BIO

Urodzony 31 lipca 1886 w Jeleśni pod Żywcem; syn Teodora Pollaka, urzędnika kolejowego, i Eufemii ze Szczurkiewiczów. Uczęszczał do szkół ludowych w Podłężu i Niepołomicach, następnie w 1897-05 uczył się w Gimnazjum im. Arcyksiężniczki Elżbiety w Samborze. Od 1904 był stypendystą funduszu Samuela Głowińskiego. W 1905 jako uczestnik wycieczki szkolnej zwiedzał Włochy. Po zdaniu w 1905 matury, studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie. Debiutował w 1910 artykułem Wojna chocimska” Potockiego a „Goffred” Tassa w przekładzie Kochanowskiego, opublikowanym na łamach „Biblioteki Warszawskiej” (t. 3); w piśmie tym w następnych latach publikował dalsze rozprawy. W tymże roku zdał egzaminy na stanowisko nauczyciela gimnazjalnego języka polskiego i filologii klasycznej i został mianowany zastępcą nauczyciela w Gorlicach. W październiku 1910 zgłosił się jako jednoroczny ochotnik do 13. Pułku Piechoty wojska austriackiego w Krakowie. Następnie w 1911-14 pracował jako nauczyciel w prywatnym polskim Gimnazjum Realnym im. J. Słowackiego w Orłowej na Śląsku Cieszyńskim. Brał udział w pracach towarzystwa Macierz Szkolna, propagował idee skautingu, był pionierem narciarstwa na tym terenie. W 1912 ożenił się ze Stanisławą Szczurkiewicz. Podczas I wojny światowej służył w 15. kompanii 4. batalionu 20. Pułku Piechoty Górskiej. Walczył na froncie rosyjskim, serbskim i włoskim. W okopach prowadził kursy dla analfabetów ze swego batalionu, kontynuował też badania nad recepcją Torquata Tassa w Polsce i nadsyłał rozprawy do „Pamiętnika Literackiego” (od 1916). W styczniu 1917 doktoryzował się na UJ na podstawie rozprawy pt. Ze studiów nad „Goffredem” Tassa-Kochanowskiego. Uwagi nad formą poetycką przekładu. Część batalistyczna (promotor prof. Stanisław Windakiewicz). Od wiosny 1917 służył na froncie wołyńskim, podkarpackim i ukraińskim. W październiku 1918 został ponownie mianowany zastępcą nauczyciela gimnazjum w Gorlicach; był tam nominalnie zatrudniony do sierpnia 1919. W istocie od listopada 1918 do marca 1919 służył w Wojsku Polskim w randze porucznika adiutanta 19. Pułku Piechoty na froncie spiskim. Organizował na Spiszu i Podkarpaciu komitety spisko-orawskie i prowadził w Nowym Sączu akcję oświatową wśród żołnierzy. W marcu 1919 osiadł w Poznaniu, był nauczycielem w Gimnazjum św. Marii Magdaleny (do 1923) i równocześnie wykładowcą historii literatury polskiej na Uniwersytecie Poznańskim (UPozn.) na stanowisku adiunkta (1919-22). Był członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (od 1919) i przewodniczącym Komisji Filologicznej tego Towarzystwa. Zmobilizowany ponownie, od sierpnia do grudnia 1920 uczył jako porucznik wykładowca w Wielkopolskiej Szkole Podchorążych Piechoty w Bydgoszczy. W 1922 habilitował się na UJ w Krakowie na podstawie monografii Goffred” Tassa-Kochanowskiego. W 1923 habilitacja została zatwierdzona w Poznaniu. W pracy naukowej zajmował się historią literatury polskiego odrodzenia i baroku, komparatystyką oraz edytorstwem naukowym. Rozprawy i szkice ogłaszał m.in. w „Kurierze Poznańskim” (1923-35), „Przeglądzie Współczesnym” (tu w 1924-38 omawiał naukowe i kulturowe stosunki polsko-włoskie w cyklu Polonika włoskie), a także nadal w „Ruchu Literackim” (1926-33) oraz w „Pamiętniku Literackim” (1929-35). W 1923 został skierowany przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego do Rzymu, w celu zorganizowania filologii polskiej na tamtejszym uniwersytecie oraz prowadzenia lektoratów języka polskiego i kultury na uczelniach włoskich. W pracy badawczej zajął się wówczas twórczością Adama Mickiewicza oraz neoromantyzmem. Publikował także w języku włoskim na łamach tamtejszej prasy literackiej. Propagował kulturę polską na terenie Włoch, m.in. redagując zeszyty w języku polskim czasopism „Rivista di Cultura” (1924 nr 1, 1926 nr 3) i „Rivista di Letterature Slave” (1926 nr 1, 1930 nr 3). Inspirował tłumaczenia utworów klasyki polskiej na język włoski. Z jego inicjatywy zostały powołane w 1928 Kursy Wakacyjne o Kulturze Polskiej dla Cudzoziemców (głównie Włochów). Był współtwórcą Istituto di Cultura Polacca Attilio Begey, który w 1930 rozpoczął swoją działalność przy uniwersytecie w Turynie. Zakładał Koła Przyjaciół Polski we Włoszech. Sprawował jako delegat Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego nadzór nad polonistyką we Włoszech. W 1928 został profesorem nadzwyczajnym i objął III Katedrę Historii Literatury Polskiej na UPozn. Patronował działalności Koła Naukowego Polonistów UPozn. W 1933 został profesorem zwyczajnym UPozn. i objął kierownictwo I Katedry Historii Literatury Polskiej. W 1935 został wybrany na członka korespondenta Wydziału Filologicznego Polskiej Akademii Umiejętności. Od 1935 współpracował z Enciclopedia di science, lettere et arti. Prowadził wykłady w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie (1937) i w Łodzi (1938/39). W 1938 otrzymał Srebrny Wawrzyn PAL za twórczość naukową związaną z literaturą piękną. W okresie okupacji niemieckiej wysiedlony z Poznania, przebywał w Warszawie, gdzie oficjalnie zarobkował nauczaniem korespondencji handlowej w szkołach zawodowych. Równocześnie prowadził tajne nauczanie w szkołach średnich. W październiku 1940 wszedł do komitetu organizującego tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich (UZZ), na którym od 1940 prowadził wykłady i ćwiczenia. W 1941 został dziekanem Wydziału Humanistycznego, w 1942/43 prorektorem a w 1943-44 rektorem UZZ w Warszawie i jego filiach w Częstochowie, Kielcach, Krakowie i Milanówku. Należał do Komitetu Samopomocy Pracowników UPozn. Ogłaszał artykuły w podziemnym tygodniku kulturalno-artystycznym i oświatowo-szkolnym „Kultura Polska” (druk w 1943 z datą 1939; pod pseudonimami: Kazimierz Bałanda, Piotr Feliks i Jakub Pakos). Po upadku powstania warszawskiego przedostał się w październiku 1944 do Częstochowy, gdzie zatrudniony oficjalnie jako urzędnik w Zarządzie Miasta, kierował Kursami Akademickimi (kontynuacja UZZ), działającymi legalnie od stycznia 1945. W kwietniu 1945 powrócił do Poznania, gdzie objął katedrę historii literatury na UPozn. W 1945/46 pełnił obowiązki prodziekana Wydziału Humanistycznego UPozn. W 1946-52 należał do Komitetu Redakcyjnego, a w 1953-67 do rady redakcyjnej „Pamiętnika Literackiego”, w którym do 1969 publikował liczne artykuły, rozprawy i recenzje. Artykuły ogłaszał też w „Przeglądzie Zachodnim” (1945-49, 1954). Współpracował w 1945 z rozgłośnią poznańską Polskiego Radia jako autor cyklu wykładów. Od 1950 należał do komitetu redakcyjnego nowej edycji Literatury polskiej Gabriela Korbuta (później Bibliografia literatury polskiej według „Literatury polskiej” G. Korbuta), przygotowywanej w Instytucie Badań Literackich (IBL); do 1965 kierował pracami nad częścią pierwszą Piśmiennictwo staropolskie. W 1950-55 wykładał literaturę polską okresu renesansu także w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku. Od 1952 wchodził w skład Rady Naukowej IBL. Za działalność naukową i dydaktyczną otrzymał nagrodę Ministra Szkolnictwa Wyższego (1952/53). Od 1953 kierował zespołem katedr historycznoliterackich na UPozn., nadto w ich obrębie Zakładem Historii Literatury Staropolskiej. Wchodził w skład komitetów redakcyjnych serii wydawanych przez IBL: Biblioteka Pisarzów Polskich (od 1953) oraz Archiwum Literackie (od 1958). Był członkiem wielu towarzystw, Instytutu Zachodniego (od 1946), Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1951), Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku (od 1955), honorowym członkiem Instytutu Śląskiego (od 1968). Uczestniczył w pracach Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej, Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego oraz Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN. Wchodził w skład Rady Naukowej Biblioteki Kórnickiej. Od 1955 uczestniczył w organizowaniu studiów eksternistycznych w Szczecinie. Prace naukowe kontynuował po przejściu na emeryturę w 1960. W 1969 został doktorem honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1971 otrzymał nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku. Odznaczony m.in. włoskim Krzyżem Komandorskim Orderu Korony Włoskiej (1935) oraz dwukrotnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1937, 1956), odznaką „Zasłużony Pracownik Morza” (1969). Zmarł 23 lutego 1972 w Poznaniu; pochowany tamże na Cmentarzu Junikowo.

Twórczość

1. Wyprawa skautów śląskich przez Orawę i Tatry na Spisz. Ze słowem wstępnym E. Romera. Lwów: Książnica Polskiego Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych; Warszawa: Gebethner i Wolff 1919, VII, 160 s.

2. Goffred” Tassa-Kochanowskiego. Poznań: Drukarnia Zjednoczenia Młodzieży 1922, 269 s. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. „Prace Komisji Filologicznej” T. 1 z. 2. Wyd. 2 przejrzane i uzupełnione Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1973.

Rozprawa habilitacyjna.

3. Pagine di cultura e di letteratura polacca. Roma: Istituto per l'Europa Orientale 1929, VIII, 215 s.

Zawartość

Prefazione. – Lezione inaugurale tenuta alla Sapienza il 17 gennaio 1924; I primi secoli della cultura polacca; Uno squardo sul romanticismo polacco; La gioventu di Mickiewicz; Mickiewicz e la Russia; Słowacki e il suo „Kordian”; Sigismondo Krasiński e la sua „Non divina commedia”; Alcune caratteristiche della letteratura polacca; L`italianita nella cultura polacca.

4. Uroda morza w polskim słowie. Poznań 1938. Wyd. nast. Poznań: Wydawnictwo Zachodnie 1947, 32 s.

5. Polskie życie literackie przed rozbiorami. Średniowiecze, renesans, barok. Dwanaście odczytów radiowych. Polskie Radio 1945. Wyd. Poznań: Księgarnia Ziem Zachodnich 1948, 90 s.

6. Repetitorium z historii literatury polskiej. Średniowiecze. Renesans. Barok. Skrypt do użytku szkolnego: R. Pollak. Poznań: [b.w.] 1946, 49 s.

7. Rola Ziem Zachodnich w polskiej kulturze. Poznań: Polski Związek Zachodni 1946, 14 s.

Z cyklu odczytów na „Tydzień Ziem Odzyskanych” 2-5 V 1946.

8. Wśród literatów staropolskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1966, 662 s.

Zawartość

Przedmowa. – Zagadnienia periodyzacji historii literatury polskiej; Złota-Frowinus; Wstęp do wydania „Pism” Łukasza Górnickiego z r. 1961; Uwagi o języku polskim w „Dworzaninie”; Dokoła pierwszej polskiej „nauki o języku”; Od Renesansu do Baroku. Uwagi z pogranicza literatury i sztuki; Uwagi o scientyzmie; „Huta” Roździeńskiego a pokrewne utwory obce; Tasso w Polsce; Triumfy „Gofreda” i ścieżki cierniste „Orlanda”; O harmonii głoskowej u Piotra Kochanowskiego; O listach Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza; Morze w poezji staropolskiej; [M.] Borzymowski jako marynista; Stanisława Herakliusza Lubomirskiego „Pisma polityczne”; Suum cuique. Sprawa autorstwa „Pokuty w kwartanie”; Pasek i jego „Pamiętniki”; Barok w „Złocistej przyjaźnią zdradzie” [A. Korczyńskiego]; Obserwacje psychologiczne w powieści Korczyńskiego; W kręgu zjawisk słuchowych; Zapomniany poemat; Kitowicz jako narrator; Jędrzeja Kitowicza „Opis” jako dzieło historyczno-obyczajowe; Szczytowe osiągnięcia literatury staropolskiej; Związki kultury polskiej z Włochami (do r. 1939); Poezja Warszawy; Rola ziem zachodnich w kulturze polskiej.

9. Od renesansu do baroku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1969, 332 s.

Zawartość

Z problemów kultury okresu porenesansowego; Elementy platońskie w „Dworzaninie” Górnickiego; Cicero w „Dworzaninie” Górnickiego; Bandello-Sowizdrzał i anegdoty Górnickiego; Sonety Broccarda i „Treny” Jana Kochanowskiego; Staropolski poemat o górnikach i hutnikach; „Polak w Śląsko”; „Odszukany” druk sowizdrzalski; „Gofred” ad usum Delphini; Gofrediana; „Orland szalony” w przekładzie Piotra Kochanowskiego; Mickiewicz i „Orland szalony” Ariosta; Res interpretum Polonorum; Samuel Twardowski i jego „Nadobna Paskwalina”; Stanisław Herakliusz Lubomirski. Szkic życiorysu; Ze studiów nad powieścią Adama Korczyńskiego [„Złocista przyjaźnią zdrada”]; Pamiętnik [Salomei] Rusieckiej-Pilsztynowej.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Wojna chocimska” Potockiego a „Goffred” Tassa w przekładzie Kochanowskiego. Biblioteka Warszawska 1910 t. 3 s. 468-495.
Nieznany poemat polski z w. XVII. Biblioteka Warszawska 1912 t. 1 s. 492-539 [dot.: Oblężenie Jasnej Góry Częstochowskiej].
Poezje Kochowskiego a „Goffred” Tassa-Kochanowskiego. Biblioteka Warszawska 1913 t. 2 z. 1 s. 68-92.
Ze studiów nad „Goffredem” Tassa-Kochanowskiego. Przebudowa przekładu. Pamiętnik Literacki 1916 z. 3/4 s. 238-255.
Ze studiów nad „Goffredem” Tassa-Kochanowskiego. Spolszczenia. Pamiętnik Literacki 1917 z. 1/2 s. 51-80.
Ze studiów nad „Goffredem” Tassa-Kochanowskiego. (Uwagi nad formą poetycką przekładu). Pamiętnik Literacki 1918 z. 1/2 s. 84-103.
Ze studiów nad „Goffredem” Tassa-Kochanowskiego. Uwagi nad formą poetycką przekładu. Część batalistyczna. Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności 1920 nr 4 s. 1-19.
Organizacja nauki we Włoszech. (Luźne uwagi). „Nauka Polska1925 s. 307-333.
Kultura polska we Włoszech. Refleksje i dezyderaty. Przegląd Współczesny 1930 nr 100/101 s. 285-297.
Nauka na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w roku 1929. W: Powszechna Wystawa Krajowa. T. 5. Poznań 1930 s. 507-536.
Oblężenie Jasnej Góry Częstochowskiej. (Uwagi na marginesie pierwszego wydania). Pamiętnik Literacki 1931 z. 3 s. 424-438.
Wiedza o Polsce za granicą. Uwagi wstępne; Anglia; Belgia; Włochy. Oświata i Wychowanie 1932 z. 3 s. 197-207, z. 4 s. 309-323, z. 5 s. 421-428, z. 7 s. 628-667.
Le legioni polacche a Roma nel 1798. Atti della Societa Liguistica di Scienze e Lettere di Genova”, Genua 1934 vol. XIII, fasciculus 3 s. 1-12.
La fortuna del Tasso in Polonia. Giornale Storico della Letteratura Italiana”, Turyn 1939 s. 80-91.
O powstaniu warszawskim. (W drugą rocznicę wybuchu). Przegląd Zachodni 1946 nr 7/8 s. 628-641.
Geneza i organizacja jednego humanistycznego seminarium. (Wspomnienia, uwagi, próby). W: Z zagadnień dydaktycznych wyższego szkolnictwa. Poznań 1948 s. 61-75.
Krzysztof Opaliński w świetle listów do brata Łukasza. Sprawozdania Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki 1956 nr 2 s. 2-19.
Tasso w Polsce. „Kwartalnik Neofilologiczny” 1955 z. 1/4 s. 15-31; przekł.: włoski: [Przeł.] M. Bersano Begey. W: Torquato Tasso. Milano 1957 s. 737-755.
Fragments du Journal de Waclaw Borowy. Cahiers Pologne-Allemagne”, Paryż 1960 nr 3 s. 70-85.
Intermedia ludrica” Dominica Rudnickiego. Pamiętnik Teatralny 1960 z. 3/4 s. 438-452.
Problematyka polskiego baroku literackiego. W: Zjazd Naukowy Polonistów. Wrocław 1960 s. 351-372.
Staropolski przekład „Orlanda szalonego” w edycji J. Czubka. W: Miscellanea staropolskie. Wrocław 1962 s. 32-54.
Emblematy Anonima z początków XVII w. W: Miscellanea staropolskie. Wrocław 1966 s. 113-131.

Przekłady

1. A. Dygasiński: La feste della vita. Prima traduzione autorrizzata del polacco di Enrico Damiani e R. Pollak. Milano: Casa edit. Alpes 1927, 286 s.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. T. Tasso: Goffred albo Jerozolima wyzwolona w przekładzie Piotra Kochanowskiego. W skróceniu. Oprac. [i wstęp:] R. Pollak. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [1921], 196 s. Biblioteka Narodowa II, 4. Wyd. nast.: wyd. 2 rozszerzone i uzupełnione tamże [1923] pt. „Jerozolima wyzwolona”, XXXV, 212 s.; wyd. 3 całkowite pt. Goffred abo Jeruzalem wyzwolona przekładania Piotra Kochanowskiego. Na podstawie pierwodruku wyd., wstępem i objaśnieniami zaopatrzył R. Pollak. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1951, LI, 698 s. Por. Twórczość poz. .
2. S. Twardowski: Nadobna Paskwalina. Oprac., wstępem i objaśnieniami zaopatrzył R. Pollak. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1926, XXIV, 158 s. Biblioteka Narodowa I, 87.
3. Ł. Górnicki: Dworzanin polski. Oprac. [i wstęp:] R. Pollak. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [1928], LXXXV, 427 s. Biblioteka Narodowa I, 109. Wyd. nast.: Warszawa 1950; wyd. 2 [!] zmienione Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1954.
4. S.H. Lubomirski: Piram i Tyzbe. Z rękopisu Biblioteki Kórnickiej wyd. R. Pollak. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1929, 40 s.
5. W. Roździeński: Officina ferraria abo huta i warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego. Poemat z roku 1612. Z unikatu Biblioteki Kapituły Gnieźnieńskiej wyd. R. Pollak. Poznań: Rolnicza Drukarnia i Księgarnia Nakład 1933, 57 s. Wyd. nast. [pełne]: Katowice: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego 1936, XXV, 113 s.; wyd. 2 [!] poprawione i uzupełnione tamże 1948.

Wyd. inne: Oprac.: R. Pollak, M. Radwan, S. Rospond. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1962, XCIII, 316 s. Instytut Śląski w Opolu, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach.

6. [S.H. Lubomirski] S.L.M.K.: Trafunek nieszczęśliwy. [Z rękopisu wyd. i przedmową poprzedził] R. Pollak. Poznań: Rolnicza Drukarnia i Księgarnia Nakładowa [1935], 15 s.
Druk prywatny.
7. J. Smolik: Wiersze różne. Z rękopisu wyd. R. Pollak. Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego 1935, X, 88 s.
8. M. Borzymowski: Morska nawigacja do Lubeka. Z pierwodruku 1662 r. wyd. [i wstępem opatrzył] R. Pollak. Gdańsk: Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku 1938, XXXIV, 196 s. Wyd. nast. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1971, 207 s.

Wyd. skrócone z wstępem i objaśnieniami R. Pollaka. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1951, 146 s.

9. Polak w Śląsko. Anonimowy dialog z początku XVII w. Z unikatu Biblioteki Kórnickiej wyd. [i wstępem opatrzył] R. Pollak. Katowice: Instytut Śląski 1939, XVI, 27 s. Wyd. nast. Katowice: Śląsk 1979.
10. K. Wojciechowski: Dzieje literatury polskiej. Z przedmową I. Chrzanowskiego. Wyd. 7 przygotował: R. Pollak i Z. Szweykowski. Poznań: Księgarnia Ziem Zachodnich 1947, 296 s. Wyd. nast. tamże 1948.
11. A. Korczyński: Złocista przyjaźnią zdrada. Z rękopisu Biblioteki Narodowej wyd. R. Pollak przy współudziale S. Saskiego. Kraków: Polska Akademia Umiejętności 1949, 126 s. Biblioteka Pisarzów Polskich.
12. A. Korczyński: Fraszki. Z rękopisu po raz pierwszy wyd. i oprac. [oraz wstępem opatrzył] R. Pollak. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1950, XXV, 52 s. Biblioteka Narodowa I, 134.
13. J. Kitowicz: Opis obyczajów za panowania Augusta III. Oprac. [i wstęp:] R. Pollak. Tekst po raz pierwszy wydany w całości. Wyd. 2 zmienione Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1951, LXXVII, 613 s. Biblioteka Narodowa I, 88. Wyd. 3 przejrzane tamże 1970.
14. S.H. Lubomirski: Wybór pism. Oprac. [i wstęp] R. Pollak. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1953, CIV, 278 s. Biblioteka Narodowa I, 145.
15. Bibliografia literatury polskiej okresu Odrodzenia. (Materiały). Oprac.: K. Budzyk, R. Pollak, S. Stupkiewicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, 463 s. Polska Akademia Nauk Instytut Badań Literackich.
16. J.Ch. Pasek: Pamiętniki. Oprac. i wstępem opatrzył R. Pollak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 451 s. Wyd. 2-13 tamże 1963-1989.
17. Poezja Polski Ludowej. Antologia. Oprac.: R. Pollak, R. Matuszewski. Warszawa: Czytelnik 1955, 648 s.
18. S. Twardowski ze Skrzypny: Dafnis w drzewo bobkowe przemienieła się. Poemat. Reprodukcja fototypiczna [fragment wyd. 1 z r. 1638 oraz całości wyd. 2 z r. 1661]. Objaśnienia. Indeks wyrazów i form [oraz wstęp bibliograficzny]. Oprac.: R. Pollak i S. Saski. (Dzieła wszystkie. T. 2). Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1955, 300 s. Polska Akademia Nauk Instytut Badań Literackich. Biblioteka Pisarzów Polskich.
19. K. Opaliński: Listy do brata Łukasza 1641-1653. Red. i wstęp: R. Pollak. Tekst przygotował M. Pełczyński. Komentarz: M. Pełczyński, A. Sajkowski. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1957, XLVIII, 552 s.
20. S.R. Pilsztynowa: Proceder podróży i życia mego awantur. Wyd. z autografu Biblioteki Czartoryskich w Muzeum Narodowym w Krakowie. Red. i wstęp: R. Pollak. Tekst i przypisy: M. Pełczyński. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957, 330 s.
21. Ł. Górnicki: Pisma. T. 1-2. Oprac. R. Pollak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 526 + 730 s.
22. Miscellanea staropolskie. Redakcja naukowa: R. Pollak. [T. 1]-4. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1962, 1966, 1969, 1972, 376 + 317 + 351 + 315 s. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Archiwum Literatury.
23. Wybór tekstów do dziejów kultury Wielkopolski. Teksty oprac.: Z. Boras i in. Red.: R. Pollak. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1962, 455 s.
24. Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut. [T.] 1-3. Piśmiennictwo staropolskie. T. 1-3. Oprac. zespół pod kierunkiem R. Pollaka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1963-1965, 390 + 551 + 581 s.

Nagrody

Nagroda im. A. Brücknera przyznana przez Wydział I Polskiej Akademii Nauk w 1965.
25. L. Ariosto: Orland szalony. [Poemat]. Przeł. z włoskiego P. Kochanowski. Oprac.: R. Pollak. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1965, 499 s. Biblioteka Narodowa II, 150.
26. Antologia pamiętników polskich XVI wieku. Wybór i oprac.: S. Drewniak, M. Kaczmarek. Red.: R. Pollak. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1966, LXXXVIII, 363 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1951.

Słowniki i bibliografie

T. Witczak: Materiały do bibliografii publikacji Romana Pollaka. W: Munera litteraria. Księga ku czci Profesora Romana Pollaka. Poznań 1962.
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Rocznik Literacki 1972” wyd. 1974 (J. Chudek).
S. Chankowski: Nabytki Archiwum PAN w 1977. „Kwartalnik Historyczny Nauki” 1978 nr 3/4 [prace R. Pollaka oraz m.in. korespondencja wydawnicza, teksty wykładów, materiały do historii bibliotek polskich, szkolnictwa polskiego w zaborze pruskim przed I wojną światową, działalności R. Pollaka we Włoszech, materiały do wspomnień o S. Pigoniu].
Wielkopolski słownik biograficzny. Warszawa, Poznań 1981 (T. Witczak).
Polski słownik biograficzny. T. 27. Cz. 2 (z. 112). Wrocław 1982 (T. Witczak).
A. Śródka: R. Pollak. W tegoż: Uczeni polscy XIX-XX stulecia. Warszawa 1997.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (A. Sajkowski).

Ogólne

Artykuły

S. Vrtel-Wierczyński. „Pamiętnik Literacki1912 z. 4 [dot. artykułu: Nieznany poemat polski z XVII w.].
J. Krzyżanowski. „Pamiętnik Literacki1913 z. 4 [dot. artykułu: Poezje Kochowskiego a „Goffred” Tassa-Kochanowskiego].
J. Krzyżanowski: Kto jest autorem „Oblężenia Jasnej Góry Częstochowskiej”?Pamiętnik Literacki1914/1915 z. 1 [recenzja artykułu: Nieznany poemat polski z XVII w.].
I. Chrzanowski: Studia nad wiekiem XVI i XVII. Przegląd Warszawski 1921 nr 1 [dot. artykułu: Ze studiów nad „Goffredem” Tassa-Kochanowskiego].
S. Łempicki. „Pamiętnik Literacki1929 z. 1 [dot. artykułu: Cicero w „Dworzaninie” Górnickiego].
H. Piechowiak: Udział prof. Romana Pollaka w kształtowaniu stosunków kulturalnych polsko-włoskich. Przegląd Zachodni". 1963 nr 6.
A. Sajkowski: Roman Pollak. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 1968 s. 125-132.
P. Buchwald-Pelcowa: Roman Pollak. Polonistyka 1972 nr 4.
M. Kaczmarek: Prof. Romana Pollaka umiłowanie Śląska. Kwartalnik Opolski 1972 nr 4.
J. Krzyżanowski: Barok sercu najbliższy. Kultura 1972 nr 16, przedruk w: Wielcy humanistyki polskiej. Wrocław 1991.
J. Krzyżanowski: Pamięci Romana Pollaka. Poradnik Językowy 1972 z. 7.
T. Witczak: Roman Pollak. Pamiętnik Literacki 1972 z. 3.
L. Słowiński: Wspomnienie o profesorze Romanie Pollaku. Kronika Miasta Poznań 1973 nr 3.
E. Kotarski: Profesor Roman Pollak jako badacz marynistyki polskiej. Nautologia 1974 nr 1/2.
K. Górski: Roman Pollak – edytor; B. Nadolski: Roman Pollak badacz literatury staropolskiej; B. Osmólska-Piskorska: Roman Pollak – pedagog i dydaktyk. „Acta Universitatis Nicolai Copernici1975 nr 66.
S. Pieczara: Profesor dr Roman Pollak jako filolog i lingwista. „Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk” za III i IV kwartał 1972 nr 90 wyd. 1975.
A. Sajkowski: Roman Pollak. „Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk” za 1972 nr 89 wyd. 1975.
W. Weintraub: Roman Pollak. W tegoż: O współczesnych i o sobie. Kraków 1994.
A. Nęcka: Zakochany w staropolszczyźnie. Śląsk 2003 nr 9.

„Goffred” Tassa-Kochanowskiego

A. Brückner: Historia i teoria literatury. Książka 1922 nr 8/12.
I. Chrzanowski. „Rzeczpospolita1922 nr 261.
T. Grabowski. „Kurier Poznański1922 nr 184.
J. Krzyżanowski. „Pamiętnik Literacki1923.
J. Ślaski. „Nowe1973 nr 19.

Pagine di cultura e di letteratura polacca

Z. Dębicki: Literatura polska w Italii. Polonia-Italia 1930 nr 5/6.
T. Grabowski. „Kurier Poznański1930 nr 118.
G. Maver: Włoskie studia prof. Pollaka o literaturze polskiej. Przegląd Współczesny 1931 t. 36.

Wśród literatów staropolskich

Z. Księżczak. „Polonistyka1967 nr 5.
J. Pelc: Spotkania z literaturą staropolską. Nowe Książki 1967 nr 17.
J. Rytel: Smak literatury staropolskiej. Miesięcznik Literacki 1967 nr 10.
S. Nieznanowski. „Pamiętnik Literacki1968 z. 2.
J. Starnawski. „Ruch Literacki1968 nr 6.

Od renesansu do baroku

Z. Libera: Wędrówki w wiek XVII. Nowe Książki 1970 nr 7.
J. Starnawski. „Ruch Literacki1970 nr 5.
S. Cynarski. „Kwartalnik Historyczny1971 nr 4.

T. Tasso: Gofred albo Jerozolima wyzwolona

M. Brahmer. „Pamiętnik Literacki1952 z. 1/2.
J. Starnawski: Nowe wydanie „Gofreda. Tygodnik Powszechny 1952 nr 6.

S. Twardowski: Nadobna Paskwalina

A. Brückner. „Ruch Literacki1926 nr 3.

Ł. Górnicki: Dworzanin polski

S. Grabiński: Nowe wydanie „Dworzanina polskiego. Głos Literacki 1928 nr 19.
M. Brahmer. „Pamiętnik Literacki1929 z. 2.
J. Pelc. „Pamiętnik Literacki1955 z. 3.
R. Picchio. „Ricerche Slavistiche”, Rzym 1957 t. 5 s. 254-257.

S.H. Lubomirski: Piram i Tyzbe

A. Brückner. „Pamiętnik Literacki1929 z. 3.
J. Krzyżanowski. „Ruch Literacki1929 nr 8.
Z. Ciechanowska: Na marginesie wydania „Pirama i Tyzbe. Pamiętnik Literacki 1930 z. 1.

W. Roździeński: Officina ferraria

L. Płoszewski. „Polonista1934 z. 1/2.
E. Klich: Krytyczne uwagi o drugim wydaniu Roździeńskiego „Officina ferraria. Prace Filologiczne 1937.
W. Ogrodziński: Rozbiory i sprawozdania. Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku 1938 t. 8.
S. Papee: Staropolski poemat o hutnictwie. Dziennik Literacki 1949 nr 8.
H. Borek. „Kwartalnik Opolski1963 nr 3.

J. Smolik: Wiersze różne

M. Piechal. „Pion1936 nr 42.
S. Pigoń: Wznowienia literackie. „Rocznik Literacki 1935” wyd. 1936 .

M. Borzymowski: Morska nawigacja do Lubeka

M. Pelczar. „Jantar1938 z. 2.

A. Korczyński: Złocista przyjaźnią zdrada

T. Ulewicz. „Pamiętnik Literacki1950 R. 39 s. 260-261.

A. Korczyński: Fraszki

T. Mikulski. „Zeszyty Wrocławskie1950 z. 3/4.

J. Kitowicz: Opis obyczajów za panowania Augusta III

J. Michalski. „Kwartalnik Historyczny1954 nr 1.

S.H. Lubomirski: Wybór pism

T. Ulewicz. „Pamiętnik Literacki1957 z. 1.

J.Ch. Pasek: Pamiętniki

J. Pietrkiewicz. „The Slavonic and East European Review”, Londyn 1954 nr 79.

Ł. Górnicki: Pisma

J. Rytlówna. „Przegląd Humanistyczny1962 nr 4.

Antologia pamiętników polskich XVI wieku

J. Rytel: Pamiętniki z czasów Renesansu. Miesięcznik Literacki 1967 nr 6.
A. Witkowska: W kręgu Bellony i Abeony. Nowe Książki 1967 nr 4.