Parnicki Teodor

BIO

Born on 5 March 1908 in Charlottenburg, a suburb of Berlin; son of Bronisław Parnicki, an engineer working in Russia and Germany, and of the Russian Jew Augustyna, née Piekarska. He and his parents left for Russia in 1911, where they lived in Moscow, before moving to Kyiv and Baku. After the outbreak of World War I, they resided in Ufa until his family was ordered to leave. Following his mother's death in 1918, his father sent him to the Cadet Corps in Omsk, whence Teodor Parnicki was evacuated with his company to Vladivostok. He escaped from there and reached Harbin in Manchuria in 1920, where he enjoyed the support of the Polish colony. It was only there that he developed his knowledge of the Polish language, as previously he had used Russian and German. He graduated from the Henryk Sienkiewicz Polish Grammar School in Harbin in 1927. He was influenced by Father Władysław Ostrowski, founder of the Grammar School and teacher of world history, and by the Orientalist, Chinese studies expert and diplomat Konstanty Symonolewicz. Parnicki published his first study, Henryk Sienkiewicz a Aleksander Dumas (ojciec) (Henryk Sienkiewicz and Alexandre Dumas père) in the Harbin-based weekly "Tygodnik Polski" in 1928 (nos 302-305). He moved to Poland in 1928 and studied Polish philology, English philology and Oriental studies at the Jan Kazimierz University (UJK) in Lwów (today's Lviv, Ukraine). He did not graduate. In the second year of his degree, he joined the board of the Student Circle of Polish Philologists and was co-author of the Circle's one-off publications that appeared in conjunction with the Fraternal Help organization. From 1928, he published articles, primarily on literary themes and in the field of Oriental studies, as well as reviews (as a critic he focused mainly on Russian literature), short stories and novellas in periodicals including "Słowo Polskie" (to 1930), "Lwowski Kurier Poranny" (1929-30; here he published his serialized novel Trzy minuty po trzeciej [Three minutes past three]), "Gazeta Polska" (1931-39), "Kurier Lwowski" (1932-34), "Kurier Literacko-Naukowy" – a supplement of "Kurier Powszechny" (1933-38), "Przegląd Powszechny" (1933-38), "Wiadomości Literackie" (1934-37), "Droga" (1935-36), and "Kultura" (1938-39). He was involved for a short period in 1933 as editor of the monthly "Wczoraj – dziś – jutro"; he subsequently remained involved with the group of young Lwów-based writers associated with the publication. From 1933, he gave an annual series of lectures at UJK on Russian literature, while at the same time giving readings in many cities from 1934. He joined the Polish Writers' Trade Union (ZZLP) in Lwów in 1933, serving on the Union's Executive Board from 1938. He married Elżbieta Jackowska in 1934 (they divorced around 1954). Following the publication of his novel Aecjusz, ostatni Rzymianin (Aetius, the Last Roman), he was awarded a grant from the Polish Academy of Literature, which enabled him to take a trip around Europe, including Bulgaria, Greece and Italy, in 1939. He returned to Lwów in August 1939, where he remained until the outbreak of World War II and the occupation of the region by the USSR. As secretary of the ZZLP, he refused to collaborate with the occupying power. He was arrested in January 1940 and transported to a camp in Kazakhstan. He was released following the Sikorski-Mayski agreement and the establishment of diplomatic relations with the USSR. He worked from August 1941 in the Polish Embassy in Kuybyshev (today: Samara), where he was initially deputy press attaché and then cultural attaché. In 1941-42, he served on the editorial board of the weekly "Polska", which was aimed at Poles in the USSR, before becoming its executive editor. In spring 1943, he and the staff of the embassy left for Tehran, before reaching Jerusalem via Iraq, Syria and Lebanon. He remained active as a writer there, working on his novel Srebrne orły (Silver Eagles). In early 1944, he was summoned to the UK by the Polish government in exile before being nominated attaché for cultural affairs at the consulate in Mexico. He served in this role until July 1945 and subsequently remained in the country, where he focused on writing, while also researching history and ancient culture. He earned a living through royalty payments, with additional support from Polish émigré organizations. In 1951, he received the Catholic Literary Prize from the Veritas Catholic Publishing House in London, while in 1952 he received an award from the Association of Polish Tuberculosis Sufferers in the Federal Republic of Germany. He married Eleonora Winczewska-Grygiel in 1955. In 1957, he funded a grant for young writers in Poland. He came to Poland for six months in 1963 following an invitation from the Catholic Pax Publishing Institute. The same year, he was awarded the W. Pietrzak literary prize and the prize of the Paris-based periodical "Kultura". He visited Poland again in 1965. His membership of the Polish Writers' Union (ZLP) was restored in 1966. He settled in Poland permanently in 1967, living in Warsaw, where he continued to work as a novelist. He was awarded the W. Pietrzak literary prize again in 1971 followed by the State Prize, 1st class, in 1972. In 1972/73, he gave a series of lectures on the subject of his own works at the Institute of Polish Philology at the University of Warsaw (IFP UW). In 1978, he received the prize of the Chair of the Committee for Radio and Television in recognition of his contributions to radio and television, while in 1979 he was awarded the prize of the Chair of the Council of Ministers (Prime Minister) in recognition of his work. He was awarded an honorary doctorate from the Jagiellonian University (UJ) in Krakow in 1983. In 1984, he again received the State Prize, 1st class, and also the prize of the Literary Foundation. In 1985, he received the New York-based A. Jurzykowski Foundation prize, while in 1988 he was awarded the literary prize of the Central Committee of the Alliance of Democrats (SD). From 1988, he served on the Foundation for Polish Culture. He was awarded the Officer's Cross of the Order of Polonia Restituta in 1968, the Order of the Banner of Work, 1st class, in 1978, the Honorary Medal of the City of Poznan in 1984, and the Decoration of Honour Meritorious for Polish Culture in 1986. He died on 5 December 1988 in Warsaw, where he is buried at the Powązki Military Cemetery. The Teodor Parnicki Literary Society was established in Katowice in 1998.

Twórczość

1. Trzy minuty po trzeciej. [Powieść]. „Lwowski Kurier Poranny” 1929 nr 414-604, 1930 nr 1-23. Wyd. osobne z podtytułem Powieść egzotyczno-sensacyjna. Wstęp i oprac.: T. Markiewka. Warszawa: Oficyna Literacka Noir Sur Blanc 2015, 357 s.

See Studies

2. Rozkaz nr 94. Powieść. Powst. ok. 1931.

Nagrody

Nagroda w konkursie literackim stowarzyszenia Opieka Polska nad Rodakami za Granicą w 1931 (informacja autora).

3. Czan-Tso-Lin. [Opowieść dla młodzieży]. Warszawa: Rój [1932], 61 s.

4. Hrabia Julian i król Roderyk. [Powieść]. Powst. 1934. Druk fragmentów: Potęga sztuki. „Sygnały” 1934 nr 10-11. Druk całości z podtytułem Powieść historyczna. Posłowie: W. Sadkowski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1976, 179 s.

Powieść napisana na konkurs „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” w 1934 (informacja autora).

See Studies

5. Mandżuko. (Walka o wschód). Sztuka w 6 odsłonach. Prapremiera: Łódź, Teatr Popularny 1934.

6. Aecjusz, ostatni Rzymianin. Powieść historyczno-biograficzna. Warszawa: Rój 1937, 310 s. Wyd. nast.: Nowy Jork: Roy Publishers 1945, tamże [ok. 1946]; wyd. 3 Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1956, tamże: wyd. 4 1957, wyd. 5 1967, wyd. 6 1977; wyd. 7 Warszawa: Bellona 1995. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 1).

Cz. 1 cyklu; cz. 2 zob. poz. ↑.

Przekłady

bułgarski

Aecij, poslednijat rimljanin. [Przeł.] D. Dobrev. Sofija 1978.

estoński

Aetius, vimne roomlane. [Przeł.] A. Raid. Tallinn 1972.

niemiecki

Aetius, der letzte Römer. [Przeł.] F. Griese. Frankfurt am Main 1989.

rosyjski

Aècij, poslednij rimlânin. [Przeł.] Û. Abyzov. Moskva 1969.

Aecij – poslednij Rimljanin. Rostov n/D 1995.

węgierski

Aetius, az utolsó Római. [Przeł.] L. Dobos. Budapest 1982.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: A. Lisowska-Niepokólczycka. Reżyseria: W. Maciejewski. Polskie Radio 1979.

See Studies

7. Srebrne orły. Powieść historyczna. T. 1-2. Jerozolima: Wydawnictwo W Drodze 1944, 1945, 353 + 272 s. Wyd. nast.: wyd. 2 z podtytułem Powieść z przełomu wieków X i XI. Wrocław: Książnica–Atlas 1949; wyd. 3 Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1956, tamże: wyd. 4 1957, wyd. 5 1960, wyd. 6 1964, wyd. 7 1966; wyd 8 Warszawa: Czytelnik 1967; wyd. 9 Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1975, wyd. 10 tamże 1985; [wyd. 11]. Wprowadzenie: A. Nowak. Warszawa: Oficyna Noir sur Blanc 2016, 506 s.

Przekłady

bułgarski

Srebr'ni orli. [Przeł.] K. Mitova. Sofija 1987.

czeski

Stříbrni orlí. [Przeł.] J. Simonides. Praha 1982.

rosyjski

Serebrânye orly. [Przeł.] Û. Abyzov. Moskva 1982, wyd. nast. 2007.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: A. Lisowska-Niepokólczycka. Reżyseria: J. Owidzki. Polskie Radio 1966.

Odcinek 1-17. Adaptacja: A. Lisowska-Niepokólczycka. Reżyseria: J. Owidzki. Polskie Radio 1977.

telewizyjne

Scenariusz: S. Szlachtycz. Film w realizacji w 1976-1977.

See Studies

8. Słowo i ciało. Powieść z lat 201-203. Powst. 1953. Wyd. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1960, 685 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1974. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 6).

Data powstania wg informacji autora.

Przekłady

francuski

Le verbe et la chair. [Przeł.] A. Wyss. Lausanne, [Paris] 1995.

See Studies

9. Koniec „Zgody Narodów”. Powieść z roku 179 przed narodzeniem Chrystusa. T. 1-2. Paryż: Instytut Literacki 1955, 308 + 293 s. Wyd. nast. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1957, tamże: wyd. 4 [!] 1968. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 1), ↑ (t. 5).

Przekłady

francuski

La fin de L'Entante des peuples. [Przeł.] E. Czachorowska. Montricher 1991.

Adaptacje

Koniec „Zgody Narodów”. Cz. 1-22. Adaptacja: B. Prządka. Polskie Radio 1984.

radiowe

pt. Śledztwo w sprawie Leptynesa. Adaptacja: W. Billip. Polskie Radio 1978.

See Studies

10. Dzieła wybrane. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1958.

[T. 1]. Koniec „Zgody Narodów”. Powieść z roku 179 przed narodzeniem Chrystusa. Wyd. 2 [właśc. 3], 664 s. Zob. poz. ↑.

[T. 2]. Opowiadania. 117 s.

Opowiadania z lat 1932-1934, drukowane głównie w „Kurierze Lwowskim”.

Zawartość

Ludzie i bogi; Epos; Człowiek i naród; Imperator; Hrabia Julian [poz. ↑]; Taka sobie dziewczyna; Kochali ją; Miłość i płaszcz; Krzywoprzysięzca; Lew ugodzony grotem; Zła wróżba; Bracia; Biała róża; Geniusze; Skok Alvarada.

See Studies

11. Twarz księżyca. [Trylogia]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1961-1967.

Cz. 1. (Powieść z wieków III-IV). 1961, 401 s.

Cz. 2. (Opowieść bizantyńska z roku 450). 1961, 517 s. Wyd. 2 tamże 1967.

Cz. 3. 1967, 570 s.

Tom bez podtytułu.

See Studies

12. Nowa baśń. [Cykl powieściowy]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962-1970.

Cz. 1. Robotnicy wezwani o jedenastej. Objaśnienia oprac. A. Jelicz. 1962, 277 s. Wyd. 2 tamże 1972.

Cz. 2. Czas siania i czas zbierania. Posłowie: A. Jelicz. 1963, 437 s.

Cz. 3. Labirynt. 1964, 334 s.

Cz. 4. Gliniane dzbany. 1966, 430 s.

Cz. 5. Wylęgarnie dziwów. 1968, 353 s.

Cz. 6. Palec zagrożenia. 1970, 619 s.

See Studies

13. Tylko Beatrycze. Powieść historyczna. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1962, 410 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1964, wyd. 3 1971, wyd. 4 1973; wyd. 5 Warszawa: Czytelnik 1977; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1995; [wyd. 7] Wstęp: R. Koziołek. Oprac. tekstu i komentarz: I. Gielata. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 2001. Biblioteka Narodowa, 304. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 9).

Adaptacje

telewizyjne

Scenariusz: S. Szlachtycz. Telewizja Polska 1975.

See Studies

14. I u możnych dziwny. Powieść z wieku XVII. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1965, 418 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 4).

See Studies

15. Koła na piasku. Powieść z roku 160 przed narodzeniem Chrystusa. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1966, 335 s. Przedruk zob. poz. ↑(t. 12).

See Studies

16. Śmierć Aecjusza. Powieść z lat 451-457. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1966, 427 s. Wyd. 3 Warszawa: Bellona 1995. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 3).

Cz. 2 cyklu; cz. 1 zob. poz. ↑.

See Studies

17. Zabij Kleopatrę. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1968, 445 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 11).

See Studies

18. Inne życie Kleopatry. Powieść z wieku XIX. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1969, 458 s.

Powieść uznana przez Rozgłośnię Polskiego Radia Wolna Europa za najlepszą książkę w 1970.

See Studies

19. Muza dalekich podróży. Powieść. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1970, 650 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 7).

See Studies

20. Tożsamość. Powieść. Warszawa: Czytelnik 1970, 393 s.

See Studies

21. Przeobrażenie. Powieść. Warszawa: Czytelnik 1973, 649 s.

See Studies

22. Rodowód literacki. [Wstęp:] J.Z. Jakubowski. „Miesięcznik Literacki” 1973 nr 1-8, 11-12. Wyd. osobne Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1974, 225 s. Por. poz. ↑.

Zawiera wersję skróconą cyklu wykładów wygłoszonego w 1972/1973 na Uniwersytecie Warszawskim.

See Studies

23. Staliśmy jak dwa sny. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1973, 682 s.

See Studies

24. Sam wyjdę bezbronny. Powieść historyczno-fantastyczna w trzech częściach. Posłowie: A. Polkowski. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1976, 686 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 10).

Nagrody

Nagroda Państwowa I stopnia (łącznie z poz. ↑) w 1984.

See Studies

25. Dzieła. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1977-1989.

[1]. Aecjusz, ostatni Rzymianin. Wyd. 6. 1977, 310 s. Zob. poz. ↑.

[2]. Szkice literackie. Wstęp: Z. Lichniak. 1978, LXXII, 218 s.

Zawartość

szkice w działach: Twarzą ku wschodowi; Poszukiwacze Boga u kresu swych dróg [w literaturze rosyjskiej]; O humanizmie katolickim; Humanizm katolicki.

[3]. Śmierć Aecjusza. Wyd. 2 1978, 427 s. Zob. poz. ↑.

[4]. I u możnych dziwny. Wyd. 2. 1980, 418 s. Zob. poz. ↑.

[5]. Koniec „Zgody Narodów”. Wyd. 4. 1981, 664 s. Zob. poz. ↑.

[6]. Słowo i ciało. Wyd. 3. 1981, 685 s. Zob. poz. ↑.

[7]. Muza dalekich podróży. Wyd. 2. 1982, 650 s. Zob. poz. ↑.

[8]. Rozdwojony w sobie. Powst. przed 1983. Wyd. zob. poz. ↑.

[9]. Tylko Beatrycze. Wyd. 6. 1983, 410 s. Zob. poz. ↑.

[10]. Sam wyjdę bezbronny. Wyd. 2. 1985, 686 s. Zob. poz. ↑.

[11]. Zabij Kleopatrę. Wyd. 2. 1986. 445 s. Zob. poz. ↑.

[12]. Koła na piasku. Wyd. 2. 1989, 335 s. Zob. poz. ↑.

See Studies

26. Historia w literaturę przekuwana. Prolog: J.Z. Jakubowski. Warszawa: Czytelnik 1980, 426 s. Por. poz. ↑.

Cykl wykładów (I-XXIII) na temat powieści historycznej oraz na temat własnego pisarstwa wygłoszony na Uniwersytecie Warszawskim.

Nagrody

Nagroda „Miesięcznika Literackiego” w 1980.

See Studies

27. Dary z Kordoby. Powieść na tle przełomu lat 1018 i 1019. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1981, 421 s.

See Studies

28. Rozdwojony w sobie. [Powieść]. (Dzieła. T. 8 [ poz. ↑ ]). Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1983, 476 s.

Nagrody

Nagroda Państwowa I stopnia (łącznie z poz. ↑) w 1984.

See Studies

29. Sekret trzeciego Izajasza. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1984, 786 s.

30. [Dzienniki]. Powst. przed 1988. Wyd. fragmentów pt. Wyjątki i wyimki z Dzienników z lat 1980-1984 oraz 1987 i 1988. Oprac.: W. Sadkowski. „Literatura na Świecie” 1993 nr 1/3 s. 403-521. Wyd. osobne całości pt. Dzienniki z lat osiemdziesiątych: 1980, 1981, 1982, 1983, 1984, 1987, 1988 . Notatki o własnej pracy literackiej. Wstęp: Z. Lichniak. Słowo o autorze Dzienników oraz oprac.: T. Markiewka. Kraków: Wydawnictwo Literackie Format 2008, 542, [5] s.

Wyd. osobne zawiera też bibliografię twórczości T. Parnickiego, s. 486-490 i bibliografię przedmiotową, s. 492-493.

See Studies

31. Kordoba z darów. Powieść na tle dziejów XI wieku. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1988, 352 s.

32. Opowieść o trzech Metysach. T. 1-2. Powst. przed 1988. Wyd. Warszawa: Noir sur Blanc 1994, 493, 338 s.

T. 1. Raczej jednak oni; t. 2. Raczej ja.

See Studies

33. Ostatnia powieść. [Vol. 1-2]. Warszawa: Noir sur Blanc 2003, 474 + 579 s.

Vol. 1: t. 1. Czy remis; t. 2. Porażka, ale czyja. – Vol. 2: t. 3. Abdykacja; t. 4. Epilog – Następca.

See Studies

Listy

1. „Kontakt intelektualny z Państwem obojgiem na odległość daje mi [...] wiele radości”. Listy Teodora Parnickiego do Teresy i Sławomira Cieślikowskich z lat 1961-1966. Oprac.: P. Gorliński-Kucik. „Pamiętnik Literacki” 2019 z. 3 s. 183-217.

2. J. Giedroyc, T. Parnicki: Listy 1946-1968. Cz. 1-2. Oprac., wstępem i przypisami opatrzył A. Dobrowolski. Warszawa: Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską. Oddział Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza; Towarzystwo Więź 2014, 432+409 s. Archiwum Kultury, 14.

See Studies

3. „Nie istnieje perpetuum mobile”. Listy Teodora Parnickiego do Andrzeja Madeyskiego z lat 1957-1988. [Oprac.] T. Markiewka. „FA-art” 2008 nr 4 s. 94-103.

4. 28 nieznanych listów do Zofii i Włodzimierza Czachowskich. Oprac.: D. Czachowska-Kozłowska, Z. Czachowska. Gliwice: Danuta Czachowska-Kozłowska 2009, 139 s.

5. „We mnie trzeba być”. Listy Teodora Parnickiego ze zbiorów Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu. Oprac.: T. Markiewka. „Pamiętnik Literacki” 2011 z. 3 s. 183-216.

6. „Mało kto z nas wszystkich jeszcze żyjących daje mi to poczucie ciągłości polskiej […] literatury XX wieku”. Listy Teodora Parnickiego do Aleksandra Wata. [Oprac.:] P. Gorliński-Kucik. „Śląskie Studia Polonistyczne” 2013 nr 1 s. 229-248.

7. „Nikt z krytyków w tym stopniu, co Pan, nie wniknął w istotny sens”. Listy Teodora i Eleonory Parnickich do Jacka Łukasiewicza. Oprac. P. Gorliński-Kucik. „Pamiętnik Literacki” 2015 z. 4 s. 175-231.

8. „Ciąży na mnie […] obowiązek wierności”. Listy Teodora Parnickiego do Jana i Marty Erdmanów z lat 1944-1946. Oprac.: A. Dobrowolski, T. Markiewka. „Pamiętnik Literacki” 2017 z. 4 s. 171-216.

9. Nieznane listy Teodora Parnickiego do prof. Stanisława Kota. Cz. 1. [Oprac.] L.B. Paszkiewicz. „Perspectiva” 2018 R. 17 nr 1 s. 221-231.

Przekłady utworów literackich w antologiach zagranicznych

niemiecki

• Bube, Dame, König. [Oprac. i posłowie:] K. Dedecius. Frankfurt am Main 2013.

rosyjski

• „Slovami v serdce, serdcem v slovo”. Čelȃbinsk 2010.

węgierski

• Huszadik századi lengyel novellák. [Wybór i red.:] L. Pálflavi. Budapest 2007.

Omówienia i recenzje

• Ankiety dla IBL PAN 1957, 1988.

Wywiady

• Atlas wyobraźni historycznej. Rozm. M. Sprusiński. „Nowe Książki” 1970 nr 23.

• Rozmowa z Teodorem Parnickim. Rozm. W. Jamroziak. „Nurt” 1971 nr 1.

• „Przestałem szukać wzorów”. Rozm. W. Sadkowski. „Literatura na Świecie” 1974 nr 4.

• Teodor Parnicki (O swojej twórczości). Oprac.: W. Jamroziak. „Nurt” 1988 nr 3.

• „Uparłem się, aby być pisarzem polskim”. Rozm. Z. Lichniak. „Kierunki” 1988 nr 10.

Słowniki i bibliografie

• Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.

• Literatura Polska po 1939. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa* 1989 ([J. Łukasiewicz] (jł).

• A. Niewiarowski: Teodor Parnicki W: A. Niewiarowski, A. Smuszkiewicz: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań 1990.

• Słownik badaczy literatury polskiej. [T. 2]. Łódź 1998 (B. Mazan).

• Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2 . Warszawa 2000 (M. Czermińska).

Ogólne

Książki

• T. Cieślikowska: Pisarstwo Teodora Parnickiego. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1965, 269 s.

• M. Jankowiak: Sztuka narracji w powieściach historycznych Teodora Parnickiego. Toruń 1968, 48 s. Zakład literatury XX w. Uniwersytet Mikołaja Kopernika; IBL PAN, przedruk w: O prozie polskiej XX wieku. Wrocław 1971.

• W. Sadkowski: Parnicki. Wprowadzenie w twórczość powieściopisarską. Warszawa: Agencja Autorska 1970, 59 s.; toż w języku angielskim: [Przeł.] A. Dobrowolski. Tamże 1978.

• M. Czermińska: Czas w powieściach Parnickiego. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1972, 134 s.

• M. Czermińska: Teodor Parnicki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1974, 209 s.

• A. Chojnacki: Parnicki w labiryncie historii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1975, 270 s.

• M. Jankowiak: Przemiany poetyki Parnickiego. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1985, 173 s.

• S. Szymutko: Zrozumieć Parnickiego. Katowice: Gnome Books 1992, 231 s.

• R. Koziołek: Zdobyć historię. Problem przedstawienia w „Twarzy księżyca” Teodora Parnickiego. Katowice: Gnome 1999, 118 s.

• Świat Parnickiego. Materiały z konferencji. Pod red. [i ze wstępem] J. Łukasiewicza. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki 1999, 218 s. [Zawartość: J. Gajda-Krynicka: Teodor Parnicki – Aleksandryjczyk; S.i T. Cieślikowscy: Teodora Parnickiego pomysł powieści nieskończonej. O niektórych listach i prozie z lat sześćdziesiątych; R. Koziołek: Między fabułą a zdarzeniem. O II cz. „Twarzy księżyca”; J. Soloski: Geogre „ Nowej baśni”; D. Heck: Od baśni do rozmowy.„ Piśmienność” a „oralność” w prozie Parnickiego; A. Dobrowolski: Czas kwitnienia i czas owocowania, czy biskup Paweł de Santa Maria pod drzewem prawdy; Perspektywy parnickologii (dyskusja); Z. Lichniak: Lwowskie lata Tadeusza Parnickiego (1928-1939) w jego listach do Konstantego Symonolewicza; L. Wiśniewska: Polimorficzność i unifikacja, w świecie „Tylko Beatrycze”; F. Mazurkiewicz: Między postacią a osobą. O postaci literackiej w „Tylko Beatrycze”; A. Juszczyk: Pomiędzy koniecznością a wolnością (O „ Tylko Beatrycze”); A. Nowakowska: Przyroda w powieści „Srebrne orły”: A. Libura: Składniowy kształt powieści „Rozdwojony w sobie”; J. Łukasiewicz: „Pomnożyciel lat jego...” Teoria literatury, czyli teologia; A. Olejarczyk: Przestrzeń dialogu w „Tylko Beatrycze”.

• Inspiracje Parnickiego. Materiały z konferencji historycznoliterackiej „Inspiracje Parnickiego”. Katowice 2-3 grudnia 1999. Katowice: Gnome 2000, 139 s. [Zawartość: S. Szymutko: Słowo wstępne; l. Gielata: „Rozdwojony ” Eurypides; D. Heck: Czy Parnicki mógł inspirować się heglizmem? Wstępne rozpoznanie; Z. Kadłubek: Kompleks Leptynesa. Wprawka o Parnickim pomniejszonym w słowie; R. Koziołek: Dwie historie miłosne w „Tylko Beatrycze”; K. Kralkowska-Gątkowska: Parnicki i ciało; J. Kurek: O wątku Stanisławowym w „Nowej Baśni” Teodora Parnickiego; T. Markiewka: Teodor Parnicki jako „pisarz katolicki”; F. Mazurkiewicz: Powieść dziejowa Teodora Parnickiego na przykładzie „Nowej Baśni”; A. Regiewicz: W imię Ojca, Syna i... Duszycy świętej, czyli o myśli kacerskiej w powieści Teodora Parnickiego „Tylko Beatrycze”; K. Uniłowski: Łucznik konny. Uwagi do portretu Chozresa].

• A. Juszczyk: Retoryka a poznanie. Powieściopisarstwo Teodora Parnickiego. Kraków: Universitas 2004, 300 s.

• Tajemnice „Słowa i ciała”. Szkice o powieści Teodora Parnickiego. Pod red. T. Markiewki i K. Uniłowskiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2008, 284 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2672.

• M. Gołuński: Mity w twórczości Teodora Parnickiego. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram 2012, 318 s. Mity i Humanistyka.

• F. Mazurkiewicz: Podróż na Atlantydę. O I tomie „Nowej baśni” Teodora Parnickiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2012, 198 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2905.

• J. Hajduk: Parnicki, Malewska i długie trwanie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2014, 167 s.

• J. Szewczyk: Historiografia i mitologia kobiecości. Powieściopisarstwo Teodora Parnickiego. Warszawa, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2017, 471 s. Monografie Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej.

• M. Bourkane: Chińskie fascynacje Zofii Kossak i Teodora Parnickiego. Poznań: Rys 2018, 29 s.

Artykuły

• P. Jasienica: Duch powszechności. „Nowe Książki” 1957 nr 5 [dot.: Aecjusz, ostatni Rzymianin; Srebrne orły; Koniec „Zgody Narodów”].

• J. Łukasiewicz: Republika mieszańcow. „Więź” 1958 nr 1.

• J. Maziarski: Pochwała intelektu. „Tygodnik Powszechny” 1958 nr 20.

• W. Billip: Nad powieściami Teodora Parnickiego. „Twórczość” 1959 nr 6.

• A. Hamerliński: Matematyka literatury. „Od Nowa” 1959 nr 1.

• H. Bereza: Credo Parnickiego. „Twórczość” 1960 nr 5.

• J. Łukasiewicz. „Tygodnik Powszechny” 1960 nr 50.

• Z. Zielonka: Wielka przygoda literatury. „Więź” 1960 nr 9.

• E. Sarnowska: Antyczne tworzywo współczesnej powieści. (Twórczość Teodora Parnickiego). „Meander” 1963 nr 2/3.

• Z. Szpotański: Teodor Parnicki. „Znak” 1963 nr 4.

• H. Bereza: Teodor Parnicki. „Tygodnik Kulturalny” 1964 nr 15.

• P. Kuncewicz: Wielkość i nędza Teodora Parnickiego. „Współczesność” 1964 nr 7, przedruk w: Samotni wobec historii. Warszawa 1977.

• M. Sprusiński: Teodor Parnicki. „Życie Literackie” 1964 nr 3.

• Z. Szpotański. „Więź” 1965 nr 11.

• R. Wasiuta: Historia jednego świata. „Polska” 1966 nr 9.

• J. Stempowski: Teodor Parnicki. Powst. 1967. Druk „Arka”* 1988 nr 21.

• J. Pieszczachowicz: Tropami Parnickiego? „Twórczość” 1969 nr 9.

• J. Litwinek: Poglądy Teodora Parnickiego na powieść historyczną (1928-1939). „Acta Universitatis Wratislaviensis” 1970 nr 131.

• S. Barańczak: Dowód tożsamości. „Twórczość” 1971 nr 9, przedruk w: Ironia i harmonia. Warszawa 1973.

• W. Łojek: Polska powieść historyczna dwudziestolecia jako wyraz nowej świadomości literackiej: Rewizja przeszłości; Człowiek w konflikcie z historią; Nowe ujęcie biografii historycznej. „Prace Polonistyczne” Seria 27: 1971.

• A. Polkowski: Klucze do królestwa Teodora Parnickiego. „Życie i Myśl” 1971 nr 9.

• M. Szybist: Doktryna twórcza i sztuka Teodora Parnickiego. „Życie Literackie” 1971 nr 21.

• M. Czermińska: Księgi rodu mieszańców – Teodor Parnicki. W: Prozaicy dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa 1972, wyd. 2 tamże 1974.

• J. Łukasiewicz: W dalekiej podróży. „Nurt” 1972 nr 1.

• [W. Skalmowski] M. Broński: Muza Teodora Parnickiego. „Kultura” 1972 nr 4.

• M. Sprusiński: Labirynty świata Teodora Parnickiego. „Literatura” 1972 nr 23, przedruk w tegoż: Między prawdą a zmyśleniem. Kraków 1978.

• M. Szybist: Parnicki i sprawa polska. „Teksty” 1973 nr 4.

• W. Jamroziak: Co to jest powieść historyczno-fantastyczna. „Nurt” 1976 nr 8.

• E. Sarnowska-Temeriusz: Powieściopisarz historyczny. (O twórczości Teodora Parnickiego). W: Lektury i problemy. Warszawa 1976.

• K. Dybciak: Krytyczna działalność powieściopisarza. (O krytyce literackiej Teodora Parnickiego w latach 1928-1938). „Pamiętnik Literacki” 1979 z. 3.

• M. Jankowiak: Pierwsza faza autotematyzmu w twórczości Teodora Parnickiego. „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Filologiczne. Filologia Polska” 1981 z. 11.

• W. Skalmowski: History as fiction. (The novels of Teodor Parnicki). W: East European Literature. Berkeley 1982.

• F. Sowa: Uwagi o składni powieści Teodora Parnickiego. „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach” 1982 nr 537.

• K. Dąbkowska: Zrozumieć Parnickiego. „Kultura, Oświata, Nauka”1984 nr 4.

• A. Chojnacki: Historia, która opowiada się sama. „Miesięcznik Literacki” 1986 nr 7.

• J. Ślósarska: Czas w twórczości Teodora Parnickiego. „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”1986 nr 741.

• A. Izdebska: Problemy poznania w wybranych powieściach Teodora Parnickiego; D. Szajnertowa: Przyczynek do genologiczno-warsztatowej charakterystyki twórczości Teodora Parnickiego (dramatyzacja powieści). W: Problemy polskiej powieści historycznej po 1939 roku. Bydgoszcz 1987.

• J. Pieszczachowicz: Migotliwe światy Parnickiego. „Bunt narkomana przeciw narkotykowi”. W tegoż: Na widnokręgu historii. Kraków 1988.

• M. Czermińska: Z Mandżurii do Lwowa, z Jerozolimy do Meksyku. „„Przegląd Katolicki” 1989 nr 51.

• J. Łukasiewicz: Gwiazda Parnickiego. „Odra” 1989 nr 12.

• [W. Skalmowski] M. Broński: Teodor Parnicki, 1908-1988. „Kultura”, Paryż 1989 nr 4.

• Z. Trziszka: Najdziwniejszy wśród dziwnych. „Miesięcznik Literacki” 1989 nr 6.

• J. Termer: Teodor Parnicki – pytania zadawane historii... i powieści. „Literatura” 1990 nr 3, przedruk w tegoż: Z przełomu wieków, czyli literatury dzień powszedni (1990-2008). Toruń 2009.

• A. Łebkowska: Teodor Parnicki. Niekończąca się powieść. W tejże: Fikcja jako możliwość. Kraków 1991.

• J. Łukasiewicz: Historia jako autobiografia. „Dekada Literacka” 1991 nr 23.

• K. Uniłowski: Metaliteratura w pisarstwie Parnickiego. „Pamiętnik Literacki” 1991 z. 2.

• W. Maciąg: Wysokie koszty wyłaniania się idei. Teodor Parnicki. W tegoż: Nasz wiek XX. Wrocław 1992.

• M. Brzóstowicz: Apokryf rodzinny – autobiografia inaczej. (Hanna Malewska – Zofia Kossak – Teodor Parnicki). „Ruch Literacki” 1993 nr 6.

• R. Koziołek: U progu lektury albo kto zasługuje na piekło Parnickiego. „FA-art” 1995 nr 2.

• S. Szymutko: Parnicki – ostatni pisarz bytu. W: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Warszawa 1996.

• S. Szymutko: Parnicki: między historią a literaturą. Od „Aecjusza, ostatniego Rzymianina” do „Słowa i ciała”. „Pamiętnik Literacki” 1997 z. 1.

• B. Owczarek: Późne powieści Teodora Parnickiego. Przykład prozy hipotetycznej. W tegoż: Poetyka powieści niefabularnej. Warszawa 1999.

• S. Szymutko: Teodor Parnicki w Mysłowicach i Katowicach. „Śląsk” 2000 nr 3.

• J. Tomkowski: Pokolenie Gombrowicza. Warszawa 2001, passim.

• J. Kurek: Czy Teodor Parnicki inspirował się w swej twórczości kulturą masową? „Literatura Ludowa” 2002 nr 3.

• M. Ołdakowska-Kuflowa: Zjazd gnieźnieński w literackiej wizji Antoniego Gołubiewa i Teodora Parnickiego. W: Prus i inni. Lublin 2003.

• K. Polechoński: Daleki wschód, „biali ”Rosjanie i „żółte niebezpieczeństwo”. Wczesna twórczość Teodora Parnickiego. „Arcana” 2003 nr 5.

• D. Heck: Parnicki: baśń i prawda historyczna; Od baśni do rozmowy; Czy heglizm mógł inspirować Parnickiego?. W tejże: Itinerariusz intruza. Wrocław 2004.

• K. Polechoński: „Między egzotyką, polityką a... polskością”. Początki twórczości Teodora Parnickiego. „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Literackie” 2004 nr 43.

• A. Dobrowolski: Parnicki i Stempowski. „Zeszyty Historyczne” 2005 z. 151.

• S. Szymutko: Narracja, życie i śmierć (według Austera i Parnickiego). W: Literatura wobec nowej rzeczywistości. Kraków 2005, przedruk pt. Opowiadanie, życie i śmierć (według Austera i Parnickiego) w tegoż: Przeciw marzeniom? Katowice 2006.

• M. Borkowska: Perypeta „agonii” powieści historycznej. (Casus: Parnicki). „Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 2006 nr 3.

• S. Szymutko: Historia i ciało. „Srebrne orły” Teodora Parnickiego; Poza pociechą logosu. (w stronę interpretacji „Słowa i ciała” Teodora Parnickiego); Starożytny wiek dziewiętnasty. „Ostatnia powieść” Teodora Parnickiego; Naturalna tolerancja Teodora Parnickiego; Zjawisko i istota w historii (według „ Ostatniej powieści” Teodora Parnickiego). W tegoż: Przeciw marzeniom? Katowice 2006.

• M. Medecka: W stronę afabularności – powieści Teodora Parnickiego. W tejże: Apokryf rodzinny jako odmiana dwudziestowiecznej powieści historycznej. Lublin 2007 [dot.: Tożsamość; Przeobrażenie; Sekret trzeciego Izajasza].

• Polihistor Wielki. 100 lat temu, 5 marca 1908 r., urodził się Teodor Parnicki. Rozm. z W. Sadkowskim przeprowadził K. Lubczyński. „Trybuna” 2008 nr 57.

• M. Pomorska: Graal jako sacrum w twórczości Teodora Parnickiego. „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Literackie” 2008 nr 48.

• S. Szymutko: Teodor Parnicki for ever. „Śląsk” 2008 nr 8.

• R. Koziołek: Koniec Zgody albo powrót interpretacji. „Opcje” 2009 nr 1.

• T. Markiewka: Dwa sny. Słowacki Teodora Parnickiego. „Postscriptum Polonistyczne” 2009 nr 2.

• J. Sienkiewicz: Anthony Burgess and Teodor Parnicki as authors of historical novels or alternative historiographies. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Anglica” 2009 z. 8.

• M. Gołuński: Dekonstrukcja mitu jako (ponowna) mitologizacja. (Parnicki i Hegel). „Białostockie Studia Literaturoznawcze” 2010 T. 1.

• A. Juszczyk: Słowo – ciało – fetysz. Artystyczne operacje na seksualności (przypadek Parnickiego). W: Od polityki do poetyki. Kraków 2010.

• A. Lipszyc: Parnicki, czyli Europa. „Przegląd Polityczny” 2010 nr 99.

• P. Lisiewicz: Porzucone malowidła. „Niezależna Gazeta Polska Nowe Państwo” 2010 nr 3.

• P. Tomczok: Opowiadanie bez teleologii. Darwin(-izm), Parnicki, Sebald. „Świat i Słowo” 2010 nr 1.

• P. Kaniecki: Cenzura a powieści Teodora Parnickiego. „Śląskie Studia Polonistyczne” 2011 nr 1.

• P. Tomczok: Życie innych historii. „Śląskie Studia Polonistyczne” 2011 nr 1.

• J. Łukasiewicz: Czytajmy znów Parnickiego. Notatki literackie. „Odra” 2012 nr 12.

• Sz. Babuchowski: Zapomniany nowator. „Gość Niedzielny” 2013 nr 49.

• J. Gawłowicz: Wielkość i klęska Teodora Parnickiego. „Zeszyty Literackie” 2014 nr 4.

• J. Majcherek: O Parnickim – prywatnie. „Zeszyty Literackie” 2014 nr 4.

• N. Lemann: „Linia królewska Odry”. Literackie strategie „pisania narodu” na przykładzie sygnifikacji polskości Ziem Odzyskanych w powieści piastowskiej. (Od II wojny światowej do 1989 roku). „Czytanie Literatury” 2016 nr 5 [dot. też K. Bunscha, A. Gołubiewa, W.J. Grabskiego].

• T. Markiewka: Projektowanie historii. Teodora Parnickiego plany literackie z okresu Dwudziestolecia. W: Czytanie Dwudziestolecia. 4. T. 2. Częstochowa 2016.

• F. Mazurkiewicz: Czym jest dziś czytanie powieści historycznej?. Henryk Sienkiewicz i Teodor Parnicki, czyli Wytwarzanie poprzednika. „Czytanie Literatury” 2016 nr 5.

• T. Markiewka: Teodor Parnicki – pisarz polski z wyboru. „Teologia Polityczna” [on-line] 2018 [dostęp 22 maja 2020]. Dostępny w Internecie: https://teologiapolityczna.pl/teodor-parnicki-pisarz-polski-w-wyboru.

• T. Sekiguchi: From Japanese Schulz to Polish Parnicki – around the year 1974. [Przeł.] J. Wosik. „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” 2019 t. 26.

Trzy minuty po trzeciej

• J. Łukasiewicz: Młody Parnicki. „Odra” 2015 nr 12.

• A. Jabłońska: Taniec z pospolitością? „Nowe Książki” 2016 nr 1.

• E. Kajdański: Refleksje na temat tła historycznego powieściowego debiutu Teodora Parnickiego „Trzy minuty po trzeciej”. „Gdańskie Studia Azji Wschodniej” 2019 z. 15.

BIO

Twórczość

Nagrody

Przekłady

bułgarski

estoński

niemiecki

rosyjski

węgierski

Adaptacje

radiowe

Przekłady

bułgarski

czeski

rosyjski

Adaptacje

radiowe

telewizyjne

Przekłady

francuski

Przekłady

francuski

Adaptacje

radiowe

Zawartość

Adaptacje

telewizyjne

Nagrody

Zawartość

Nagrody

Nagrody

Listy

Przekłady utworów literackich w antologiach zagranicznych

niemiecki

rosyjski

węgierski

Omówienia i recenzje

Wywiady

Słowniki i bibliografie

Ogólne

Książki

Artykuły

Trzy minuty po trzeciej

Hrabia Julian i król Roderyk

Aecjusz, ostatni Rzymianin

Srebrne orły

Słowo i ciało

Koniec „Zgody Narodów”

Dzieła wybrane

Twarz księżyca

Nowa baśń

Tylko Beatrycze

I u możnych dziwny

Koła na piasku

Śmierć Aecjusza

Zabij Kleopatrę

Inne życie Kleopatry

Muza dalekich podróży

Tożsamość

Przeobrażenie

Rodowód literacki

Staliśmy jak dwa sny

Sam wyjdę bezbronny

Historia w literaturę przekuwana

Dary z Kordoby

Rozdwojony w sobie

[Dzienniki]

Opowieść o trzech Metysach

Ostatnia powieść

J. Giedroyc, T. Parnicki: Listy