PRZYBYSZEWSKA Stanisława

Urodzona 1 października 1901 w Krakowie; córka Stanisława Przybyszewskiego, dramaturga, powieściopisarza, i Anieli Pająkówny, malarki. W dzieciństwie często zmieniała miejsce pobytu. Przebywała początkowo z matką przez rok w Myślenicach pod Krakowem, potem we Lwowie, od 1907 kolejno w Wiedniu, Monachium i w uzdrowisku w Gries pod Bolzano w Alpach Tyrolskich, a od 1908 w Paryżu. Początkowo uczyła ją w domu matka, od około 1911 zdawała jako eksternistka egzaminy na pensji Institution J. Hamon. Po śmierci matki w 1912 pozostawała pod opieką małżeństwa lekarzy, Wacława i Zofii Moraczewskich, z którymi mieszkała w Zurychu. Uczęszczała tu do niemieckiej szkoły im. J.H. Pestalozziego, pobierała też prywatnie lekcje muzyki. Od 1914 mieszkała w Wiedniu z rodziną ciotki, Heleny Barlińskiej. Dzięki staraniom jej męża, Stanisława Barlińskiego, uzyskała w lutym 1914 prawne zezwolenie na używanie nazwiska Przybyszewska. Ukończyła II klasę w Privat-Bürgerschule für Mädchen im. S. Jasephinum, do III klasy uczęszczała w państwowym gimnazjum w Wiedniu. W 1915 mieszkała w miasteczku Oberhollabrunn. W 1916 przyjechała z wujostwem do Krakowa i kontynuowała naukę w Seminarium Nauczycielskim Żeńskim. W 1919-20 odbyła praktykę pedagogiczną w przyklasztornej szkole ludowej ss. niepokalanek w Nowym Sączu. W 1920 zdała maturę w IV Gimnazjum Realnym w Krakowie. Nawiązawszy bliższy kontakt z ojcem, wiosną tego roku przeniosła się do Poznania, gdzie mieszkał. Pracowała tu najpierw kilka tygodni jako urzędniczka Dyrekcji Poczt i Telegrafów, potem zarobkowała, udzielając korepetycji, prowadząc dorywczo zajęcia na Państwowych Kursach Nauczycielskich, ucząc w Prywatnej Szkole Przygotowawczej im. M. Kopernika. Jednocześnie kontynuowała naukę poprzez intensywne samokształcenie; kilka miesięcy uczęszczała do Akademii i Szkoły Muzycznej, w 1921/22 studiowała przez jeden trymestr filologię na Uniwersytecie Poznańskim. Podejmowała nadal próby literackie, rozpoczęte w dzieciństwie. Nawiązała kontakty ze środowiskiem artystycznym poznańskich ekspresjonistów, skupionych wokół czasopisma „Zdrój”, na którego łamach debiutowała w 1922 przekładem z francuskiego Myśli o malarstwie Marcela Lenoira (t. 14). Na wiosnę 1922 przeniosła się do Warszawy i pracowała w księgarni Spółdzielni Księgarskiej Książka, związanej z Komunistyczną Partią Robotniczą Polski. W związku z kontaktami z osobami z tego kręgu, została na krótko aresztowana. Mieszkała następnie w Zielonce pod Warszawą i pracowała w prywatnej szkole żeńskiej Marii Turkiewiczówny. W 1923 poślubiła Jana Panieńskiego, malarza, związanego ze środowiskiem „Zdroju”, w tym czasie nauczyciela fizyki i chemii w Gimnazjum Polskim Macierzy Szkolnej w Gdańsku, gdzie zamieszkali. Zajmowała się malarstwem, próbowała komponować. Działała pewien czas w Towarzystwie Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku. Samodzielnie studiowała historię Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Po nagłej śmierci męża w Paryżu w 1925, utrzymywała się początkowo z udzielania korepetycji z języków obcych (znała bardzo dobrze francuski, niemiecki i angielski). Później poświęciła się wyłącznie pracy literackiej (także w języku niemieckim); pisała powieści i opowiadania (niektóre nie wyszły poza stadium szkicu; poza jednym utworem niewydane) oraz dramaty. Mimo pomocy finansowej rodziny i stypendiów Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, pozostawała w nędzy (pogłębionej przez nałóg morfinizmu). Zmarła 14 sierpnia 1935 w Gdańsku; cmentarz dla bezwyznaniowców, na którym została pochowana, uległ zniszczeniu w 1945 podczas działań wojennych.