BIO

Born on 22 September 1951 in Krosno; son of the flying instructor Józef Kusiba and the crane operator Alicja, née Ochał. After completing advanced secondary education at the Nicolaus Copernicus Grammar School in Krosno, he studied Polish philology at the Maria Curie-Skłodowska University (UMCS) in Lublin from 1969, graduating with a master's degree in 1975. Between 1969 and 1974, he was a member of the UMCS radio station team (Radio Akademickie UMCS w Lublinie), while from 1972 to 1974 he was involved in the Lublin-based Student Literary Group Samsara. He made his debut as a poet in the periodical "Kamena" in 1972 (no. 10) with the poems Jest to strategia… (This is a strategy...) and Tak winno (It should). He published further poems, prose pieces and reports in this periodical in 1974 and 1976. His first published piece of literary criticism, Droga do „kariery” (A "career" path), appeared in "Kamena" in 1972 (no. 20) and addressed the activities of the Student Journalist Club (Klub Dziennikarzy Studenckich). His poems, literary articles and report also appeared in "Konfrontacje". the student supplement of the local newspaper "Kurier Lubelski" (1971-1974, where he also served as co-editor), in the daily newspaper "Sztandar Ludu" (1972, 1974-75; he was an intern here in 1975), and in "Student" (where he was a correspondent between 1971 and 1977). He joined the Polish Journalists Association (SDP) in 1976. That year he moved to Bialystok where he worked for the literary monthly "Kontrasty" and in the editorial office of the newspaper "Gazeta Współczesna". Between 1976 and 1977, he was a member of the Polish Writers' Union (ZLP) Literary Club in Bialystok. He also published numerous poems, prose pieces, articles, literary and theatre reviews, translations of US-American and Dutch poetry in "Poezja" (1975), "Nowy Wyraz" (1976, 1979-80), "Odra" (1976, 1978), "Student" (1976-77), the Łomża-based "Kontakty" (1980-81), the Warsaw-based "Kultura" (1980-81), "Miesięcznik Literacki" (1981) and "Więź" (1982). He collaborated with Bialystok branches of Polish Radio and Polish Television (1976-1981, including the regular literary show Sobotynka). He received numerous awards for his reporting, including sharing second prize with Teresa Torańska in the 1980 Adam Polewka Prize. He became a member of the Independent Self-governing Trade Union Solidarity in 1980, participating in its first congress in the Oliwa district of Gdansk. With the imposition of martial law on 13 December 1981, he was barred from working as a professional journalist. Together with three other sacked journalists, he took the Bialystok branch of the Workers' Publishing Cooperative (RSW Prasa-Książka-Ruch – the state monopoly responsible publishing and distribution) to the Employment Tribunal and was awarded compensation. The Polish Service of Radio Free Europe broadcast reports on the case. During this period his volume of reports Wybrzeże świata (Coast of the World; 1982) and the drama Eksmisja (Eviction; co-authored with J. Muszyński, 1983) were banned by censors. During the martial law period he submitted a proposal for a doctoral thesis, Obraz USA i Kanady w literaturze faktu PRL (Images of the USA and Canada in non-fiction works in the People's Republic of Poland) to Prof. Stefan Sawicki at the Catholic University of Lublin (KUL). He abandoned the idea in 1984, however, when he and his family received assistance from the Canadian government to emigrate. They settled in Halifax, Nova Scotia, from where he reported for the Polish section of CBC-RCI (Canadian Broadcasting Corporation ‒ Radio Canada International) in Montreal. He also worked with the "Halifax Herald" (1984-85) and the Polish-language newspaper "Głos Polski" in Toronto (1986-87). He was also an occasional contributor to the Washington-based radio broadcaster Voice of America. In mid-1985 he and his family moved to Toronto, where he briefly worked for the weekly "The Polish Express – Express Polski". The same year he became a building manager for Maysfield Property Management Inc. (1985-1996), where he organized regular literary events (the building thus became known as "Kusibówka" in cultural circles). While in Toronto he also cooperated with CBC television as a consultant on the series "Struggles for Democracy" (1987-88), with the city’s local station on the weekly programme "Polish Studio" (1988-2003), the weekly publication "Związkowiec" (1997-2003; including a stint as deputy editor-in-chief), the monthly "Books in Canada" (1998-1999; deputy editor-in-chief), the monthly "Exile" (1999, 2000, and 2011), the quarterly "Alphabet City" (2000-01), the newspaper "Dziennik" (2000-02; including the daily column "Nieco-dziennik"), the weekly "The New Yorker” (2005-06), and "Przegląd Polski", the cultural supplement of the New York newspaper "Nowy Dziennik", where from 2000 he published the regular column Żabką przez Atlantyk (Swimming Breaststroke across the Atlantic). After 1989 he also contributed to periodicals in Poland, including the Lublin-based "Akcent" (intermittently from 1993), the Rzeszow-based "Fraza" (intermittently between 2000 and 2014), "Podkarpacie" (2002 and 2004), the Catholic weekly "Tygodnik Powszechny" (2004) and the online portals "Zwoje" (1997-2006) and "Studio Opinii" (studioopinii.pl; 2011-15). In 1990, he joined the board of the Polish Canadian Publishing Fund, while in 1992 he was appointed to the board of the W&N Turzański Foundation in Toronto. Between May and December 1996 he collaborated with Polish Radio and Polish Television in Bialystok, broadcasting the daily radio column Daty i tematy (Dates and Themes) and producing six television programmes, including Budzik (Alarm Clock) and Słowo od autora (Author's Notes). He also worked contributed to the Bialystok edition of the daily "Gazeta Wyborcza". Between 2004 and 2005, he was a lecturer in journalism at the Jerzy Giedroyc College of Communication and Media in Warsaw, where he founded and led the Institute for the Study and Documentation of Polish Émigrés and Migrants (Instytut Badań i Dokumentowania Emigracji/Migracji). In 2009, he co-founded the Ryszard Kapuściński Summer Reportage Academy (Wakacyjna Akademia Reportażu im. R. Kapuścińskiego) in Siennica Różana, where between 2009 and 2013 he gave a series of lectures, Nocny Marek. Sztuka pisarska Ryszarda Kapuścińskiego (Marek the Night Owl: Ryszard Kaupuściński's Art of Writing). In 2007, he joined the Polish Writers' Association (SPP) and the Canadian PEN Club. He married the Russian studies scholar Barbara Krawczyk in 1976; they have two sons, Mateusz (b. 1982) and Mikołaj (b. 1986). He lives in Mississauga, in the Toronto metropolitan area.

Twórczość

1. Tratwa. [Wiersze]. Lublin: Wydawnictwo Lublin 1976, 40 s. Lubelska Biblioteka Poetycka, t. 75.

2. Wszystkie działa na mnie. [Wiersze]. Białystok: Wojewódzka Dom Kultury w Białymstoku 1983, 14 s.

3. Samobójstwo Marsjan. Poezja. Red.: W. Iwaniuk, F. Śmieja, E. Zyman. Toronto: Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie 1987, 33 s. Arkusz Poetycki, nr 3. Biblioteka Polska w Kanadzie.

4. Próba Atmy. Rzecz o Szymanowskim. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Montreal, Konsulat Rzeczpospolitej Polskiej 1991. [Informacja Autora].

5. Rozwiązać siebie. [Wiersze]. Berlin: Mordellus Press 1995, 11 s.

Druk bibliofilski w nakładzie 40 egzemplarzy.

6. Janusz Żurakowski. From Avro Arrow to Arrow Drive. [Biografia]. Mississauga, Ontario: Adres Press 2003, 100 s.

7. Inne powody. Wiersze przebrane i nowe 1974-2004. Warszawa: Instytut Badań i Dokumentowania Emigracji; Rzeszów: Migracji Wyższej Szkoły Komunikowania i Mediów Społecznych im. J. Giedroycia 2005, 132 s. Biblioteka „Frazy.

8. Admiral Road. [Wiersze]. Toronto: Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie 2006, 18 s. Druga Bibliofilska Seria Poetycka Polskiego Funduszu Wydawniczego w Kanadzie, t. 3.

9. Alassio. [Wiersze]. Toronto: Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie 2011, 19 s. Kolofon. Trzecia (Autorska) Bibliofilska Seria Poetycka Polskiego Funduszu Wydawniczego w Kanadzie, t. 2.

10. Żabką przez Atlantyk. [Cykl felietonów]. 2011, 2012, 2015.

Wybór z felietonów drukowanych w dodatku „Dziennika Polskiego” „Przegląd Polski” w 2000-2010.

[T.] 1. Podręcznik do kobiet. 100 felietonów (niemal) feministycznych. Red. i wstęp: E. Zyman. Lublin: Wydawnictwo UMCS; Toronto, Mississauga: Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie 2011 , 363 s.

[T.] 2. Cymbał w świecie . Felietony flâneura. Red.: E. Zyman. Toronto, Mississauga : Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie; Siennica Różana: Wakacyjna Akademia Reportażu im. R. Kapuścińskiego 2012 , 404 s.

[T.] 3. Lennon wiecznie żywy. Felietony funeralne. Toronto, Mississauga: Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie; Siennica Różana: Wakacyjna Akademia Reportażu im. R. Kapuścińskiego 2015 , 360 s.

11. Rajskie. [Wiersze]. Toronto: Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie 2015, 20 s. Czwarta Bibliofilska Seria Poetycka Polskiego Funduszu Wydawniczego w Kanadzie, t. 1.

12. Ryszard Kapuściński z daleka i z bliska. [Biografia]. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak 2018, 347 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Pożerani przez Amerykę. Stany Zjednoczone i Kanada w literaturze faktu PRL. „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląski w Katowicach2014 nr 3163 s. 421-441.
Lęk i odraza w Nowej Hucie. Ryszard Kapuściński i amerykańskie Nowe Dziennikarstwo oraz dziennikarstwo gonzo (narracja krytycznoliteracka). W: Literatura polska obu Ameryk. Seria 2. Katowice 2016 s. 285-326.
Jestem mamutem, który się nigdzie nie mieści.... Szkic do portretu Edwarda Zymana. W: Światy poetyckie Edwarda Zymana. Katowice 2019 s. 43-73.
Całość nie do objęcia... Glosy, notacje, przypomnienia. W: „Odcisk palca – rozległy labirynt. Prace ofiarowane Profesorowi Wojciechowi Ligęzie na jubileusz siedemdziesięciolecia. Kraków 2021 s. 759-774 [dot. J. Szubera].
Przegląd Julity Karkowskiej. O pływaniu, nurkowaniu, redagowaniu, przyjaźniach, migracjach i powrotach. Glosy. W: Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej. Wybitne postaci kobiece. Białystok-Warszawa 2021 s. 125-136.
Bez Kischa, Wańkowicza i de Saint-Exupéry’ego. Wielcy nieobecni w biografii Ryszarda Kapuścińskiego. „Zeszyty Prasoznawcze2022 t. 65 nr 1 s. 23-44.
Cyrenejczyk z Radomska i Mississaugi. „Pamiętnik Literacki”, Londyn 2022 t. LXIII s. 253-261 [dot. E. Zymana].
Robinson z wyspy Mississauga. „Fraza2023 nr 119-120 s. 104-127 [dot. E. Zymana].

Przekłady

1. R. Kapuściński: I wrote stone. The selected poetry of Ryszard Kapuściński. [Przekł.:] D. Kuprel, M. Kusiba. Emeryville, Canada: Biblioasis 2007, 96 s.
2. R. Kapuściński: Wiersze zebrane = Collected poems. Przeł.: D. Kuprel i M. Kusiba. [Lublin:] Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej; [Mississauga, Ontario:] Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie 2012, 242 s.
Tekst w języku polskim i angielskim.
3. Ryszard Kapuściński. Fotobiografia = Photobiography. Koncepcja, wybór tekstów i oprac. graficzne: M. Sadowski. Konsultant merytoryczny: A. Kapuścińska. Tłum.: J. Stawujak-Romaszko. Tłum. wierszy: D. Kuprel i M. Kusiba. Warszawa: Wydawnictwo Veda 2013, 253 s.
Tekst w języku polskim i angielskim.

Prace redakcyjne

1. J. Żurakowski: Nie tylko o lataniu. [Wspomnienia]. Pod red. M. Kusiby. Toronto: Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie 2002, 200 s.
2. P.Z. Woś: Życie pełne Ameryki. Dzieje rodziny. Red. i posłowie: M. Kusiba. Toronto: Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie 2008, 239 s.
3. E. Zyman: Mosty z papieru. O życiu literackim, sytuacji pisarza i jego dzieła na obczyźnie na przykładzie Polskiego Funduszu Wydawniczego w Kanadzie w latach 1978-2008. Red.: M. Kusiba. Toronto: Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie; Rzeszów: Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne „Fraza 2010, 559 s.
4. E. Zyman: Poemat współczesny. Wybór wierszy, układ tomu i red.: M. Kusiba. Toronto: Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie 2014, 19 s. Czwarta Bibliofilska Seria Poetycka Polskiego Funduszu Wydawniczego w Kanadzie, t. 2.
5. W. Kontewicz: Wilk którego karmisz. [Wiersze]. Red.: M. Kusiba i E. Zyman. Posłowie: E. Zyman. Toronto: Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie; Rzeszów: Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne „Fraza 2020, 125 s.
6. W. Kontewicz: Tunel pod Ptaszkowską. [Wiersze i małe prozy]. Red. M. Kusiba. Toronto: Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie; Rzeszów: Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne „Fraza 2022, 185 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 2015, 2022.

Wywiady

Czy z emigracji można wrócić? Rozm. K. Konecka. „Gazeta Współczesna1997 nr z 15 V.
Polska od Karpat po Kordyliery. Rozm. J. Wolski. „Fraza2004 nr 2.
Polish song Marka Kusiby. Rozm. E. Czerwińska. „Kurier Lubelski2009 nr 29 (36) dod. „Magazyn”.
Pospolite ruszenie miłości. Rozm. L. Błońska. „Arka2010 nr 1.
Od poezji zaczynał dzień. Z Markiem Kusibą, tłumaczem i redaktorem polsko-angielskiej edycji Wierszy zebranych Ryszarda Kapuścińskiego rozm. B. Dudko. „Nowe Książki2012 nr 8.
Przyjaciele z krainy wiersza. Rozm. E. Czerwińska. „Kurier Lubelski2012 nr 125 dod. „Magazyn”.
Przeszkadzało mi jedno: że nie było żadnego przymusu. Z Markiem Kusibą rozm. J. Sztachelska. W: Białostockie „Kontrasty”. Szkice i materiały. Białystok 2018 s. 313-326.

Ogólne

Artykuły

E. ZYMAN: Oddalenia i powroty, czyli rozwiązywanie siebie. „Fraza2006 nr 3.
A. GÓRA: Wszystkiemu winien Hitler, albo wysokie latanie. „Wiadomości Uniwersyteckie. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej2007 nr z XII.
J. PASTERSKI: Z emigracji się nie wraca. Przypadek Marka Kusiby. W: Nowa poezja polska. Kraków 2009.
E. ZYMAN: Melodie z domu obłąkanych, czyli długie dystanse felietonisty. (M. Kusiba). W: M. KUSIBA: Żabką przez Atlantyk. [T.] 1. Podręcznik do kobiet. Lublin; Toronto 2011.
J. BUDZIK: Marek Kusiba i Roman Sabo – zmowa (nie)oddalonych. W tejże: Zadomowieni i wyobcowani. Kraków; Toronto 2013.
V. WEJS-MILEWSKA: Marek Kusiba. Strategia życia i pisania. W: Literatura polska obu Ameryk. Katowice; Toronto 2014.
B. SZAŁASTA-ROGOWSKA: Poezja w kręgu Polskiego Funduszu Wydawniczego. Kronika, archiwum, mecenat, odkrycia. „Postscriptum Polonistyczne2022 nr 29 [dot. m.in. M. Kusiby].

Tratwa

A. NOWAK: Tratwa debiutanta. „Walka Młodych1978 nr 2.

Wszystkie działa na mnie

E. BIELA: Za nas myślą poeci?Kurier Podlaski1987 nr 46.

Inne powody

Ł. JANICKI: Prawda i wspomnienie. „Akcent2005 nr 4.
K. LISOWSKI: Wersja osobista ogólnie znanych wydarzeń. „Nowe Książki2005 nr 6.
S. RUSIN: Itaka Kusiby. „Twórczość2005 nr 8.
J. ZIELIŃSKI: Fototerapia. „Nowy Dziennik”, Nowy Jork 2005 nr z 27 V dod. „Przegląd Polski”.

Żabką przez Atlantyk

A. BIENIAS: Kusiba i kobiety: konieczność reformy?Fraza2012 nr 4.

Rajskie

B. SZAŁASTA-ROGOWSKA: Mit rodzi(n)ny w twórczości Marka Kusiby w świetle tomu „Rajskie. W: Literatura polska obu Ameryk. studia i szkice. Seria 2. Katow. 2016.

Ryszard Kapuściński z daleka i z bliska

U. GLENSK: Ty mi o tym nie mów.... „Nowe Książki2018 nr 12.
B.P. KLARY: Gorące bułki. 6. „Elewator2018 nr 4.
M. IKONOWICZ: Kapuściński” widziany z perspektywy następnego pokolenia. „Akcent2019 nr 1.
M. RYCOMBEL: Kusiba versus Domosławski – ciąg dalszy sporu o Kapuścińskiego. Jak uprawiać biografistykę? „Autobiografia. Literatura. Kultura. Media2021 nr 2 (17).