BIO

Urodzony 26 marca 1920 w Czersku (powiat Chojnice); syn Antoniego Pertka, handlowca, działacza społecznego i niepodległościowego, i Marii z Niedźwiedzińskich. Uczęszczał do Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Poznaniu; w 1937 zdał maturę. Następnie rozpoczął studia w Akademii Handlowej, przerwane w 1939 wybuchem wojny. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Warszawie, Radomiu i Łowiczu, pracował jako robotnik, urzędnik, księgowy. W tym czasie zaczął kompletować zbiór wycinków z prasy niemieckiej oraz z tajnie publikowanych polskich źródeł i prasy podziemnej o tematyce morskiej. W marcu 1945 powrócił na stałe do Poznania, gdzie rozpoczął pracę w Zachodniej Agencji Prasowej (ZAP), jako kierownik archiwum wycinków. Debiutował w listopadzie 1945 w „Biuletynie Zachodniej Agencji Prasowej”. W 1946 opublikował pierwszą książkę pt. Wielkie dni małej floty. Od tegoż roku po zrobieniu aplikantury dziennikarskiej pracował w ZAP jako publicysta (do 1949; podpisywał się też Ryszard Prochoń). W 1947 ożenił się z Heleną Balwierczak. Pracował jako redaktor w Wydawnictwie Zachodnim i Morskim (1946), w Wydawnictwie Ligi Morskiej (1950), w Wydawnictwach Komunikacyjnych (1952) i w Wydawnictwie Zakładu Narodowego im. Ossolińskich (1954-58) oraz w redakcji „Rocznika Gdańskiego” (1955). Kontynuując pracę publicystyczną i literacką, zwłaszcza o tematyce morskiej i dziejach polskiej floty, publikował artykuły i szkice m.in. w Morzu” (1952-79; podpisywane też: Stefan Lefort, Kazimierz Czerski), „Rejsach” (1952-54), „Biuletynach Prasowych Polskiej Agencji Interpress” (1957-67; podpisywał się też: Antoni Proch, Jerzy Kaper), „Głosie Wybrzeża” (1966-78, z przerwami), „Tygodniku Morskim” (1966-74; tu w 1966-69 cykl Słowniczek polskich ludzi morza), „Wrocławskim Tygodniku Katolickim” (1966-78), „Trybunie Robotniczej” (1968-74, z przerwami), „Głosie Szczecińskim” (1969-73), „Pobrzeżu” (1969-74). Za publikacje z dziedziny marynistyki otrzymał w 1959 Gdańską Nagrodę Marynistyczną. W 1965 został członkiem Związku Literatów Polskich. W tymże roku za cykl Polacy na morzu w latach II wojny światowej oraz za książkę Polacy na szlakach morskich świata otrzymał nagrodę marynistyczną im. M. Zaruskiego. W 1968 otrzymał nagrodę Ministra Obrony Narodowej II stopnia za twórczość w zakresie historii polskiej marynarki wojennej oraz nagrodę m. Poznania i województwa poznańskiego za upowszechnianie kultury. Od 1969 opracowywał do Polskiego słownika biograficznego życiorysy ludzi morza, zwłaszcza oficerów Marynarki Wojennej. Kontynuował twórczość literacką ogłaszając artykuły, wspomnienia, reportaże historyczne na łamach „Tygodnia” (1973-75), „Związkowca” (Toronto, 1973-75) oraz pisma „Wprost” (1983-84). Za twórczość literacką i dziennikarską o tematyce morskiej otrzymał w 1974 nagrodę literacką im. J. Conrada. Był członkiem Stowarzyszenia Marynistów Polskich, Polskiego Towarzystwa Nautologicznego, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Instytutu Zachodniego w Poznaniu, członkiem założycielem Międzynarodowego Instytutu Kultury Morskiej (ICMAR), członkiem honorowym Ligi Morskiej (1982). Odznaczony m.in. Złotą Odznaką „Zasłużony Pracownik Morza” (1961), Krzyżem Kawalerskim (1971), Krzyżem Oficerskim (1978) i Krzyżem Komandorskim (1985) Orderu Odrodzenia Polski, medalem „W obronie morskich granic Polski Ludowej” (1985). Zmarł 8 lipca 1989 w Poznaniu.
W 1992 powstała Izba Pamięci Jerzego Pertka w Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu.

Twórczość

1. Pod polską banderą wojenną. Rysunki w tekście: T. Eichler, Cz. Borowczyk. Poznań: Wydawnictwo Zachodnie 1946, 45 s.

Dot. działań polskiej floty wojennej na Zachodzie w latach 1939-1945.

2. Wielkie dni małej floty. Przedmowa: W. Steyer. Poznań: Wydawnictwo Zachodnie 1946, 190 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 rozszerzone 1947; wyd. 3 nowo oprac. Mapki i szkice: M. Neumann. Sylwetki okrętów: S. Woźniak. Dane techniczne: J. Miciński. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1958, 510 s., tamże: wyd. 4 1959, wyd. nowe t. 1-2 1962, 217 + 221 s., wyd. 2 masowe 1967, wyd. 7 1972, wyd. 8 1976, wyd. 9 1981, wyd. 10 1987, wyd. 11 1990. Wyd. w nowej wersji zob. poz. .

Dot. działalności Polskiej Marynarki Wojennej w latach 1939-1945. – Cz. 1 cyklu „Polacy na morzu w latach II wojny światowej”; cz. 2, 3 zob. poz. , .

Nagrody

Książka uznana w plebiscycie czytelników „Morza” za najlepszą książkę wojenno-morską w 20-leciu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w 1965; nagroda Dowódcy Marynarki Wojennej w 1965.

3. Polska Marynarka Wojenna. Oprac. graficzne: Cz. Borowczyk, A. Krakowski. Poznań: Wydawnictwo Zachodnie 1947, 21 k.

Album dla młodzieży zawierający rysunkowy opis dziejów Polskiej Marynarki Wojennej w latach 1939-1945.

4. Władcy głębin. Historia rozwoju, opis budowy i działania okrętów podwodnych. Rysunek: E. Karłowski. Przekrój okrętu podwodnego: S. Woźniak. Warszawa: Wydawnictwo Ligi Morskiej 1951, 82 s.

5. Niewidzialne okręty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1953, 54 s.

Dot. sztuki maskowania okrętów.
Wydano na zlecenie Ligi Przyjaciół Żołnierza.

6. Pod polską banderą wojenną na Zachodzie 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1957, 55 s.

Dot. działalności polskiej floty wojennej w latach 1939-1945.

7. Polacy na szlakach morskich świata. Gdańsk, Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1957, 662 s. Gdańskie Towarzystwo Naukowe.

Przekłady

angielski

Poles on the high seas. [Przeł.] A.T. Jordan. Wrocław 1978.

8. Druga mała flota. Dane techniczne statków Polskiej Marynarki Handlowej: J. Miciński. Sylwetki statków: S. Kolicki. Mapki i szkice: M. Neumann. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1959, 357 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 rozszerzone 1968, wyd. 3 rozszerzone 1973, wyd. 4 poprawione i uzupełnione 1983.

Cz. 2 cyklu „Polacy na morzu w latach II wojny światowej”; cz. 1, 3 zob. poz. , .
Dot. działalności Polskiej Marynarki Handlowej.

9. Wojna morska 1939-1945. [Monografia; autorzy:] J. Pertek, W. Supiński. Szkice i mapki: M. Neumann. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1959, 438 s. Wyd. 2 poprawione tamże 1961. Por. poz. .

Tu J. Pertek: cz. 2. Bitwa o Atlantyk; cz. 3. Wojna na Morzu Śródziemnym; cz. 4: Działania niemiecko-radzieckie; Kronika wojny morskiej 1939-1945.

10. Dzieje ORP „Orzeł. [Monografia]. Plany „Orła”: S. Woźniak. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1961, 150 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1966; wyd. 3 Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1972; wyd. 4 Gdańsk: Gdański Dom Wydawniczy 1998.

11. Od Wielkiej Karaweli do 19-tysięczników. Szkice z dziejów morskich Gdańska. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1963, 187 s.

12. Pod obcymi banderami. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1963, 233 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1972, wyd. 3 1984.

Cz. 3 cyklu „Polacy na morzu w latach II wojny światowej”; cz. 1, 2 zob. poz. , .
Dot. losów polskich marynarzy i żołnierzy walczących na jednostkach alianckich.

13. Tradycje Polski na morzu. [Odczyt]. Warszawa: Zachodnia Agencja Prasowa 1963, 31 s., powielone.

14. Zwycięstwo pod Oliwą. 1627. [Opowieść dla młodzieży]. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1963, 50 s. Wyd. 2 tamże 1963.

15. Burza” weteran atlantyckich szlaków. [Monografia]. Plany „Burzy”: S. Woźniak. Mapki: M. Trocha. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1965, 170 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1970; pt. ORP „Burza”. Warszawa: Bellona 1992.

16. Od Reichsmarine do Bundesmarine. 1918-1965. Mapki i szkice: M. Olejnik. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1966, 420 s.

Praca monograficzna dot. dziejów niemieckiej marynarki wojennej.

17. Morze w ogniu. [Studium historyczne]. Cz. 1. 1939-1942. Na frontach i za kulisami wojny morskiej. Mapki: L. Fijał. Cz. 2. 1942-1945. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1970-1971, 350 + 388 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1975; wyd. 2 [właśc. 3] poprawione i uzupełnione Warszawa: Lampart 1996, 565 s.

Nagrody

Nagroda Srebrna Książka 1970 r. w plebiscycie czytelniczym „Głosu Wielkopolskiego” na najpopularniejszą książkę pisarza środowiska poznańskiego w 1971.

18. Zbrodnie hitlerowskiej Kriegsmarine w II wojnie światowej, ich ściganie oraz stan badań. [Szkic]. Warszawa: Główna Komenda Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce 1970, 39 s., powielone.

19. Korsarze wyruszają na morza i oceany. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1973, 152 s. Wyd. 2 tamże 1982.

Dot. korsarskiej działalności niemieckich okrętów nawodnych i podwodnych w latach 1939-1940.

20. Królewski statek „Batory. [Monografia]. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1975, 293 s. Wyd. 2 tamże 1979.

Nagrody

Nagroda literacka im. J. Conrada w 1974.

21. Napaść morska na Danię i Norwegię. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1975, 161 s. Wyd. 2 tamże 1986.

22. Od Dunkierki do Dakaru. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1978, 205 s. Wyd. 2 tamże 1987.

Dot. losów francuskiej Marine Nationale od maja do września 1940.

23. Rajdy niemieckich pancerników. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1979, 186 s. Wyd. 2 poprawione i uzupełnione tamże 1989.

Dot. korsarskich operacji niemieckich pancerników w latach 1940-1942.

24. Polacy na morzach i oceanach. [Monografia]. T. 1. Do roku 1795. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1981, 723 s.

25. Bitwy konwojowe na arktycznej trasie. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1982, 197 s.

Dot. operacji konwojowych na szlaku arktycznym do Murmańska i Archangielska.

26. Barbarossa” na morzu 1941-1942. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1983, 174 s.

27. Bitwa o Atlantyk. [Współautorzy:] P. Wieczorkiewicz, A. Broniarek. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1984, 79 s. Por. poz. .

28. Pacyfik w ogniu. [Szkic]. Wyd. łącznie z: A. Wolny, A. Broniarek: Działania wojenne na lądzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1984, 79 s.

29. Zatopienie „Scharnhorsta” i „Firpitza. [Szkic]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1985, 178 s.

30. Marynarze generała Kleeberga. Warszawa: Książka i Wiedza 1986, 238 s.

Dot. działalności Flotylli Pińskiej.

31. Mała flota wielka duchem. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1989, 623 s.

Nowa wersja książki pt. Wielkie dni małej floty [poz. ].

32. Na Bałtyku, w Arktyce i na Morzu Czarnym. [Szkice]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1989, 226 s.

Nadto 26 broszur w cyklu „Miniatury Morskie” wyd. w 1958-1971 przez Wydawnictwo Morskie w Gdyni i w Gdańsku w seriach: Polskie Okręty Wojenne w Latach 1920-1945, Polskie Tradycje Morskie, Epizody z Dziejów Żeglugi.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1966, 1975.

Wywiady

Jeszcze jeden jubileusz. Rozm. E. Koczorowski. Litery 1965 nr 4.
Pod polską banderą na morzach świata. Rozm. D. Wernic. Kierunki 1972 nr 51/52.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 2. Warszawa 1978 (F. Lichodziejewska).
R. Schröder: Jerzy Pertek. Poradnik bibliograficzny. Poznań: Wojewódzka Biblioteka Publiczna 1986, 37 s.

Ogólne

Artykuły

M. Pelczar: Jerzy Pertek – marynista ostatniego ćwierćwicza. Litery 1971 nr 7.
W. Radziszewski: Kronikarz morskiej chwały. Bandera 1972 nr 6.
G. Kurkiewicz: Ocean w czterech ścianach zamknięty. Horyzont 1973 nr 7/8.
M. Koszur: A to morze właśnie... Morze i Ziemia 1981 nr 1.
M. Koszur: Jerzy Pertek – marynista uparty. Morze 1989 nr 10.
T. Skutnik: Piewca polskiej floty. Dziennik Bałtycki 1989 nr 160.
Z. Flisowski: Autor „Wielkich dni małej floty. Polska Zbrojna 1994 nr 156.
A. Kmiecik: Pertek wobec powieści historycznych Rychlińskiego. (W świetle korespondencji pisarzy). Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Filologiczne 1995 z. 38.
W. Pater: Zasoby archiwalne izby pamięci Jerzego Perteka w Poznaniu. Nautologia 1995 nr 2.

Wielkie dni małej floty

P. Jesienica: In mari vasto. Tygodnik Powszechny 1947 nr 17.
F. Jordan. „Dziennik Polski1947 nr 21.
J. Makowski: Historia dni chwały. Pomorze 1958 nr 9.
M. Olszewski: Naśladownictwo zalecone!Tygodnik Zachodni1958 nr 15.
D. Steyer. „Zapiski Historyczne1958/59 z. 1.
J. Kawski. „Trybuna Robotnicza1972 nr 127.

Polacy na szlakach morskich świata

B. Miazgowski: Koniec złej legendzie. Nowe Książki 1957 nr 25.
K. Górski. „Zapiski Historyczne1958/59 t. 24 z. 1.
G. Labuda. „Rocznik Gdański1958/59 t. 17/18.
B. Miazgowski: Prawda przeciw mitom. Morze 1958 nr 5.
Z. Pędziński: Vademecum polskiej marynistyki. Ilustrowany Kurier Polski 1958 nr 87.
J. Reychman: O dawnym podróżnictwie polskim na Wschodzie. Przegląd Orientalistyczny 1960 nr 2.

Druga mała flota

E. Kosiarz: Polska Marynarka Handlowa w drugiej wojnie światowej. Przegląd Morski 1959 nr 10.
J. Makowski. „Pomorze1960 nr 7.
W. Pogoda: Udział polskiej marynarki handlowej w drugiej wojnie światowej. Wojskowy Przegląd Historyczny 1960 nr 1.
D. Steyer. „Rocznik Gdański1960/61 s. 472-474.
J. Wadowski: Flota wielka duchem. Morze 1968 nr 12.

Wojna morska 1939-1945

E. Kosiarz: Na marginesie „Wojny morskiej. Przegląd Morski 1959 nr 12.

Dzieje ORP „Orzeł”

B. Romanowski. „Przegląd Morski1961 nr 12.
J.S. Bartlewicz. „Rocznik Gdański1962 t. 21.
W.A. Kosianowski-Lorenz: Książka o dziejach okrętu R.P. „Orzeł. Tydzień Polski”, Londyn 1962 nr 5.
B. Pękala: ORP „Orzeł” i jego wojenna odyseja. Pomorze 1967 nr 8.

Pod obcymi banderami

[W. Mężnicki]. M.D.Dziennik Bałtycki1963 nr 297.
M. Spychalski: Trylogii część trzecia. Gazeta Poznańska 1963 nr 189.
E. Kosiarz: Polacy pod obcymi banderami. Przegląd Morski 1964 nr 2.

„Burza” weteran atlantyckich szlaków

M. Locki. „Przegląd Morski1965 nr 7/8.
L. Paszkowski: ORP „Burza. Tygodnik Polski”, Londyn 1965 nr 9.
L. Paszkowski: Weteran atlantyckich szlaków. Wiadomości”, Londyn 1966 nr 12.

Od Reichsmarine do Bundesmarine

[T. Bolduan] (T. Bol.). „Litery1967 nr 3.
D. Steyer. „Przegląd Zachodni".1967 nr 2.

Morze w ogniu

Z. Flisowski: Epizody morskiej wojny. Nowe Książki 1970 nr 20.
J. Kawski. „Trybuna Robotnicza1970 nr 100.
Z. Flisowski: Epizody wielkiej wojny na morzu. Morze 1972 nr 4 [dot. cz. 2].
J. Osica: Okruchy morskiej epopei. Nowe Książki 1972 nr 7.

Królewski statek „Batory”

M. Ruszczyc: Z Batorym na szerokim świecie. Nowe Książki 1975 nr 18.
J. Nik: Wszystko o „Batorym. WTK 1976 nr 8.

Polacy na morzach i oceanach

L. Prorok: Kronika morskich obieżyświatów. Tygodnik Kulturalny 1981 nr 49.
J. Tazbir: Polacy i morze. Nowe Książki 1981 nr 18.
W. Odyniec. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego1982 nr 12.

Bitwy konwojowe na arktycznej trasie

B. Sowińska: Naprawdę i na niby. Życie Warszawy 1982 nr 195.

Marynarze generała Kleeberga

W. Pater. „Wojskowy Przegląd Historyczny1988 nr 3.