POLEWKA Adam

Urodzony 4 marca 1903 w Półwsiu Zwierzynieckim pod Krakowem; syn Antoniego Polewki, majstra budowlanego, i Anny z domu Wątrubek. W 1913 rozpoczął naukę w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie, w 1917 przeniósł się do VII Gimnazjum Realnego. W listopadzie 1918 brał udział w akcji rozbrajania Austriaków, w 1920 jako ochotnik odbył trzymiesięczną pozafrontową służbę wojskową. W 1921 zdał maturę w VII Państwowym Gimnazjum Realnym i rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ). Po zaliczeniu dwóch lat przeniósł się na kierunek biologiczny Wydziału Filozoficznego. W 1923 prezesował Akademickiemu Kołu Miłośników Dramatu Klasycznego. Debiutował w 1925 na łamach dodatku „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” nowelką pt. Pływająca dama (nr 75). W tymże roku nawiązał współpracę z brukowym tygodnikiem „Oko”, w którym pod pseudonimem Adam-Adam publikował cykl felietonów pt. Rzut „Okiem”. Należał do Klubu Artystyczno-Literackiego „Helion” (w 1925/26 zastępca prezesa), a po jego rozwiązaniu, do akademickiego Koła Literacko-Artystycznego „Litart”. Był współzałożycielem, zastępcą redaktora naczelnego, redaktorem odpowiedzialnym (1927) organu „Litartu” – „Gazety Literackiej” (tu w 1926-32 liczne artykuły i recenzje sygnowane nazwiskiem i kryptonimami: A.P., Dr W.S., P.A.). W 1925/26 ukończył Studium Pedagogiczne UJ oraz w 1926 Instytut Towaroznawstwa Wyższej Szkoły Handlowej, dający uprawnienia do nauczania przedmiotów zawodowych w szkolnictwie handlowym. W 1926 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP). Rozpoczął współpracę z dziennikiem „Naprzód” (1927-32; tu stały felieton, liczne recenzje). W 1927 otrzymał absolutorium na UJ i został skierowany do pracy jako nauczyciel przedmiotów humanistycznych Wiejskiego Uniwersytetu Ludowego w Szycach. W 1928 wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). W 1929 został przez Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego (TUR) powołany na stanowisko kierownika Teatru Robotniczego TUR w Sosnowcu. Utworzył działające przy teatrze Współstudium dramatyczne, na którym wykładał teorię i historię dramatu. Zajął się teatrem amatorskim, pisał artykuły poświęcone zagadnieniom teatru nieprofesjonalnego. Równocześnie rozwijał własną twórczość literacką, jako prozaik i dramaturg. W 1930 został odwołany ze stanowiska kierownika teatru. W 1930-31 przebywał we Francji, gdzie jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej prowadził badania nad polską emigracją i wygłaszał odczyty społeczno-kulturalne w polskich ośrodkach robotniczych. W 1931 powrócił do kraju. Ożenił się z Zofią Suchtą, absolwentką Wydziału Rolnego UJ, działaczką ludową. Pracował w szkolnictwie dokształcającym oraz wygłaszał prelekcje w ramach tzw. Powszechnych Wykładów UJ. W 1932 wystąpił z PPS i został członkiem KPP. W 1933 założył, wraz z Leonem Kruczkowskim i Edwardem Raczkowskim, lewicowe czasopismo „Biuletyn Literacki”, w którym objął funkcję zastępcy redaktora naczelnego i sekretarza redakcji (pismo zostało zamknięte przez władze po ukazaniu się pierwszego numeru). Nawiązał współpracę z „Gazetą Artystów” (tu w 1934 artykuły i szkice literackie pod pseudonimami: A., A. Ładoń, P.O., T.D., Tadeusz Dzielski, oraz stała Kronika tygodniowa pod pseudonimem A. Ładoń). Włączył się ponownie w nieprofesjonalny ruch teatralny; w 1934 podjął współpracę z awangardowym Teatrem Artystów „Cricot”, początkowo jako konferansjer, następnie improwizator i autor tekstów. Równocześnie był kierownikiem literackim scenki kabaretowej „Cricotu” – teatrzyku Tam-Tam i współautorem jej programu. Prowadził i był autorem programu kabaretu Bury Melonik. W 1935 na prośbę władz UJ dla potrzeb Polskiego Teatru Akademickiego „Poltea” ułożył oparte na tekstach staropolskich widowisko plenerowe pt. Otrzęsiny, wystawione w 1935 na dziedzińcu Collegium Maius. W 1936 towarzyszył Teatrowi jako opiekun artystyczny w tournée po Rumunii, Bułgarii, Jugosławii i Węgrzech. Zajął się tłumaczeniami utworów dramatycznych z literatury francuskiej i angielskiej. Tworzył popularne szopki polityczne i widowiska plenerowych. Wstąpił do Stowarzyszenia Dziennikarzy (w 1939 członek zarządu okręgu krakowskiego). Wiosną 1939 podpisał umowę o współpracy teatralno-literackiej z Teatrem Ateneum w Warszawie. Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 przedostał się do Lwowa, zajętego przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Otrzymał pracę w Ossolineum (w tym czasie filia Biblioteki Ukraińskiej Akademii Nauk w Kijowie). Został deputowanym do Zgromadzenia Ludowego Ukrainy i członkiem Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy. W 1940 zdecydował się na powrót pod okupację niemiecką. Zamieszkał wraz z rodziną początkowo w Krakowie na Dębnikach, gdzie utrzymywał się m.in. z wyrobu zabawek. Następnie pracował jako administrator pałacyku w Bronowicach Wielkich, skąd w 1941 wysiedliły go władze niemieckie. Przeniósł się do wsi Bieńkowice pod Myślenicami, gdzie utrzymywał się z pracy fizycznej i pisania podań. Brał udział w tajnym nauczaniu. Po wyzwoleniu w 1945, brał udział w parcelacji gruntów w Myślenickiem. Po powrocie do Krakowa zajął się działalnością polityczną i publicystyczną. W 1945 był krótko wizytatorem Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego do spraw oświaty pozaszkolnej, następnie do września 1946 naczelnikiem Wojewódzkiego Urzędu Informacji i Propagandy. W 1945 został członkiem Polskiej Partii Robotniczej (PPR; od 1948 Polska Zjednoczona Partia Robotnicza); pełnił funkcje członka Komitetu Wojewódzkiego (1946-48), członka Komisji Kontroli Partii (1947-48). W 1945-48 wykładał w Wojewódzkiej Szkole Partyjnej. Był delegatem na II Zjazd PPR i Kongres Zjednoczeniowy, posłem do Krajowej Rady Narodowej (od 1945) i kolejnych sejmów (od 1947). Pełnił funkcję kierownika literackiego Teatru im. J. Słowackiego (1945/46). W 1945/46 był wiceprezesem Zarządu Głównego ZZLP (od 1949 Związek Zawodowy Literatów Polskich, ZLP), następnie wiceprezesem Oddziału Krakowskiego (1945-50). W 1946 założył i był pierwszym redaktorem dziennika „Echo Krakowa” (tu w 1954-55 stały cykl felietonów). W tymże roku prowadził cykl codziennych improwizowanych pogadanek radiowych pt. Nowe czasy, nowi ludzie. Pracował jako kontraktowy wykładowca podstaw marksizmu-leninizmu w krakowskich uczelniach artystycznych (Akademii Sztuk Pięknych, Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, Wyższej Szkoły Pedagogicznej). Przewodniczył Komisji Kultury i Sztuki Miejskiej Rady Narodowej (MRN). Współpracował ze „Szpilkami” (1947-56; tu w 1954-55 felietony w formie listów do Zbigniewa Mitznera (pseudonim Jan Szeląg) pt. Polewka do Szeląga), „Gazetą Krakowską” i jej dodatkiem „Echo Tygodnia” (1949-56; tu w 1954-56 cykl felietonów na tematy aktualne) oraz „Życiem Literackim” (1951-56). Od 1952 współpracował z Teatrem Satyryków. W 1955 otrzymał nagrodę literacką MRN w Krakowie. W 1956 objął ponownie kierownictwo literackie Teatru im. J. Słowackiego. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1946), Orderem Sztandaru Pracy I i II klasy (pośmiertnie). Zmarł 1 października 1956 w Krakowie; pochowany tamże w Alei Zasłużonych Cmentarza Rakowickiego.
Od 1975 przyznawała „Gazeta Krakowska” (przejściowo „Gazeta Południowa”) nagrodę im. A. Polewki za najlepszą wypowiedź prasową związaną ze współczesnym życiem kraju.