PAWLIKOWSKI Michał

Urodzony 2 marca 1887 w Wiedniu; syn Jana Gwalberta Pawlikowskiego, właściciela majątku Medyka pod Przemyślem, ekonomisty, historyka literatury, i Wandy z Abramowiczów; starszy brat Jana Gwalberta Henryka Pawlikowskiego↑, prozaika. Uczył się prywatnie w domu; w 1903/04 uczęszczał do Gimnazjum III w Krakowie. Debiutował w 1905 wierszem pt. Nad dolinami, opublikowanym (pod pseudonimem Baryton) w Jednodniówce literackiej wydanej przez Komitet Samopomocy Narodowej Młodzieży Polskiej w Krakowie. Po zdaniu w 1905 matury w Gimnazjum św. Anny w Krakowie studiował historię sztuki i literaturę porównawczą na Uniwersytecie Lwowskim; w tym czasie ogłosił kilka prac z zakresu badań literackich (m.in. Czwarty autograf „Genezis z Ducha” Juliusza Słowackiego. „Pamiętnik Literacki” 1909). W 1910 złożył pracę doktorską pt.Literatura i sztuka jako wyraz obiektywnych i subiektywnych pierwiastków w odczuwaniu przyrody (do otrzymania doktoratu nie doszło). W tymże roku rozpoczął studia w Akademii Rolniczej w Dublanach (nieukończone), odbywał też praktyki w prowadzeniu gospodarstw rolnych i leśnych. Kontynuował twórczość literacką, głównie na łamach założonego przez siebie w 1908, a następnie redagowanego do 1914 kwartalnika literacko-artystycznego „Lamus”, w którym publikował recenzje (pod pseudonimami: Marek, M.P., M.Pwl.) i przekłady, m.in. fragmentów Iliady (1909, 1912/13) oraz wspólnie z Marylą Wolską fragmentów Rubayat Omara Chayyama (1911/12). Zajmował się też sprawami organizacyjno-finansowymi oficyn wydawniczych: w 1909/10 prowadził we Lwowie Towarzystwo Wydawnicze założone przez Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe (SD-N), w 1912-14 Księgarnię Wydawniczą H. Altenberg, Seyfarth, E. Wende i Sp. (jako spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością), a na początku 1914 objął kierownictwo wydawnictw Księgarni E. Wende w Warszawie i „Książka” w Krakowie, z zamiarem utworzenia syndykatu wydawniczego. Ożenił się z Marią Seweryną Trojacką (zmarła 1923). Po wybuchu I wojny światowej został z ramienia SD-N kierownikiem wydziału informacyjnego Centralnego Komitetu Narodowego, który następnie jako sekcja wschodnia wszedł w skład Naczelnego Komitetu Narodowego. Po wkroczeniu wojsk rosyjskich do Lwowa redagował tygodnik „Zjednoczenie” (1915 nr 1-3), podpisywany formalnie przez Stanisława Grabskiego. W połowie tego roku ewakuował się do Kijowa, gdzie prowadził biuro opracowujące materiały historyczno-polityczne dla Komitetu Narodowego Polskiego w Piotrogrodzie. W 1917 redagował w Kijowie dwutygodnik polityczny „Przegląd Polski”; w piśmie tym, a także w wydawanej w Moskwie „Gazecie Polskiej” publikował liczne artykuły. W tym czasie został członkiem Ligi Narodowej, a w 1918 z jej ramienia członkiem Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego i sekretarzem generalnym Rady w Moskwie. We wrześniu 1918 powrócił do kraju i był sekretarzem Biura Archiwalnego przy Komisji Rządzącej we Lwowie. W 1920 w czasie wojny polsko-bolszewickiej redagował pismo wojskowe „Poczta Polska”. W 1924 ożenił się z Anielą Wolską, malarką, córką Wacława i Maryli (poetki) i w tymże roku osiadł na stałe na wsi; prowadził własne gospodarstwo w Medyce, gospodarstwo ojca (Starzowa) i brata (Kniażyce) oraz zajmował się interesami nafciarskimi masy spadkowej teścia. Rozwijał nadal działalność polityczną jako członek Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego, Obozu Wielkiej Polski (od 1926), i Stronnictwa Narodowego (od 1928). Liczne artykuły polityczne ogłaszał głównie na łamach „Myśli Narodowej” (1929-38, pod pseudonimem Piotr Ponisz). Równocześnie kontynuował prace literackie i wydawnicze. Założył własne wydawnictwo „Bibliotekę Medycką”, w której wydawał utwory członków rodziny i własne (1925-29). Liryki, szkice wspomnieniowe, gawędy historycznoliterackie publikował m.in. w czasopismach „Wierchy” (1923-24, 1928, 1932, 1935), „Myśl Narodowa” (od 1929), „Prosto z mostu” (1935-36, 1938; tu też pod pseudonimami: Jan Jazłowiecki, Piotr Ponisz), „Warszawski Dziennik Narodowy” (1936-37). Po wybuchu II wojny światowej w 1939 przedostał się przez Lwów (tu przewiózł część zbiorów rodzinnych) i Rumunię do Włoch, gdzie objął funkcję prezesa Prymasowskiego Komitetu Pomocy Moralnej Uchodźcom na Węgrzech i w Rumunii oraz kierownika dokumentacji Rządu Polskiego w Paryżu. W 1944 publikował wiersze i artykuły w „Orle Białym”. W 1946 osiadł w Londynie, gdzie założył i prowadził Instytut Kultury Polskiej (w 1948-53 ponad 300 prelekcji). Współpracował z czasopismami emigracyjnymi wydawanymi w Londynie, m.in. z „Życiem” (1949, też pod pseudonimem Piotr Ponisz), „Wiadomościami” (od 1949, też pod pseudonimem Paweł Szechyński), „Myślą Polską” (1955-57, też pod pseudonimem Piotr Ponisz). Był członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, współpracownikiem Komisji Historyczno-Filozoficznej Wydziału Humanistycznego Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie oraz Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu. Od 1957 często przyjeżdżał do Polski, gdzie zajmował się głównie tworzeniem Archiwum Pawlikowskich w domu rodzinnym „Pod Jedlami” na Kozińcu w Zakopanem oraz przygotowywaniem do druku pamiętnika i kroniki rodzinnej. Zmarł 15 listopada 1970 w Londynie na skutek wypadku samochodowego; pochowany w 1971 na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem.