BIO
Urodzony 13 stycznia 1921 w Łodzi; syn Stanisława Pomianowskiego, inżyniera włókniarza, i Janiny Lidii z domu Kliger, nauczycielki; wnuk A.B. Birnbauma, kompozytora, dyrygenta i kantora, bratanek Mieczysława Birnbauma (pseudonim Mieczysław Binom), tłumacza z literatury rosyjskiej, m.in. twórczości I. Babla, siostrzeniec Heleny Gruszeckiej, aktorki. Uczęszczał do Polskiego Społecznego Gimnazjum Męskiego w Łodzi; od I klasy gimnazjalnej brał udział w działalności radykalnej młodzieży lewicowej. Po zdaniu matury w 1938, rozpoczął studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim (UW). W tymże roku debiutował szkicem pt. Na śmierć Leśmiana, ogłoszonym w tygodniku „Próby”. Rozpoczął współpracę z tygodnikiem Polskiej Partii Socjalistycznej „Młodzi idą”, w którym zamieszczał stały felieton pt. Sztychem; w piśmie tym, a także w „Szpilkach” publikował w 1938-39 również drobne teksty (pod pseudonimami: J.P., Dyonizy Aczkolwiek). Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej 1939 jako żołnierz 36. Pułku Legii Akademickiej. Ranny, przebywał w szpitalu w Łucku na Wołyniu, po wkroczeniu wojsk radzieckich został wywieziony do Donieckiego Zagłębia Węglowego, gdzie pracował w kopalni węgla Krasnopole. Z powodu choroby (żółtaczka) został przeniesiony do szpitala w Stalino; pozostał w nim po wyzdrowieniu i od jesieni 1940 pracował w prosektorium. Równocześnie rozpoczął studia medyczne, które kontynuował następnie w Stalinabadzie (obecnie Duszanbe) w Republice Tadżyckiej. W 1944 został wezwany do pracy w Polskiej Agencji Prasowej Polpress w Moskwie (gdzie też kontynuował studia w Instytucie Medycznym), a następnie razem z armią Berlinga powrócił do Polski. W 1946 zamieszkał w Warszawie. W 1946 został członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej (od 1948 Polska Zjednoczona Partia Robotnicza; PZPR). Pod koniec 1946 wyjechał do Związku Radzieckiego jako korespondent kilku pism, m.in. „Kuźnicy”. Ukończywszy w 1947 w Moskwie studia w dziedzinie psychiatrii, do 1950 pracował w Ministerstwie Zdrowia w Warszawie, zajmując się zagadnieniami oświaty sanitarnej. Równocześnie rozwijał twórczość literacką, pisząc utwory dramatyczne, recenzje oraz dokonując przekładów z literatury rosyjskiej. W 1950-59 prowadził dział teatralny w „Nowej Kulturze”, a następnie do 1961 w tygodniku „Świat”. Jako korespondent tych czasopism wyjeżdżał do Włoch, Niemiec, Jugosławii, Francji, Belgii, Danii, Anglii i Szkocji. W 1952 ożenił się z Anną Rembacz, malarką. Po opublikowaniu w 1953 w „Nowej Kulturze” (nr 1) artykułu pt. Teatr Brechta, został objęty zakazem publikacji. W 1953-57 wykładał na Wydziale Dziennikarstwa UW. Od 1956 był członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyki Teatralnej w Paryżu. W sezonach 1959-61 był kierownikiem literackim Państwowego Teatru Narodowego w Warszawie; w 1961-68 pełnił tę funkcję w Zespole Realizatorów Filmowych Syrena. Otrzymał nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej w Nowej Hucie (1961) oraz nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia w dziedzinie teatru (1962). W 1965 został członkiem Sekretariatu Międzynarodowych Festiwali Teatrów Publicznych we Florencji. W 1966 wystąpił z PZPR w związku z wydaleniem z partii Leszka Kołakowskiego. Po wydarzeniach marca 1968, pozbawiony możliwości pracy, wyjechał do Włoch, gdzie wykładał historię literatur słowiańskich na uniwersytecie w Bari. Współpracował z Enciclopedia del teatro del 900 oraz z British Encyclopedia, opracowując liczne hasła dotyczące Polski i literatur słowiańskich oraz z czasopismami włoskimi, m.in. „Mondoperaio”, „Il Sabato”, „La Fiera Litteraria”. W 1966 zaczął publikować w paryskiej „Kulturze”, w której m.in. zamieszczał (pod pseudonimem Michał Kaniowski) przekłady z literatury rosyjskiej. W 1983 został profesorem literatury polskiej na uniwersytecie w Pizie. W 1987 ożenił się z Aleksandrą Kurczab, tłumaczką i reżyserem, córką pisarza Jana Kurczaba. Eseje, artykuły i przekłady publikował w czasopismach krajowych, m.in. w „Twórczości” (od 1988), „Res Publice” (od 1989), „Tygodniku Solidarność” (od 1989), „Pamiętniku Teatralnym” (od 1990), „Tygodniku Powszechnym” (od 1992), „Polityce” (od 1996), „Gazecie Wyborczej” (od 1996), „Rzeczpospolitej” (od 1998). W 1994 przeniósł się na stałe do Krakowa. W 1998 był pomysłodawcą założenia rosyjskojęzycznego miesięcznika „Kultura Polszy” i został jego redaktorem naczelnym. Od 1999 zaczął redagować wydawany w Warszawie miesięcznik „Nowaja Polsza” który został powołany z inicjatywy Jerzego Giedroycia. Kontynuował do 2000 współpracę z paryską „Kulturą”. Za twórczość przekładową otrzymał nagrodę Stowarzyszenia Autorów „ZAiKS” (1988), nagrodę Polskiego PEN Clubu (1990) i nagrodę miesięcznika „Literatura na Świecie” (1992), za pracę publicystyczną nagrodę im. J. Mieroszewskiego (1998), przyznaną przez paryską „Kulturę”. Otrzymał medal Zasłużony dla Kultury Polskiej (1989), nagrodę Ambasady Polskiej w Moskwie za wkład w zrozumienie społeczeństwa Polski i Rosji (2001), Nagrodę im. D. Fikusa za działania na rzecz dialogu polsko-rosyjskiego (2004) i Nagrodę „Rzeczpospolitej” im. J. Giedroycia za działalność w imię polskiej Racji Stanu i redagowanie „Nowej Polszy” (2006). Odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1998). Zmarł 29 grudnia 2016 w Krakowie.
Twórczość
1. Warszawska szopka polityczna. Autorzy: Ś. Karpiński, J. Minkiewicz, A. Nowicki, J. Pomianowski. Maski: J. Zaruba. Prapremiera: Warszawa, Teatr Artystów „Cricot” 1939.
2. Faryzeusze i grzesznik. Komedia w 4 aktach. [Współautor:] M. Wolin. Prapremiera: Warszawa, Teatr Dramatyczny 1948. Wyd. Warszawa: Czytelnik 1950, 111 s.
3. Nożyce się odezwą. Pamflet sceniczny. Powst. 1950. Druk: Akt I. „Przekrój” 1950 nr 268 s. 13-14; Akt. II. „Dziennik Literacki” 1950 nr 25 s. 3-4.
4. Koniec i początek. [Powieść]. „Express Wieczorny” 1953 nr 255-293. Wyd. osobne Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1955, 177 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1958, wyd. 3 1961, wyd. 4 1965. Por. poz. ↑.
Przekłady
niemiecki
5. Z widowni. [Recenzje teatralne i literackie]. Warszawa: Czytelnik 1953-1963.
Seria 1. Z widowni. 1953, 258 s. Wyd. 2 tamże 1955.
Seria 2. Więcej kurażu. 1956, 250 s.
Seria 3. Sezon w czyśćcu. 1960, 254 s.
Seria 4. Antrakt. 1963, 259 s.
6. Godziny nadziei. Scenariusz filmowy i dialogi wg powieści „Koniec i początek” J. Pomianowskiego. Ekranizacja 1955. Por. poz. ↑.
Nagrody
7. Szosa zaleszczycka. (Opowieść filmowa). [Współautorka:] W. Skulska. „Żołnierz Polski” 1955 nr 11 s. 19-21, nr 12/13 s. 22-24, nr 14 s. 20-22, nr 15 s. 26-29, nr 16 s. 25-28.
8. Wiano. Scenariusz na podstawie opowiadania M. Szuleckiej. „Dialog” 1962 nr 10 s. 20-52. Por. poz. ↑.
Przekłady
rosyjski
9. Wiano. Scenopis. [Współautor:] J. Łomnicki. [Warszawa:] Zespół Realizatorów Filmowych „Syrena” 1963, 219 s. Por. poz. ↑.
10. Szkice warszawskie. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1969.
11. Isaak Babel. [Studium]. Powst. ok. 1973.
Przekłady
włoski
12. [Przewodnik po współczesnej literaturze polskiej]. Powst. ok. 1973.
Przekłady
włoski
13. [Złoto Midasa, albo pierwsze kroki teatru rosyjskiego. Studium]. Powst. przed 1976.
Przekłady
włoski
14. [Izaak Babel i teatr sycylijski. Studium]. Powst. przed 1985.
Przekłady
włoski
15. Sodoma i Odessa. Wariacje, domysły i piosenki na temat „Opowiadań odeskich” Izaaka Babla. [Utwór dramatyczny]. Powst. ok. 1992. Wyd. Warszawa: Czytelnik 1993, 65 s.
Przekłady
włoski
16. Biegun magnetyczny. Wybór wrażeń. [Szkice]. Przedmowa: S. Bratkowski. Warszawa: Krąg 1995, 280 s.
Zawartość
17. Ruski miesiąc z hakiem. [Szkice publicystyczne i literackie]. Wstęp: J. Giedroyc. Posłowie: J. Drzewucki. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1997, 273 s.
Zawartość
18. La Bottega dell'Orefice. [Scenariusz filmu o papieżu Janie Pawle; współautor:] A. Kurczab. Roma [b.w. ok. 2000], 118 s.
19. Na wschód od Zachodu. Jak być z Rosją? [Szkice]. Z przedmową L. Ungera. Warszawa: Rosner & Wspólnicy 2004, 376 s.
20. Wybór wrażeń. [Szkice i eseje]. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie 2006, 318 s.
Zawartość
Przekłady i adaptacje
Przekłady
niemiecki
Zawartość
Wyd. osobne fragmentów: Wolny kraj. [b.m.w.* ok. 1977], 24 s., toż [b.m.w. 1981]; Obozy pracy morderczej. [Wrocław?:] Rozstaje* [1981], 22 s. nlb.; Wolny kraj [b.m.w.* 1981], 30 s.; Wolny kraj. Wrocław: [b.w.] 1981, 20 s.; Archipelag Gułag. 1918-1956. Warszawa: [Unia Nowoczesnego Humanizmu* 1985], 99 s.; Czterdzieści dni Kengiru. Archipelag Gułag część V rozdział XII. Kraków: Promieniści* 1984, 46 s.
Adaptacje
teatralne
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1957, 1966, 1983, 1998.
