BIO
Urodzony 28 kwietnia 1919 w Warszawie; syn Józefa Proroka, księgowego, i Wandy z Miłkowskich. Od 1929 uczęszczał do Gimnazjum męskiego pod wezwaniem św. Wojciecha założonego przez Wojciecha Górskiego w Warszawie. Podczas nauki w szkole w 1936 wstąpił do tajnego kółka Obozu Narodowo-Radykalnego (ONR) – ABC; w organizacji tej działał także w okresie studiów. W 1936-37 redagował nielegalnie wydawany (na powielaczu) miesięcznik „Praca i Wiedza”; zamieścił tu pierwsze artykuły i opowiadania. Jako uczeń odbył wycieczki do Szwecji (1934) i Niemiec (1936). Po uzyskaniu w 1937 matury, studiował przez rok mechanikę na Politechnice Warszawskiej, następnie (1938/39) nauki ekonomiczne na Uniwersytecie Poznańskim (UPozn.). W 1939 wydał obrazek historyczny Dzień nad Motławą. Od grudnia 1939 współpracował z redakcją podziemnego pisma ONR – „Szaniec”. W czasie okupacji niemieckiej mieszkał nadal w Warszawie i pracował jako urzędnik firm prywatnych i równocześnie studiował (1941-43) prawo na konspiracyjnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich (UZZ). Brał udział w pracy konspiracyjnej jako członek najpierw Grupy Szańca związanej z Obozem Narodowo-Radykalnym, a następnie od 1942 Służby Cywilnej Narodu (SCN). Włączył się w ramach SCN w prace na rzecz programu Ziem Zachodnich, prowadził akcję konspiracyjnych odczytów i wykładów dla słuchaczy UZZ w Warszawie, Częstochowie, Piotrkowie Trybunalskim. W lipcu 1944 ukończył tajną podchorążówkę Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) niescalonych z Armią Krajową (AK). W czasie powstania warszawskiego włączył się jednak do walki prowadzonej przez AK w szeregach kompanii „Tadeusz” (batalion „Ruczaj”). Prowadził w tym okresie brulionowe notatki z przebiegu powstania. Ranny i ewakuowany wraz z powstańczym szpitalem w październiku 1944, wyskoczył z transportu w Częstochowie. Przejściowo przebywał w Radomiu, a następnie w Częstochowie. Jesienią 1944 został członkiem Narodowej Rady Politycznej, będącej ścisłym zapleczem Narodowych Sił Zbrojnych – Związku Jaszczurczego; był też archiwistą Organizacji Wewnętrznej. Na początku 1945 po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej, kontynuował działalność w podziemiu antykomunistycznym jako dowódca Okręgu Poznańskiego NSZ (w Obszarze Zachód; pseudonim Leszczyński). W 1945 skontaktował się z organizacją SCN i zgodnie z otrzymanym poleceniem wyruszył do Poznania, by przekazać archiwum organizacji do Londynu. Objął w Poznaniu kierownictwo utworzonej w ramach tego Obszaru organizacji Armia Polska (o charakterze wywiadowczym). Wiosną 1945 zaczął organizować w Poznaniu tajne wykłady i prelekcje. Aresztowany 17 lipca 1945 za działalność polityczną, po kilkumiesięcznym śledztwie został skazany na osiem lat więzienia i osadzony w więzieniu we Wronkach. Karę zmniejszono następnie do pięciu lat, a po amnestii w lutym 1947 został zwolniony z zakładu karnego i podjął ponownie studia prawno-ekonomiczne na UPozn.; w 1948 uzyskał magisterium.[P] W tymże roku ożenił się z Marią Ciechanowicz, później nauczycielką. Został stypendystą Komisji Odbudowy Nauki przy Prezydium Rady Ministrów w dziedzinie prawa morskiego (1948-49). W marcu 1949 został powtórnie aresztowany i był więziony w Poznaniu przez półtora roku. Po uwolnieniu w sierpniu 1950, zajął się pracą dziennikarską i literacką. Jako autor pogadanek i felietonów kulturalnych współpracował z rozgłośnią gdańską (1948-49) i poznańską (1951-52) Polskiego Radia. Prozę, artykuły i recenzje zamieszczał m.in. w „Dziś i jutro” (1948, 1951-54), „Tygodniku Powszechnym” (1948, 1951-54), „Nowym Świecie” (1951, 1953-56, 1958-59). Od 1949 był członkiem kandydatem, a od 1955 członkiem zwyczajnym Związku Literatów Polskich (ZLP); działał w sekcji dramatu oraz prozy. W 1954-57 jako reprezentant ZLP był radnym Miejskiej Rady Narodowej w Poznaniu, a w 1954-56 także przewodniczącym Komisji Kultury. W 1956-57 należał do kolegium redakcji szczecińskiego tygodnika „Ziemia i Morze”. Był członkiem Stowarzyszenia Marynistów Polskich. W 1957-58 sprawował funkcję dyrektora Teatru Lalki i Aktora „Marcinek” w Poznaniu. W tym czasie wchodził w skład kolegium miesięcznika „Teatr Lalek”. W 1958-64 pracował jako kierownik literacki redakcji teatralnej ośrodka poznańskiego Telewizji Polskiej. Liczne artykuły i recenzje teatralne zamieszczał m.in. w „Teatrze” (1956-66, z przerwami), „Expressie Poznańskim” (1955-58, 1961, 1963), „Gazecie Poznańskiej” (1955-56, 1961-65), „Pomorzu” (1955-70, z przerwami), „Życiu Warszawy” (1956-57, 1962, 1967, 1971-74; tu w 1956 cykl Kartki z Poznania, a w 1971 korespondencja ze Szwecji i Węgier), „Odrze” (1958-84, z przerwami), „Więzi” (1960, 1966-83, z przerwami), „Tygodniku Kulturalnym” (1962-70, 1975-81; tu w 1978-79 cykl felietonów na temat teatru telewizji). Od 1958 należał do Polskiego PEN Clubu (w 1976-83 członek zarządu). W 1959-65 był członkiem Komitetu Porozumiewawczego Pisarzy Ziem Zachodnich. W 1963-65 prowadził na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu wykłady na temat estetyki teatru telewizji. W 1964 przeniósł się do Warszawy i kontynuował pracę literacką; interesował się szczególnie tematyką marynistyczną i twórczością Josepha Conrada. Odbył wiele rejsów statkami Polskiej Żeglugi Morskiej do portów Afryki, Europy, Azji i Ameryki Północnej (1962, 1966, 1967, 1969, 1971). Współpracował z tygodnikami „Morze” (1964-80), „Tygodnik Morski” (1965-70), „Życie Literackie” (1965-72), „Polityka” (1967, 1971-74, 1981), „Pobrzeże” (1969-70; tu w 1969 reportaże z podróży) oraz z „Miesięcznikiem Literackim” (1970-82, z przerwami). Pełnił funkcje sekretarza zarządu Oddziału Warszawskiego ZLP (1972-78) oraz sekretarza Klubu Dramatopisarzy ZLP (od 1975). Organizował trzy Warszawskie Jesienie Poezji (1972-74). Należał do wielu klubów i stowarzyszeń, m.in. do Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI), Międzynarodowego Instytutu Kultury Morskiej (ICMAR), Polskiego Oddziału Stowarzyszenia Kultury Europejskiej (SEC), Polskiego Klubu Conradowskiego. W 1973 otrzymał Wawrzyn Olimpijski Polskiego Komitetu Olimpijskiego w dziedzinie literatury. W 1974 został honorowym członkiem brytyjskiego Joseph Conrad Society. W tymże roku za całokształt twórczości o tematyce morskiej otrzymał Nagrodę im. M. Zaruskiego. Od grudnia 1980 był wiceprezesem Zarządu Głównego ZLP; uczestniczył w pracach zespołu ZLP przygotowującego reformę oświatową w kraju. Brał udział w tajnej działalności Zarządu Związku po jego zawieszeniu w stanie wojennym. Działał w Duszpasterstwie Środowisk Twórczych. Wyróżniony m.in. odznakami „Zasłużony Działacz Kultury” (1967), „Zasłużony Pracownik Morza” (1970) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1972). Zmarł 8 grudnia 1984 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Powązkowskim.
W 1998 została ustanowiona Nagroda Literacka im. L. Proroka.
Twórczość
1. Dzień nad Motławą. Obrazek historyczny. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1939], 51 s.
2. Fosforyna. Sztuka w 4 aktach. Druk fragmentów „Dziś i Jutro” 1953 nr 27 s. 6-7; nr 28 s. 10-11. Prapremiera: Poznań, Teatr Eksperymentalny Zespołu Artystycznego „Kuźnica” 1956.
3. Krewniacy. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 210 s.
Zawartość
4. Magnetyzm serca. [Opowiadania]. Warszawa: Iskry 1956, 189 s.
Zawartość
5. Ziarno kąkolu. Powieść. Poznań: Pallotinum 1957, 419 s. Por. Słuchowiska radiowe.
6. Suita w tonacji moll. [Opowiadania]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1958, 208 s.
Zawartość
7. Podróż pana Orgona. Komedia w 4 aktach. Prapremiera: Szczecin, Teatr Polski 1959.
8. Potop odwołany. [Opowiadania]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1961, 171 s.
Zawartość
9. Powrót taty. Komedia w 3 aktach z prologiem i epilogiem. Prapremiera: Wrocław, Teatr Polski 1961. Telewizja Polska 1962. Wyd. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1963, 113 s. Polskie Radio 1970.
10. Wyspiarze. Powieść. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1961, 161 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1965; wyd. 3 Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1974, wyd. 4 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1983.
Przekłady
niemiecki
11. Chiton dla Laertesa. [Miniatura dramatyczna w 1 akcie]. Prapremiera: Poznań, Spółdzielczy Amatorski Teatr „Studio” 1962. Telewizja Polska 1963 (pt. Horyzont Afrodyty). Polskie Radio 1965. Druk „Scena” 1974 nr 8/7 s. 93-95. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.
Przekłady
niemiecki
12. Tarantella. Powieść. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1963, 147 s. Wyd. nast. tamże: wyd 2 1964, wyd. 3 1969.
Przekłady
słowacki
Wyd. wspólnie z Koncert włoski [zob. poz. ] pt. Tarantella; Koncert włoski. Katowice: Śląsk 1974 , 240 s.
13. Drabina Jakubowa. Powieść. Warszawa: Iskry 1964, 167 s.
14. Grzechy dobrych ludzi. Opowiadania 1948-1964. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1964, 252 s.
Zawartość
15. Gwiezdne wagary. [Sztuka lalkowa; współautor:] J. Morawska. Prapremiera: Szczecin, Teatr Lalek „Pleciuga” 1964. Telewizja Polska 1966.
16. Problematyka morska w polskiej twórczości artystycznej. Warszawa: Zachodnia Agencja Prasowa 1965, 27 s.
17. Okno dziwów. Rzecz o teatrze TV. [Szkice]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1966, 140 s.
Zawartość
18. Lądy nieuniknione. Powieść. Warszawa: Czytelnik 1967, 207 s.
19. Tamta jesień. [Opowiadania]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1967, 149 s.
Zawartość
20. Wtajemniczenia. [Opowiadania]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1968, 248 s.
Zawartość
21. Plemię Herostratesa. [Szkice]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1969, 206 s.
Zawartość
22. Wielkie wody. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1969, 145 s.
Zawartość
23. Czas stworzenia. Powieść. Warszawa: Czytelnik 1970, 276 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1974, wyd. 3 1980.
24. Letni sztorm i inne opowiadania. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1970, 364 s.
Zawartość
25. Felix culpa. Opowiadania. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1971, 236 s.
Zawartość
26. Krzyżówka. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1971, 227 s. Wyd. 2 tamże 1985.
27. Lądy nieuniknione. [Powieść]; Wielkie wody. [Opowiadania]. Warszawa: Czytelnik 1971, 334 s. Przedruk zob. poz. ↑.
Zawartość
28. Duża przerwa. [Słuchowisko]. Polskie Radio 1972. Druk „Teatr Polskiego Radia” 1973 nr 1 s. 99-109. Przedruk w: Teatr wyobraźni. Wybór słuchowisk radiowych. Warszawa 1974 oraz poz. ↑.
29. Morze i niebo. [Widowisko poetycko-muzyczne]. Telewizja Polska 1972.
30. Szkice bałtyckie i inne. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1972, 233 s.
Zawartość
31. Wielki zgiełk. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1972, 196 s. Wyd. 2 tamże 1976. Por. poz. ↑.
32. Kepi wojska francuskiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973, 198 s. Wyd. 2 tamże 1980.
33. Strefa słońca. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1973, 206 s.
34. Smukły głos. [Słuchowisko]. „Teatr Polskiego Radia” 1974 nr 2/3 s. 42-51. Polskie Radio 1975. Przedruk zob. poz. ↑.
Przekłady
angielski
niemiecki
35. Freja – zimna bogini miłości. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Warszawa, Teatr Stara Prochownia 1975. Druk poz. ↑.
Przekłady
angielski
słowacki
36. Zapiski psubrata. [Eseje]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1975, 227 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1977; wyd. 3 poszerzone Warszawa: Czytelnik 1981, 391 s.
Zawartość
37. Jak liść. [Opowiadania]. Warszawa: Iskry 1976, 177 s.
Zawartość
38. Freja – zimna bogini miłości. Mały teatr. [Utwór dramatyczny i słuchowiska]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1977, 143 s.
Zawartość
39. Listy do Matyldy. Polskie Radio 1977. Druk „Teatr Polskiego Radia” 1977 nr 1 s. 67-84. Przedruk zob. poz. ↑.
40. Tsunami. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1977, 247 s.
Zawartość
41. Wielki zgiełk. Utwór dramatyczny w 2 częściach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Nowy 1977. Por. poz. ↑.
42. Nasze czujne spojrzenia. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1978, 172 s.
Zawartość
43. Listy do Matyldy. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1979, 146 s.
44. Balkony. [Opowiadania]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1980, 173 s.
Zawartość
45. Przyboje. [Powieści i opowiadania]. Warszawa: Czytelnik 1980, 682 s.
Zawartość
46. Droga na skraj świata. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1981, 104 s. [Wyd. 2] tamże 2001.
Zawartość
47. Tożsamość potrzebna jak cień. [Utwór dramatyczny]. „Scena” 1981 nr 3 s. 45-48. Polskie Radio 1981.
48. Smuga blasku. [Powieść o J. Conradzie]. [Wstęp:] L. Prorok. Warszawa: Czytelnik 1982, 264 s.
49. Widzę świat. [Opowiadania]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1983, 128 s.
Zawartość
50. Zbiegowisko. Wybór opowiadań. Warszawa: Czytelnik 1984, 364 s.
Zawartość
51. Koniec motyla. Opowiadania dawne i nowe. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1986, 176 s.
Zawartość
52. Inicjacje conradowskie. [Szkice]. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 1987, 153 s.
Zawartość
53. Pełny wiatr. [Opowiadania]. Szczecin: Glob 1987, 288 s.
Zawartość
54. Smutne pół rycerzy żywych. Wspomnienia. Paris: Editions Spotkania 1988, 121 s. Wyd. nast.: wyd. 2 [przygotował J. Bierezin] Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA* 1989; wyd. 3 Poznań: Rebis 1996.
Zawartość
55. Dziennik 1949-1984. Przedmowa: J.J. Szczepański. Wstęp: J. Żaryn. Wybór: A. Baran. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński 1998, 310 s.
Słuchowiska radiowe, m.in.
Nadto m.in. zob. Twórczość poz. ↑, ↑, ↑.
Wybory utworów literackich w przekładach
białoruski
Przekłady i adaptacje
Inne adaptacje
Adaptacje radiowe, m.in.
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1958.
