BIO

Urodzony 4 marca 1903 w Półwsiu Zwierzynieckim pod Krakowem; syn Antoniego Polewki, majstra budowlanego, i Anny z domu Wątrubek. W 1913 rozpoczął naukę w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie, w 1917 przeniósł się do VII Gimnazjum Realnego. W listopadzie 1918 brał udział w akcji rozbrajania Austriaków, w 1920 jako ochotnik odbył trzymiesięczną pozafrontową służbę wojskową. W 1921 zdał maturę w VII Państwowym Gimnazjum Realnym i rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ). Po zaliczeniu dwóch lat przeniósł się na kierunek biologiczny Wydziału Filozoficznego. W 1923 prezesował Akademickiemu Kołu Miłośników Dramatu Klasycznego. Debiutował w 1925 na łamach dodatku „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” nowelką pt. Pływająca dama (nr 75). W tymże roku nawiązał współpracę z brukowym tygodnikiem „Oko”, w którym pod pseudonimem Adam-Adam publikował cykl felietonów pt. Rzut „Okiem. Należał do Klubu Artystyczno-Literackiego „Helion” (w 1925/26 zastępca prezesa), a po jego rozwiązaniu, do akademickiego Koła Literacko-Artystycznego „Litart”. Był współzałożycielem, zastępcą redaktora naczelnego, redaktorem odpowiedzialnym (1927) organu „Litartu” – „Gazety Literackiej” (tu w 1926-32 liczne artykuły i recenzje sygnowane nazwiskiem i kryptonimami: A.P., Dr W.S., P.A.). W 1925/26 ukończył Studium Pedagogiczne UJ oraz w 1926 Instytut Towaroznawstwa Wyższej Szkoły Handlowej, dający uprawnienia do nauczania przedmiotów zawodowych w szkolnictwie handlowym. W 1926 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP). Rozpoczął współpracę z dziennikiem „Naprzód” (1927-32; tu stały felieton, liczne recenzje). W 1927 otrzymał absolutorium na UJ i został skierowany do pracy jako nauczyciel przedmiotów humanistycznych Wiejskiego Uniwersytetu Ludowego w Szycach. W 1928 wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). W 1929 został przez Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego (TUR) powołany na stanowisko kierownika Teatru Robotniczego TUR w Sosnowcu. Utworzył działające przy teatrze Współstudium dramatyczne, na którym wykładał teorię i historię dramatu. Zajął się teatrem amatorskim, pisał artykuły poświęcone zagadnieniom teatru nieprofesjonalnego. Równocześnie rozwijał własną twórczość literacką, jako prozaik i dramaturg. W 1930 został odwołany ze stanowiska kierownika teatru. W 1930-31 przebywał we Francji, gdzie jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej prowadził badania nad polską emigracją i wygłaszał odczyty społeczno-kulturalne w polskich ośrodkach robotniczych. W 1931 powrócił do kraju. Ożenił się z Zofią Suchtą, absolwentką Wydziału Rolnego UJ, działaczką ludową. Pracował w szkolnictwie dokształcającym oraz wygłaszał prelekcje w ramach tzw. Powszechnych Wykładów UJ. W 1932 wystąpił z PPS i został członkiem KPP. W 1933 założył, wraz z Leonem Kruczkowskim i Edwardem Raczkowskim, lewicowe czasopismo „Biuletyn Literacki”, w którym objął funkcję zastępcy redaktora naczelnego i sekretarza redakcji (pismo zostało zamknięte przez władze po ukazaniu się pierwszego numeru). Nawiązał współpracę z „Gazetą Artystów” (tu w 1934 artykuły i szkice literackie pod pseudonimami: A., A. Ładoń, P.O., T.D., Tadeusz Dzielski, oraz stała Kronika tygodniowa pod pseudonimem A. Ładoń). Włączył się ponownie w nieprofesjonalny ruch teatralny; w 1934 podjął współpracę z awangardowym Teatrem Artystów „Cricot”, początkowo jako konferansjer, następnie improwizator i autor tekstów. Równocześnie był kierownikiem literackim scenki kabaretowej „Cricotu” – teatrzyku Tam-Tam i współautorem jej programu. Prowadził i był autorem programu kabaretu Bury Melonik. W 1935 na prośbę władz UJ dla potrzeb Polskiego Teatru Akademickiego „Poltea” ułożył oparte na tekstach staropolskich widowisko plenerowe pt. Otrzęsiny, wystawione w 1935 na dziedzińcu Collegium Maius. W 1936 towarzyszył Teatrowi jako opiekun artystyczny w tournée po Rumunii, Bułgarii, Jugosławii i Węgrzech. Zajął się tłumaczeniami utworów dramatycznych z literatury francuskiej i angielskiej. Tworzył popularne szopki polityczne i widowiska plenerowych. Wstąpił do Stowarzyszenia Dziennikarzy (w 1939 członek zarządu okręgu krakowskiego). Wiosną 1939 podpisał umowę o współpracy teatralno-literackiej z Teatrem Ateneum w Warszawie. Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 przedostał się do Lwowa, zajętego przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Otrzymał pracę w Ossolineum (w tym czasie filia Biblioteki Ukraińskiej Akademii Nauk w Kijowie). Został deputowanym do Zgromadzenia Ludowego Ukrainy i członkiem Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy. W 1940 zdecydował się na powrót pod okupację niemiecką. Zamieszkał wraz z rodziną początkowo w Krakowie na Dębnikach, gdzie utrzymywał się m.in. z wyrobu zabawek. Następnie pracował jako administrator pałacyku w Bronowicach Wielkich, skąd w 1941 wysiedliły go władze niemieckie. Przeniósł się do wsi Bieńkowice pod Myślenicami, gdzie utrzymywał się z pracy fizycznej i pisania podań. Brał udział w tajnym nauczaniu. Po wyzwoleniu w 1945, brał udział w parcelacji gruntów w Myślenickiem. Po powrocie do Krakowa zajął się działalnością polityczną i publicystyczną. W 1945 był krótko wizytatorem Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego do spraw oświaty pozaszkolnej, następnie do września 1946 naczelnikiem Wojewódzkiego Urzędu Informacji i Propagandy. W 1945 został członkiem Polskiej Partii Robotniczej (PPR; od 1948 Polska Zjednoczona Partia Robotnicza); pełnił funkcje członka Komitetu Wojewódzkiego (1946-48), członka Komisji Kontroli Partii (1947-48). W 1945-48 wykładał w Wojewódzkiej Szkole Partyjnej. Był delegatem na II Zjazd PPR i Kongres Zjednoczeniowy, posłem do Krajowej Rady Narodowej (od 1945) i kolejnych sejmów (od 1947). Pełnił funkcję kierownika literackiego Teatru im. J. Słowackiego (1945/46). W 1945/46 był wiceprezesem Zarządu Głównego ZZLP (od 1949 Związek Zawodowy Literatów Polskich, ZLP), następnie wiceprezesem Oddziału Krakowskiego (1945-50). W 1946 założył i był pierwszym redaktorem dziennika „Echo Krakowa” (tu w 1954-55 stały cykl felietonów). W tymże roku prowadził cykl codziennych improwizowanych pogadanek radiowych pt. Nowe czasy, nowi ludzie. Pracował jako kontraktowy wykładowca podstaw marksizmu-leninizmu w krakowskich uczelniach artystycznych (Akademii Sztuk Pięknych, Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, Wyższej Szkoły Pedagogicznej). Przewodniczył Komisji Kultury i Sztuki Miejskiej Rady Narodowej (MRN). Współpracował ze „Szpilkami” (1947-56; tu w 1954-55 felietony w formie listów do Zbigniewa Mitznera (pseudonim Jan Szeląg) pt. Polewka do Szeląga), „Gazetą Krakowską” i jej dodatkiem „Echo Tygodnia” (1949-56; tu w 1954-56 cykl felietonów na tematy aktualne) oraz „Życiem Literackim” (1951-56). Od 1952 współpracował z Teatrem Satyryków. W 1955 otrzymał nagrodę literacką MRN w Krakowie. W 1956 objął ponownie kierownictwo literackie Teatru im. J. Słowackiego. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1946), Orderem Sztandaru Pracy I i II klasy (pośmiertnie). Zmarł 1 października 1956 w Krakowie; pochowany tamże w Alei Zasłużonych Cmentarza Rakowickiego.
Od 1975 przyznawała „Gazeta Krakowska” (przejściowo „Gazeta Południowa”) nagrodę im. A. Polewki za najlepszą wypowiedź prasową związaną ze współczesnym życiem kraju.

Twórczość

1. Cud. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Sosnowiec, Teatr Robotniczy Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego 1928. Por. poz. .

2. Cud. Powieść. Naprzód 1928 nr 263-299; 1929 nr 2-8. Wyd. osobne rozszerzone Kraków: Panteon [1930], 254 s. Por. poz. .

3. Serce z czerwonego korala. Opowieści o św. Mikołaju, Gwiazdce i Nowym Roku. Kraków: Biblioteka Premiowa [1928], 118 s.

Zawartość

I. Opowieści o św. Mikołaju: Serce z czerwonego korala; Kolorowe łzy; O tym jak Amarant i Fioleta szukali śladów św. Mikołaja. – II. O Gwiazdce: Powiastka o aniołku z szopki; O dobrym Herodzie, królu papierowym; Czerwony opłatek. – III. O Nowym Roku: Jak najcierpliwszy z świętych stracił świętą cierpliwość; Złota kartka; Opowieść najkrótsza; Słowo końcowe.

4. Sacco i Vanzetti. [Faktomontaż]. Prapremiera: Sosnowiec, Teatr Robotniczy Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego 1929.

Inf.: Polski słownik biograficzny. T. 27. Cz. 2 (z. 112). Wrocław 1982 (K. Woźniakowski).

5. Opowieści nie napisane. Prapremiera: Kraków, Teatr Artystów „Cricot 1935.

Utwór improwizowany (inf.: Słownik biograficzny teatru polskiego. T. 2. Warszawa 1994).

6. Otrzęsiny. [Widowisko plenerowe]. Prapremiera: Kraków, Polski Teatr Akademicki „Poltea 1935.

Inf. jak w poz. .

7. Poszła Jadwiga na rydze. Szopka polityczna. [Współautorzy:] L. Piwowar, J. Stern, M. Jaremianka. Prapremiera: Kraków 1936.

8. Herod i Ariowie. Rewia polityczna. Prapremiera: Kraków, Teatr Artystów „Cricot 1937. Druk fragmentów: „Albo-Albo” 1938 nr 2; J. Lau: Teatr Artystów „Cricot”. Kraków 1969.

Maszynopis w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie.

9. Lajkonik, korporant i Hamlet. Szopka polityczna. Prapremiera: Kraków, Teatr Artystów „Cricot 1937.

Inf.: S. Żytyński: Szopki A. Polewki. W: Cyganeria i polityka. Warszawa 1964.

10. Igrce w gród walą. Widowisko średniowieczne. Prapremiera: Kraków, Barbakan 1938 (wyst. z okazji Dni Krakowa). Wyd. uzupełnione pt. Igrce w Barbakanie. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1953, 92 s.

Wystawienie też w 1939 w wersji zmienionej, o wymowie antyhitlerowskiej.

11. [Intermedia wierszem do:] A. Fredro: Mąż i żona. Prapremiera: Kraków, Teatr Artystów „Cricot 1938.

12. Dramat o królowej Bonie. Powst. 1939. Druk fragmentów „Życie Literackie” 1953 nr 52.

13. O co chodzi w głosowaniu ludowym? Kraków: Druk. Nr 1 [1946], 15 s.

Broszura propagandowa. Autor podpisany: Stary Nauczyciel.

14. Pieśń o Nowej Hucie. [Widowisko]. [Współautor:] W. Zechenter. Wystawienie: po 1950 przez zespół „Krakowiacy”.

Inf.: W. Zechenter: Adam Polewka. (W dziesiątą rocznicę śmierci). „Życie Literackie1966 nr 40.

15. Kocham i nienawidzę. [Felietony]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1955, 246 s. Wyd. 2 tamże 1985.

Felietony w cyklach: 1. Tradycje trzeba przewietrzyć; 2. „Obywatelowi” w odpowiedzi; 3. Listy do redaktora Szpilek.

Przekłady i adaptacje

1. Ali Baba i 40 rozbójników. Adaptacja: A. Polewka. Wystawienie: Sosnowiec, Teatr Robotniczy Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego 1930.
Inf. jak w Twórczość poz. .
2. H.Ch. Andersen: Nowe szaty cesarza. Adaptacja: A. Polewka. Wystawienie: Sosnowiec, Teatr Robotniczy Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego 1930 ?
Inf. jak w Twórczość poz. .
3. W. Shakespeare: Jak wam się podoba. Tłumaczenie pt. To, co wam się podoba powst. ok. 1936. Wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1939.
Rękopis w Archiwum Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie.
4. Mistrz Piotr Pathelin. Farsa. Wystawienie: Kraków, Teatr Artystów „Cricot 1937. Druk: Tekst francuski z XV wieku spolszczył i przedmową poprzedził A. Polewka. Kraków: Gebethner i Wolff 1938, 95 s. Wyd. nast. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953. Telewizja Polska 1961.
Przekład oparty na brulionowym prozatorskim i niepełnym przekładzie L. Pugeta (inf.: Polski słownik biograficzny. T. 27. Cz. 2 (z. 112). Wrocław 1982 (K. Woźniakowski)).
5. S. Wyspiański: Wyzwolenie. Cz. I i III. Adaptacja: J. Jarema, A. Polewka, W. Wożnik. Wystawienie: Kraków, Teatr Artystów „Cricot 1938.
6. W. Shakespeare: Wesołe kumoszki z Windsoru. Przekł. powst. ok. 1939.
Komedia miała być wystawiona w Teatrze Artystów „Cricot” w Krakowie w sezonie 1939/40 (inf.: Słownik biograficzny teatru polskiego. T. 2. Warszawa 1994).
7. A. Radok: Przygoda podczas deszczu. [Utwór dramatyczny]. Adaptacja: A. Polewka. Wystawienie: Gniezno, GNFRE 1957.

Prace redakcyjne

1. Dawne, dobre czasy. Wybrał i przedmową poprzedził A. Polewka. Warszawa: Książka 1947, 85 s.
Wybór dawnych dowcipów, anegdot i satyr.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN ok. 1957.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Polski słownik biograficzny. T. 27. Cz. 2 (z. 112). Wrocław 1982 (K. Woźniakowski).
P. Grzegorczyk: Twórcy i badacze kultury zmarli w latach 1956-1967. Cz. 1. Warszawa 1986.
Słownik biograficzny teatru polskiego. T. 2. Warszawa 1994.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (M. Stępień).

Ogólne

Książki

J. Kydryński: Próba portretu. Rzecz o Adamie Polewce. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1969, 149 s.

Artykuły

J.E. Płomieński. „Lwowskie Wiadomości Muzyczne i Literackie1930 nr 7/8.
Z. Mitzner: Umarł świetny felietonista. Szpilki 1956 nr 41, przedruk w tegoż: Spotkania. Kraków 1979.
K. Wyka: Perypatetyk z Krakowa. Życie Literackie 1956 nr 43, przedruk w tegoż: Odeszli. Warszawa 1983.
W. Zechenter: A. Polewka i jego Kraków. Życie Literackie 1959 nr 24.
L. Kruczkowski: Wspomnienie żywe. Życie Literackie 1960 nr 25.
Z. Polewkowa: Wspomnienia; S. Żytyński: Szopki Adama Polewki. W: Cyganeria i polityka. Warszawa 1964.
W. Zechenter: Trzydzieści lat z Adamem Polewką. Miesięcznik Literacki 1970 nr 3.
B. Hoffmann: Adam Polewka, pierwsza rewolucja i czasy „Burego Melonika. W tegoż: Nowe opowieści Hoffmanna. Rio de Janeiro, Tel Awiw 1971.
L. Kruczkowski: Miasto Adama Polewki. W tegoż: Literatura i polityka. Warszawa 1971.
O. Jędrzejczyk: By rysów nie zatarł czas. Gazeta Południowa 1976 nr 298, przedruk w tegoż: Niech Kraków zawsze Kraków znaczy. Kraków 1981.
J.R. Bujański: Adam Polewka, gdy kochał i nienawidził. W tegoż: Narodziny Zaczarowanej Dorożki. Kraków 1989.
J. Günter: Służyć sobą. O Adamie Polewce. Zdanie 2003 nr 1/2.

Cud

K. Czachowski. „Czas1930 nr 5.
L. Piwiński. „Wiadomości Literackie1930 nr 12.

Serce z czerwonego korala

K. Czachowski. „Czas1929 nr 23.

Igrce w gród walą

L. Puget: Średniowieczny teatr komediantów w Barbakanie. Ilustrowany Kurier Codzienny 1938 nr 160.
L. Puget: Średniowieczny teatr komediantów w Barbakanie. Ilustrowany Kurier Codzienny 1939 nr 156.
K. Koźniewski. „Nowiny Literackie1947 nr 23.
T. Kudliński: Z teatrów krakowskich. Tygodnik Powszechny 1947 nr 28.
W. Natanson. „Odra1947 nr 32.
O. Jędrzejczyk: Któż wypowie twoje piękno Krakowie prastary... Gazeta Krakowska 1953 nr 218.
J. Kydryński: Na wagancką nutę. Teatr 1953 nr 19.
W. Zechenter: Igrce” – nareszcie w książce. Życie Literackie 1953 nr 44.

[Intermedia wierszem do:] A. Fredro: Mąż i żona

T. Boy-Żeleński: Mąż i żona i profesor jako przyjaciel domu. Kurier Poranny 1939 nr 33.

Kocham i nienawidzę

R. Kosiński: Niezobowiązująco o felietonach Adama Polewki. Dziennik Polski 1955 nr 193.
A. Włodek: Gawędy Adama Polewki. Życie Literackie 1955 nr 38.
S. Lichański: Esej i felieton. „Rocznik Literacki 1955” wyd. 1956.
O. Jędrzejczyk: Nasza książka. Gazeta Krakowska 1985 nr 286.
J. Kurowicki: Dlaczego tak?Kultura1985 nr 27.
J. Ciećkiewicz: Kraków przed czterdziestu laty. Miesięcznik Literacki 1987 nr 5.

Mistrz Piotr Pathelin

T. Boy-Żeleński: Miły najazd Krakowian: Premiera w Teatrze Cricot. Farsa o mistrzu Pathelinie. Kurier Poranny 1938 nr 314.
W. Zechenter: Farsa o mistrzu Pathelinie. Ilustrowany Kurier Codzienny 1938 nr 208.
J.R. Bujański: Prolog Adama Polewki. Życie Literackie 1978 nr 47.