Paszek Jerzy

BIO

Urodzony 23 kwietnia 1940 w Czechowicach; syn Władysława Paszka, urzędnika, i Anieli z domu Paszek. W 1954-58 uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego im. M. Curie-Skłodowskiej w Czechowicach-Dziedzicach, tu zdał maturę. Od 1958 studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie; w 1963 uzyskał magisterium. Następnie do 1965 pracował jako nauczyciel języka polskiego w Zasadniczej Szkole Zawodowej w Tarnowskich Górach. Ożenił się w 1965 z Lucyną Kowalską, nauczycielką. W 1966-69 uczęszczał na studium doktoranckie Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (IBL PAN) w Warszawie. Debiutował w 1968 referatem pt. Funkcja archaizacyjna metaforyki „Popiołów”, wygłoszonym w Toruniu na konferencji poświęconej problematyce prozy polskiej XX w. W 1969-71 uczył języka rosyjskiego w Technikum Leśnym w Brynku i języka angielskiego w Technikum Odzieżowym w Tarnowskich Górach. W 1970 obronił w IBL rozprawę doktorską pt. Metaforyka „Popiołów” Stefana Żeromskiego (promotor prof. Henryk Markiewicz). Szkice i recenzje z zakresu historii literatury okresu Młodej Polski, teorii i praktyki badań stylistycznych, translatologii i tekstologii publikował m.in. na łamach „Pamiętnika Literackiego” (od 1970), „Ruchu Literackiego” (od 1971), „Tekstów” (1972-81) i „Tekstów Drugich” (1990-91). W 1971-73 pracował jako adiustator w Dziale Wydawnictw Uniwersytetu Śląskiego (UŚ) w Katowicach. W 1973 otrzymał stanowisko adiunkta w Wyższej Szkole Nauczycielskiej w Cieszynie, będącej Filią UŚ. W 1975 przeniósł się na UŚ., gdzie pracował w Instytucie Literatury i Kultury Polskiej. W 1975 został członkiem Komisji Historycznoliterackiej Oddziału PAN w Katowicach (w 1990-96 jej przewodniczący); w 1988 wszedł w skład komitetu redakcyjnego serii Spotkania z Literaturą, wydawanej przez tę Komisję. Należał do zespołu autorskiego Bibliografii piśmiennictwa polskiego na Śląsku. „Śląski Korbut” (t. 2. Bibliografia piśmiennictwa polskiego na Śląsku XVII i XVIII w.; wyd. 1980). W 1977 habilitował się na podstawie rozprawy pt. Styl powieści Wacława Berenta na UJ i w 1978 otrzymał stanowisko docenta UŚ. W 1985 objął funkcję kierownika Zakładu Historii Literatury Poromantycznej na UŚ. W 1987 otrzymał tytuł naukowy profesora i stanowisko profesora nadzwyczajnego. Od tegoż roku do 1990 był prodziekanem Wydziału Filologicznego UŚ. W 1990-2004 redagował serię Historia Literatury Polskiej, wydawaną przez UŚ. W 1993-2005 był jurorem Tarnowskiego Konkursu Poetyckiego (od 2006 Konkurs Poetycki im. ks. J. Twardowskiego). W 2005 został przewodniczącym rady naukowej Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej im. I. Opackiego UŚ. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1988) oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2005). Mieszka w Tarnowskich Górach.

Twórczość

1. Metaforyka „Popiołów” Stefana Żeromskiego. Powst. 1970. Maszynopis, 320 s.

Maszynopis rozprawy doktorskiej w Bibliotece Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.

2. Stylistyka. Przewodnik metodyczny. Katowice: Uniwersytet Śląski 1974, 216 s.

Zawartość

Wprowadzenie. – I. Fonostylistyka: Harmonia naśladowcza; Instrumentacja głoskowa [na przykładzie twórczości W. Berenta, J. Joyce'a, J. Przybosia, A. Puszkina i S. Żeromskiego]. – II. Logostylistyka: Neologizm; Archaizm; Gwara; Obrazowanie (tropy); Synonim i homonim; Wieloznaczność; Składnia; – III. Ideostylistyka: Mowa pozornie zależna; Cudze słowo; Słowa – klucze; Stylizacja; Aluzja literacka. – Bibliografia.

3. Wiedza o literaturze na użytek szkoły. Powst. 1974. Maszynopis powielony, 18 s.

Materiały Konferencji „Problemy metodologiczne współczesnego literaturoznawstwa” zorganizowanej przez Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk w dniach 18-22 XI 1974. Maszynopis w Bibliotece Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.

4. Styl powieści Wacława Berenta. Katowice: Uniwersytet Śląski 1976, 136 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 140.

Rozprawa habilitacyjna.

Zawartość

Cz. I: O ekspresji dźwiękowej „Żywych kamieni”; O wieloznaczności w „Oziminie”; O stylizacji w „Próchnie”. – Cz. II: Tajemnica stylu „Próchna”; „Próchno” – „Popioły” [S. Żeromskiego] – „Pałuba” [K. Irzykowskiego]: paralela stylistyczna; Berent a Joyce.

See Studies

5. Sztuka aluzji literackiej: Żeromski – Berent – Joyce. Katowice: Uniwersytet Śląski 1984, 172 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 641.

Zawartość

Wstęp. – Aluzje literackie w „Popiołach” [S. Żeromskiego]; „Popioły” jako źródło aluzji; Aluzje literackie w „Próchnie” [W. Berenta]; „Próchno” jako źródło aluzji; Aluzje literackie w „Ulissesie” [J. Joyce'a]; „Ulisses” w literaturze polskiej; Funkcje aluzji literackich w powieściach Żeromskiego, Berenta, Joyce'a. – Zamknięcie. – Aneks: Aluzja literacka w liryce; Aluzja literacka w dramacie; Motyw żywych kamieni w twórczości Wyspiańskiego i Berenta.

See Studies

6. Wacław Berent – pisarz elitarny. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1990, 39 s. Prace Komisji Historycznoliterackiej Polskiej Akademii Nauk Oddział w Katowicach.

Opracowanie dla celów szkolnych.

See Studies

7. Gustaw Herling-Grudziński. Katowice: Śląsk 1992, 88 s.

Popularna monografia pisarstwa G. Herlinga-Grudzińskiego oraz wybór recenzji.

See Studies

8. Tekst i styl „Popiołów”. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1992, 93 s. Prace Komisji Historycznoliterackiej Polskiej Akademii Nauk Oddział w Katowicach.

See Studies

9. Przeczytacie „Ferdydurke” [Gombrowicza]. Szkolna encyklopedia języków Ferdydurki. [Współautor:] F. Mazurkiewicz. Katowice: Książnica 1998, 154 s.

Opracowanie dla celów szkolnych.

10. Żeromski. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 2001, 231 s. A to Polska właśnie.

See Studies

11. Muchomory i zimowity. Kłącza i złącza powieści XX wieku. Katowice: Uniwersytet Śląski 2003, 151 s.

Zawartość

Po stu latach; Madame nad Popiołami [dot.: A. Libera: Madame]; Wieloryb pod Pałuby [dot.: Wieloryb. Wypisy źródłowe]; Muchomory a zimowity [dot.: O. Tokarczuk: Dom dzienny, dom nocny]; Graal u Berenta i Eco [dot.: Berent: Żywe kamienie; U. Eco: Baudolino]; Ferdydurke przed prof. MMAA [dot.: W. Gombrowicz: Ferdydurke; S. Themerson: Wykład profesora Mmaa]; Dziewczęce imię Achillesa [dot.: J. Andrzejewski: Miazga]; Po postulatach; Aneks; Styl teatrologii Vincenza [dot. S. Voncenz: Na wysokiej połoninie]; Granice intertekstualności.

12. M-szał słówek. Piątki, czyli 24 000 słów pięcioliterowych z przedłużeniami (i bez nich), tudzież 4000 haseł słownika trudniejszych wyrazów. Katowice: Uniwersytet Śląski 2005, 304 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

• Funkcja archaizacyjna metaforyki „Popiołów” [S. Żeromskiego]. W: O prozie polskiej XX wieku. Wrocław 1971 s. 9-38.

• Symbol naczelny „Popiołów” Żeromskiego. „Pamiętnik Literacki” 1971 z. 3 s. 51-84.

• „Ów halcyjon”. „Teksty” 1972 nr 3 s. 91-107.

• Danae Żeromskiego. „Teksty” 1974 nr 1 s. 71-84.

• O polisemii „Oziminy” Berenta. „Pamiętnik Literacki” 1975 z. 1 s. 167-190.

• Humor w „Popiołach” Żeromskiego; Polifoniczność „Oziminy” Berenta. W: Lektury i problemy. Warszawa 1976 s. 150-163; 164-175.

• „Nadziemska moc wyobraźni”. (O metaforyce Żeromskiego na przykładzie „Popiołów”). „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach” 1977 nr 162 s. 9-28.

• „Świat ognia” w literaturze lat 1890-1918. W: Młodopolski świat wyobraźni. Kraków 1977 s. 133-190.

• Iryzujące aluzje „Próchna”. „Pamiętnik Literacki” 1978 z. 4 s. 279-296.

• Jak powstawało „Próchno” [W. Berenta]. W: W kręgu przemian polskiej prozy XX wieku. Wrocław 1978 s. 5-26.

• Artysta w powieści katastroficznej. W: Katastrofizm i awangarda. Katowice 1979 s. 7-22.

• Styl Struga. W: Proza Andrzeja Struga. Warszawa 1981 s. 111-122.

• Zasadzki tekstu „Popiołów”. „Pamiętnik Literacki” 1981 z. 1 s. 223-254.

• Stylistyczna problematyka nowelistyki Sienkiewicza. W: Henryk Sienkiewicz. Tradycja – kreacja – styl. Katowice 1982 s. 26-52.

• Iwaszkiewicz i Joyce. O dwóch próbach literackiej fugi. „Twórczość” 1983 nr 2 s. 82-91 [dot. J. Iwaszkiewicz: Wieczór u Abdona, J. Joyce: Ulisses].

• ABC semantyki tekstu „Latarnika”. W: „Latarnik” Henryka Sienkiewicza – interpretacje. Katowice 1984 s. 120-137.

• Berent i naturalizm. W: Problemy literatury polskiej okresu pozytywizmu. Wrocław 1984 s. 241-255.

• „Beatrycze” – „Telimena”. (Eros i styl w „Dziennikach” Żeromskiego). „Rocznik Świętokrzyski” 1985 s. 53-67.

• „Motory” i pornografia. W: Szkice o twórczości Emila Zegadłowicza. Rzeszów 1985 s. 99-109.

• O trzech polskich przekładach „The waste land” Eliota. „Poezja” 1985 nr 10 s. 9-28.

• Polotny staffizm Wierzyńskiego. W: Studia o twórczości Kazimierza Wierzyńskiego. Katowice 1986 s. 7-27.

• „Popioły” – źródło a tekst. W: Teoretyczne aspekty powieści historycznej. Katowice 1986 s. 93-108.

• O bibliofilstwie Berenta. „Studia Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego” 1988 t. 2 s. 56-69.

• O starzeniu się tekstów literaturoznawczych. „Teksty Drugie” 1990 nr 5/6 s. 49-61.

• Poezja i wyobcowanie. O „Koncercie na głos kobiecy” Niemojowskiego. W: Literatura a wyobcowanie. Lublin 1990 s. 131-143.

• Scrabble. „Teksty Drugie” 1990 nr 3 s. 145-152.

See Studies

• Styl Vinzenza. „Ruch Literacki” 1991 nr 5 s. 499-509.

• Impresjonizm w Młodej Polsce. „Stylistyka” 1993 t. 2 s. 69-86.

• Kicz i styl. „Stylistyka” 1994 t. 3 s. 124-134.

• Obcy i Berent. „Prace Polonistyczne” Seria 50: 1995 s. 123-137.

• „Blady blask”. Plagiat i antyplagiat filologów. W: Złota księga. Ścieżkami współczesnego literaturoznawstwa i językoznawstwa. Opole 2001 s. 247-260.

• Profuzja profecyj w „Oziminie”. „Teksty Drugie” 2004 nr 6 s. 145-156.

Prace redakcyjne

1. Młoda Polska. Wybór tekstów do ćwiczeń z historii literatury. Przygotowanie i wybór: J. Paszek. Katowice: Uniwersytet Śląski 1977, 184 s.

See Studies

2. W. Berent: Próchno. Oprac. [i wstęp:] J. Paszek. Wrocław, Kraków: Wydawnictwo Ossolineum 1979, XCV, 388 s. Biblioteka Narodowa I, 234. Wyd. 2 zmienione tamże 1998, LXXXIX, 354 s.

See Studies

3. Studia o Zegadłowiczu. Pod red. J. Paszka. Katowice: Uniwersytet Śląski 1982, 141 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 468.

4. Studia o Berencie. Pod red. J. Paszka. Katowice: Uniwersytet Śląski 1984, 144 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 659.

See Studies

5. S. Żeromski: Pisma zebrane. Pod red. Z. Golińskiego. Seria 2. [T.] 9-11. Popioły. Oprac. J. Paszek. Warszawa: Czytelnik 1988, 274 + 287 + 414 s.

See Studies

6. Studia o twórczości Elizy Orzeszkowej. Pod red. J. Paszka. Katowice: Uniwersytet Śląski 1989, 150 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 1058.

7. Od Hugo do Witkiewicza. Poetyki, manifesty, komentarze. Red.: J. Paszek. Warszawa: Fundacja Astronomii Polskiej 1993, 640 s.

8. S. Żeromski: Popioły. Oprac. tekstu: J. Paszek. Wstęp i bibliografia: I. Maciejewska. Komentarz: A. Achmatowicz. T. 1-2. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1996, CXV, 509 + 574 s. Biblioteka Narodowa I, 289.

9. S. Żeromski: Syzyfowe prace. Z opracowaniem szkolnym. Wstęp i objaśnienia: J. Paszek. Katowice: Książnica 1997, 309 s.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 1988, 1998, 2006.

Styl powieści Wacława Berenta

• R. Nycz. „Pamiętnik Literacki” 1977 z. 4.

• M. Zaczyński. „Ruch Literacki” 1979 nr 1.

Go back to position

Sztuka aluzji literackiej: Żeromski – Berent – Joyce

• J.T. Baer. „The Polish Review”, Nowy Jork 1986 nr 1 [dot. też: Studia o Berencie].

• W. Bolecki. „Pamiętnik Literacki” 1987 z. 1.

Go back to position

Wacław Berent – pisarz elitarny

• J.T. Baer: Wacław Berent – a writer for our time. „The Polish Review”, Nowy Jork 1992 nr 2.

Go back to position

Gustaw Herling-Grudziński

• J.T. Baer. „The Polish Review”, Nowy Jork 1994 nr 2.

Go back to position

Tekst i styl „Popiołów”

• J.T. Baer. „The Polish Review”, Nowy Jork 1994 nr 1.

Go back to position

Żeromski i naturalizm

• J. Zieliński: Portret spękany, lecz dość wierny. „Nowe Książki” 2001 nr 10.

Go back to position

W. Berent: Próchno

• W. Głowala: Berent dla trzech. „Teksty” 1980 nr 1.

• J.T. Baer: The life of the nation and its cultural continuity: Recent scholarship and new edition of Wacław Berent. „Antemurale”, Rzym 1984/85 s. 125-38.

Go back to position