BIO

Urodzony 13 lipca 1891 w Medyce pod Przemyślem; syn Jana Gwalberta Pawlikowskiego, właściciela majątku Medyka, ekonomisty, historyka literatury, i Wandy z Abramowiczów; młodszy brat Michała Pawlikowskiego, poety i publicysty. Uczył się prywatnie w domu. Od wczesnej młodości uprawiał twórczość literacką; debiutował w 1907 nowelką opublikowaną w „Słowie Polskim” (podpisany: Lis). Po zdaniu eksternistycznie matury w 1909 we Lwowie, studiował przez rok przyrodę na Uniwersytecie Lwowskim, a w 1911-13 w Akademii Rolniczej w Dublanach. W 1910-12 ogłaszał prozę i wiersze w wydawanym przez brata, Michała Pawlikowskiego, czasopiśmie „Lamus” (pod pseudonimami: Bąk, Piotr Szarzyński). W 1913-14 odbył jednoroczną ochotniczą służbę w wojsku austriackim. Zmobilizowany po wybuchu I wojny światowej stacjonował głównie na Węgrzech, gdzie był instruktorem jazdy, a także okresowo na froncie karpackim i wołyńskim. W 1916 uzyskał zwolnienie z wojska, aby zarządzać majątkiem rodzinnym. Zamieszkał jednak w Zakopanem; w następnym roku uczestniczył m.in. w organizowaniu zawodów narciarskich, w których też sam brał udział w zjeździe i skokach. W 1919 ożenił się z Marią z Kossaków (primo voto Bzowską, później znaną jako Pawlikowska-Jasnorzewska), poetką. W tymże roku wstąpił do Wojska Polskiego (1. Pułk Artylerii Górskiej) i był instruktorem w Kompanii Wysokogórskiej Brygady Strzelców Podhalańskich. W 1920 pełnił funkcję oficera łącznikowego przy alianckiej komisji wojskowej nadzorującej przygotowania do plebiscytu na Spiszu i Orawie. W 1921 przez rok studiował nauki polityczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Jesienią 1921 wyjechał za granicę z zespołem tańca artystycznego Rity Sacchetto (Augustowej Zamoyskiej) i brał incognito udział w spektaklach jako wykonawca tańców groteskowych w stylizowanych maskach. Po powrocie do kraju w 1922 mieszkał przeważnie w Zakopanem w domu Pod Jedlami na Kozińcu. Brał udział w życiu artystycznym i kulturalnym środowiska zakopiańskiego. Studiował historię i folklor Podhala, przyswoił sobie starą gwarę góralską. Uprawiał taternictwo i narciarstwo. Był członkiem Komisji Przewodnictwa Tatrzańskiego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, członkiem Klubu Wysokogórskiego, Pogotowia Ratowniczego. W 1929, po przeprowadzeniu rozwodu, ożenił się z Walerią Kontchinską, Austriaczką, tancerką z zespołu Rity Sacchetto i zamieszkał w swym majątku Kniażyce pod Przemyślem. W 1931 otrzymał honorowe członkostwo Związku Górali w Zakopanem. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Krakowie i pracował jako księgowy w przedsiębiorstwie transportowym. Po wojnie powrócił do Zakopanego. W 1947-50 jako znawca góralszczyzny i Tatr współpracował z Filmem Polskim, był autorem i współautorem scenariuszy filmów dokumentalnych, m.in. Podhale w zimie, Tatry w zimie, Budownictwo na Skalnym Podhalu. Opracowywał dla Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem bibliografię Tatr i Podhala. Pomimo postępującego kalectwa spowodowanego złym zoperowaniem złamania nogi i artretyzmem deformującym, kontynuował twórczość literacką, publikując studia, artykuły i prozę poświęconą sprawom Tatr i góralszczyzny, m.in. w „Tygodniku Powszechnym” (od 1948) i „Wierchach” (1959, 1962). Zmarł 26 stycznia 1962 w Zakopanem; pochowany tamże na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku.

Twórczość

1. Historia prawdziwa Michała Jarca. [Opowiadanie]. Lamus 1912 s. 56-102.

Autor podpisany: Piotr Szarzyński.

2. Bajda o Niemrawcu. Z drzeworytami W. Skoczylasa. Medyka 1928, 149 s. Biblioteka Medycka, opus 5. Wyd. nast.: Oprac. tekstu i red.: R. Hennel. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1968, 173 s.

Wstęp J.G.H. Pawlikowskiego do utworu pt. Niemrawiec. „Lamus1909 s. 161-164 (autor wstępu podpisany: Bąk).

3. Cisonie. [Powieść]. Druk fragmentów „Tygodnik Powszechny”: Profesora Wawry gawęda o ojcowej młodości, 1948 nr 1-3; Gdzieś za Skrzypnem 1952 nr 13; Na Cisoniowym brzyzku, 1953 nr 3-6. Wyd. całości: Wstęp: M. Pawlikowski. Kraków: Znak 1983, 246 s.

Całość zrekonstruowana z fragmentów.
Tom zawiera też opowiadanie: O szwagrach z Bańskiej. Pierwodruk: „Tygodnik Powszechny1962 nr 16-18.

4. Studia i szkice podhalańskie. Przygotowane do druku przed 1962.

Studia częściowo drukowane w „Wierchach”; maszynopis całości w Archiwum Pawlikowskich w Zakopanem [inf. M. Pawlikowski, 1967].

Zawartość

O domu „Pod Jedlami” i jego chrzestnym ojcu; Przekleństwo zakłamania; Jak to było ongi, a jako jest dzisiaj; Moi sąsiedzi; O początkach i nazwie Zakopanego; Stosunki prawno-gospodarcze na Podhalu. (Rys historyczny); O zbójnictwie; Wstęp do wydania pieśni góralskich; Nieporozumienie (o gwarze w literaturze); O tańcu góralskim; Pasterstwo na Podhalu.

Przekłady

1. P. Lowell: Dusza Dalekiego Wschodu. Lwów: H. Altenberg 1922, 128 s.
2. J.W. Goethe: Faust. Cz. 1. Przekł. powst. przed 1962.
Rękopis w Archiwum Pawlikowskich w Zakopanem [inf. w: Prywatne Archiwum Pawlikowskich (Medyckie). Dossier informacyjne. [B.m. przed 1966].

Omówienia i recenzje

Informacje M. Pawlikowskiego 1967.

Słowniki i bibliografie

• „Rocznik Literacki 1962” wyd. 1964 (P. Grzegorczyk).
Polski Słownik Biograficzny. T. 25. Cz. 3. Wrocław 1980 (W.H. Paryski).
J. Zdebski: Cmentarz Zasłużonych w Zakopanem. Warszawa, Kraków 1983 [m.in. biogram J.G.H. Pawlikowskiego].

Ogólne

Książki

S. Piotrowski: Skalne Podhale w literaturze i kulturze polskiej. Warszawa 1970.
M. Krajewski: Dzieje Medyki. Rzeszów 1982, passim.

Artykuły

J.M. Rytard: Świat podhalański skarbcem kultury polskiej. Głos Prawdy 1929 nr z 18 VIII.
W. Witwicki: Biblioteka Medycka. Wiadomości Literackie 1929 nr 38.
W. Bodnicki: Róże od Safony. Życie Literackie 1962 nr 10 [wspomnienie pośmiertne].
Z. Kozarynowa: Jan Gwalbert Henryk Pawlikowski. Wiadomości”, Londyn 1962 nr 39.
Z. Starowieyska-Morstinowa: Medyka. W tejże: Ci, których spotykałam. Kraków 1962 [m.in. o J.G.H. Pawlikowskim].
[J. Woźniakowski]: Jan Gwalbert Henryk Pawlikowski. Tygodnik Powszechny 1962 nr 6.
F. Mantel: Polscy Medyceusze. Wiadomości”, Londyn 1971 nr 20.
W. Macheta: Tatry i ludzie w literaturze. Podtatrze 1975 zima.
W. Macheta: Z Medyki do Tatr. (Tradycje literackie w rodzinie Pawlikowskich). Podtatrze 1975 wiosna.
W. Macheta: Zmierzch tatrzańskiej legendy. Podtatrze 1975 jesień/zima.
M. Jagiełło: Pawlikowscy w Tatrach. Kultura 1977 nr 22.

Bajda o Niemrawcu

Z. Dębicki. „Kurier Warszawski1928 nr 265.
W. Kozicki. „Słowo Polskie1928 nr 292.
A. Schroeder. „Czas1928 nr 53.
[T. Sinko] R.Kurier Literacko-Naukowy1928 nr 45.
[Z. Wasilewski] W.Myśl Narodowa1928 nr 23.
J. Kolbuszewski. „Taternik1969 nr 2.
T. Szaja. „Tygodnik Powszechny1969 nr 6.
W. Macheta: Zapomniany klejnot. Podtatrze 1975 lato.

Cisonie

Z. Starowieyska-Morstinowa. „Tygodnik Powszechny1963 nr 43.
W. Wnuk. „Kierunki1963 nr 36.
S. Zieliński: Z domu „Pod Jedlami. W tegoż: Wycieczki balonem. Nr. 2. Warszawa 1964.
S. Pigoń: Uwłaszczenie literackie chłopa. W tegoż: Drzewiej i wczoraj. Kraków 1966.