BIO

Urodzony 7 lutego 1909 w Krakowie; syn Adama Piwowara, geologa, działacza niepodległościowego, później związanego z Polską Partią Socjalistyczną, i Haliny z Czechowskich, nauczycielki. Dzieciństwo spędził w Dąbrowie Górniczej, następnie w Ząbkowicach Będzińskich i Olkuszu. Uczęszczał do Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego w Olkuszu; w 1928 zdał maturę. Następnie zgłosił się jako ochotnik do Szkoły Podchorążych w Krakowie, a po jej ukończeniu odbył służbę wojskową w 1. Pułku Strzelców Podhalańskich i otrzymał stopień podporucznika rezerwy. W 1929 rozpoczął studia geologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ), po roku przerwał je i podjął studia na Wydziale Filozoficznym UJ (studiował tu do 1933). Brał aktywny udział w akademickim życiu literacko-artystycznym Krakowa. W 1929-30 należał do Krakowskiego Klubu Literatów (przez pewien czas pełnił funkcję sekretarza). Był współzałożycielem, a następnie współredaktorem wydawanego przez Klub miesięcznika „Antena Literacka”; w 1929 na łamach tego pisma debiutował wierszem pt. Smutek, szkicem pt. Indywidualizm a szkoły literackie i notami w rubryce Przegląd wydawnictw (nr 3). W 1931-35 należał do akademickiego Koła Literacko-Artystycznego „Litart”, a od 1934 pełnił funkcję sekretarza; na spotkaniach i wieczorach Koła recytował swoje wiersze, dostarczał tekstów do programów satyrycznych i parodystycznych, wygłaszał odczyty, brał udział w licznych dyskusjach, omawiał nowości literackie. Współpracował z Akademickim Kołem Artystycznym Miłośników Dramatu Klasycznego. Wiersze, artykuły, recenzje i wywiady z artystami zamieszczał m.in. w „Naprzodzie” (1930-36), „Kurierze Literacko-Naukowym” (1931-34), „Ekspresie Zagłębiowskim” (1932, 1934, 1937; okresowo sekretarz literacki), „Gazecie Artystów” (1934), a po rozłamie w redakcji tego pisma w „Tygodniku Artystów” (1934-35; w 1935 redaktor odpowiedzialny). Od 1933 współpracował także z Teatrem Artystów „Cricot”, przez pewien czas jako kierownik literacki oraz autor tekstów, m.in. dla działającego przy tej scenie kabaretu Tam Tam. Około 1933 zbliżył się do grupy pisarzy lewicowych, angażując się bezpośrednio w działalność polityczną; uczestniczył w licznych wiecach, manifestacjach, publicznych dyskusjach, a także imprezach organizowanych przez Komunistyczną Partię Polski (KPP). W 1933 wszedł w skład redakcji inspirowanego przez KPP „Biuletynu Literackiego”. W 1933 należał do Polskiego Akademickiego Klubu Artystycznego, grupującego młodzież o lewicującej orientacji ideowej. Działał w Akademickim Związku Pacyfistów, Związku Niezależnym Młodzieży Socjalistycznej, Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom, w Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego oraz w Lidze Obrony Praw Człowieka i Obywatela. W 1934 zapisał się do Szkoły Nauk Społecznych przy Wydziale Prawa UJ. W październiku 1935 wziął udział w II Zjeździe Pisarzy Ludowych i podpisał program Jednolitego Frontu Pisarzy Ludowych. W 1935-37 był członkiem koła literacko-artystycznego Volty. Ogłaszał artykuły, recenzje oraz przekłady z poezji Guillaume'a Apollinaire'a i Vicente'a Huidobro, m.in. w „Naszym Wyrazie” (1935, 1937-38) i „Sygnałach” (1936-38). W 1936-37 przebywał przez dłuższy okres w Warszawie; rozpoczął współpracę z wychodzącym tam tygodnikiem „Szpilki”. W 1937 redagował Kolumnę literatury i sztuki w dodatku „Krakowskiego Kuriera Wieczornego”. Około 1937 przeniósł się do Dąbrowy Górniczej. W styczniu 1939 podjął pracę w Okręgowej Izbie Kontroli Państwowej w Katowicach. Równocześnie kontynuował studia w Wyższym Studium Nauk Społeczno-Gospodarczych w Katowicach. W lipcu 1939 ożenił się Wandą Markiewiczówną, malarką. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 został zmobilizowany do wojska i wraz z 74. Pułkiem Piechoty stacjonującym na Śląsku, brał udział w walkach z Niemcami, a następnie wycofywał się z oddziałami wojska na wschód. Po dostaniu się do niewoli sowieckiej, został osadzony w Starobielsku; tam powstały jego ostatnie wiersze. Został zamordowany w Charkowie wiosną 1940; pochowany zbiorowej mogile w Piatichatkach.

Twórczość

1. Raj w nudnym zajeździe. Poezje. Poznań: Wydawnictwo „Dwutygodnika Literackiego 1932, 42 s.

2. Śmierć młodzieńca w śródmieściu. [Wiersze]. Dąbrowa Górnicza: S.P. Święcki 1934, 32 s.

3. Co wieczór. Poezje. Kraków: Koło Wydawnicze „Teraz 1936, 39 s. Wyd. 2 zmienione Kraków: S. Święcki [1937].

Wydanie 1 zostało skonfiskowane za wiersz pt. „Zdanie wiecowe” i poemat: „Budować”. W wydaniu 2 usunięto te utwory i dodano 11 nowych wierszy drukowanych wcześniej w czasopismach.

4. Poszła Jadwiga na rydze. Szopka polityczna. [Współautorzy:] A. Polewka, J. Stern, M. Jaremianka. Prapremiera: Kraków, Teatr Artystów „Cricot 1936.

5. Proletariat. 8 obrazów scenicznych. [Współautor:] L. Kruczkowski. Druk fragmentów: Robotnik 1936 nr 36/37 s. 3, też „Naprzód” 1936 nr 37/38 s. 6. Prapremiera: fragmenty Kraków: Stary Teatr 1936. Przedruk zob. poz. .

6. Wieczór karykatur. [Współautor:]. Z. Pronaszko. Prapremiera: Kraków, Teatr Artystów „Cricot”. 1936. Druk pt. Karykatury zob. poz. .

Wystawiane też pt. Fraszki piórka Pronaszki; używano także potocznie tytułu Profanaszki (inf.: T. Kłak: Lech Piwowar. W: Słownik polskich krytyków teatralnych. Warszawa 1994). Według informacji J. Laua (jak w poz. ) do programu tego pisali także inni autorzy.

7. Wieczór porodyj literackich. Prapremiera: Kraków, Teatr Artystów „Cricotok. 1936.

Informacja T. Kłaka jak w poz. .

8. Opera rysowana i recytowana. [Współautor:] Z. Pronaszko. Prapremiera: Kraków, Teatr Artystów „Cricot” ok. 1937.

Cz. 1 programu pt. Opera komiczna (inf.: J. Lau: Teatr Artystów „Cricot”. Kraków 1967).

9. [Wiersze powstałe w obozie w Starobielsku X-XII 1939]. Druk: Apostrofa; Na pryczy. Gazeta Polska” Jerozolima 1943 nr 147; Z drogi. „Orzeł Biały” 1943 nr 24; Żołnierz, który klęczy. „W Drodze”, Jerozolima. 1943 nr 5; Rysunki [fragmenty cyklu]. W: Azja i Afryka. Palestyna. 1944.

Teksty wierszy zostały wyniesione z obozu przez J. Czapskiego.

10. Wiersze wybrane. Wybór i red.: J. Śpiewak. Przedmowa: L. Kruczkowski. Warszawa: Czytelnik 1961, 189 s.

11. Wszędzie woła głos poezji. [Wiersze]. Wybór i oprac.: A.K. Waśkiewicz. Warszawa: Zarząd Główny Socjalistycznego Związku Studentów Polskich 1975, 31 s.

12. Wiersze i wybór publicystyki. Oprac. i wstępem opatrzyła R. Lubas. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1978, 358 s.

Zawartość

Wiersze: Raj w nudnym zajeździe [poz. ]; Śmierć młodzieńca w śródmieściu [poz. ]; Co wieczór [poz. ]. – Wiersze rozproszone [tu m.in cykle:] Karykatury [poz. ]; Rysunki. – Wiersze z Dąbrowy Górniczej [tu m.in. cykl:] Rysunki. – Tłumaczenia [utworów G. Apollinaire'a, V. Huidobro]. – Publicystyka: Kieszonkowy podręcznik nowej poezji; U Leona Kruczkowskiego; Kwadrans ze Zbigniewem Pronaszką; Grupa Krakowska; Partia szachów z Józefem Jaremą; Idąc z Marianem Czuchnowskim; A nous la liberté; Takie mają być biblioteki gminne; O nie znanym czytelniku; Gdzież nowe idee? (Teatr przed jutrem); Wielka sprawa sceny robotniczej; Nota do krytyków; Poezja bez przymiotników; Stare miasto młodych ludzi; Kronika książek [recenzja: S. Helsztyński: Od Szekspira do Joyce'a. Warszawa 1939; Antologia współczesnej poezji polskiej. 1918-1938. Oprac.: L. Fryde, A. Andrzejewski. Warszawa 1939]; Oda do młodości; Artyści na Śląsku. Rozmowa z Czesławem Rzepińskim; Paweł i Gaweł, czyli rozmowa dookoła poezji. – Jan Śpiewak: Rozmowa z Lechem Piwowarem. – L. Kruczkowski, L. Piwowar: Proletariat. Fragment sceniczny [poz. ]. Zob. też poz. .

13. Sztuka na gorąco. Szkice literackie. Zebrał i wstępem poprzedził T. Kłak. Katowice: Śląsk 1987, 363 s.

Zawartość

Poezja bez przymiotników: Kieszonkowy podręcznik nowej poezji [poz. ]; Awangardziści przeciw awangardzie; „Przemiany”; Idąc z Marianem Czuchnowskim; „Co wieczór”. Przedmowa; Poezja i nienawiść; Vincent Huidobro – poeta czysty; Norwid i teraźniejszość. Recytacje Wład[ysława] Woźnika w Reducie; Poezja bez przymiotników [poz. ]; Kariera „żagarystów”’ Gęsie „Pióro”’ Ostrożnie z Apollinaire'em; Apollinaire, poeta cywilizacji; Guillaume Apollinaire. W dwudziestolecie śmierci; Przeciw stanowisku Przybosia; Paweł i Gaweł. Rozmowy dookoła poezji; Kronika książek [poz. ]; Jan Śpiewak: Rozmowa z L. Piwowar. [poz. ]. – Teatr, który będzie jutro: Stary teatr przed jutrem. Rozmowa z Jul[iuszem] Osterwą; Teatr eksperymentalny i scena robotnicza; Teatr, który będzie jutro [artykuł dyskusyjny]; Wielka sprawa sceny robotniczej [poz. ]; „Cricot” teatr malarzy; Gdzież nowe idee? Teatr przed jutrem [poz. ]; Kto tworzy teatr?; „Cricot” i „literatura”. – Malarstwo musi wyjść na ulicę!: Kwadrans ze Zbigniewem Pronaszką [poz. ]; Partia szachów z Józefem Jaremą [poz. ]; Malarstwo musi wyjść na ulicę! Rozmowa z Janem Hrynkowski; Nowa droga sztuki sowieckiej. Rozmowa ze Stefanią Zahorską; Grupa krakowska [poz. ]; Znad stolika kawiarnianego; Rozmowa w różowym kolorze. W pracowni Czesława Rzepińskiego; Wystawy warszawskie; Waliszewski; Drzwi otwarte. Rozmowa z Janem Wodyńskim; Artyści na Śląsku. Rozmowa z Czesławem Rzepińskim [poz. ]. – Prawo do kultury: Indywidalizm, a szkoły literackie; Trzy nagrody literackie za rok 1929; U Leona Kruczkowskiego [poz. ]; Rozmowa z Georgette Camille; Książki Daszyńskiego; Literatura wśród ludzi; Rozmowa z Leonem Kruczkowskim; Umarł człowiek oszukiwany; W laurowym cieniu; „Tygodnik Artystów”; Prawo do kultury; Obce wpływy; PEN-Club i idee; A nous la liberté [poz. ]; Literatura bez człowieka; O nieznanym czytelniku; Chorągwie bankructwa, czyli sztuka na usługach dyktatorskiej rzeczywistości; Pisarze czy stołowe nogi?; Kultura na uboczu; Nie ma młodości; Nota do krytyków [poz. ]; Książki, których nie ma w księgarni; Oda do młodości [poz. ]; Stare miasto młodych ludzi [poz. ]; O bohaterstwie.

Omówienia i recenzje

Wywiady

Rozmowa z Lechem Piwowarem. Rozm. J. Śpiewak. Czas 1938 nr 298, przedruk w tegoż: Przyjaźnie i animozje. Warszawa 1965, w: L. Piwowar: Wiersze i wybór publicystyki. Wrocław 1978.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Śląski słownik biograficzny. T. 1-3. Katowice: Śląski Instytut Naukowy 1977-1981.
Polski słownik biograficzny. T. 26. Wrocław; Kraków 1981 (M. Fazan).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Książki

T. Kłak: Z Zagłębia do Starobielska droga Lecha Piwowara. Katowice: Polska Akademia Nauk Oddział w Katowicach 1991, 40 s.
Związki Lecha Piwowara z Dąbrową Górniczą. W 80 rocznicę istnienia miasta. Zebrał i oprac. W. Starościak. Dąbrowa Górnicza: Kawiarnia Literacka 1996, 31 s.

Artykuły

• [J. Bielatowicz] (t): Lech Piwowar. Kurier Polski w Bagdadzie 1943 nr 173.
J. Czapski: Wspomnienia starobielskie. [Rzym] 1944 i wyd. nast. [m.in. o L. Piwowarze].
L. Kruczkowski: O Lechu Piwowarze. W: L. Piwowar: Wiersze wybrane. Warszawa 1961, przedruk w tegoż: Literatura i polityka. T. 2. Wśród swoich i obcych. Warszawa 1971.
W. Torbus: O barwie jutra. Poglądy 1963 nr 14.
M. Fik-Augustyniak: Lech Piwowar. Poglądy 1966 nr 3.
W. Torbus: Droga twórcza Lecha Piwowara. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 1969 nr 3.
W. Torbus: Lech Piwowar w kręgu poetyckiej i społecznej awangardy lat trzydziestych. W: Literatura polska wobec idei rewolucyjnych XX w. Warszawa 1969.
R. Lubas: Dwie miłości twórcy i działacza. Poglądy 1976.
J. Kryszak: Katastrofizm ocalający. Warszawa 1978 [m.in. o L. Piwowarze].
T. Kłak: Wszędzie woła głos poezji. W tegoż: Ptak z węgla. Katowice 1984.
T. Kłak: Publicystyka literacka Lecha Piwowara. Ruch Literacki 1986 nr 2.
W. Warneńska: Pod niebem bez słońca. W tejże: Niegasnące ognie. O pisarzach na Śląsku i Zagłębiu Dąbrowskim. Katowice 1987.
J. Trznadel: Lech Piwowar. W: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 6. Literatura polska w okresie międzywojennym. T. 4. Kraków 1993.
T. Kłak: Lech Józef Piwowar. W: Materiały do księgi życiorysów ludzi kultury literackiej Zagłębia Dąbrowskiego. Cz. 3. Katowice 1994.
T. Kłak: Lech Piwowar. W: Słownik polskich krytyków teatralnych. T. 1. Warszawa 1994.

Raj w nudnym zajeździe

• [T. Sinko] R: Wśród nowych książek. Kurier Literacko-Naukowy 1932 nr 37.
S. Napierski. „Wiadomości Literackie1933 nr 25.

Śmierć młodzieńca w śródmieściu

• [A. Polewka] T. Dzielski. „Gazeta Artystów1934 nr 7.

Co wieczór

S. Czernik. „Okolica Poetów1938 nr 3.
S. Lichański: Kolonista marzeń niezamieszkałych. Pion 1938 nr 15.
H. Michalski: U awangardzistów. Kultura 1938 nr 32.
J.K. Weintraub. „Sygnały1938 nr 44.

Wiersze powstałe w obozie w Starobielsku X-XII 1939

• [J. Bazarewski] J.B.: „Z drogi”. Orzeł Biały”, Jerozolima 1943 nr 24.

Wiersze wybrane [1997]

H. Michalski. „Nowa Kultura1961 nr 39.
J. Pierzchała: Lech Piwowar i jego wiersze. Życie Literackie 1961 nr 30.
J.Z. Jakubowski. „Polonistyka1962 nr 4.
M. Wyka: O poezji Lecha Piwowara. Twórczość 1966 nr 2.

Wszędzie woła głos poezji

S. Jaworski: Spotkania. Nadodrze 1976 nr 6, przedruk w tegoż: Odnajdywania świata. Kraków 1984.

Wiersze i wybór publicystyki

J. Pierzchała: Poeta z Zagłębia Dąbrowskiego. Poglądy 1978 nr 18.
A. Urbański: Poezja nie spełnionej syntezy. Nowe Książki 1978 nr 18.
T. Bujnicki: Poeta, którego trzeba przypomnieć. Zaranie Śląskie 1979 nr 3.