BIO
Urodzona 1 października 1901 w Krakowie; córka Stanisława Przybyszewskiego, dramaturga, powieściopisarza, i Anieli Pająkówny, malarki. W dzieciństwie często zmieniała miejsce pobytu. Przebywała początkowo z matką przez rok w Myślenicach pod Krakowem, potem we Lwowie, od 1907 kolejno w Wiedniu, Monachium i w uzdrowisku w Gries pod Bolzano w Alpach Tyrolskich, a od 1908 w Paryżu. Początkowo uczyła ją w domu matka, od około 1911 zdawała jako eksternistka egzaminy na pensji Institution J. Hamon. Po śmierci matki w 1912 pozostawała pod opieką małżeństwa lekarzy, Wacława i Zofii Moraczewskich, z którymi mieszkała w Zurychu. Uczęszczała tu do niemieckiej szkoły im. J.H. Pestalozziego, pobierała też prywatnie lekcje muzyki. Od 1914 mieszkała w Wiedniu z rodziną ciotki, Heleny Barlińskiej. Dzięki staraniom jej męża, Stanisława Barlińskiego, uzyskała w lutym 1914 prawne zezwolenie na używanie nazwiska Przybyszewska. Ukończyła II klasę w Privat-Bürgerschule für Mädchen im. S. Jasephinum, do III klasy uczęszczała w państwowym gimnazjum w Wiedniu. W 1915 mieszkała w miasteczku Oberhollabrunn. W 1916 przyjechała z wujostwem do Krakowa i kontynuowała naukę w Seminarium Nauczycielskim Żeńskim. W 1919-20 odbyła praktykę pedagogiczną w przyklasztornej szkole ludowej ss. niepokalanek w Nowym Sączu. W 1920 zdała maturę w IV Gimnazjum Realnym w Krakowie. Nawiązawszy bliższy kontakt z ojcem, wiosną tego roku przeniosła się do Poznania, gdzie mieszkał. Pracowała tu najpierw kilka tygodni jako urzędniczka Dyrekcji Poczt i Telegrafów, potem zarobkowała, udzielając korepetycji, prowadząc dorywczo zajęcia na Państwowych Kursach Nauczycielskich, ucząc w Prywatnej Szkole Przygotowawczej im. M. Kopernika. Jednocześnie kontynuowała naukę poprzez intensywne samokształcenie; kilka miesięcy uczęszczała do Akademii i Szkoły Muzycznej, w 1921/22 studiowała przez jeden trymestr filologię na Uniwersytecie Poznańskim. Podejmowała nadal próby literackie, rozpoczęte w dzieciństwie. Nawiązała kontakty ze środowiskiem artystycznym poznańskich ekspresjonistów, skupionych wokół czasopisma „Zdrój”, na którego łamach debiutowała w 1922 przekładem z francuskiego Myśli o malarstwie Marcela Lenoira (t. 14). Na wiosnę 1922 przeniosła się do Warszawy i pracowała w księgarni Spółdzielni Księgarskiej Książka, związanej z Komunistyczną Partią Robotniczą Polski. W związku z kontaktami z osobami z tego kręgu, została na krótko aresztowana. Mieszkała następnie w Zielonce pod Warszawą i pracowała w prywatnej szkole żeńskiej Marii Turkiewiczówny. W 1923 poślubiła Jana Panieńskiego, malarza, związanego ze środowiskiem „Zdroju”, w tym czasie nauczyciela fizyki i chemii w Gimnazjum Polskim Macierzy Szkolnej w Gdańsku, gdzie zamieszkali. Zajmowała się malarstwem, próbowała komponować. Działała pewien czas w Towarzystwie Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku. Samodzielnie studiowała historię Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Po nagłej śmierci męża w Paryżu w 1925, utrzymywała się początkowo z udzielania korepetycji z języków obcych (znała bardzo dobrze francuski, niemiecki i angielski). Później poświęciła się wyłącznie pracy literackiej (także w języku niemieckim); pisała powieści i opowiadania (niektóre nie wyszły poza stadium szkicu; poza jednym utworem niewydane) oraz dramaty. Mimo pomocy finansowej rodziny i stypendiów Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, pozostawała w nędzy (pogłębionej przez nałóg morfinizmu). Zmarła 14 sierpnia 1935 w Gdańsku; cmentarz dla bezwyznaniowców, na którym została pochowana, uległ zniszczeniu w 1945 podczas działań wojennych.
Twórczość
1. Thermidor. [Utwór dramatyczny w języku niemieckim]. Powst. ok. 1925.
Przekł. polski: Thermidor. [Przeł.] S. Helsztyński. Prapremiera: Wrocław, Teatr Polski 1971. Wyd. zob. poz. ↑. Telewizja Polska 1983.
Przekłady
angielski
Adaptacje
radiowe
2. Dziewięćdziesiąty trzeci. [Utwór dramatyczny]. Powst. ok. 1927. Prapremiera: Telewizja Polska 1969. Wyd. zob. poz. ↑. Prapremiera teatralna: Płock, Teatr Płocki 1976.
Przekłady
angielski
Adaptacje
radiowe
3. Ostatnie noce ventôse’a. [Opowiadanie]. Powst. ok. 1927. Z rękopisu wyd., wstęp i przypisy: S. Helsztyński. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958, 177 s.
4. Sprawa Dantona. (Kronika sceniczna). Powst. ok. 1929. Druk fragmentów: Danton i Robespierre. „Wiadomości Literackie” 1929 nr 42 s. 4; Robespierre. „Wiadomości Literackie” 1930 nr 51/52 s. 1. Prapremiera: Lwów, Teatr Wielki 1931. Wyd. całości zob. poz. ↑. Wyd. osobne Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2003, 311 s.
Przekłady
angielski
bułgarski
czeski
francuski
macedoński
serbsko-chorwacki
szwedzki
włoski
Adaptacje
radiowe
filmowe
Wersja niemiecka: Sache Danton. [Przeł.:] J.H. Mischal, S. Przybyszewska. Powst. ok. 1931. Druk fragmentów „Pologne Litteraire”, Warszawa 1931 nr 61.
5. Dramaty. Oprac. i wstępem poprzedził: R. Taborski. Posłowie: J. Krasowski. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1975, XXXVI, 466 s.
Zawartość
6. Listy. Oprac., wstępem, przypisami i aneksami opatrzył: T. Lewandowski. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1978-1985.
Przekłady
angielski
T. 1. Grudzień 1913 – wrzesień 1929. Teksty obcojęzyczne przeł. z niemieckiego C. Karolak, z francuskiego K. Rogalski, z angielskiego J. Limon. 1978, XXXIII, 678 s.
T. 2. Październik 1929 – listopad 1934. [Teksty obcojęzyczne przeł.] K. Lipnicka (z niemieckiego) i in. 1983, XII, 639 s.
T. 3. Grudzień 1927 – październik 1933. Tłumaczenie z niemieckiego A. Weiland [z francuskiego K. Rogalska, z angielskiego T. Zabrocki]. 1985 [właśc. 1986], XVIII, 332 s.
Nadto niewydane utwory prozą w języku polskim, niemieckim i angielskim, przechowywane w rękopisie w Archiwum Polskiej Akademii Nauk Oddział w Poznaniu, m.in.: powieści: O Thou Immortal Deity; Twórczość Gerarda Gasztowta; Asymptoty; Eine realistische Studie, – szkice powieściowe: Wybraniec losu; Pasiphae; Sterilitas, – mikropowieści: Fons Juventatis; Po omacku; I Roma przeszła.
Omówienia i recenzje
Autor o sobie
Słowniki i bibliografie
Ogólne
Książki
Artykuły
Thermidor
Dziewięćdziesiąty trzeci
Ostatnie noce ventôse’a
Sprawa Dantona
Zob. też Autor o sobie.