1959 nr 46.
Z. Markiewicz: Wśród wspomnień. „Wiadomości”, Londyn 1960 nr 38.
M. Ruszczyc: Autobiografia zaspokojonych ambicji. Kierunki 1960 nr 5.
A. Lewak. „Przegląd Humanistyczny1961 nr 1.
W. Nawrocki: Stanisław Wasylewski, czyli czterdzieści lat powodzenia. W tegoż: Trwanie i powrót. Poznań 1969.

Pod kopułą lwowskiego Ossolineum

M. Wodzicki. „Kierunki1958 nr 30.
A. Zieliński: Wspomnienia o Ossolineum. Nowe Książki 1958 nr 12.

Karolina Sobańska

P. Bagiński: Powieści biograficzne. Polonistyka 1960 nr 2.

Szkice serdeczne i przewrotne

D. Żmij. „Nowe Książki1964 nr 20.

Wspomnienia i szkice znad Warty

S. Helsztyński: Galicjanin o Wielkopolsce. Nowe Książki 1973 nr 23.

Przypadki Króla Jegomości

J.W. Gomulicki: Z epoki oświecenia. Nowe Książki 1957 nr 24 [dot. też Na dworze króla Stasia].