BIO

Urodzony 6 grudnia 1936 we wsi Siedlików (powiat Ostrzeszów); syn Jana Pilota, rolnika, i Marianny z domu Ślęk. Uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego w Ostrzeszowie. Debiutował w 1952 opowiadaniem nadesłanym na konkurs tygodnika „Pokolenie” pt. Co mi dała Polska Ludowa? Co zrobiłem dla Polski Ludowej (druk fragmentu pt. DecyzjaPokolenie” nr 29). Po zdaniu matury w 1953, studiował dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim; w 1957 uzyskał magisterium. Od 1954 należał do Związku Młodzieży Polskiej. Współpracował z redakcjami m.in. „Rolnika-Spółdzielcy” i „Agencji Robotniczej”. W 1958 przez kilka miesięcy pracował w dziale kulturalnym Polskiej Agencji Prasowej. Następnie był zatrudniony kolejno w redakcji Wiadomości Filmowych” (1958-60) i w redakcji tygodnika „Na przełaj” (1960-67) jako kierownik działu kulturalnego. Ożenił się z Barbarą Głowacką. W 1960-66 był związany z Korespondencyjnym Klubem Młodych Pisarzy istniejącym przy Zarządzie Głównym Związku Młodzieży Wiejskiej; był jednym z redaktorów wydawanych przez ten klub zeszytów „Próby Literackie” (1960-61). Opowiadania, artykuły i recenzje publikował m.in. w „Tygodniku Kulturalnym” (1962-78; podpisywane też: MM; M.P., (MP), (P.M.), (P), (p); tu w 1971-72 cykl felietonów pt. Róża wiatrów), „Naszym Klubie” (1966-80; podpisywane też M.P.), „Kamenie” (1967-77). W 1967 został członkiem Związku Literatów Polskich. W 1967-78 pełnił funkcję kierownika działu prozy „Tygodnika Kulturalnego.” Od 1972 należał do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. W 1976 otrzymał nagrodę Ludowej Spółdzielni Wydawniczej za utwory związane z życiem wsi i jej przemianami, a w 1979 nagrodę Centralnej Rady Związków Zawodowych. W 1980-88 współpracował z czasopismem „Regiony” (tu w 1982-83, 1985-87, 1990 cykl felietonów pt. Matecznik). Równocześnie od grudnia 1981 pracował przez rok w redakcji filmów fabularnych Telewizji Polskiej, a od grudnia 1982 w Ludowej Spółdzielni Wydawniczej jako główny specjalista w zakresie literatury pięknej. Był prezesem Klubu Kultury Chłopskiej (m.in. w 1984). W 1989 otrzymał nagrodę Funduszu Literatury w dziedzinie reportażu. Był autorem programu poszukiwania i archiwizowania zabytków dawnego piśmiennictwa polskiego przygotowanego dla Fundacji Kultury Wschodniej. Wyróżniony m.in. odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” oraz Złotym Krzyżem Zasługi (1979). Zmarł 2 lutego 2024 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Twórczość

1. Panny szczerbate. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1962, 212 s. Wyd. 2 tamże 1978.

Zawartość

Gaławan; Banialuki; Cmentarne wiśnie; Trzykroć szczęśliwi królowie; Polowanie na psy nocą; Zabawa; Czereśniarz i dziewczyna; Rapt; Uciszenie; Sprawiedliwość; Panny szczerbate; Pani z wołaczem; Raz, około Wielkiej Nocy; ... który do nas idzie; Koło.

2. Sień. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1965, 176 s. Wyd. 2 tamże 1989.

Nagrody

Nagroda im. S. Piętaka w 1966.

3. Opowieści świętojańskie. Warszawa: Czytelnik 1966, 189 s.

Zawartość

Świętojańska pierwsza; Świętojańska druga.

Adaptacje

radiowe

opowiadania Świętojańska druga pt. Opowieść świętojańska: Adaptacja: M. Komorowska. Polskie Radio 1967.

4. Majdan. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1969, 300 s. Wyd. 2 tamże 1973.

5. Pantałyk. [Opowiadania]. Warszawa: Czytelnik 1970, 180 s.

Zawartość

Ciżba; Dom; Oko; Jan Duda, Duda Jan i ja; Udar; Supernowak albo sądna maszyna; Szubienicznik; Pisana kura; Przemysł; Pantałyk; Moc szpetna; Koniec z końcem; Zmaza.

6. Życie uczuciowe w ogródkach działkowych. [Utwór dramatyczny]. Telewizja Polska 1973. Druk w: Teatr rozrywki. Sztuki i widowiska z Telewizyjnego Teatru Rozrywki. Warszawa 1975, s. 223-271.

7. Zakaz zwałki. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1974, 208 s.

8. Karzeł Pierwszy, król tutejszy; Tam, gdzie much nie ma... [albo Brzydactwa]. [Opowiadania]. Warszawa: Czytelnik 1976, 221 s.

Nagrody

Nagroda Ludowej Spółdzielni Wydawniczej za dzieła związane z życiem wsi i jej przemianami za 1976 r.

Adaptacje

teatralne

opowiadania Karzeł Pierwszy, król tutejszy pt. Wesele bez panny młodej: Adaptacja i reżyseria J. Weksler. Wystawienie: Wrocław, Teatr Współczesny 1980.

9. Jednorożec. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1978, 157 s. Wyd. 2 tamże 1981.

Nagrody

Nagroda w konkursie Ludowej Spółdzielni Wydawniczej z okazji 30-lecia działalności i Związku Literatów Polskich w 1977 oraz nagroda Centralnej Rady Związków Zawodowych w 1979.

10. W słońcu, w deszczu. Scenariusz serialu w 6 odcinkach. Telewizja Polska 1979. Por. poz. .

11. Ciżba. Opowiadania i opowieści. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1980, 342 s.

Zawartość

Zawiera z poz. : Czereśniarz i dziewczyna; Gaławan; Banialuki; Koło; Sprawiedliwość; Uciszenie, – z poz. : Dom; Udar; Jan Duda, Duda Jan i ja; Szubienicznik; Pisana kura; Moc szpetna; Koniec z końcem; Ciżba; Przemysł, – Opowieść świętojańska (II) [poz. ]; Tam, gdzie much nie ma albo Brzydactwa [poz. ], – nadto: Knebel; Papa Lepik [por. Słuchowiska radiowe].

12. Wykidajło. [Opowiadania]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1980, 221 s.

Zawartość

Wykidajło; Knebel [poz. ]; List, post scriptum; Papa Lepik [poz. ]; Łapki na myszy; Zamach; Podanie; Waga uchylna; Kolczasty drut; Zegarek; Moje głody; Ćwiartka; Krótko, szczęśliwie; Roboty wykończeniowe; Koniec świata; Do końca; Cierpiący na zanik; Bez dostępu do morza; Nie załamujmy się.

13. W słońcu, w deszczu. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji 1981, 367 s. Por. poz. .

14. Bitnik Gorgolewski. [Powieść]. Powst. 1983. Wyd. Warszawa: Czytelnik 1989, 141 s.

Inf. o powstaniu: H. Bereza: Czytane w maszynopisie. „Twórczość1983 nr 12 s. 161-162.

15. Pan na Żuławach. Scenariusz serialu w 11 odcinkach i dialogi: A. Twerdochlib, M. Pilot. Telewizja Polska 1985.

Tytuły robocze całości: Jak drzewa w polu; Żuławy.

16. Matecznik. [Szkice]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1988, 147 s.

Zawartość

Ciało Ozyrysa; Skąd data?; Chłopia; Stella Poloniae, fabułka; Nekanda; Widoki ze wzgórza; Garść piasku; W oku ptaka; Tu Babel-Centralna; Pożegnanie święta; Polak, Niemiec – dwaj bracia; Tam, gdzie źródła.

17. Historia o proroku Eliaszu z Wierszalina. Scenariusz. Ekranizacja 1997.

18. Na odchodnym. Opowieści i opowiadania. Warszawa: Czytelnik 2002, 206 s.

19. Cierpki; Oboki; Nice. Badzo małe opo. [Opowiadania]. Warszawa: Kuba 2006, 75 s.

Słuchowiska radiowe, m.in.

Uczulenie. Polskie Radio 1971. Druk „Teatr Polskiego Radia” 1971 nr 3 s. 13-22.
Iwan po latach. Polskie Radio 1972.
Przedwieczna praca Jana Lacha. Polskie Radio 1973.
Wykidajło. Wykidajka. Polskie Radio 1976.
Dyplomacje. Polskie Radio 1978.
Papa Lepik. Monodram. Polskie Radio 1978 [por. Twórczość poz. ].
Na drutach. Polskie Radio 1992.

Prace redakcyjne

1. Od Janicjusza do [Tadeusza] Nowaka. [Antologia]. Red.: J. Baran, Z. Kraska, M. Pilot. T. 1. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1988, 158 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1974, 1998, 2006.

Autor o sobie

M. Pilot: Opory i przeszkody. (Pisarz, życie, dzieła). Tygodnik Kulturalny 1972 nr 8.

Wywiady

Lament nad chłopskością traconą. Rozm. M. Podgórski. „Kamena 1973 nr 7.
Pantałykalny świat. Rozm. T. Krzemień. Kultura 1978 nr 21.
Księga słowa chłopskiego. Gromada – Rolnik Polski 1994 nr 91.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 2. Warszawa 1978 (F. Lichodziejewska).

Ogólne

Artykuły

M. Podgórski: Portret pisarza. Kamena 1967 nr 14.
F. Fornalczyk: Twórczość Mariana Pilota. Współczesność 1968 nr 11.
M. Dąbrowski: Majdan języka i kultury. Literatura 1978 nr 25.
B. Grzeszczuk: O stylu prozy Mariana Pilota. (Funkcje stylistyczne środków leksykalnych i frazeologicznych). W: Temat wiejski w literaturze polskiej. Rzeszów 1978.
Z. Dumowski: Pijany język w kwestii merytorycznej. Nurt 1979 nr 4.
E. Eysymontt-Zdanowicz: Ten zwykły piękny świat bez złudzeń. (O twórczości Mariana Pilota). Tygodnik Kulturalny 1983 nr 3.
A. Bury: Realizm, żart i groza. O twórczości Mariana Pilota. Tygodnik Kulturalny 1985 nr 11.
A. Bury: Bohater na rozdrożu. Wieści 1987 nr 35.
A. Bury: Śmierć – życie – miłość, czyli rozbestwienie prozy Mariana Pilota. Pismo Literacko–Artystyczne 1987 nr 10.
H. Bereza: Rozrachunki. W tegoż: Sposób myślenia. T. 1. Warszawa 1989 [dot. twórczości M. Pilota].
W. Kupiszewski: Funkcje zapożyczeń obcych w wybranych utworach Mariana Pilota. Prace Filologiczne 2001 t. 46.

Panny szczerbate

W. Mach. „Nowa Kultura1963 nr 16, przedruk w tegoż: Szkice literackie. Warszawa 1971.
W. Maciąg. „Twórczość1963 nr 5.
H. Vogler: Obserwacje i okrzyki. Życie Literackie 1963 nr 10.
Z. Żabicki: Między Mrożkiem a Zolą. Nowe Książki 1963 nr 6, przedruk w tegoż: Proza... proza... Warszawa 1966.

Sień

H. Bereza: Prości ludzie. Tygodnik Kulturalny 1966 nr 5.
T. Burek: Mgła i pierwsze przebłyski jasności. Twórczość 1966 nr 11 [dot. też: Opowieści świętojańskie].
A. Stojowski: W PGR tragedia antyczna. „Miesięcznik Literacki1966 nr 4.
Z. Żabicki: Co nowego w Cierłajnach?Nowe Książki1966 nr 10.

Opowieści świętojańskie

T. Burek: Mgła i pierwsze przebłyski jasności. Twórczość 1966 nr 11 [dot. też: Sień].
J. Łukasiewicz. „Tygodnik Powszechny1966 nr 30.
L.M. Bartelski: O prozie Pilota. W tegoż: Proza, poezja. Warszawa 1967.

Majdan

H. Bereza: Powieść szydercza. Twórczość 1969 nr 9.
E. Kuźma: Kompleks Kordiana. Głos Szczeciński 1969 nr 284.
W. Maciąg: Majdan – co to znaczy?Nowe Książki1969 nr 17.
E. Pawlak: Ucieczka w próżnię. Miesięcznik Literacki 1970 nr 3.
R. Sulima: Po ziemiach i konwencjach. Tygodnik Kulturalny 1970 nr 7.

Pantałyk

A. Budzyński: Co się w dudach zdarzyć może?Tygodnik Kulturalny1970 nr 27.
W. Chołodowski: Przyprawianie twarzy. Kultura 1970 nr 25.
S. Siekierski: Mamidłopis. Nowe Książki 1970 nr 16.
F. Fornalczyk: Wiedzie powieść, która cała niebywała. Nurt 1971 nr 3, przedruk w tegoż: Młodsi, starsi... Poznań 1976.
B. Zadura: Stworzenie świata i feralna trzynastka. Twórczość 1971 nr 5, przedruk w tegoż: Radość czytania. Lublin 1980.
S. Dubisz: Formy i funkcje archaizacji w zbiorze opowiadań Mariana Pilota pt.Pantałyk. Prace Filologiczne 1986 t. 33.

Zakaz zwałki

W. Adamiec: W poszukiwaniu straconego sensu. Nowe Książki 1975 nr 15.
M. Bajerowicz: Odstępca. Twórczość 1975 nr 10.
H. Bereza: W roli Antygony. Tygodnik Kulturalny 1975 nr 8.
J.Z. Brudnicki: Sumienie w drodze. Miesięcznik Literacki 1975 nr 7.
W. Ligęza: Miazga. Życie Literackie 1975 nr 19.

Karzeł Pierwszy, król tutejszy; Tam, gdzie much nie ma...

H. Bereza: Wesele i pogrzeb. Tygodnik Kulturalny 1976 nr 19.
A. Borycki: Uroki stylizacji. Fakty 1976 nr 36.
B. Dopart: Możliwości groteski. Życie Literackie 1976 nr 42.
S. Siekierski: Niby groteskowe wesele. Nowe Książki 1976 nr 13.
W. Smaszcz: Wesele albo brzydactwa. Literatura 1976 nr 35.

Jednorożec

J.Z. Brudnicki: W krzywym zwierciadle. Literatura 1978 nr 45.
J. Marx: Przed trybunałem sumienia. Tygodnik Kulturalny 1978 nr 43.
A. Borycki: Znaki zapytania. Fakty 1979 nr 5.
L. Bugajski: Prawdy. Odra 1979 nr 4.
M. Dąbrowski: Jak oprzeć się historii?Miesięcznik Literacki1979 nr 1.

Ciżba

M. Dąbrowski: Małe formy Pilota. Nowe Książki 1981 nr 1.
A. Bury: Zaklęty krąg niemożności. O „Ciżbie” Mariana Pilota. W: Małe formy prozatorskie. Katowice 1990.

Wykidajło

B. Krasiejko-Urbańska: Z perspektywy ogrodzenia. Nowe Książki 1980 nr 13.
G. Łatuszyński: Działkowa enklawa śmierci. Fakty 1980 nr 38.
L. Bugajski: Ginąca enklawa. Miesięcznik Literacki 1981 nr 4.

Bitnik Gorgolewski

H. Bereza: Fundamenty. Twórczość 1983 nr 12, przedruk w tegoż: Obroty. Warszawa 1996.
B. Klukowski: Uciec od świni?Nowe Książki1990 nr 1.
R. Sulima. „Regiony1991 nr 1.
H. Zaworska: Lelum -Polelum. W tejże: Wczoraj i dziś. Poznań 1992.

Matecznik

L. Bugajski: Korzenie. Życie Literackie 1989 nr 5.
B. Zadura: Tam, gdzie źródła. Twórczość 1989 nr 10.

Na odchodnym

D. Nowacki: Z widokiem na cmentarz. Nowe Książki 2002 nr 9.
M. Jentys: Wyobraźnia w cmentarnych karbach. Twórczość 2003 nr 1.
A. Wiedemann: Szczerbata i urodziwa. Res Publica Nowa 2003 nr 6.