BIO
Urodzony 1 kwietnia 1901 w Lachowiczach (powiat Baranowicze) na Białorusi; nieślubnym synem zruszczonego Polaka, Michała Piaseckiego, naczelnika poczty rosyjskiej, i Klaudii Kukałowicz, służącej, której nazwisko nosił do jedenastego roku życia. Wychowywany przez ojca, posługiwał się wyłącznie językiem rosyjskim i uczęszczał do rosyjskich gimnazjów najpierw w Mińsku Litewskim i Bobrujsku na Białorusi, a następnie w głębi Rosji we Włodzimierzu nad Klaźmą i Pokrowie. W okresie nauki szkolnej podejmował pierwsze próby pisarskie w języku rosyjskim. Jako uczeń siódmej klasy za pobicie inspektora gimnazjum i gospodarza klasy trafił do więzienia dla nieletnich, skąd uciekł do Moskwy, gdzie uczestniczył w wypadkach rewolucji październikowej. Zwerbowany do białoruskiej antybolszewickiej organizacji Zielony Dąb, przeniósł się do Mińska; w sierpniu 1919 walczył po stronie zajmujących miasto oddziałów polskich i został ranny. Następnie przyjechał do Warszawy, gdzie ukończył dziewięciomiesięczny kurs Szkoły Podchorążych Piechoty. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920, walcząc po stronie polskiej w ochotniczych formacjach białoruskich. Zdemobilizowany w maju 1921, w sierpniu 1922 został agentem cywilnym polskiego wywiadu wojskowego, tzw. II Oddziału, na terenie Związku Radzieckiego, głównie radzieckiej Białorusi. Jednocześnie zajmował się działalnością przemytniczą, stanowiącą początkowo alibi dla działań szpiegowskich. Po starciach band przemytniczych spędził 21 miesięcy w więzieniu w Nowogródku. Ranny w innej bójce przemytniczej ponownie trafił do więzienia i w 1926 został wydalony z wywiadu. Starał się o wyjazd do Legii Cudzoziemskiej, ale na przeszkodzie stanął fakt, że był oficerem rezerwy. Ubiegał się także o pracę w wywiadzie francuskim, ale nie został przyjęty. Za udział w napadzie na kolejkę konną w pobliżu Waliszek na trasie Lida-Grodno jesienią 1926, został skazany przez sąd doraźny w Wilnie na karę śmierci przez rozstrzelanie, zamienioną następnie w wyniku wstawiennictwa II Oddziału na 15 lat więzienia. Przebywając w więzieniach kolejno w Rawiczu, Koronowie i na Świętym Krzyżu, opanował biegle język polski i w 1934 rozpoczął twórczość literacką, pisząc powieści Piąty etap i Droga pod mur (późniejszy tytuł Żywot człowieka rozbrojonego); artykuły i fragmenty powieści były publikowane w 1937 w czasopismach „Słowo”, „Sygnały”, „Wiadomości Literackie”, a w 1938 w tygodniku „Comoedia”. Dzięki interwencji grona pisarzy, z Melchiorem Wańkowiczem na czele, został przedterminowo zwolniony z więzienia 2 sierpnia 1937. Chory na gruźlicę, nabytą w więzieniu, leczył się w Otwocku, a następnie w Zakopanem. Od grudnia 1937 do marca 1938 mieszkał u Wandy z Wołłowiczów Roycewiczowej w majątku Rohotna w Nowogródzkiem. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 został przydzielony jako oficer do Korpusu Ochrony Pogranicza. Następnie przebywał na Wileńszczyźnie, ukrywając się. W czasie okupacji niemieckiej był członkiem Związku Walki Zbrojnej, a później Armii Krajowej (AK; w stopniu podporucznika, pseudonim: Kira, Konrad, Suez), działał w egzekutywie wykonującej wyroki śmierci wydane przez podziemne sądy (sam wyroków nie wykonywał). W 1943 został odznaczony przez dowództwo AK Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami za odwagę w akcji. Po wojnie, 30 kwietnia 1946 pod nazwiskiem Jan Tomaszewicz, a później Aleksander Kisielewski, nielegalnie wyjechał z Polski i przez Czechosłowację i Niemcy, gdzie w obozie przejściowym w Meppen spędził dwa tygodnie, dotarł do Włoch. Przebywał w ośrodkach 2. Korpusu Polskiego w Como, Cadenabia i Belagio. We wrześniu 1946 rozpoczął starania o oficjalne przyjęcie do 2. Korpusu we Włoszech, jednak spotkał się z odmową Komendy Wojskowej w Rawennie. Dzięki pomocy M. Wańkowicza, późną jesienią 1946 wypłynął okrętem wojskowym wraz z żołnierzami 2. Korpusu z Neapolu do Glasgow. Zatrzymał się w przejściowych obozach wojskowych w Bury, Blackpool, a później w Oulton. Zdemobilizowany w sierpniu 1947, zamieszkał w Londynie. W tymże roku został członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. W 1948 odbył podróż do Holandii, na zaproszenie dyrektora jednej z rozgłośni radiowych. W 1953 przeniósł się do Hastings, a w kwietniu 1955 osiadł na stałe w St. Leonards-on-Sea w hrabstwie Sussex. Utrzymywał się z pracy fizycznej. Publikował fragmenty prozy i artykuły w prasie emigracyjnej, m.in. w londyńskich czasopismach „Wiadomości” (1947-58), „Życie” (1952), „Tydzień Polski” (1960-61), a także w wydawanych w Stanach Zjednoczonych pismach „Dziennik Polski” i „Tydzień Polski”. W 1958 wystąpił ze Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie na znak protestu przeciw nagrodzie dla Czesława Miłosza. Od początku 1964 przebywał w szpitalu w St. Leonards-on-Sea, następnie w lecznicach londyńskich i w polskim szpitalu w Penley w Walii, gdzie zmarł na raka 12 września 1964; pochowany na St. Helen's Borough Cementary w Hastings (Sussex).
Twórczość
1. Piąty etap. [Powieść]. Powst. 1934. Wyd. Warszawa: Rój 1938, 406 s. Wyd. 2 tamże 1938. Wyd. w skrócie łącznie z Bogom nocy równi zob. poz. ↑. [Wyd. 3]. Warszawa: LTW 2001.
Przekłady
duński
hiszpański
szwedzki
włoski
Adaptacje
radiowe
2. Żywot człowieka rozbrojonego. Opowieść. Powst. 1934. Wyd. Londyn: B. Świderski 1962, 396 s. Wyd. nast. Warszawa: Libra 1990; [wyd. 3] ze wstępem R. Demela. Warszawa: LTW 2000.
Przekłady
hiszpański
niderlandzki
niemiecki
włoski
Adaptacje
telewizyjne
3. Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy. [Powieść]. Powst. 1935. Wyd. Warszawa: Rój 1937, 410 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1937, wyd. 3 z przedmową M. Wańkowicza 1938; Londyn: Gryf 1947; [wyd. zmienione] Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1969; Kraków: „X”* 1987; [Kraków:] Cracovia 1990; z notami i posłowiem W. Boleckiego. Warszawa: Świat Książki 1994. Przedruk zob. poz. ↑; [wyd. 9] Warszawa: LTW 1999, tamże 2002.
Przekłady
angielski
czeski
duński
francuski
hiszpański
litewski
niderlandzki
niemiecki
norweski
szwedzki
włoski
Adaptacje
filmowe
telewizyjne
4. Bogom nocy równi. [Powieść]. Powst. 1938. Wyd. Warszawa: Rój 1939 [antydatowane: 1938], 369 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1939; Gdańsk: Graf 1989; Kraków: „X”* 1989; Warszawa: Gryf* 1989. Przedruk zob. poz. ↑; [wyd. 5] Londyn: Puls 1995; Warszawa: LTW 2001.
Przekłady
szwedzki
włoski
Wyd. w skrócie łącznie z Piąty etap [poz. ↑] pt. Bogom nocy równi. Londyn: Modern Writing 1950, 416 s.
5. Jabłuszko. [Powieść]. Powst. 1941-1944. Wyd. Rzym: Instytut Literacki 1946, 257 s. Wyd. nast. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1990; [wyd. 3] Warszawa: Gryf 1990; Warszawa: LTW 2002. Por. poz. ↑.
Przekłady
francuski
hiszpański
włoski
6. Spojrzę ja w okno... [Powieść]. Powst. 1941-1944. Wyd. Rzym: Instytut Literacki 1947, 253 s. Wyd. nast.: Warszawa: Gryf 1990; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1990; [wyd. 4] Warszawa: LTW 2002. Por. poz. ↑.
Przekłady
francuski
szwedzki
włoski
7. Nikt nie da nam zbawienia... [Powieść]. Powst. 1946. Wyd. Rzym: Instytut Literacki 1947, 284 s. Wyd. nast.: Warszawa: Gryf 1990; Warszawa: Polski Dom Wydawniczy 1990; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1990; [wyd. 5]. Warszawa: LTW 2002. Por. poz. ↑.
Przekłady
francuski
hiszpański
szwedzki
włoski
8. Zapiski oficera Armii Czerwonej. [Powieść]. Powst. 1946-1950. Druk fragmentów pt. Zapiski oficera. „Lwów i Wilno”, Londyn 1949 nr 125-129, 132, 134, 135, 137, 147; „Polish Daily News”, Detroit 1949. Wyd. osobne Londyn: Gryf 1957, 202 s. Wyd. nast.: Warszawa: Niezależny Instytut Wydawniczy* 1981; [Warszawa: b.w.* 1984]; Warszawa: Wydawnictwo Grup Politycznych, Wydawnictwo Margines* 1985; [Warszawa:] Studencka Oficyna Wydawnicza* 1985; Białystok: Wydawnictwo Północno-Wschodnie* 1989; [Kraków: b.w.* 1989]; Warszawa: Recto* 1989; Warszawa: Antyk* [198?]; Gdańsk: Graf 1990; Warszawa: Libra, Planeta 1990; [wyd. 12] Gdańsk: Firet Spółka 1990; z podtytułem Od 17 września 1939 i ze wstępem R. Demela. Warszawa: LTW 1999.
Przekłady
hiszpański
węgierski
Adaptacje
teatralne
9. Sto pytań pod adresem „obecnej” Warszawy. List otwarty do redaktora naczelnego tygodnika „Odrodzenie” Karola Kuryluka. Rzym, Londyn: [K.] Breiter 1947, 27 s.
10. [Siedem] 7 pigułek Lucyfera. [Bajka satyryczna prozą]. Londyn: Modern Writing 1948, 188 s. Wyd. 2 [właśc. 1 krajowe] Warszawa: Alfa 1990. Por. poz. ↑. Wyd. nast.: [wyd. 3] z podtytułem Autentyczne przygody diabła Marka w latach 1945 i 1946 w niepodległej Polsce demokratycznej, odtworzone na podstawie dokumentów, zeznań świadków, wycinków prasowych oraz własnych obserwacji autora. Warszawa: LTW 1999, tamże 2001.
11. Adam i Ewa. [Powieść]. Powst. 1955. Druk „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” Londyn 1963 nr 161-285. Wyd. osobne z przedmową R. Demela. Warszawa: LTW 1999, 191 s.
12. The devil in disguise. Scenariusz filmowy. Powst. 1955.
13. The forgotten melody. Scenariusz filmowy. Powst. 1955.
14. Mgła. [Powieść], Powst. 1962-1963. Wyd. Warszawa: LTW 2001, 302 s.
15. Wieża Babel. [Cykl powieściowy]. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1964.
[Cz. 1]. Człowiek przemieniony w wilka. Powst. 1958-1961. Wyd. 1964, 318 s. Wyd. nast.: Kraków: „X”* 1988; z posłowiem K. Polechońskiego Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1990; [wyd. 4] Warszawa: LTW 2000.
[Cz. 2]. Dla honoru organizacji. 1964, 316 s. Wyd. nast.: Kraków: „X”* 1988; Warszawa: CIR 1990; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1990; [wyd. 5] Warszawa: LTW 2000.
Przekłady
włoski
16. Dzieła zebrane. Londyn: Orbis 1985.
[T. 1]. Bogom nocy równi. Powieść. Wstęp: [R. Demel] R.D. 1985, 409 s. Zob. poz. ↑.
[T. 2]. Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy. 1985, 511 s. Zob. poz. ↑.
17. Upadek Wieży Babel i inne opowiadania oraz powiastki. [Wybrał i wstępem opatrzył K. Polechoński]. Warszawa: LTW 2000, 202 s.
18. Autodenuncjacja. Teksty autobiograficzne, wywiady, wspomnienia, publicystyka. [Zebrał, oprac. i przedmową poprzedził K. Polechoński]. Warszawa: LTW 2002, 221 s.
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1957.
Autor o sobie
Wywiady
Słowniki i bibliografie
Ogólne
Książki
Artykuły
Piąty etap
Żywot człowieka rozbrojonego
Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy
Bogom nocy równi
Jabłuszko
Spojrzę ja w okno
Nikt nie da nam zbawienia
Zapiski oficera Armii Czerwonej
7 pigułek Lucyfera
Wieża Babel
Zob. też Wywiady.