WANTUŁA Jan

Urodzony 20 września 1877 w Ustroniu na Śląsku Cieszyńskim w rodzinie chłopskiej; syn Jana Wantuły, zajmującego się także tkactwem, i Anny z domu Szczeponiec. Po ukończeniu trzech klas ewangelickiej szkoły elementarnej pomagał ojcu w prowadzeniu gospodarstwa. W 1893 podjął pracę w hucie żelaza w Ustroniu, gdzie zdobył zawód ślusarza. Równocześnie dokształcał się samodzielnie. W 1896 wstąpił do kółka śpiewaczego robotników fabryki maszyn arcyksięcia Albrechta w Ustroniu „Lutnia”. W 1898 założył koło Stowarzyszenia Młodzieży Ewangelickiej i bibliotekę przy nim, którą następnie prowadził. Działał w Towarzystwie Ewangelickiej Oświaty Ludowej „Jedność”. Współorganizował amatorskie przedstawienia teatralne i wygłaszał odczyty. Debiutował w 1900 na łamach „Głosu Ludu Śląskiego” korespondencją pt. Z Ustronia (nr 14; podpisany Czytelnik), z pismem tym współpracował następnie do 1930, publikując liczne artykuły, felietony i korespondencje (także pod pseudonimami: Anty-Alko-Holik, Dziedziński piśniarz, Hutnik, iks, J.G., J.W., Ja.Go., Jago, Jan Gojański, Jan Szczepański, Janek G., Janek Gojański, Ktoś, On, Prawdomówny, Przelotny ptak, Przyjaciel, Przypatrujący się z ubocza, Robotnik, Swój, Ślązak, nie-bękart, Vox populi, X, Zawiślanin). Nawiązał kontakt z Marią Wysłouchową, kolportował wydawany przez nią miesięcznik dla kobiet wiejskich „Zorza”. W 1901, po śmierci ojca objął rodzinne gospodarstwo. W 1902 ożenił się z Anną Szczepańską. Artykuły i korespondencje publikował w tym czasie m.in. również w „Przeglądzie Politycznym” (1903-06; także podpisany: -a-, Abstynent, J.W.), „Dzienniku Cieszyńskim” (1906-07, 1910-11, 1913-20, 1922; także pod pseudonimami: Czytelnik, Hutnik, J. Ałutnaw, J.W., Jan Gojański, Jan W., Jewe, Robotnik, X) i „Robotniku Śląskim” (1908-13, z przerwami; także pod pseudonimami: Czerwona straż nad Wisłą, Chłop w potarganej guńce). Utrzymywał kontakty z wieloma pisarzami (m.in. z Julianem Ochorowiczem, Władysławem Orkanem, Andrzejem Strugiem). Był członkiem Spółki Drenarskiej w Ustroniu. W 1906 wstąpił do śląskiego oddziału Polskiego Stronnictwa Ludowego (wchodził w skład rady naczelnej) oraz do austriackiego Związku Metalowców (w 1906-11 sekretarz grupy hut). Działał też w organizacjach społeczno-kulturalnych, propagując czytelnictwo i organizując ruch trzeźwości. Był członkiem Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Z powodu działalności politycznej i społecznej przy reorganizacji huty w Ustroniu został zwolniony i od 1910 pracował w hucie w Trzyńcu nad Olzą. Publikował artykuły m.in. w „Pośle Ewangelickim” (1916, 1919, 1925, 1927-38; także podpisany: J.W., Jan Gojański, Robotnik, W., X). W 1919-20 występował w swojej publicystyce o przyłączenie Śląska Cieszyńskiego do Polski. Od 1920 był członkiem Związku Metalowców w Czechosłowacji. Po przejściu na emeryturę w 1925 prowadził niewielkie gospodarstwo rolne i sadownicze, a także pracował jako majster przy regulacji rzek i potoków pod nadzorem Starostwa Powiatowego w Cieszynie oraz kontynuował działalność społeczną na terenie Ustronia. Pracował w Kasie Spółdzielczej (do 1939), był prezesem koła Polskiej Macierzy Szkolnej oraz Towarzystwa Ogrodniczo-Pszczelarskiego. Wygłaszał odczyty. Był też radcą kościelnym parafii ewangelickiej w Ustroniu oraz wchodził w skład władz diecezjalnych Ewangelickiej Diecezji Cieszyńskiej. Zajmował się jako historyk amator dziejami ewangelicyzmu na Śląsku Cieszyńskim i książki polskiej na tym terenie, a także historią poszczególnych miejscowości. Około 1930 uporządkował i zinwentaryzował bibliotekę Zboru Ewangelickiego w Cieszynie. Zgromadził bogaty księgozbiór (zaczątek biblioteki w Ustroniu). W 1935 za działalność kulturalną na Śląsku otrzymał Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. W czasie II wojny światowej mieszkał nadal w Ustroniu. Zajmował się badaniem przeszłości Śląska, spisał kroniki Ustronia i Goleszewa oraz kroniki zakładów przemysłowych. W 1952 został członkiem Związku Literatów Polskich. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1952). Zmarł 29 lipca 1953 w Ustroniu.