BIO

Urodzony 7 stycznia 1920 w Jekaterynosławiu na Ukrainie; syn Leona Pleśniarowicza, urzędnika bankowego, i Józefy z Radzikowskich. Od 1921 mieszkał w Lublinie. W 1929 rozpoczął naukę w Gimnazjum Męskim Spółki Cywilnej Szkoły Średniej Szkoła Lubelska, w 1931 przeniósł się do Państwowego Gimnazjum im. S. Staszica. Debiutował w 1936 wierszem pt. daleko las, opublikowanym na łamach szkolnego czasopisma „W słońce” (nr 1); drukował tu także recenzje i wywiady, należał do komitetu redakcyjnego pisma. Od 1937 ogłaszał wiersze, a także przekłady z języka ukraińskiego, m.in. w „Pionie” i „Kamenie”. W 1938 otrzymał pierwszą nagrodę w konkursie polonistycznym Polskiej Akademii Literatury dla maturzystów. Po zdaniu w 1938 matury, rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Został członkiem zarządu Koła Polonistów, uczestniczył w życiu literackim i teatralnym. Związany był z kręgiem poetyckim Józefa Czechowicza. W czasie okupacji niemieckiej początkowo mieszkał w Lublinie, gdzie pracował w Powiatowej Spółdzielni Rolniczo-Handlowej jako pracownik buchalterii i ekspedient. Od jesieni 1941 przebywał w Nałęczowie. W 1942 ukończył tu Szkołę Spółdzielczości Rolniczej im. Z. Chmielewskiego, a następnie pracował w niej jako nauczyciel języka polskiego i instruktor zajęć świetlicowych. Brał udział w działalności konspiracyjnej Batalionów Chłopskich na terenie województwa lubelskiego, uczestniczył w tajnym nauczaniu i organizacji imprez artystycznych. Prowadził też chór. Po wycofaniu się Niemców w sierpniu 1944 z Nałęczowa, współorganizował wydawanie lokalnej gazetki „Codzienne Wiadomości”. Wybrany w tym samym czasie na członka Tymczasowego Zarządu Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związek Literatów Polskich, ZLP), wkrótce zrezygnował z tej funkcji, pozostając członkiem Związku (do 1950). Od października 1944 mieszkał w Lublinie i do grudnia pracował jako referent w Resorcie Kultury i Sztuki Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Następnie był zatrudniony w redakcji literackiej Polskiego Radia. W 1944-48 był słuchaczem Szkoły Dramatycznej w Lublinie. Równocześnie od 1945 kontynuował studia polonistyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL), w 1946 został prezesem Koła Polonistów KUL, w 1947-50 był młodszym asystentem II Katedry Historii Literatury Polskiej. W 1946 został na krótko aresztowany, w związku ze swoją działalnością konspiracyjną w latach okupacji. W 1946-48 pracował w „Gazecie Lubelskiej”, najpierw w jej dodatku kulturalnym, potem w dziale sportowym, wreszcie jako redaktor techniczny. Uczył też języka polskiego na Państwowych Kursach Pedagogicznych, a potem w Liceum Pedagogicznym dla Dorosłych. W tym czasie zaczął się interesować teatrem. W 1948-50 był zatrudniony w Delegaturze Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik” w Lublinie jako kierownik artystyczny i reżyser Zespołów Żywego Słowa oraz wykładał w szkole dla instruktorów teatralnych. W 1950 pracował jako asystent reżysera w Teatrze im. J. Osterwy w Lublinie. W tymże roku wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Przeniósł się do Krakowa, gdzie kontynuował studia na Uniwersytecie Jagiellońskim; w 1953 uzyskał magisterium. Jednocześnie pracował jako kierownik artystyczny, reżyser i wykładowca artystycznych zespołów młodzieżowych przy Towarzystwie Wiedzy Powszechnej (1950-51), Wojewódzkim Domu Kultury Związków Zawodowych (1951/52, 1953/54), Krakowskiej Delegaturze Państwowej Organizacji Imprez Artystycznych „Artos” (1952/53, 1954/55). W 1951 ożenił się z Blanką Ruszniak. W 1952-74 (z przerwą w 1954/55) pełnił funkcję kierownika literackiego Państwowego Teatru Ziemi Rzeszowskiej (od 1957 im. W. Siemaszkowej). W związku z tą funkcją zamieszkał w 1955 w Rzeszowie. Przygotowywał dla tej sceny adaptacje i przekłady sztuk, m.in. z języka rosyjskiego, ukraińskiego, słowackiego i czeskiego, a także reżyserował przedstawienia. W 1957 otrzymał nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej (WRN) za opracowanie literackie Wesela Stanisława Wyspiańskiego w Teatrze im. W. Siemaszkowej w Rzeszowie. Współpracował z działem teatru rozgłośni rzeszowskiej Polskiego Radia (w 1961-70 prowadził cykl Gawędy teatralne; opracowywał też liczne adaptacje słuchowisk, także w swoich przekładach). Publikował wiersze, przekłady (m.in. z literatury ukraińskiej, słowackiej, rosyjskiej, czeskiej, białoruskiej) i artykuły, głównie na tematy teatralne, w „Nowinach Tygodnia” (1952-53, 1955-61; tu w 1956 stałe felietony podpisywane Kronikarz), „Nowinach Rzeszowskich” (1953, 1957-63), „Kamenie” (1955-1968; w 1962-64 członek kolegium redakcyjnego), „Widnokręgu” (1961-70). Był współinicjatorem Rzeszowskich Spotkań Teatralnych (organizowane od 1961). W 1961 otrzymał nagrodę WRN w Rzeszowie za upowszechnianie sztuki teatralnej oraz pracę w amatorskim ruchu artystycznym. W 1962 został ponownie członkiem ZLP. W 1963 zdał przed Państwową Komisją Egzaminacyjną eksternistyczny egzamin reżyserski. W 1963-64 przebywał jako stypendysta rządu francuskiego w Paryżu, gdzie studiował w Instytucie Teatralnym Sorbony oraz odbywał praktykę reżyserską w Théâtre National Populaire. Był też jako stypendysta na uniwersytecie w Bratysławie, pogłębiał wiedzę o literaturze i kulturze słowackiej. W 1967 został członkiem założycielem Oddziału Rzeszowskiego ZLP i przez rok pełnił funkcję jego prezesa. W 1967 otrzymał nagrodę Centralnej Rady Związków Zawodowych. W 1967/68 wchodził w skład kolegium „Kwartalnika Rzeszowskiego”, a następnie w 1969-72 kolegium redakcyjnego miesięcznika „Profile”. W 1970 otrzymał ponownie nagrodę WRN w Rzeszowie za twórczość literacką, a w 1974 nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za działalność kulturalną. W 1974 przeszedł na emeryturę. Współpracował jako konsultant z Teatrem Lalki i Aktora Kacperek w Rzeszowie. W 1977 otrzymał nagrodę „Profilów” za całokształt twórczości. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1955), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1964), Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1974). Zmarł 13 stycznia 1978 w Rzeszowie; pochowany na cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie.

Twórczość

1. Arkusz poetycki nr 20. Warszawa: F. Hoesick 1939.

Inf.: K. Pleśniarowicz: Jerzego Pleśniarowicza ślad pozostawiony. Kraków 1993.

2. Śpiew pierwszy. [Wiersze]. Warszawa: F. Hoesick 1939, 28 s.

3. Droga. [Wiersze]. [B.m.w.] 1942.

Tomik wydany konspiracyjnie; rozpowszechniany w Lublinie i Nałęczowie (inf. jak w poz. ).

4. Panna młoda z „Wesela. (Widowisko o Wandzie Siemaszkowej). Prapremiera: Rzeszów, Teatr im. W. Siemaszkowej 1974.

5. Kartki z dziejów rzeszowskiego teatru. Przygotował do druku, uzupełnione repertuary i kalendarium oprac. K. Pleśniarowicz. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, Państwowy Teatr im. W. Siemaszkowej 1985, 510 s.

Nagrody

Nagroda literacka m. Rzeszowa w 1985.

Zawartość

Cz.1: Zapomniana tradycja. Theatra Lubomirsciana; Melpomena w „Luftmaszynie” [Teatr w Rzeszowie w XIX w.]; W kręgu Rzeszowskiej „Reduty” [1890-1939] s. 215. – Cz. 2: K. Pleśniarowicz: Życie teatralne w Rzeszowie. Kalendarium 1830-1939.

6. Ballada o ułanach i inne wiersze z lat 1936-1946. Wstęp: S. Jaworski. Zebrał i przygotował do druku K. Pleśniarowicz. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1987, 140 s.

Zawartość

Zawiera części: Ballada o ułanach; Daleko las; Pieśni o zapomnieniu; Droga; Pióro nocy; Ballada o przemijaniu; Wiersze najwcześniejsze.

Adaptacje

radiowe

części Ballada o ułanach: Reż. K. Kamińska. Polskie Radio 1991.

Materiały szkoleniowe dotyczące kultury

• Powielone skrypty wyd. przez Poradnię Kulturalno-Oświatową Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie:.
Zasady recytacji. 1957.
Kształcenie głosu. 1958.
Praca aktora nad żywym słowem. Technika mowy w ćwiczeniach. 1958.
Kultura Żywego Słowa. 1959, 1960. [Inf. jak w poz. s. 115].

Przekłady i adaptacje

1. A. Czechow: Zabawne historie. Wystawienie: Kraków, Przedsiębiorstwo Imprez Estradowych 1954.
2. Hejnał wolności. Montaż literacko-muzyczny. [Współautorka:] M. Rokoszowa. Kraków: Komitet Wojewódzki Frontu Narodowego 1954, 90 s.
3. S. Wyspiański: Wesele. [Oprac. literackie J. Pleśniarowicz]. Rzeszów, Teatr im. W. Siemaszkowej 1957.

Nagrody

Nagroda Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie za opracowanie literackie w 1957.
4. S. Hułak-Artemski: Zaporożec za Dunajem. [Opera komiczna w 3 aktach]. Oprac. libretta: M. Rylski. Przeł. J. Pleśniarowicz. Wystawienie: Rzeszów, Studio Operowe Wojewódzkiego Domu Kultury 1960. Wyd. Rzeszów 1960, powielone.
5. S. Michałkow: Dzikusy. (Żart sceniczny w 3 aktach). Wystawienie: Rzeszów, Teatr im. W. Siemaszkowej 1960. Druk w wersji skróconej: „Teatr Ludowy1961 nr 10 s. 554-580.
6. Pieśni Walki – Pieśni Zwycięstwa. Wystawienie: Rzeszów, Przedsiębiorstwo Imprez Estradowych 1960.
7. W. Suchodolski: Pociąg odejdzie o czasie. [Utwór dramatyczny w 1 akcie]. Wystawienie: Rzeszów, Teatr im. W. Siemaszkowej 1960.
8. A. Uliański: W Październiku. [Utwór dramatyczny w 1 akcie]. Wystawienie: Rzeszów, Teatr im. W. Siemaszkowej 1960.
9. M. Gorki: Matka. Adaptacja: J. Pleśniarowicz. Wystawienie: Rzeszów, Teatr im. W. Siemaszkowej 1961.
10. Świt nad Afryką. Montaż przekładów poetów afrykańskich. Wystawienie: Rzeszów, Estrada Poetycka Wojewódzkiej Agencji Imprez Estradowych 1962.
11. W. Shakespeare: Ryszard II. Przeł. L. Ulrich. Scenariusz: J. Pleśniarowicz. Wystawienie: Rzeszów, Teatr im. W. Siemaszkowej 1964.
12. A. Wołodin: Pięć wieczorów. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Rzeszów, Teatr im. W. Siemaszkowej 1964. Wyd. w: Teatr Radziecki. Antologia. T. 4. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1967 s. 341-421. Telewizja Polska 1984.
13. J. Edlis: Gdzie jest Abel, brat twój. Sztuka w 2 częściach. Wystawienie: Rzeszów, Teatr im. W. Siemaszkowej 1965.
14. D.A. Furmanow: Czapajew. Przeł. i oprac.: J. Pleśniarowicz. Adaptacja: M. Stehlik. Wystawienie: Wałbrzych, Teatr Dramatyczny 1967.
15. L. Smoček: Piknik. [Utwór dramatyczny]. Przeł.: J. Pleśniarowicz, J. Stokalska. Wystawienie: Kalisz, Teatr im. W. Bogusławskiego 1967.
16. L. Zorin: Warszawska melodia. Polskie Radio 1967. Wystawienie: Elbląg, Teatr Dramatyczny 1977.
17. J. Barcz-Iwan: Dwaj. [Utwór dramatyczny w 3 aktach]. Wystawienie: Rzeszów, Teatr im. W. Siemaszkowej 1968.
18. M. Holub: Model człowieka. [Wiersze]. Wybrał M. Grześczak. Przeł. J. Pleśniarowicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969, 57 s.
19. Z tej ziemi. (Opowieści i reportaże). Scenariusz: J. Pleśniarowicz. Wystawienie: Rzeszów, Teatr im. W. Siemaszkowej 1971.
20. J. Przyboś: Milczenie. Scenariusz widowiska poetyckiego: J. Pleśniarowicz. Telewizja Polska 1972.
21. Te trudne wiersze Przybosia... Scenariusz widowiska poetyckiego: J. Pleśniarowicz. Wystawienie: Warszawa, Teatr Stara Prochownia 1972.
22. O. Zahradnik: Solo na kuranty. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Czeski Cieszyn, Scena Polska 1973. Polskie Radio 1973. Telewizja Polska 1986.
Wystawienie też pt. Solo na bicie zegara.
23. E. Braginskij, E. Riazanow: Sylwestrowa przygoda. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Czeski Cieszyn, Scena Polska 1974.
24. I. Bukovčan: Serce Luigiego albo Egzekucja tępym mieczem. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Łódź, Teatr Ziemi Łódzkiej 1975.
25. L. Feldek: Botafogo. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Rzeszów, Teatr Lalki i Aktora „Kacperek 1975.
26. V. Rozov: Cztery krople. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Opole, Teatr im. J. Kochanowskiego 1976.
27. V. Šikula: Wakacje ze stryjem Rafaelem. [Powieść]. Przeł. J. Pleśniarowicz. Katowice: Śląsk 1976, 146 s.
28. J. Solovič: Zagmatwana sytuacja. [Utwór dramatyczny]. Telewizja Polska 1977.
29. E. Kardin: Odsłonięte skrzydło. [Powieść]. Przeł.: J. Jarkowski i J. Pleśniarowicz. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1978, 318 s.
Tu w przekładzie J. Pleśniarowicza cz. pt. Powrót.
30. L. Feldek: Botafogo w butach. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Rzeszów, Teatr Lalki i Aktora „Kacperek 1980.

Zob. też Prace redakcyjne poz. , , , .

Prace redakcyjne

1. I. Dracz: Do źródeł. Wiersze. Wybór: J. Pleśniarowicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, 49 s.
Tu także m.in. przekłady J. Pleśniarowicza.
2. Wiersze z Rzeszowskiego. Antologia. Wybór i oprac.: J. Pleśniarowicz. Wstęp: R. Matuszewski. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1974, 506 s.
3. Antologia poezji ukraińskiej. Wybór: F. Nieuważny, J. Pleśniarowicz. Wprowadzenie: S. Kozak, F. Nieuważny. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1976 [właśc. 1977], 1062 s.
Tu także m.in. przekłady J. Pleśniarowicza.
4. M. Tank: Poezje wybrane. Wstępem poprzedził autor. Wybór: J. Pleśniarowicz. Posłowie: A. Barszczewski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1977, 156 s.
Tu także m.in. przekłady J. Pleśniarowicza.
5. V. Mihálik: Płomień i pocałunek. [Wiersze]. Wybór: J. Pleśniarowicz, B.S. Kunda. Posłowie: B.S. Kunda. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1978, 183 s.
Tu także m.in. przekłady J. Pleśniarowicza.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 3. Warszawa 1980 (M. Brykalska).
Polski słownik biograficzny. T. 26. Cz. 4. (z. 110). Wrocław 1981 (B. Bal-Kamińska).
K. Pleśniarowicz: Prace literackie i teatralne Jerzego Pleśniarowicza; Bibliografia przekładów Jerzego Pleśniarowicza. W tegoż: Jerzego Pleśniarowicza ślad pozostawiony. Kraków 1993.
Słownik badaczy literatury polskiej. T. 7. Łódź 2005 (J. Starnawski).

Ogólne

Książki

K. Pleśniarowicz: Jerzego Pleśniarowicza ślad pozostawiony. [Szkic biograficzny]. Kraków: Szkice1993, 165 s. [tu także wiersze i przekłady J. Pleśniarowicza].

Artykuły

Z. Mikulski: Jerzy z Lublina i z Rzeszowa. Kamena 1977 nr 26.
M.A. Łyp: Jerzy Pleśniarowicz – tłumacz i poeta. Poezja 1981 nr 1.
Z. Wawszczak: Jerzy Pleśniarowicz – człowiek renesansowego formatu. Profile 1981 nr 1.
J. Barylanka: Moje spotkania z Jerzym Pleśniarowiczem. (W czwartą rocznicę śmierci). Profile 1983 nr 1.
M. Polańska: Kilka uwag do bibliografii Jerzego Pleśniarowicza. Profile 1984 nr 3.
F. Nieuważny: Poezja ukraińska w życiu Jerzego Pleśniarowicza. Literatura na Świecie 1986 nr 8.
T. Chróścielewski: Jerzy Pleśniarowicz, jakiego pamiętam. Profile 1987 nr 6.
Z. Kośmiński: Wspomnienie o „Promienistym. Akcent 1987 nr 4.
Z. Mikulski: Przodownik i przewodnik. Akcent 1987 nr 4.
Z. Sokół: Cenna spuścizna. Widnokrąg 1987 nr 33 [dot. archiwum przekładów J. Pleśniarowicza w Bibliotece Głównej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie oraz bibliografia przekładów].
Z. Kałużyński: Misjonarz kultury. Profile 1988 nr 1.
K. Pleśniarowicz: Ostatni poeta Drugiej Awangardy. W: Pejzaże poetyckie. Rzeszów 1988.
M.A. Łyp: Jerzy Pleśniarowicz. W tegoż: Literacka młodość Rzeszowa 1945-1975. Rzeszów 1990.
J. Grygiel: Rozmowa z nieobecnym. Nowiny 1992 nr 70.
T. Chróścielewski: Jerzy Pleśniarowicz – w moich wspomnieniach. Akcent 1994 nr 3/4.
S. Frycie: Po latach. (O Jerzym Pleśniarowiczu garść wspomnień). W tegoż: O szkolnej klasyce, lekturach współczesnych sprzed lat i książkach dla młodzieży. Piotrków Trybunalski 2001.
S. Jaworski: Topielec z rzeki snu. W tegoż: Zakręty i przełomy. Kraków 2003.

Śpiew pierwszy

J. Czechowicz: Książki. Awangarda pójdzie dalej. Kurier Poranny 1939 nr 29.
J. Śpiewak: Wśród poetów. Sygnały 1939 nr 14.

Kartki z dziejów rzeszowskiego teatru

C. Błońska. „Profile1985 nr 11.
K. Świerczewska. „Nowiny1985 nr 269.

Ballada o ułanach i inne wiersze z lat 1936-1946

B.S. Kunda: Najmłodszy z kręgu Czechowicza. Profile 1987 nr 6.
P. Michałowski: Kolumb z „drugiej awangardy. Nowe Książki 1989 nr 5.

Antologia poezji ukraińskiej

Z. Barański. „Nowe Książki1978 nr 20.
B. Dohnalik: W tym szerokim stepie bujnie wolność rosła. Literatura na Świecie 1978 nr 11.