BIO

Urodzony 13 kwietnia 1929 w Warszawie w rodzinie ziemiańskiej; syn Władysława Puzyny i Marii z Zielińskich, pianistki. W czasie okupacji niemieckiej przebywał początkowo w Skępem pod Włocławkiem, a następnie w 1941-44 w Warszawie. Naukę w szkole średniej, rozpoczętą na tajnych kompletach gimnazjalnych w Warszawie, kontynuował po wojnie w Gimnazjum im. M. Kopernika w Toruniu oraz w Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Chrobrego w Sopocie, tu w 1948 zdał maturę. Debiutował w 1947 w tygodniku „Odrodzenie” artykułem w dziale pt. Kronika kulturalna Wybrzeża (nr 21); w 1947-48 zamieszczał w tym piśmie stałe korespondencje teatralne z Wybrzeża. W 1948 rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W tymże roku został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich). Po przeniesieniu się do Warszawy, w 1948-49 był stypendystą Ministerstwa Kultury i Sztuki, w 1950 pracował jako inspektor, a następnie pełnił obowiązki naczelnika Wydziału Teatralnego tegoż Ministerstwa. Równocześnie należał do zespołu redakcyjnego tygodnika „Nowa Kultura”. W 1949-50 publikował stały przegląd pt. Wydarzenia teatralne w miesięczniku „Twórczość”. W 1950 powrócił do Krakowa i kontynuował studia polonistyczne; w 1952 uzyskał magisterium. Od sezonu 1950/51 do 1952/53 był kierownikiem literackim w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej i Cieszynie. W 1951 rozpoczął jako recenzent współpracę z tygodnikiem „Życie Literackie” (1951-54) i z czasopismem „Teatr” (1951-54, 1956-57, 1963, 1966-70). W sezonie 1953/54 był kierownikiem literackim Teatru Wybrzeże (Gdańsk-Gdynia-Sopot), a następnie do 1961 Teatru Dramatycznego w Warszawie. W 1956 należał do założycieli miesięcznika teatralnego „Dialog”, w którym pełnił funkcję kierownika działu krytyki, a w 1966-69 zastępcy redaktora naczelnego; publikował tu szkice i recenzje teatralne, m.in. w 1956-57 cykl artykułów pt. Szkoła dramaturgów. W „Roczniku Literackim 1956-57” opracował dział Dramat, w „Roczniku Literackim 1961” dział Teatralia. W 1964-86 redagował zainicjowaną przez siebie serię pt. Teorie Współczesnego Teatru wydawaną przez Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe (łącznie 15 tomów). W 1969-72 ogłaszał recenzje teatralne w „Polityce”. W 1969-71 był pracownikiem naukowym w Zakładzie Teatru Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk. W 1969 pełnił funkcję kierownika literackiego Teatru Ateneum w Warszawie. W 1972 został redaktorem naczelnym miesięcznika „Dialog”. W tymże roku był kierownikiem literackim w Zespole Filmowym „X”. W 1973 otrzymał nagrodę Klubu Krytyki Teatralnej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W 1980-81 był członkiem Komisji Kultury Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” Regionu Mazowsze. W 1986/87 jako doktorant City University of New York przebywał przez rok w USA, przygotowując pracę o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu (fragmenty w „Dialogu1990 nr 4). Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim (1974) i Krzyżem Oficerskim (1986) Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 28 sierpnia 1989 w Augustowie; pochowany w Warszawie.

Twórczość

1. To, co teatralne. Szkice. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1960, 178 s.

Zawartość

Szkice z lat 1949-1955: I. Gotyk i barok [dot. inscenizacji „Snu nocy letniej” Shakespeare'a przez B. Dąbrowskiego i W. Horzycę w 1948]; Obrachunek z Witkacym [S.I. Witkiewiczem]; Pogranicze teatru [dot. m.in. Teatru Rapsodycznego H. Kotlarczyka]; Myślenie jest złotem [dot. inscenizacji sztuki J. Drdy pt.Igraszki z diabłem” przez L. Schillera]. – II. O krok od tapicerii [dot. scenografii O. Axera, T. Kantora, Z. Strzeleckiego i A. Pronaszki]; Hamlet, wielki Hamlet [dot. wznowienia „Hamleta” w reżyserii W. Horzycy w Poznaniu w 1950]; Bardzo dużo postulatów [dot. krytyki teatralnej]; Horodniczy i [J.] Kurnakowicz; Teatr [B.] Brechta, czyli o prostocie. – III. Terra incognita [dot. klasyki obcej]; Pustelnia hiszpańska [dot. dramatu hiszpańskiego w repertuarze teatru polskiego]; Śpiące królewny [dot.Straconych zachodów miłości” Shakespeare'a]; „Fantazy” [J. Słowackiego] Andrzeja Pronaszki; Filipika przeciw repertuarom. – IV. Teatr Mały, czyli o psychologicznym opisie; Portret aktora – [I.] Iljiński; Molier nieprzeczuwany; Portret aktora – [ J.] Vilar; TNP, czyli o ludowości teatru.

2. Burzliwa pogoda. Felietony teatralne. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971, 167 s.

Zawartość

Felietony teatralne drukowane w czasopismach w 1969-1970.

3. Syntezy za trzy grosze. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1974, 190 s.

Zawartość

Guide dla cudzoziemców; Dramaturgia na zakręcie; Jeden z teatrów widziany od wewnątrz [Teatr Dramatyczny w Warszawie]; Nieznośni inscenizatorzy; O wyjałowieniu teatru; Rola społeczna teatrów studenckich; Coraz dalej od filologii.

4. Półmrok. Felietony teatralne i szkice. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1982, 171 s.

Zawartość

Felietony i recenzje drukowane w „Polityce” i „Dialogu” w 1971-1980.

5. Kamyki. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1989, 45 s.

Nagrody

Nagroda „Literatury” w 1989.

Zawartość

Wiersze z lat 1977-1986.

6. Szkoła dramaturgów i inne szkice. Wrocław: Wiedza o Kulturze 1993, 190 s.

Zawartość

I. Szkoła dramaturgów: Stendhal – pojęcie realizmu; Bohater naszych czasów; Sprawy rodzinne; Polityka, historia i fakty; Utopia i nauka; Moda i życie praktyczne; Wokół getta liryki; Przed podwójnym portretem; Orchidea z quai d'Orsay. – II. Inne szkice: Chaplin i Brecht; Craig i zadania reżysera; Ekspresjonizm i Hasenclever; Trzy kawałki o starych filmach; Dojrzały naturalizm. – Nota edytorska. – Szkice były drukowane uprzednio w miesięczniku „Dialog”.

7. Witkacy. [Wybór szkiców i recenzji]. Oprac i red. J. Degler. Warszawa: Errata 1999, 249 s.

Zawartość

J. Degler: Puzyna i „kłębowisko zwane Witkacym”. – Artykuły: Obrachunek z Witkacym; Witkacy; Wścieklica, Hyrkan i mechanizacja; Na przełęczach bezsensu; Wreszcie z sensem; Pojęcie Czystej Formy; Załącznik do „Noty edytorskiej”; Witkacy w polskim teatrze; Witkacy i rewolucja. – Rozmowy: Witkiewicza teoria i teatr. Rozmowy o dramacie [rozm.: H. Auderska, S. Flukowski, K. Puzyna, A. Stawar]; O „Niesmacznej sztuce” Witkacego. Rozmowa Leonii Jabłkówny i Konstantego Puzyny; Witkacego portret wielokrotny. Dyskusja z udziałem Janusza Deglera, Jana Kłossowicza, Konstantego Puzyny, Grzegorza Sinki i Lecha Sokoła.

Przekłady i adaptacje

1. F. Goodrich, A. Hackett: Pamiętnik Anny Frank. Przekł.: M. Meller i K. Puzyna. Adaptacja sceniczna K. Puzyna. Wystawienie: Warszawa, Teatr Dramatyczny 1957.
2. S.I. Witkiewicz: Szalona lokomotywa. Sztuka bez tezy w 2 aktach z epilogiem. Przekł. z francuskiego K. Puzyna. W: S.I. Witkiewicz: Dramaty. T. 2. Warszawa 1962 s. 593-624. Wystawienie: Kraków, Studencki T. 38 1965. Telewizja Polska 1988.
3. F. Billetdoux: Idź do panny Torpe. [Utwór sceniczny]. Przekł.: K. Puzyna i A. Tarn. „Dialog 1963 nr 6 s. 50-79. Telewizja Polska 1976.

Przekłady

Autor przekładu podpisany: Robert Janowski.
4. P. Hacks: Historia o starym wdowcu z roku 1637. [Utwór dramatyczny]. Przeł.: J. Koenig, K. Puzyna. Dialog 1965 nr 8 s. 35-42. Polskie Radio 1968. Wystawienie: Olsztyn-Elbląg, Teatr im. S. Jaracza 1972. Telewizja Polska 1976.
5. E. Ionesco: Kubuś, czyli uległość. Komedia naturalistyczna. Przeł. J. Błoński. Wierszyki i kalambury przeł. i oprac.: K. Puzyna. Dialog 1967 nr 1 s. 54-69. Przedruk w: E. Ionesco: Teatr. T. 1. Warszawa 1967 s. 127-163.
6. W. Hasenclever: Ludzie. Sztuka w 5 aktach. Dialog 1990 nr 4 s. 59-74.

Prace redakcyjne

1. S.I. Witkiewicz: Dramaty. Oprac. i wstępem poprzedził K. Puzyna. T. 1-2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962, s. 585 + 653. Wyd. 2 rozszerzone i poprawione tamże 1972.
2. W. Horzyca: O dramacie. Wstępem poprzedził J. Iwaszkiewicz. Wyboru dokonali: L. Kuchtówna i K. Puzyna. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1969, 290 s.
3. S.I. Witkiewicz: Dramaty. Wybór K. Puzyna. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1979, 564 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1983, wyd. 3 1985.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 2. Warszawa 1978 (M. Brykalska).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (Uzupełnienie).

Ogólne

Artykuły

Dialog 1990 nr 4 [numer poświęcony K. Puzynie zawiera: I. Bołtuć: W Toruniu; J. Degler: Kłębowisko zwane Witkacym; J. Gerould, D. Gerould: Amerykański student; J. Koenig: Kim był Puzyna?; E. Krasiński: Z archiwum: książę-magister; T. Łomnicki: Tylko nienasycenie; T. Nyczek: Tylko jawa; K. Pomian: Ket, czyli szkoła krytyki; Z. Raszewski: Z raptularza; E. Wysińska: Szukając doskonałości; D. Żmij-Zielińska: Puzyna i [W.] Hasenclever; M. Życka: Puzynę znałam od dziecka].
S. Treugutt: Teatr na miarę Puzyny. Teksty 1972 nr 2.
M. Ruda: Krytyk i dwie burzliwe pogody. Pamiętnik Teatralny 1978 nr 4.
T. Nyczek: Puzyna jako poeta. Twórczość 1984 nr 2.
E. Krasiński: Z archiwum: „Kat Puzyna. Dialog 1986 nr 11.
Z. Bieńkowski: Dziewiąta fala. (Poezja i niepoezja). Tygodnik Kulturalny 1989 nr 39.
J. Błoński: Wczoraj przyszła wieść o śmierci Konstantego Puzyny. Tygodnik Powszechny 1989 nr 37.
M. Karpiński: Ket. „Kultura i Życie 1989 nr 18.
A. Koecher-Hensel: Szkoła Puzyny. Kultura 1989 nr 39.
J. Majcherek: Milczenie. Teatr 1989 nr 11/12.
T. Nyczek: Ostatnia rola Keta. Zdanie 1989 nr 10.
M. Ruda: Pisać o teatrze (...), by pisać o życiu. „Kultura Niezależna”* 1989 nr 55.
J. Sieradzki: Przyszpilał teatr życiem. Polityka 1989 nr 36.
J. Ciechowicz: Puzyna. Autograf 1990 nr 3.
Z. Dubowska: W rocznicę śmierci Konstantego Puzyny. Tygodnik Powszechny 1990 nr 35.
W. Majcherek: Porażki Konstantego Puzyny. Scena 1990 nr 9/10.
M. Sugiera: Ostatni, co o teatrze tak pisać potrafił. Więź 1990 nr 1.
A. Biernacki: Ostatni ze Skępego; M. Fik: Burzliwa pogoda – z oddalenia; T. Łubieński: Spacery z Ketem. Dialog 1991 nr 5/6.
T. Nyczek: En plein jour seulement. Przeł. z polskiego L. Przestaszewski. Polish Art Studies 1992 vol. 13.
M. Sugiera: Konstanty Puzyna: poszukiwanie prawdziwego teatru. W: Krytycy teatralni XX wieku. Wrocław 1992.
M. Graszewicz: To, co teatralne i to, co pozateatralne. Konstanty Puzyna. „Integracje” (1994/1995) cz. 30.
E. Baniewicz: Konstanty Puzyna – to, co najważniejsze. Twórczość 1995 nr 1.
J. Ciechowicz: Konstanty Puzyna. Licealista z Sopotu w roli krytyka. Topos 1995 nr 5/6.
T. Nyczek: Maksymalista. Dialog 1996 nr 5/6.
J. Legoń: Puzyna przed śmiercią Stalina. Dialog 2006 nr 5/6.
Z. Majchrowski: Witkacy i Puzyna. W tegoż: Mickiewicz i wiek dwudziesty. Gdańsk 2006.

To, co teatralne

W. Natanson: Fenomen teatru. Nowe Książki 1961 nr 12.
S. Treugutt: Na planie przedstawienia. Teatr 1961 nr 21.
W. Kubacki: Teatralna eseistyka Puzyny. W tegoż: Na scenie. Warszawa 1962.
Z. Raszewski: Teatr wystraszony. Dialog 1962 nr 3.

Burzliwa pogoda

A. Boska: Burzliwy teatr Puzyny. Nowe Książki 1971 nr 18.
J. Kelera: Chodzi o to, żeby go zmienić. Dialog 1971 nr 11.
J. Kłossowicz: Burzliwa pogoda i czysta teatralność. Współczesność 1971 nr 15.
A. Tatarkiewicz: Teatr i kontestacja. Polityka 1971 nr 33.
K. Wolicki: Tylko o teatrze. Teatr 1971 nr 17.
M. Szpakowska: Kontestujący racjonalista. Twórczość 1972 nr 4.

Syntezy za trzy grosze

E. Morawiec: Syntezy” i... polemiki. Życie Literackie 1974 nr 28.
Z. Sieradzka: Wstęp do syntezy. Teatr 1974 nr 23.
L. Bugajski: Trzy grosze o dużej wartości. Twórczość 1975 nr 10.

Półmrok

E. Baniewicz: Blisko sedna sprawy teatru. Miesięcznik Literacki 1983 nr 7.
M. Fik. „Twórczość1983 nr 11.
J. Majcherek: Popioły, diamenty, szmaty zapalone. Teatr 1983 nr 6.
J. Sieradzki. „Pamiętnik Teatralny1983 z. 3.

Kamyki

B. Zadura: Tu się gra wysoko. Twórczość 1989 nr 7, przedruk w tegoż: Daj mu tam, gdzie go nie ma. Lublin 1996.
M. Baran: Eseje najmniejsze. Znak 1990 nr 2/3.

Szkoła dramaturgów i inne szkice

J. Majcherek: Czy musimy poprzestać na tym, co tu nazwano rajem na ziemi. Teatr 1994 nr 4.
A. Mencwel: Dramat niedopisany. Dialog 1994 nr 10.
M. Szpakowska: Konstantego Puzyny szkoła prawdy. Dialog 1994 nr 1.

Witkacy

W. Majcherek. „Pamiętnik Teatralny1999 z. 3-4.
J. Sieradzki: Gorycz przenikliwych. Puzyna i Witkacy. Polityka 1999 nr 45.
T. Bocheński: Z sensem o Witkacym. Teksty Drugie 2000 nr 5.

S.I. Witkiewicz: Dramaty

J. Błoński: Powrót Witkacego. Dialog 1963 nr 9.
J. Iwaszkiewicz. „Twórczość1963 nr 2.
R. Palester: Witkiewicz i Miciński. Na Antenie”, Monachium 1963 nr 1.
S. Treugutt. „Nowe Książki1963 nr 10.