BIO

Urodzony 24 grudnia 1929 w Lesznie; syn Franciszka Wachowiaka, pracownika Polskich Kolei Państwowych, i Kazimiery z domu Sterna; ojciec Sergiusza Sterny-Wachowiaka, poety, prozaika, krytyka literackiego. W czasie okupacji niemieckiej przebywał nadal w Lesznie i uczył się w niemieckiej szkole dla polskich dzieci, a następnie od 1943 pracował w urzędzie pocztowym. Po wyzwoleniu uczęszczał do Gimnazjum i Liceum Handlowego w Lesznie. W 1948-55 był członkiem Związku Młodzieży Polskiej (ZMP). Po zdaniu matury w 1950 studiował w Wyższej Szkole Ekonomicznej (WSE) w Poznaniu. Wchodził w skład Zarządu Uczelnianego ZMP przy WSE w Poznaniu; był członkiem Koła Naukowego Ekonomistów. W czasach gimnazjalnych należał do Związku Harcerstwa Polskiego. W 1952 zawarł związek małżeński z Janiną Hetmańską. W 1954 po uzyskaniu dyplomu ukończenia studiów I stopnia rozpoczął pracę w Dziale Finansowym Dyrekcji Miejskiego Handlu Detalicznego w Lesznie. W tymże roku debiutował wierszem pt. Wieczorna orka, opublikowanym na łamach czasopisma „Widnokrąg” (nr 16). Utwory poetyckie drukował następnie m.in. na łamach „Gazety Poznańskiej” (1954-55, 1957-60, 1964), „Głosu Wielkopolskiego” (1956-60), „Tygodnika Zachodniego” (1956-60), „Wyboi” (1956-58), „Nadodrza” (1959-85). Od 1955 był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (do 1980). W 1956-59 należał do grupy literackiej Wierzbak. Brał udział w organizowaniu Poznańskich Festiwali Poetyckich. Był członkiem Rady Lubuskiego Towarzystwa Kultury w Zielonej Górze. Od 1958 pracował w Wytwórni Urządzeń Komunalnych (WUKO) we Wschowie, gdzie też zamieszkał w 1961; w 1970-73 pełnił funkcję dyrektora WUKO. Równocześnie nadal uprawiał twórczość literacką. W 1960 debiutował jako tłumacz przekładem wiersza A. Müllera pt. Zjadłem tuńczyka, ogłoszonym w „Tygodniku Zachodnim” (nr 18). Od tegoż roku należał do Związku Literatów Polskich (do rozwiązania Związku w 1983; okresowo wchodził w skład zarządu Oddziału Zielonogórskiego). Publikował w tym okresie także w „Nurcie” (1965-84), „Poezji” (1966-75, 1978), „Faktach i Myślach” (1968-70). W 1965-73 pełnił funkcję radnego Miejskiej Rady Narodowej i przewodniczącego Komisji Oświaty i Kultury we Wschowie. Był także członkiem zarządu Wschowskiego Towarzystwa Kultury. Za twórczość literacką i działalność kulturalną otrzymał w 1966 Lubuską Nagrodę Kulturalną oraz nagrodę kulturalną czasopisma „Nadodrze” (1968). W 1973 zamieszkał w Poznaniu, gdzie został głównym księgowym w Przedsiębiorstwie Aparatury i Urządzeń Komunalnych. Odbył wiele podróży literackich, m.in. do Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD; kilkakrotnie w 1963-79) oraz do Republiki Federalnej Niemiec na zaproszenie Inter Nationes (1974) i Deutsches-Polen Institut (1984). Brał udział w seminariach dla tłumaczy w Weimarze (1969), Getyndze (1976) i Buckow (1977). W 1978 otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta i Gminy Wschowa. W 1985-93 był członkiem Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich. W 1986 otrzymał Nagrodę Niezależnych. W 1986-87 drukował w wychodzącym poza cenzurą piśmie „Obecność.” W 1986-91 uczestniczył w edycjach gazety mówionej „Struktury III” przy Oddziale Poznańskim Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza. W 1989 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (SPP); wszedł w skład zarządu Oddziału Poznańskiego Stowarzyszenia, w 1990-93 pełnił w nim funkcję wiceprezesa. W 1991 został członkiem Polskiego PEN Clubu i Else Lasker-Schüler-Gesellschaft w Wuppertalu. W 1992 był inicjatorem i założycielem serii „Biblioteka Poetycka” wydawanej przez Oddział Poznański SPP, a także utworzył przy tym Oddziale Fundusz im. R. Brandstattera. Wiersze i przekłady drukował w piśmie „Borussia” (1993-97), w „Wiadomościach Kościańskich” (1994-2001), „Gazecie Malarzy i Poetów” (1994, 1996-99, 2001). W tym okresie odbył kilka podróży literackich, m.in. uczestniczył w Europejskim Kolegium dla Tłumaczy (EÜK) w Straelen (1990), przebywał w Badenii-Wirtembergii (1991), w Grecji na zaproszenie J. Poethena (1995), w Hesji na zaproszenie Ministerstwa Kultury i Edukacji (2000). W 1998 otrzymał nagrodę Za nieprzeciętnośćWiadomości Kościańskich”, a w 1999 tytuł Dobosza Powstania Wielkopolskiego. Wyróżniony m.in. odznakami Zasłużony Działacz Kultury (1966) i Za Zasługi w Rozwoju Województwa Zielonogórskiego (1968), Srebrnym Krzyżem Zasługi (1973), Odznaką Honorową miasta Poznania (1976), odznaką Za Zasługi dla Rozwoju Województwa Poznańskiego (1978), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1979) oraz odznaczeniem Ehrennadel für Verdienste um die Freundschaft der Völker, przyznanym przez Präsidium der Liga für Völkerfreundschaft (NRD, 1971). W 2007 otrzymał nagrodę specjalną Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w uznaniu zasług dla kultury polskiej. Mieszka w Poznaniu. Kontynuuje twórczość literacką i przekładową drukując m.in. na łamach czasopism „Twórczość” i „Pro libris”.

Twórczość

1. Afryka poety. Wiersze. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1958, 54 s.

Zawartość

Cykle: Ramy do autoportretu; Tunele; Odbicie wieczornego ognia.

2. Przed snem niepokój. [Wiersze]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1962, 45 s.

3. Spokojna scheda. [Wiersze]. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1963, 16 s.

4. Wschowa w plastyce i poezji. Wystawa prac członków sekcji plastycznej Wschowskiego Towarzystwa Kultury. Wschowa: Wschowskie Towarzystwo Kultury 1965, [8] k.

Album prac plastycznych z wierszami E. Wachowiaka.

5. Zmaganie z lwem. [Wiersze]. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1965, 16 s.

6. Trudno nasycić ziemię. [Wiersze]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1966, 67 s.

Zawartość

Cykle: Miasto moje; Winnice; Światła na kontynentach; Trudno nasycić ziemię.

7. Cienie przechodzą długie. [Wiersze]. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1970, 15 s.

8. Turyngia. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970, 15 s.

Zawartość

Zawiera wiersz Po moich ojcach, — oraz cykle: Zagrożenie; Ojcowski krajobraz; Reprodukcje; Gasną niepokoje.

9. Słowo i gest. Wiersze i przekłady [z niemieckiego]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1976, 79 s.

Tu przekłady poezji niemieckiej autorów: E. Arendt, J.R. Becher, H. Bereska, J. Bobrowski, P. Celan, H. Cibulka, H. Czechowski, L. Fürnberg, J. Gunert, K. Hajek, P. Huchel, B. Jentzsch, W. Jöhling, S. Kirsch, A. Koltz, K. Lorenc, A. Müller, R. Nyland, P. Wiens.

10. Powstańczy polem wiedzie ślad. O zbrojnym czynie ludu wielkopolskiego 1918-1919 mową wiązaną, a gdzie trzeba prozą. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1978, 64 s.

11. Co nam obca przemoc wzięła kosą odbierzemy. Wiosna wielkopolskiego ludu w słowie z materii faktu wziętym 1946-48. [Wiersze]. Wyd. 2 [!] Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1982, 157 s.

12. Woda dla dropia. [Wiersze i proza poetycka]. Bydgoszcz: Pomorze 1987, 57 s.

13. Wyjście z mroku. [Wiersze]. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1987, 88 s.

14. Płonąca satnica. Wielkopolanie w powstaniach narodowych i w ruchu oporu 1794-1944. [Wiersze]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1988, 115 s.

15. Medalion studzienny. Wiersze wybrane. Posłowie: P. Łuszczykiewicz. Poznań: W Drodze 1998, 117 s.

16. Drei Gedichte. [Wiersze]. Warmbonn: U. Keicher 1999, [13] s.

Wybory utworów literackich w przekładach

niemiecki

Ich denke an... Gedichte. [Wstęp] S.H. Kaszyński. [Przeł.:] H. Bereska [i in.; zawiera także wiersze E. Wachowiaka w języku niemieckim]. Poznań 1995.

Przekłady

1. Dopóki serce bije. Wiersze poetów NRD w przekładzie E. Wachowiaka. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1965, 16 s.
2. A. Müller: Wodorosty sięgają nieba. [Utwór dramatyczny]. Przekł. powst. przed 1968.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: H. Kurpanik. Polskie Radio 1968.
3. H. Cibulka: Czas rokitnika. Kartki z dziennika z Hiddensee. [Wspomnienia]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971, 89 s.
4. E. Strittmatter: Zapiski w wiejskim kalendarzu. [Opowiadania]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1971, 165 s.
5. E. Strittmatter: Jesienny wtorek. [Powieść]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1973, 174 s.
6. V. Braun: Prowokacje. Wybór, tłumaczenie i wstęp: E. Wachowiak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1974, 46 s.
7. E. Strittmatter: Niebieski słowik. [Opowiadanie]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1975, 96 s. Przedruk zob. poz. .
8. J. Bobrowski: Wiersze. Wybór, wstęp, tłumaczenie: E. Wachowiak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1976, 181 s.
9. F. Fühmann: 22 dni albo Połowa życia. [Powieść]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1976, 219 s.
10. E. Strittmatter: Niebieski słowik i inne opowiadania. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1979, 139 s.
11. H. Kipphardt: Aleksander März. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980, 236 s.
12. A. Müller: Wracam do ciebie Birgit. [Powieść]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1980, 221 s.
13. E. Strittmatter: Moja przyjaciółka Tina Babe; Trzy opowieści słowika. [Opowiadania]. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik 1981, 175 s.
14. A. Müller: Papierowy gołąb. [Powieść]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1983, 128 s.
15. R. Hochhuth: Miłość w Niemczech. [Powieść]. Posłowie: M. Podkowiński. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1984, 278 s.
16. E. Arendt: Źdźbło ognia. [Wiersze]. Wybór i tłumaczenie: S.H. Kaszyński, E. Wachowiak. Przedmowa: S.H. Kaszyński. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1985, 62 s.
17. K. May: Syn Łowcy Niedźwiedzi. [Powieść]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1986, 240 s. Wyd. 2 tamże 1989.
18. H. Cibulka: Swantow. Zapiski Andreasa Flemminga. [Powieść]. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik 1988, 133 s.
19. E. Strittmatter: Zielony czerwiec. Opowieść słowika. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1988, 138 s.
20. I. Tielsch: Cierpki smak wspomnień. Opowiadanie. Bydgoszcz: Pomorze 1989, 112 s.
21. M. Bruns: Dziewiąty syn Wita Stwosza. [Opowieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1991, 269 s.
22. E. Lasker-Schüler: Ballady hebrajskie i inne wiersze. Wybór, wstęp i interpretacja E. Wachowiak. Poznań: Stowarzyszenie Pisarzy Polskich 1991, 86 s.
23. K. May: Przez krainę Skipetarów. Opowieść podróżnicza. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1991, 334 s.
24. E. Lasker-Schüler: Poezje. Lyrik. Wybór i przekł. E. Wachowiak. Wstęp: S.H. Kaszyński. Głosy o E. Lasker-Schüler: W. Oszajca, S. Sterna-Wachowiak. Poznań: Stowarzyszenie Pisarzy Polskich 1992, 203 s.
Tekst równolegle w języku polskim i niemieckim.
25. J. Poethen: Ryba na białym papierze. Wybór poezji. Wybrał i przeł. E. Wachowiak. Wstęp: S. Sterna-Wachowiak. Poznań: Stowarzyszenie Pisarzy Polskich 1994, 88 s.
26. Ich denke an... [Antologia wierszy]. [Przeł.] E. Wachowiak. [Wstęp:] H. Kaszyński. Poznań: Stowarzyszenie Pisarzy Polskich 1995, 75 s.

Zawartość

Zawiera także wiersze E. Wachowiaka w przekładzie autora.
27. L. Ossowski: Wilcze jagody. [Powieść]. Poznań: Rebis 1998, 395 s.
28. A. Müller-Górzno: Kogóż mam się lękać? Wspomnienia wielkopolskiej Niemki 1945-1949. Przekł. i wprowadzenie E. Wachowiak. Poznań: Stowarzyszenie Pisarzy Polskich 2000, 94 s.
29. J. Poethen: Oddech bogów. Eseje greckie. Oprac. i wstępem poprzedził S. Sterna-Wachowiak. Poznań: Stowarzyszenie Pisarzy Polskich 2000, 195 s.
30. F. Werfel: Znajomy charakter pisma. [Powieść]. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 2001, 127 s.
31. A. Müller: Lalkarz König i ja. Powrót na Dolny Śląsk. [Powieść]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2004, 266 s.
32. R. Wochele: Desperat. [Powieść]. Wstęp: S. Sterna-Wachowiak. Poznań: Stowarzyszenie Pisarzy Polskich 2006, 205 s.

Prace redakcyjne

1. Dopowiedzenie świtu. Antologia poezji Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Wyboru dokonali: S.H. Kaszyński, E. Wachowiak. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1969, 257 s. Wyd. 2 zmienione i poszerzone tamże 1974.
Tu również noty biograficzne i przekłady autorstwa E. Wachowiaka.
2. Z mroku w blask. Montaż literacko-muzyczny oparty na przekładach współczesnych utworów literackich NRD. Scenariusz E. Wachowiak. Wystawienie: Zielona Góra, Estrada Zielonogórska 1969.
3. Ch. Lippelt: Nieskończone przestrzenie. Grenzenlose Räume. (Wiersze wybrane 1972-2002). [Przeł.] L. Nowak. Posłowie: S. Sterna-Wachowiak. Red.: S. Sterna-Wachowiak i E. Wachowiak. Poznań: Stowarzyszenie Pisarzy Polskich 2003, 166 s.
Tekst w języku polskim i niemieckim.

Zob. też Przekłady Przekłady poz. , , , , , .

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1966, 1975, 1979, 1988, 2002, 2007.

Autor o sobie

E. Wachowiak: Sięgnąłem po poezję NRD... Litery 1968 nr 6.
E. Wachowiak: To co się liczy. Nadodrze 1968 nr 1.
E. Wachowiak: Przyswajalność słowa. Z rozważań poety i tłumacza. Nadodrze 1981 nr 15.

Wywiady

Tłumacz — twórca czy pośrednik? Z Eugeniuszem Wachowiakiem — poetą i tłumaczem literatury niemieckojęzycznej rozmawia R. Szura. Pro Libris 2002 nr 1.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 3. Warszawa 1980 (F. Lichodziejewska).

Ogólne

Artykuły

Z dziennika Eugeniusza Wachowiaka. W: B. Cader: Z pamiętnych dni wyzwolenia Wielkopolski i Poznania w roku 1945. Poznań 1962.
J. Ratajczak: Od „Afryki” do współczesności. Wiatraki 1965 nr 3.
A.K. Waśkiewicz: Szkice do portretów. Nadodrze 1968 nr 4.
W. Natanson. Nadodrze 1970 nr 2 [recenzja wyboru: Dopowiedzenie świtu].
J. Koprowski: Miniatury Strittmattera po polsku. Literatura na Świecie 1972 nr 1 [dot. przekł. E. Wachowiaka].
R. Rowiński: Luka po człowieku. Nadodrze 1973 nr 9 [dot. pobytu E. Wachowiaka we Wschowie].
[A.K. Waśkiewicz] (k.k): Ludzie trzydziestolecia. Nadodrze 1974 nr 16.
T. Błażejewski: Szkic do portretu tłumacza. Nadodrze 1975 nr 21.
P. Łuszczykiewicz: Świeca sakramentów. O poezji Eugeniusza Wachowiaka. W tegoż: Pociąg do Poznania. Poznań 2000.
E. Dzięcielewski: Wschowa i Ziemia Wschowska w literaturze. Wschowa 2006, passim.

Afryka poety

S. Czernik. Orka 1958 nr 48.
M. Grześczak: W poszukiwaniu poetyckiego konkretu. Nowy Świat 1958 nr 51.

Przed snem niepokój

J. Kmita: Poezja owocnie poszukująca. Nadodrze 1963 nr 3.

Spokojna scheda

T. Burek: Wyobraźnia jeszcze onieśmielona. Współczesność 1964 nr 8.
T. Kajan: Poetyckie tropy. Życie Literackie 1964 nr 2.

Zmaganie z lwem

M.M. Kozłowski: Zapuszczam macki w kształty nieprzebyte. Nurt 1965 nr 5.
S. Melkowski: Nowe głosy. Nadodrze 1965 nr 10 [m.in. dot. E. Wachowiaka].

Trudno nasycić ziemię

F. Fornalczyk: Siejący spokój i odbierający ciszę. Gazeta Zielonogórska 1966 nr 269.
A.K. Waśkiewicz. Wiatraki 1966 nr 23.
M. Garbala: Sycąc swoją ziemię. Agora 1967 nr 15.
P. Kuncewicz: Takie widzi świata koło. Nadodrze 1967 nr 1.

Cienie przechodzą długie

F. Fornalczyk: Ufni i nieufni. Nadodrze 1970 nr 25.

Turyngia

W. Natanson: Od niepokoju do nadziei. Nadodrze 1970 nr 26.
A.K. Waśkiewicz: Dziennik z podróży, czyli poezja użytkowa. Fakty i Myśli 1970 nr 25.
L. Szaruga: Turyngia i okolice. Poezja 1971 nr 3.
S. Sterna-Wachowiak: Outsider powracający. Litery 1972 nr 10.

Słowo i gest

T. Błażejewski: Słowo i moralność. Nadodrze 1977 nr 23.
M. Jakitowicz. Literatura 1977 nr 14.

Powstańczy polem wiedzie ślad

E. Biela: Powstańczy ślad. Tygodnik Kulturalny 1979 nr 9.
W. Jamroziak: W sześćdziesiąt lat później. Nurt 1979 nr 7.
S. Lichański: Poemat o powstaniu wielkopolskim. Poezja 1979 nr 7.
J.M. Gisges: Zwycięski powstańczy zryw. W tegoż: Moje prywatne miniatury. Warszawa 1982.

Co nam obca przemoc wzięła kosą odbierzemy

M. Kowalska-Szpakowska: Cudze słowo u Wachowiaka. Nadodrze 1982 nr 14.

Woda dla dropia

D.T. Lebioda: Gry w absurdalny surrealizm. Nowe Książki 1988 nr 3, przedruk w tegoż: Przedsionek wieczności. Bydgoszcz 1998.

Wyjście z mroku

B. Chrząstowska. Przewodnik Katolicki 1988 nr 29.

Medalion studzienny

P. Majerski: Egzotyczna codzienność wyobraźni. Nowe Książki 1998 nr 10.

Dopóki serce bije

S. Melkowski: Próby spojrzenia. Nadodrze 1965 nr 11.
A.K. Waśkiewicz: Z poezji NRD. Twórczość 1965 nr 2.