BIO

Urodzony 13 stycznia 1921 w Łodzi; syn Stanisława Pomianowskiego, inżyniera włókniarza, i Janiny Lidii z domu Kliger, nauczycielki; wnuk A.B. Birnbauma, kompozytora, dyrygenta i kantora, bratanek Mieczysława Birnbauma (pseudonim Mieczysław Binom), tłumacza z literatury rosyjskiej, m.in. twórczości I. Babla, siostrzeniec Heleny Gruszeckiej, aktorki. Uczęszczał do Polskiego Społecznego Gimnazjum Męskiego w Łodzi; od I klasy gimnazjalnej brał udział w działalności radykalnej młodzieży lewicowej. Po zdaniu matury w 1938, rozpoczął studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim (UW). W tymże roku debiutował szkicem pt. Na śmierć Leśmiana, ogłoszonym w tygodniku „Próby”. Rozpoczął współpracę z tygodnikiem Polskiej Partii Socjalistycznej „Młodzi idą”, w którym zamieszczał stały felieton pt. Sztychem; w piśmie tym, a także w „Szpilkach” publikował w 1938-39 również drobne teksty (pod pseudonimami: J.P., Dyonizy Aczkolwiek). Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej 1939 jako żołnierz 36. Pułku Legii Akademickiej. Ranny, przebywał w szpitalu w Łucku na Wołyniu, po wkroczeniu wojsk radzieckich został wywieziony do Donieckiego Zagłębia Węglowego, gdzie pracował w kopalni węgla Krasnopole. Z powodu choroby (żółtaczka) został przeniesiony do szpitala w Stalino; pozostał w nim po wyzdrowieniu i od jesieni 1940 pracował w prosektorium. Równocześnie rozpoczął studia medyczne, które kontynuował następnie w Stalinabadzie (obecnie Duszanbe) w Republice Tadżyckiej. W 1944 został wezwany do pracy w Polskiej Agencji Prasowej Polpress w Moskwie (gdzie też kontynuował studia w Instytucie Medycznym), a następnie razem z armią Berlinga powrócił do Polski. W 1946 zamieszkał w Warszawie. W 1946 został członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej (od 1948 Polska Zjednoczona Partia Robotnicza; PZPR). Pod koniec 1946 wyjechał do Związku Radzieckiego jako korespondent kilku pism, m.in. „Kuźnicy”. Ukończywszy w 1947 w Moskwie studia w dziedzinie psychiatrii, do 1950 pracował w Ministerstwie Zdrowia w Warszawie, zajmując się zagadnieniami oświaty sanitarnej. Równocześnie rozwijał twórczość literacką, pisząc utwory dramatyczne, recenzje oraz dokonując przekładów z literatury rosyjskiej. W 1950-59 prowadził dział teatralny w „Nowej Kulturze”, a następnie do 1961 w tygodniku „Świat”. Jako korespondent tych czasopism wyjeżdżał do Włoch, Niemiec, Jugosławii, Francji, Belgii, Danii, Anglii i Szkocji. W 1952 ożenił się z Anną Rembacz, malarką. Po opublikowaniu w 1953 w „Nowej Kulturze” (nr 1) artykułu pt. Teatr Brechta, został objęty zakazem publikacji. W 1953-57 wykładał na Wydziale Dziennikarstwa UW. Od 1956 był członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyki Teatralnej w Paryżu. W sezonach 1959-61 był kierownikiem literackim Państwowego Teatru Narodowego w Warszawie; w 1961-68 pełnił tę funkcję w Zespole Realizatorów Filmowych Syrena. Otrzymał nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej w Nowej Hucie (1961) oraz nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia w dziedzinie teatru (1962). W 1965 został członkiem Sekretariatu Międzynarodowych Festiwali Teatrów Publicznych we Florencji. W 1966 wystąpił z PZPR w związku z wydaleniem z partii Leszka Kołakowskiego. Po wydarzeniach marca 1968, pozbawiony możliwości pracy, wyjechał do Włoch, gdzie wykładał historię literatur słowiańskich na uniwersytecie w Bari. Współpracował z Enciclopedia del teatro del 900 oraz z British Encyclopedia, opracowując liczne hasła dotyczące Polski i literatur słowiańskich oraz z czasopismami włoskimi, m.in. „Mondoperaio”, „Il Sabato”, „La Fiera Litteraria”. W 1966 zaczął publikować w paryskiej „Kulturze”, w której m.in. zamieszczał (pod pseudonimem Michał Kaniowski) przekłady z literatury rosyjskiej. W 1983 został profesorem literatury polskiej na uniwersytecie w Pizie. W 1987 ożenił się z Aleksandrą Kurczab, tłumaczką i reżyserem, córką pisarza Jana Kurczaba. Eseje, artykuły i przekłady publikował w czasopismach krajowych, m.in. w „Twórczości” (od 1988), „Res Publice” (od 1989), „Tygodniku Solidarność” (od 1989), „Pamiętniku Teatralnym” (od 1990), „Tygodniku Powszechnym” (od 1992), „Polityce” (od 1996), „Gazecie Wyborczej” (od 1996), „Rzeczpospolitej” (od 1998). W 1994 przeniósł się na stałe do Krakowa. W 1998 był pomysłodawcą założenia rosyjskojęzycznego miesięcznika „Kultura Polszy” i został jego redaktorem naczelnym. Od 1999 zaczął redagować wydawany w Warszawie miesięcznik „Nowaja Polsza”, który został powołany z inicjatywy Jerzego Giedroycia. Kontynuował do 2000 współpracę z paryską „Kulturą”. Za twórczość przekładową otrzymał nagrodę Stowarzyszenia Autorów „ZAiKS” (1988), nagrodę Polskiego PEN Clubu (1990) i nagrodę miesięcznika „Literatura na Świecie” (1992), za pracę publicystyczną nagrodę im. J. Mieroszewskiego (1998), przyznaną przez paryską „Kulturę”, nagrodę Ambasady Polskiej w Moskwie za wkład w zrozumienie społeczeństwa Polski i Rosji (2001), Nagrodę im. D. Fikusa za działania na rzecz dialogu polsko-rosyjskiego (2004) i Nagrodę „Rzeczpospolitej” im. J. Giedroycia za działalność w imię polskiej Racji Stanu i redagowanie „Nowej Polszy” (2006). Odznaczony medalem Zasłużony dla Kultury Polskiej (1989), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1998). Zmarł 29 grudnia 2016 w Krakowie; pochowany tamże w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Twórczość

1. Warszawska szopka polityczna. Autorzy: Ś. Karpiński, J. Minkiewicz, A. Nowicki, J. Pomianowski. Maski: J. Zaruba. Prapremiera: Warszawa, Teatr Artystów „Cricot 1939.

Grane 7 IV-30 VIII 1939.

2. Faryzeusze i grzesznik. Komedia w 4 aktach. [Współautor:] M. Wolin. Prapremiera: Warszawa, Teatr Dramatyczny 1948. Wyd. Warszawa: Czytelnik 1950, 111 s.

Wystawiane też pt. Faryzeusze i grzesznik, czyli dama z winogronem.

3. Nożyce się odezwą. Pamflet sceniczny. Powst. 1950. Druk: Akt I. „Przekrój” 1950 nr 268 s. 13-14; Akt. II. „Dziennik Literacki” 1950 nr 25 s. 3-4.

4. Koniec i początek. [Powieść]. Express Wieczorny 1953 nr 255-293. Wyd. osobne Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1955, 177 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1958, wyd. 3 1961, wyd. 4 1965. Por. poz. .

Przekłady

niemiecki

Ende und Aufang. [Przeł.] K. Kelm. Berlin 1966.

5. Z widowni. [Recenzje teatralne i literackie]. Warszawa: Czytelnik 1953-1963.

Seria 1. Z widowni. 1953, 258 s. Wyd. 2 tamże 1955.

Recenzje z lat 1951-1952.

Seria 2. Więcej kurażu. 1956, 250 s.

Recenzje z lat 1948-1955.

Seria 3. Sezon w czyśćcu. 1960, 254 s.

Recenzje z lat 1956-1959.

Seria 4. Antrakt. 1963, 259 s.

Recenzje z lat 1956-1962.

6. Godziny nadziei. Scenariusz filmowy i dialogi. Ekranizacja 1955. Por. poz. .

Nagrody

Państwowa Nagroda Artystyczna II stopnia w 1955.

7. Szosa zaleszczycka. (Opowieść filmowa). [Współautorka:] W. Skulska. Żołnierz Polski 1955 nr 11 s. 19-21, nr 12/13 s. 22-24, nr 14 s. 20-22, nr 15 s. 26-29, nr 16 s. 25-28.

8. Wiano. Scenariusz na podstawie opowiadania M. Szuleckiej. Dialog 1962 nr 10 s. 20-52. Por. poz. .

Przekłady

rosyjski

Pridanoe. [Wstęp:] J. Juzowskij. Isskustvo kino”, Moskwa 1963 nr 9 s. 98-126. Wystawienie: Humań, Ludowy Teatr Amatorski 1964.

9. Wiano. Scenopis. [Współautor:] J. Łomnicki. [Warszawa:] Zespół Realizatorów Filmowych „Syrena1963, 219 s. Por. poz. .

10. Szkice warszawskie. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1969.

Cz. 1. Matura na Targowej na motywach opowiadania T. Borowskiego; Cz. 2. Rondo według opowiadania A. Bonarskiego.; Cz. 3. Gablota według opowiadania A. Szczypiorskiego.
Tytuł roboczy: Warszawiacy.

11. Isaak Babel. [Studium]. Powst. ok. 1973.

Przekłady

włoski

Isaak Babel. [Przeł.] J. Dąbrowska. Firenze: La Nuova Italia 1973, 87 s.

12. [Przewodnik po współczesnej literaturze polskiej]. Powst. ok. 1973.

Przekłady

włoski

Guida alla moderna letteratura polacca. Con annessa Antologia di poeti polacchi contemporanei. [Przeł.] P. Statuti. Roma: Bulzoni 1973.

13. [Złoto Midasa, albo pierwsze kroki teatru rosyjskiego. Studium]. Powst. przed 1976.

Przekłady

włoski

L'oro di Mida, ovvero i primi passi del teatro russo. Bari: Adriatica 1976, 42 s.

14. [Izaak Babel i teatr sycylijski. Studium]. Powst. przed 1985.

Przekłady

włoski

Isaac Babel e il teatro siciliano. "Annali della Facoltà di Lingue e Letterature Straniere dell'Università di Bari", Fasano 1985, terza serie, VI, 1 s. 347-364, nadbitka Fasano 1985.

15. Sodoma i Odessa. Wariacje, domysły i piosenki na temat „Opowiadań odeskich” Izaaka Babla. [Utwór dramatyczny]. Powst. ok. 1992. Wyd. Warszawa: Czytelnik 1993, 65 s.

Przekłady

włoski

Sodoma e Odessa. Variazioni drammatiche su un tema di Isaak Babel. [Przeł.:] R. Landau, P. Statuti. Firenze 1992.

16. Biegun magnetyczny. Wybór wrażeń. [Szkice]. Przedmowa: S. Bratkowski. Warszawa: Krąg 1995, 280 s.

Zawartość

I. Z drogi: Sprawa polska a słoń; Zbójnicka modlitwa + list do „Trybuny Ludu”; Co piszą w Rzymie (na murach); Ruski miesiąc. – Z widowni [recenzja teatralna].

17. Ruski miesiąc z hakiem. [Szkice publicystyczne i literackie]. Wstęp: J. Giedroyc. Posłowie: J. Drzewucki. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1997, 273 s.

Zawartość

Ruski miesiąc: Ruski miesiąc [poz. ]; Ruski miesiąc w Warszawie; Ruski miesiąc z hakiem. – Hak: Glossy do książki Herlinga-Grudzińskiego [„Upiory rewolucji”]; Struś a sprawa polska; Polakożerca [dot.: A. Sołżenicyn: Archipelag GUŁag]; Kto przegrał tę wojnę; Jak rozmawiać z Rosją (nowe glossy do „Upiorów rewolucji”); Jak pomóc Rosji; Podać rękę Kozakowi; Ekshumacja; Tematy nie do odstąpienia; Znak skorpiona [dot.: W. Szentaliński: Wskrzeszone słowo]; Dwie Rosje.

18. La Bottega dell'Orefice. [Scenariusz filmu o papieżu Janie Pawle II; współautor:] A. Kurczab. Roma [b.w. ok. 2000], 118 s.

19. Na wschód od Zachodu. Jak być z Rosją? [Szkice]. Z przedmową L. Ungera. Warszawa: Rosner & Wspólnicy 2004, 376 s.

Zawiera szkice dot. współczesnej Rosji.

20. Wybór wrażeń. [Szkice i eseje]. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie 2006, 318 s.

Zawartość

Abp J. Życiński: Przestrzeń wolności i prawdy. Słowo wstępne. – Z lektur: Przesłanie pana Conrada; Jaśniepanicz i panisko [dot. S.I. Witkiewicza]; Celnik z Drohobycza [dot. B. Schulza]; Ogrodnik saski [dot. twórczości E. Kästnera]; Co literatura zawdzięcza medycynie; Warszawa warta jest mszy [dot.: A. Szczypiorski: Msza za miasto Arras]; Glosy do książki Herlinga-Grudzińskiego [dot.: Upiory rewolucji]; Struś a sprawa polska [dot. szkicu W. Karpińskiego: W polskich oczach. „Kultura”, Paryż 1970 nr 5]; Anatomia koszmaru [dot.: A. Applebaum: Archipelag]; Na temat obalania pomników [na marginesie artykułu Cz. Miłosza o O. Mandelsztamie w „Gazecie Wyborczej” w 1996]; Znak skorpiona [dot. m.in: W Szentaliński: Wskrzeszone słowo]; Glątwa i klin [dot. twórczości W. Jerofiejewa]; Człowiek i cień [E. Szwarca]; Historia spuszczona z łańcucha [dot. I. Babel: Dziennik 1920]. – Z życia: Sprawa polska a słoń [wspomnienia z pobytu w Paryżu]; Co piszą w Rzymie (na murach); Zbójnicka modlitwa [dot. kultury niemieckiej]; Do Stefana Kisielewskiego [polem. z felietonem S. Kisielewskiego pt. Filozofia, polityka, diabeł. „Tygodnik Powszechny1985]; Przed progiem [dot. idei przestrzeni życiowej, odpowiedzialności zbiorowej i stosunku władzy do środowiska inteligencji]; Godzina prawdy [dot. zamachu z 11 września 2001 w Nowym Jorku]; Chleb z Mejszagoły [o J. Giedroyciu]; Nekrolog [dot. A. Mickiewicza i Cz. Miłosza]. –Z galerii: Wieść gminna [dot. adaptacji teatralnych literatury ludowej]; O paleniu czarownic i książek [na marginesie wystawienia sztuki: F. de Rojas: Celestyna]; Złoto Midasa, czyli pierwsze kłopoty teatru rosyjskiego; Maria Tudor w Avignionie; Majcher i spółka [dot.: B. Brecht: Opera za trzy grosze]; Anty-Antygona [dot. adaptacji J. Anouilha]; Rosołek z babci [F. Dürrenmatt: Wizyta starszej pani]; Czy trzeba zostać nosorożcem? [E. Ionesco: Nosorożec]; Polański, czyli piekło wyśmiane; Między Gdańskiem a Charybdą [o Teatrze Wybrzeże na festiwalu w Wenecji]; Kantor versus Kantor; Paradoks o rampie.

Przekłady i adaptacje

1. E. Kapijew: Poeta. [Powieść]. Przeł., posłowiem i przypisami opatrzył J. Pomianowski. Warszawa: Czytelnik 1948, 284 s. Wyd. 2 tamże 1949.
2. A. Czechow: Opowiadania. Przeł. J. Pomianowski; Wiśniowy sad. Przeł. T. Łopalewski. Warszawa: Czytelnik 1949, 251 s. Przedruk opowiadań w: A. Czechow: Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1950, 185 s.
3. E. Szwarc: Człowiek i cień. Bajka dla dorosłych w 3 aktach. Warszawa: Czytelnik 1951, 112 s. Wystawienie: Toruń, Teatr im. W. Horzycy 1981. Przedruk zob. poz. .
4. W. Iwanow: Pociąg pancerny. Utwór sceniczny w 4 aktach, 8 obrazach. Wystawienie: Warszawa, Teatr Polski 1952. Druk „Dialog” 1959 nr 10 s. 55-104. Przedruk w: Teatr radziecki. Antologia. T. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1967.
5. L. Tołstoj: Płody edukacji. Komedia w 4 aktach. Wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1952. Druk w: Antologia dramatu rosyjskiego. Od Turgieniewa do Gorkiego. [T.] 2. Warszawa: Czytelnik 1954 s. 149-216. Przedruk w: L. Tołstoj: Utwory dramatyczne. (Z pism). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954; L. Tołstoj: Utwory dramatyczne. (Dzieła. T. 11). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957.
6. A. Czechow: O szkodliwości palenia tytoniu. [Utwór dramatyczny]. W: A. Czechow: Wieczór literacki. Warszawa: Czytelnik 1954 s. 169-174. Przedruk w: A. Czechow: Utwory sceniczne. Warszawa 1960. (Dzieła. T. 11). Wystawienie: Telewizja Polska 1971.
7. L. Tołstoj: Ciemna potęga, czyli „pazurek uwiązł – już po całym ptaszku. Dramat w pięciu aktach. Druk w: L. Tołstoj: Utwory dramatyczne. (Z pism). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954 s. 5-152. Przedruk w: L. Tołstoj: Utwory dramatyczne. (Dzieła. T. 11). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957. Wystawienie: pt. Potęga ciemnoty. Warszawa, Teatr Współczesny 1971.
8. L. Tołstoj: Żywy trup. Dramat w 6 aktach, 12 odsłonach. Wystawienie: Poznań, Teatr Polski 1954. Druk w: Antologia dramatu rosyjskiego. Od Turgieniewa do Gorkiego. [T.] 2. Warszawa: Czytelnik 1954 s. 106-148. Przedruk w: L. Tołstoj: Utwory dramatyczne. (Z pism). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954; L. Tołstoj: Utwory dramatyczne. (Dzieła. T. 11). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957. Wystawienie: Telewizja Polska 1970; Warszawa, Teatr Nowy 1980.
9. A. Afinogenow: Dziwak. Sztuka w 4 odsłonach. Dialog 1956 nr 2 s. 29-59.
10. I. Babel: Zmierzch. Sztuka w 8 odsłonach. Druk „Opinie1957 nr 1 s. 75-110. Wystawienie: Kraków, Stary Teatr 1966. Przedruk: „Dialog” 1960 nr 9 s. 87-108; Teatr radziecki. Antologia. T. 1. Warszawa 1967 oraz zob. poz. , .
11. Dzień przyjęć doktora Antoniego Czechowa. Adaptacja, dramatyzacja i przekł. [różnych opowiadań A. Czechowa]: J. Pomianowski. Wystawienie pt. Doktor Antoni Czechow przyjmuje: Warszawa, Estrada Domu Wojska Polskiego „Miniatury 1960. Druk „Zeszyty Repertuarowe” 1960 nr 1 s. 9-27. Wyd. osobne z podtytułem Widowisko komediowe. Ułożył J. Pomianowski. Oprac. reżyserskie: A. Konic. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1965, 91 s.

Przekłady

niemiecki

Dr Tschechows Sprechstunde. [Przeł.] J. Pilecki. Hamburg [1966].
12. N. Pogodin: Kremlowskie kuranty. [Utwór dramatyczny]. Druk fragmentów: Akt IV, odsłona 11, akt III, odsłony 7-9. Zeszyty Repertuarowe 1960 nr 2 s. 55-58, 61-75, 82-93. Wyd. osobne całości Warszawa: Książka i Wiedza 1966, 175 s.
13. I. Babel: Zdrada. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Warszawa, Teatr Studenckiego Teatru Satyryków 1961.
14. E. Szwarc: Smok. Baśń w 3 aktach. Dialog 1961 nr 6 s. 78-113. Wystawienie: (prapremiera światowa) Nowa Huta, Teatr Ludowy 1961. Przedruk zob. poz. . [Wyd. 2 skrócone] Biblioteka Repertuarowa „Inspiracji” 1990 nr 5/6 s. 2-16, nr 7 s. 3-12.
15. E. Szwarc: Nagi król. (Baśń sceniczna dla dorosłych). Dialog 1962 nr 5 s. 48-85. Wystawienie: Wrocław, Teatr Polski 1971. Przedruk zob. poz. .
Wystawiane też pt. Nowe szaty króla.
16. I. Babel: Utwory wybrane. Wstęp: J. Pomianowski. Przeł.: [M. Birnbaum] M. Binom, J. Pomianowski i in. Warszawa: Czytelnik 1964, 373 s. Wyd. nast.: wyd. rozszerzone tamże 1964, 568 s.; pt. Historia jednego konia. Warszawa: Czytelnik 1983, 559 s.

Zawartość

Zawiera wybór opowiadań m.in. ze zbiorów: Armia konna; Opowiadania odeskie; w wyd. 1 w przekł. J. Pomianowski. 27 utworów oraz utwór dramatyczny „Zmierzch” [poz. ], w wyd. z 1964 i z 1983 nadto dalsze opowiadania.
17. M. Bułhakow: Molière. (Zmowa świętoszków). [Utwór dramatyczny]. Dialog 1964 nr 8 s. 56-82. Przedruk w: Teatr radziecki. Antologia. T. 1. Warszawa 1967. Wystawienie: Zabrze, Teatr Nowy 1968.
18. E. Szwarc: Baśnie dla dorosłych. [Utwory dramatyczne]. Przeł. i przedmową poprzedził J. Pomianowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1965, 523 s.
Zawiera przekłady poz. , , , ,, , , .
19. E. Szwarc: Baśń o zmarnowanym czasie. [Utwór dramatyczny]. Przekład powst. przed 1965. Druk zob. poz. s. 439-462.
20. E. Szwarc: Don Kichot. [Utwór dramatyczny]. Przekład powst. przed 1965. Druk zob. poz. s. 465-529.
21. E. Szwarc: Klonowi bracia. [Utwór dramatyczny]. Przekład powst. przed 1965. Druk zob. poz. s. 391-435. Wystawienie pt. Dwa klony: Jelenia Góra, Teatr Dolnośląski 1969.
22. E. Szwarc: Najzwyklejszy cud. [Utwór dramatyczny]. Przekład powst. przed 1965. Druk zob. poz. s. 247-317. Wystawienie: Kalisz, Teatr im. W. Bogusławskiego 1972.
23. E. Szwarc: Rzecz o młodej parze. [Utwór dramatyczny]. Przekład powst. przed 1965. Druk zob. poz. s. 321-387.
24. N. Dumbadze: Gagatek. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1966, 192 s. Wyd. 2 tamże 1973.
25. Maksym Gorki. Materiały zebrał i wstępem opatrzył J. Lenarczyk. [Przeł.:] J. Pański, J. Pomianowski, W. Zawadzki. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1966, 399 s.
26. M. Bułhakow: Szkarłatna wyspa. Dramat w 4 aktach z epilogiem. Przeł. i oprac. J. Pomianowski. Warszawa 1968, powielone. Wyd. z przedmową A. Drawicza. Warszawa: Krąg* 1981, II, 59 s. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1981.
27. I. Babel: Maria. Sztuka w 8 odsłonach. Przekł. powst. przed 1971. Druk zob. poz. s. 401-493. Wystawienie: Łódź, Teatr Powszechny 1974.
28. I. Babel: Utwory odnalezione. Zebrał, przeł. i posłowiem opatrzył J. Pomianowski. Warszawa: Czytelnik 1971, 516 s.
Zawiera opowiadania, przemówienia i artykuły, życiorys, urywki dzienników i szkiców do „Armii Konnej”, dwie opowieści filmowe: Benia Krzyk i Błędne gwiazdy, oraz utwór dramatyczny: Maria [poz. ].
29. F. Iskander: Półkozic. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1971, 205 s.
30. A. Sołżenicyn: Krąg pierwszy. [Powieść]. T. 1-2. Paryż: Instytut Literacki 1972, 383 + 319. Wyd. nast.: [Kraków:] Oficyna Literacka 1989; wyd. nowe poszerzone Warszawa: Czytelnik 1996, 695 s.
Przekład podpisany: Michał Kaniowski.
31. A. Sołżenicyn: Niewygłoszone przemówienie z okazji przyznania nagrody Nobla za rok 1970. Paris: Richard 1972, 31 s.
Przekł. podpisany: Michał Kaniowski. – Zawiera też: A. Sołżenicyn: Memoriał do L. Breżniewa; Posłowie do „Memoriału”. [Przeł.] J. Lewandowski.
32. I. Babel: Opowiadania odeskie i inne. Warszawa: Książka i Wiedza 1973, 109 s. Wyd. nast. pt. Opowiadania odeskie. Przeł. J. Pomianowski. Od tłumacza J. Pomianowski. Tamże 1997, 192 s.
Wyd. z 1973 zawiera przekłady 7 opowiadań, wyd. z 1997 przekłady 13 opowiadań oraz utwór dramatyczny: Zmierzch [poz. ].
33. M. Heller: Świat obozów koncentracyjnych a literatura sowiecka. Przedmowa: G. Herling-Grudziński. Paryż: Instytut Literacki 1974, 323 s. Wyd. nast.: Warszawa: Krąg* 1982; Paryż: Instytut Literacki 1983.
Przekład podpisany: M. Kaniowski.
34. A. Sołżenicyn: Archipelag GUŁag. 1918-1956. Próba dochodzenia literackiego. Wyd. z podtytułem: Próba analizy literackiej. [T. 1 cz.] 1-2, [T.] 2 [cz.] 3-4. [T.] 3 [cz. 5-7]. Paryż: Instytut Literacki 1974, 1975, 1978, 554 + 604 + 540 s. Wyd. nast.: [Cz.] 1-7. [Toruń:] TON* [1981]; [Cz.] 1a-1b-2. [Warszawa: b.w.* 1981]; Cz. 2 [właśc. 1] [b.m.: Wolna Polska* 1981]; [T.] 1-3. Cz. 1-7. Paryż: Instytut Literacki 1983; [T.] 1-2. Cz. 1-6. [Kraków:] Niezależna Biblioteka Krakowa, Wydawnictwo Libertas* 1983-1984, 70 + 71-148 + 149-256 + 257-336 + 367-450 + 445-552 s.; [T.] 1-2. Warszawa: Oficyna Niezależnych* [19]83, 260 + 261-554 s.; [Cz.] 1-4. [T.] I-IV. Wrocław: Agencja Solidarności Walczącej* 1985, tamże [w wyborze] [Cz.] 1-2. 1986, 279 s.; wyd. z przedmową H. Bölla. [Cz.] 1-3, [T.] 1-2. Warszawa: Wydawnictwo Grupy Politycznej* 1986; Wyd. 1 pełne krajowe. Cz. 1-7. T. 1-3. Warszawa: PoMost* 1988, 554 + 604 + 536 s.; [Cz.] 1-7, vol. 1-3 [Rzeszów:] Lector* 1989; [T.] 1-3. Kraków: „x”* 1989; Warszawa: Wres* 1989; T. 1-7, vol. 1-3; wyd. z podtytułem: Próba dochodzenia literackiego. T. 1-4 (w 2 vol.) Warszawa: Nowe Wydawnictwo Polskie 1990, tamże t. 1-7 (w 3 vol.) 1990; [wyd. 17] Warszawa: Świat Książki 1998, tamże 2000.

Wyd. osobne fragmentów: Wolny kraj. [b.m.w.* ok. 1977], 24 s., toż [b.m.w. 1981]; Obozy pracy morderczej. [Wrocław?:] Rozstaje* [1981], 22 s. nlb.; Wolny kraj [b.m.w.* 1981], 30 s.; Wolny kraj. Wrocław: [b.w.] 1981, 20 s.; Archipelag Gułag. 1918-1956. Warszawa: [Unia Nowoczesnego Humanizmu* 1985], 99 s.; Czterdzieści dni Kengiru. Archipelag Gułag część V rozdział XII. Kraków: Promieniści* 1984, 46 s.

Przekład podpisany: Michał Kaniowski.
35. A. Sacharow: Mój kraj i świat. Posłowie: L. Kołakowski. Paryż: Instytut Literacki 1975, 89 s. Wyd. nast.: Warszawa: Alternatywy* [1984].
Przekład podpisany: M. Kaniowski.
36. A. Fredro: Marito e moglie [Mąż i żona. Komedia w 3 aktach; przeł. na język włoski:] J. Pomianowski, P. Statuti. [Włochy:] Edizioni RAI 1976, 72 s.
37. Pietrzynka, czyli Wańka-Olaboga. Scena 1977 nr 11 s. 53-56.
Tekst przekładu z rękopisu L.K. Rozenberga z 1902 r., zapis według dyktanda A. Łaszczenki, właściciela budy jarmarcznej.
38. A. Fredro: La rivoltella [Rewolwer; przeł. na język włoski:] J. Pomianowski, P. Statuti. [Włochy:] Edizioni RAI 1978, 102 s.
39. K. Wojtyła: La bottega dell'orefice. Meditazioni sul sacramento del matrimonio che di tanto in tanto si transformano in drama. [Przed sklepem jubilera; przeł. na język włoski:] J. Pomianowski, A. Kurczab. [Komentarz krytyczny:] J. Pomianowski. Roma: Libreria Editrice Vaticana 1979, 97 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2-4 1979, wyd. 5 1980; wyd. 8 Citta del Vaticano 1986, tamże 1991, 1993.
40. Pietruszka. Według anonimowego tekstu rosyjskiego. [Utwór dramatyczny dla dzieci]. Adaptacja: W. Fełenczak. Wystawienie: Opole, Teatr Lalki i Aktora im. A. Smolki 1982.

Adaptacje

teatralne

pt. Tarapaty Pietruszki. Adaptacja: A. Szymański. Wystawienie: Katowice, Teatr Lalki i Aktora „Ateneum 1999.
41. M. Colucci: Chemicy. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1987 nr 1 s. 60-89.
42. I. Babel: Dziennik 1920. Przeł. i wstępem opatrzył J. Pomianowski. Warszawa: Czytelnik 1990, 158 s. Wyd. nast. pełne: Warszawa: „Twój Styl1998, 178 s.
W wyd. z 1998 wstęp J. Pomianowskiego pt.: Historia spuszczona z łańcucha, s. 5-45.
43. I. Babel: Parada oszustów: Święty nigdy. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Warszawa, Teatr Powszechny 1991.
44. I. Babel: Portret własny. Opowiadania. Bydgoszcz: Pomorze 1994, 368 s.
45. A. Czechow: Opowieści ucieszne. Warszawa: Rytm 1994, 164 s.
46. Kontrabanda. Wybór przekładów wierszem. [Antologia]. Kraków: Oficyna Literacka 1995, 54 s.
47. M. Bułhakow: Don Kichot. Sztuka według Cervantesa w czterech aktach (10 odsłonach). Kraków: Oficyna Literacka 1996, 95 s.
48. I. Babel: Konarmia; Dziennik 1920. Przeł. J. Pomianowski i in. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1999, 335 s. Por. Przekłady poz. , .
W przekładzie J. Pomianowskiego 23 opowiadania.

Prace redakcyjne

1. K. Wojtyła: L'obrador de l'orfebre. Reflexions entorn del sagrament del matrimoni i que moltes vegades es transformen en drama. [Przed sklepem jubilera]. [Przeł.] J. Santaeulària. [Współpraca:] T. Malinowski. [Komentarz krytyczny:] J. Pomianowski. Barcelona: Editions don Bosco 1979, 96 s.
2. A. Szczypiorski: Messa per la cittá di Arras. [Msza za miasto Arras]. [Przeł.] C. Madonia. [Oprac.] J. Pomianowski. Roma: Edizioni E/O 1983, 159 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1957, 1966, 1983, 1998.

Wywiady

Dramaturgia i teatr. Rozm. T. Lutogniewski. Odra 1959 nr 3.
Z Jerzym Pomianowskim nie tylko o Bablu. Rozm. H. Frenkiel. Widnokrąg 1967 nr 22.
Sześć tysięcy stron Sołżenicyna. Rozm. M. Holender. Gazeta Wyborcza 1990 nr 227.
Polak – ochotnik. Rozm.: W. Bereś, T. Fiałkowski. Tygodnik Powszechny 1991 nr 3.
Polak – ochotnik. Z profesorem Jerzym Pomianowskim rozmawiają W. Bereś i T. Fiałkowski. Tygodnik Powszechny 1991 nr 3.
Wierzę w łagodną siłę perswazji. Rozm. M. Smęder. Dekada Literacka 1996 nr 5.
Rosja – nasz problem. Rozm. M. Karp. Nowe Książki 2004 nr 10.
Drogowskaz Giedroycia. Rozm. J. Sądecki. Rzeczpospolita 2005 nr 9.
Dumna Rosja, wyniosła Polska. Rozm. R. Walenciak. Przegląd 2005 nr 9.
Lach poda ruku Kozakowi. Rozm. I. Chruślińska. Gazeta Wyborcza 2005 nr 24.
Szabla za Babla. Rozm. E. Sawicka. Rzeczpospolita 2006 nr 263.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (G. Wołowiec).

Ogólne

Artykuły

J. Koenig: J. Pomianowski. Tygodnik Kulturalny 1966 nr 44.
P. Tomczyk: Wystarczy nie kłamać. Itd 1989 nr 2.
G. Przebinda: Człowiek XXI wieku. Tygodnik Powszechny 2001 nr 3.
D. Kaźmierski: Dwa medale. Nowe Państwo 2004 nr 6.
J. Zieliński: Siła racji. Rzeczpospolita 2006 nr 263.

Faryzeusze i grzesznik

S. Marczak-Oborski: Interesujący debiut. Po Prostu 1948 nr 3.
J. Maśliński: Faryzeusze i grzesznik, czyli dialektyka światła. Scena i Widownia Warszawska 1948 nr 10.
I. Krzywicka: Stary grzesznik. Robotnik 1949 nr 280.
F. Fornalczyk: Temat wcale nie biblijny. Życie i Kultura 1953 nr 6.

Z widowni

S. Papée: Książki z frontu walki o teatr idei. Kamena 1956 nr 3 [dot. serii 1].
E. Żytomirski: Po obu stronach rampy. Twórczość 1956 nr 6 [dot. serii 1].
A. Dobosz: Po „Sezonie w czyśćcu. Współczesność 1960 nr 23.
Z. Greń: Każdemu taki teatr. Życie Literackie 1960 nr 43, 47 [dot. serii 3].
J. Koenig: Raporty czyśćcowe Pomianowskiego. Dialog 1960 nr 11 [dot. serii 3].
W. Natanson: Kultura – celem nadrzędnym. Twórczość 1960 nr 10 [dot. serii 3].
J.A. Szczepański: Szkice teatralne Pomianowskiego. Nowe Książki 1960 nr 17 [dot. serii 3].
S. Treugutt: Pomianowski. „Sezon w czyśćcu”. Przegląd Kulturalny 1960 nr 48 [dot. serii 3].
Z. Kałużyński: Teatr w życiu kaczki. Nowa Kultura 1961 nr 3, polemika: [A. Dobosz] Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia: Scena 61. „Współczesność” 1961 nr 3 [dot. serii 3].
A. Grodzicki: Wirth i Pomianowski. Nowe Książki 1964 nr 17 [dot. serii 4; dot. też: A. Wirth: Teatr, jaki mógłby być].
W. Natanson: Nowe książki o teatrze. Życie Literackie 1964 nr 23 [dot. serii 4].
L. Eustachiewicz: Cztery tomy recenzji. Dialog 1965 nr 10 [dot. serii 4].

[Przewodnik po współczesnej literaturze polskiej]

[E. Kabatc] E.K.: Włoski przewodnik po współczesnej literaturze polskiej. Literatura na Świecie 1975 nr 7.

Sodoma i Odessa

K. Masłoń: Dopełnienie Babla. Rzeczpospolita 1993 nr 200.
A. Osiecka: No więc, Marlon Brando czy Pomianowski?Życie Warszawy1993 nr 37 dod. „Ex Libris”.

Biegun magnetyczny

J. Zieliński: Teatr, zmysły i polityka. Res Publica 1989 nr 7.
J. Godlewska: Wybór wrażeń. Teatr 1995 nr 11.
[W. Skalmowski] M. Broński: Magnetyzm umiaru. Kultura”, Paryż 1995 nr 9.

Ruski miesiąc z hakiem

K. Dziewanowski: Wizje czasu i historii. Kultura”, Paryż 1997 nr 11.
M. Hen: Hak w ruskim miesiącu. Nowe Książki 1997 nr 8.

Na wschód od Zachodu. Jak być z Rosją?

K. Grygajtis: Do przyjaciół Moskali. Sprawy Polityczne 2004/2005 nr 30.
A. Lazari: Ostatni Mohikanin. Nowe Książki 2004 nr 10.
K. Masłoń: Przerwanie dziejów głupoty. Rzeczpospolita 2004 dod.Rzecz o Książkachnr 7.
M. Radziwon: Zapomnieć o imperium. Gazeta Wyborcza 2004 nr 272.
L. Szaruga: Rosyjskie zagadki. Przegląd Polityczny 2004 nr 67/68.

Wybór wrażeń

E. Sawicka: Rzecznik mądrego dialogu. Rzeczpospolita 2006 nr 263.

A. Sołżenicyn: Archipelag GUŁag

Sz. Laks: Archipelag w archipelagu. Oficyna Poetów”, Londyn 1975 nr 2.

I. Babel: Dziennik 1920

T. Kukiz: Babel z błędami. Gazeta Wyborcza 1990 nr 210, polemika: J. Pomianowski: Tłumacza powiesili. Tamże 1990 nr 213.