PACH Adam

Urodzony 8 grudnia 1907 w Kasinie Wielkiej pod Limanową; syn Wojciecha Pacha, organisty, i Zofii z Krzeptowskich, spokrewnionej z Janem Krzeptowskim-Sabałą, gawędziarzem ludowym. W 1909 zamieszkał wraz z rodziną w Nowym Bystrem za Gubałówką, a następnie w Zakopanem, gdzie uczęszczał do szkoły ludowej. Po jej ukończeniu uczył się od 1919 w Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem; w 1923 otrzymał dyplom wydziału stolarskiego. Uzyskawszy uprawnienia czeladnicze, po okresie terminowania w warsztacie stolarskim i rzeźbiarskim Wojciecha Brzegi, podjął pracę w Fabryce Mebli „Strug”. Ukończył kursy sanitarne organizowane przez Polski Czerwony Krzyż i po złożeniu egzaminów w Państwowym Zakładzie Higieny, został w 1929 zatrudniony jako kontroler sanitarny w Miejskim Urzędzie Sanitarnym w Zakopanem. Występował jako aktor w jasełkach i komediach wystawianych w latach dwudziestych przez amatorskie zespoły teatralne w Zakopanem oraz był członkiem chóru Echo Tatrzańskie. Od 1928 wygłaszał publicznie układane przez siebie wiersze, gawędy i odczyty o charakterze wspomnieniowym i historycznym; jego utwory krążyły także w przekazie ustnym. W 1938 ożenił się z Marią z Obrochtów. Podczas okupacji niemieckiej pracował jako dezynfektor miejski oraz kierownik zakładu kąpielowego i odwszalni. Uczestniczył w działalności konspiracyjnej. Spisane teksty gawęd powstałych przed 1939 zostały spalone w czasie okupacji. Po wojnie pracował nadal w zakopiańskiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (do przejścia na emeryturę w 1972). Równocześnie kontynuował twórczość literacką. Pierwszy wiersz pt. Śmierć Bartusia Obrochty opublikował w 1946 na łamach „Gazety Podhalańskiej” (nr 8). W następnych latach pisał pieśni, kolędy, sztuki i programy artystyczne związane z folklorem góralskim, był też choreografem tańców regionalnych. Współorganizował góralskie zespoły artystyczne, w 1946-53 kierował Zespołem Amatorskim Związku Zawodowego Leśników i Pracowników Przemysłu Drzewnego w Kościelisku, a następnie do 1957 prowadził Zespół im. J. Krzeptowskiego-Sabały przy Tatrzańskiej Spółdzielni Dziewiarskiej w Zakopanem. W 1957-67 kierował Zespołem im. Klimka Bachledy przy zakopiańskim oddziale Związku Podhalan. Wraz z tym zespołem wyjeżdżał za granicę, m.in. na Węgry, do Bułgarii, USA i Kanady. W 1957 został prezesem reaktywowanego Związku Podhalan. Współorganizował Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem. Aktywnie działał w Stowarzyszeniu Twórców Ludowych i Klubie Literackim w Zakopanem. Popularyzował literaturę, sztukę i gwarę podhalańską, m.in. podczas wieczorów autorskich organizowanych w domach wczasowych i sanatoriach. Był autorem tekstów mów okolicznościowych, w tym pogrzebowych. Rzeźbił świątki, malował na szkle (jego prace prezentowano na wystawach). Należał do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Był radnym oraz członkiem Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Zakopanem, a w 1957-58 członkiem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie. Otrzymał wiele nagród literackich, m.in. nagrody miasta Zakopane (1963, 1966, 1969), nagrodę Międzywojewódzkiego Klubu Pisarzy Ludowych, Wydziału Kultury Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie, „Kameny”, Wydawnictwa Lubelskiego i Wojewódzkiego Domu Kultury (1966), nagrody w konkursie gawędziarzy ludowych „Sabałowe bajanie” (1967, 1977), w konkursie gawędziarzy i instrumentalistów ludowych (Bukowina Tatrzańska 1970, 1973), nagrodę w konkursie literackim w ramach XI Jesieni Tatrzańskiej (1972), w konkursie poetyckim im. J. Pocka (1974, 1976). Odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi (1955), Krzyżem Kawalerskim (1966) i Krzyżem Oficerskim (1977) Orderu Odrodzenia Polski, odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”. Zmarł 5 lipca 1980 w Zakopanem.