BIO

Urodzony 7 stycznia 1901 w Szufnarowej na Rzeszowszczyźnie w rodzinie nauczycielskiej; syn Andrzeja Pitery i Marii z Pawelców. Po ukończeniu szkoły podstawowej w Szufnarowej uczęszczał do gimnazjum w Jaśle, a od 1917 do II Gimnazjum w Rzeszowie. W 1916-18 był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). Od 1 listopada 1918 do 9 września 1919 służył jako ochotnik w baterii zapasowej 1. Pułku Artylerii Polowej Legionów. Brał udział w walkach m.in. pod Przemyślem, Lwowem i nad Zbruczem. Po zdaniu matury w 1919, rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej. Studia wkrótce przerwał, aby udać się w 1920 na Górny Śląsk, gdzie służył w POW. Działał na tym terenie w okresie plebiscytu, a następnie uczestniczył w drugim powstaniu śląskim jako adiutant na powiat toszecko-gliwicki, a potem adiutant na powiat katowicki w Dowództwie Obrony Plebiscytu. W trzecim powstaniu śląskim był adiutantem podgrupy Walentego Fojkisa, potem 1. Pułku Piechoty, a od czerwca 1921 zastępcą dowódcy pułku, którym przejściowo dowodził w walkach o Górę św. Anny. W tym okresie używał pseudonimu Ratepi (anagram nazwiska). Po zdemobilizowaniu w lipcu 1921, kontynuował studia na Politechnice Lwowskiej. Debiutował w 1922 opowiadaniami satyrycznymi drukowanymi na łamach „Kuriera Lwowskiego”. Po uzyskaniu w 1925 absolutorium, pracował jako inżynier w koncernie Wspólnoty Interesów S.A. w Katowicach. W tymże roku zawarł związek małżeński z Jadwigą Sroczyńską. W 1927-30 pisywał utwory satyryczne do czasopisma „Polska Zachodnia”. W tym okresie był współtwórcą kabaretu „Rarytas”. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 brał udział jako porucznik rezerwy w kampanii wrześniowej w szeregach Armii „Kraków”. Wzięty do niewoli niemieckiej, zbiegł i przedostał się do Francji, gdzie wstąpił do Wojska Polskiego i dostał przydział do 6. Batalionu Centrum Szkół Piechoty w Coetquidan. Po upadku Francji i ewakuacji w 1940 wojsk polskich do Anglii, służył w Szkocji w 2. Batalionie 1. Samodzielnej Brygady Strzelców (1941), a następnie w 3. Batalionie 1. Dywizji Grenadierów jako dowódca plutonu przeciwpancernego. W 1942 uzyskał bojowy znak spadochronowy. Od 1944 pracował w Centralnym Wyszkoleniu Grup Technicznych w Edynburgu. W tym czasie pisywał teksty do teatrzyku wojskowego. W styczniu 1945 został awansowany do stopnia kapitana. Po zakończeniu wojny powrócił do Polski w lutym 1946 i rozpoczął pracę w przemyśle, początkowo w „Żelazohurcie” w Bytomiu, następnie w „Centrostalu” w Katowicach, gdzie pełnił funkcję zastępcy naczelnego dyrektora. W lipcu 1949 został aresztowany pod zarzutem szpiegostwa i skazany na osiem lat więzienia; wyrok odbywał w Katowicach i Sosnowcu. W wyniku rewizji procesu został zwolniony w 1951. Następnie pracował jako inżynier w przedsiębiorstwie urządzeń dźwigowych, a od 1957 jako redaktor, w Wydawnictwie „Śląsk” w Katowicach oraz od 1958 w oddziale śląskim „Słowa Powszechnego”. W 1959 przeniósł się do Warszawy i do 1966 pracował w Instytucie Wydawniczym „PAX”, najpierw na stanowisku dyrektora, a następnie od 1962 do przejścia w 1966 na emeryturę – redaktora. Rozwijał twórczość literacką głównie o charakterze pamiętnikarskim, tłumaczył też opowiadania z języka angielskiego. Prozę i przekłady drukował m.in. na łamach pisma „Kierunki” (1962-65). W 1964 został członkiem Związku Literatów Polskich. Odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych, Krzyżem Niepodległości, Śląskim Krzyżem Powstańczym (1947), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1966). Zmarł 9 grudnia 1967 w Warszawie.

Twórczość

1. [Tysiąc sto] 1100 najpotrzebniejszych słów angielskich z wymową i zasadniczymi objaśnieniami gramatyki (Dla użytku wewnętrznego). Oprac. tekstu: R. Pitera. Słownictwo polskie: A. Sylwester. Katowice: Wojskowy Komitet Postępowej Działalności Kulturowej i Gospodarczej przy Stowarzyszeniu „PAX 1958, 49 s.

2. Czy Hitler mógł zdobyć Londyn? [Publicystyka]. Oprac.: R. Pitera. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX1962, 144 s.

3. Życie na wyrost. Opowieść biograficzna. Przedmowa: W. Żukrowski. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX1962, 397 s.

Autor podpisany: R. Pitera (Ratepi).
Dotyczy okresu dzieciństwa i udziału w powstaniach śląskich.

Adaptacje

radiowe

wspólnie z poz. pt. Gniew: Adaptacja: C. Kwiecień. Polskie Radio 1970.

4. Podróżni z bronią. Opowieść biograficzna. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX1963, 249 s.

Wspomnienia z okresu 1939-1945.

5. Gniew. Opowieść biograficzna. Wstęp.: W. Ryżewski. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1965, 338 s.

Wspomnienia z okresu powstań śląskich.

Adaptacje

radiowe

wspólnie z poz. Życie na wyrost pt. Gniew. Adaptacja: C. Kwiecień. Polskie Radio 1970 zob. poz. .

6. Winnica Joanny. Powieść. Zielony Sztandar 1965 nr 44/45-102. Wyd. osobne Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1965, 233 s.

7. Opowieść o leutnancie Sven Hasselu. Powst. przed 1967.

Rękopis w zbiorach rodziny.

8. Samotny oddział. Opowieść biograficzna. Powst. przed 1967. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1968, 262 s.

Dotyczy kampanii wrześniowej 1939.

9. Trzynaście dni. Powieść. Powst. przed 1967. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1968, 212 s.

Przekłady

1. Człowiek zza burty i inne opowiadania. Przeł.: Z. Krajewska i R. Pitera. Katowice: Śląsk 1957, 32 s.
Tu w przekładzie R. Pitery: W.W. Jacoba: Człowiek zza burty; A. Bierce: Halucynacje Stanleya Fleminga; wspólnie z Z. Krajewską: A. Bierce: Ślady stóp.
2. J.F. Powers: Śmierć faworyta. [Opowiadania]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX1960, 220 s.

Prace redakcyjne

1. Pamiętnik powstańców śląskich. Przedmowa: W. Szewczyk. Komitet red. T. Karczewski, R. Pitera, F. Szymiczek. T. 1. Katowice: Śląsk 1957, 219 s.
Tu także wspomnienia R. Pitery: Ze Lwowa na Śląsk, s. 87-91 [autor podpisany: R. Pitera-Ratepi].

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1966.

Wywiady

Ludzie szukają w literaturze rozwiązania życiowych problemów – mówi „Słowu” Romuald Pitera. Rozm. S. Jończyk. Słowo Powszechne 1964 nr 74.
Związki żywe i trwałe. Rozm. J. Grygiel. Widnokrąg 1965 nr 40.

Słowniki i bibliografie

• „Rocznik Literacki 1968” (J. Chudek).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 3. Warszawa 1980 (A. Szałagan).
Polski słownik biograficzny. T. 26. Wrocław; Kraków 1981 (A. Biernacki).

Życie na wyrost

Z. Irzyk: W kręgu gawędy i historii. Słowo Powszechne 1963 nr 16.
S. Jończyk: Literacki dokument historii. Kierunki 1963 nr 5.
Z. Kozarynowa. „Wiadomości”, Londyn 1963 nr 22.
A. Sylwester: Życie na wyrost. Poglądy 1963 nr 16.
J. Grygiel: Życie na wyrost. Nowiny Rzeszowskie 1968 nr 5.

Podróżni z bronią

Z. Irzyk: Opowieść o żołnierzu tułaczu. Kierunki 1963 nr 42.
W.K.: „Podróżni z bronią”. Wrocławski Tygodnik Katolików 1963 nr 43.

Gniew

D. Żmij: Biografia w mundurze. Nowe Książki 1965 nr 19 [dot. też: Winnica Joanny].
A. Sylwester: Opowieść biograficzna. Poglądy 1966 nr 9.
M. Wrzosek. „Zaranie Śląskie1966 nr 2.

Winnica Joanny

W. Nawrocki: Mity i schematy. Poglądy 1965 nr 16.
D. Żmij: Biografia w mundurze. Nowe Książki 1965 nr 19 [dot. też: Gniew].

Samotny oddział

S. Zieliński: Pamiętać, ale jak? W tegoż: Wycieczki balonem. Warszawa 1971 nr 4.