BIO

Urodzony 8 marca 1919 we wsi Bieliny pod Kielcami, w rodzinie chłopskiej; syn Władysława Michalskiego i Józefy z domu Kalwat. W 1939 ukończył Gimnazjum Humanistyczne w Kielcach; jako uczeń był członkiem Związku Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej „Wici”. W 1937-39 należał do grupy poetyckiej Gołoborze w Kielcach. Debiutował w 1937 wierszem Do Wosia, zamieszczonym w międzyszkolnym piśmie „Liścienie”. W tymże roku zaczął publikować w „Zielonym Sztandarze”, a od 1938 w pismach „Młodzi idą” i „Wici”. W 1938 został członkiem Stronnictwa Ludowego. W czasie okupacji niemieckiej walczył na Kielecczyźnie w szeregach Batalionów Chłopskich. Współpracował też z Armią Ludową i partyzantką radziecką. Redagował w 1943-44 konspiracyjny tygodnik „Znicz”, wydawany we wsi Gacki pod Szydłowcem, i jego miesięczny dodatek poetycki „Promień”. W czerwcu 1944 został powołany na członka, utworzonej z inicjatywy Polskiej Partii Robotniczej, tajnej Krajowej Rady Narodowej w Warszawie; w 1944-45 pełnił funkcję przewodniczącego terenowej Rady Narodowej w Kielcach. Jesienią 1944 nawiązał współpracę z wydawanymi w wyzwolonym Lublinie czasopismami „Wieś” i „Zielony Sztandar”. Działał aktywnie jako prezes Komitetu Demokratyzacji „Wici” (styczeń – kwiecień 1947), a następnie wiceprezes Zarządu Głównego (ZG). Od 1947 był posłem na Sejm Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, w 1952-56 sprawował funkcję wicemarszałka Sejmu. Od 1948 mieszkał w Warszawie. Po scaleniu organizacji młodzieżowych wszedł w lipcu 1948 w skład ZG Związku Młodzieży Polskiej (ZMP) i pełnił kolejno funkcje wiceprezesa (do stycznia 1949), sekretarza ZG ZMP (styczeń – maj 1949). W 1949-53 był prezesem ZG Związku Samopomocy Chłopskiej, w 1952-56 przewodniczącym Rady Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. W 1949-56 pełnił funkcję sekretarza, a w 1955-80 wiceprezesa Naczelnego Komitetu Wykonawczego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. W 1951 został członkiem Światowej Rady Pokoju. W 1957-85 wchodził w skład Rady Państwa, w tym w 1972-76 jako wiceprzewodniczący. W 1957 był współzałożycielem, a następnie członkiem komitetu redakcyjnego tygodnika „Orka”; od 1961, po zmianie tytułu pisma na „Tygodnik Kulturalny”, stale z nim współpracował, ogłaszając wiersze, utwory prozą i przekłady. W 1959-62 pełnił funkcję prezesa ZG Centralnego Związku Kółek Rolniczych. Ukończył Akademię Nauk Politycznych oraz Wyższą Szkołę Nauk Społecznych przy Komitecie Centralnym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Warszawie. W 1965-70 był prezesem Towarzystwa Polsko-Brazylijskiego. W 1971-81 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Okręgowego Komitetu Frontu Jedności Narodu, w 1972-90 wiceprezesa Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W 1987 otrzymał nagrodę im. T. Kotarbińskiego, nagrodę im. S. Staszica oraz tytuł „Honorowy członek pamiętnikarstwa” przyznany przez Towarzystwo Przyjaciół Pamiętnikarstwa. W ostatnich latach życia zajął się twórczością poetycką; wiersze publikował w pismach „Res Humana” (1996, 2002), „Regiony” (1997), „Twórczość” (1998), „Sycyna” (1998). Odznaczony m.in. Krzyżem Grunwaldu III klasy (1945), Krzyżem Partyzanckim (1946), Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1954), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1964), Orderem Budowniczy Polski Ludowej (1979), a także Orderem Odrodzenia Republiki Węgierskiej (1948) oraz Orderem Zasługi Republiki Włoskiej (1965). Zmarł 10 lutego 2002 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Twórczość

1. Łysica gwarzy. Godki świętokrzyskie. Kielce: Atelier Kropka 1938, 62 s. Przedruk zob. poz. .

Zawartość

O sistrzycach dwóch z Łysickiego pałacu; Leleń świenty; O zbóju Kaku; Kasper Ozga; Dziewka zamurowano; Carownica; Jamrozek z Bielin; Piękno dziewka; Św. Ameryk; O św. Jonie w ołtorzu; Zdrada Janica; Grzegorcyk – Langiewic.

2. Oberek świętokrzyski. [Wiersze]. Kielce: Związek Zawodowy Literatów Polskich 1945, 64 s.

3. Poemat nowosielecki. Przedmowa: J.A. Król. [Kielce:] NKW SL [Naczelny Komitet Wykonawczy Stronnictwa Ludowego]; drukarnia J. Łęskiego 1946, 38 s.

4. O człowieku, czołgu i mieczu. [Wiersze]. Warszawa: Wydawnictwo Ludowe 1949, 47 s.

5. Parafialne zwierciadło. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1950, 85 s.

6. Ludowy potok. Powieść. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1951, 254 s.

7. W imię czego głosujemy. Wystąpienie sejmowe w debacie nad ordynacją wyborczą. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1952, 31 s.

Zawiera również przemówienie A. Juszkiewicza.

8. Z dziejów kartki wyborczej. [Publicystyka]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1952, 31 s.

9. Niezwykła podróż. [Reportaże ze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1953, 143 s. Wyd. 2 tamże 1954.

10. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe w walce o podniesienie produkcji rolnej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1953, 54 s.

Zawiera również przemówienie A. Juszkiewicza.

11. Lutnia wiejska. Wybór poezji. Do druku przygotował, przedmową i przypisami opatrzył A. Olcha. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1954, 200 s.

Zawartość

Wiersze z tomów z poz. , oraz fragment poematu Czernek i Anna [poz. ].

12. Nocna przygoda. [Opowiadanie]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1955, 50 s. Zob. poz. .

13. Czernek i Anna. [Poemat]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1956, 194 s. Druk fragmentów zob. poz. .

14. O zadaniach ZSL. [Autorzy:] J. Ozga-Michalski, W. Kowalski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1956, 46 s.

Tu J. Ozga-Michalski: Tysiące byłych żołnierzy BCh [Batalionów Chłopskich] na to czekają, s. 33-47.

15. Smutne i wesołe. [Opowiadania]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1956, 236 s.

Zawartość

Jaśko parcelant; Nocna przygoda [poz. ]; U szewca; Meducki; Opowiadanie o moim dziadku; W areszcie; Śladem skargi; Z marszałkiem na wiśnie; Kupiec i zakonnice.

16. Kartki partyzanckie. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1958, 91 s.

17. Polska. Poemat dla współczesnych. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1959, 52 s.

Przekłady

bułgarski

Pesni na Polša. [Przeł.] D. Panteleev. Sofija 1960.

18. Światowid. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959, 76 s.

Zawartość

Cykle: Wiersze radzieckie; Wiersze włoskie; Wiersze czeskie; Wiersze bułgarskie.

19. Druga strona księżyca. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1961, 71 s.

20. Ballady. Świętokrzyskie, kaukaskie, tatarskie, tureckie, chińskie. [Wiersze]. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1962, 30 s.

21. Walc karnawałowy. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1963, 30 s.

22. Dzień stworzenia. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1964, 42 s.

23. Pełnia. [Wiersze]. [Przedmowa:] J. Przyboś: Przykład ludowości poetyckiej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1965, 374 s.

24. Wieczory na Łysej Górze. [Opowiadania]. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1966, 308 s.

Zawartość

Godzina po burzy; W noc Bożego Narodzenia; Wieczór na Łysej Górze; Dobranoc; Nocna przygoda; Król dziadów; Peruka; Bóg nad szynkwasem; Dusza i ciało; Koszty przemian; Opowiadanie o moim dziadku; Bracia; Utopiony chłopiec; Kowal bez zajęcia; Złodziej; Zaginiona gęś; Stara dzwonnica; Szanowny Panie!; Zając; Wilki; Polski pogrzeb; Siła solidarności; Stary proch; Skarb meczetu.

25. Poezje wybrane. Słowo wstępne autora. Wybór: W. Myśliwski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1968, 167 s.

26. Ściernisko. [Wiersze]. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1968, 229 s.

27. Zielony Wezuwiusz. [Wiersze]. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1968, 274 s.

Zawartość

M.in. cykle: Nowe granice; Trzeci świat; Europa na prowincji.

28. Młodzik. [Powieść]. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1969, 170 s. Wyd. 2 tamże 1970.

29. Czyściec. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1970, 304 s.

30. Sowizdrzał świętokrzyski. [Powieść]. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1972, 403 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1975, wyd. 3 1988. Por. poz. .

31. Tytuł wypisany jest woskiem. [Utwór dramatyczny]. Telewizja Polska 1972.

32. Krajobraz rodzinny. [Opowiadania]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1973, 161 s.

Zawartość

Utwory z poz. : Zaginiona gęś; Stary proch; Skarb meczetu; Zając; Bracia; Bóg nad szynkwasem; Dusza i ciało, – oraz: Przygoda w Alpach; Klucz tej przygody; Kradzież drzewa; Czeladnik nocy; Kto zje sarnę?; Myszy zjadły pieniądze; Ale nas porozrabiał.

33. Ta-bądź. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973, 118 s.

34. Poezje wybrane. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1974, 414 s.

35. Sklepienia niebieskie. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1974, 382 s.

36. Do najjaśniejszej pani. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1975, 78 s.

Zawartość

Cykle: Do najjaśniejszej pani; W potrzasku; W niebo uderzy dzwon; Z ziemi włoskiej; Jaśmin i kominiarz; Ocalenie; Czepiec w Dnieprze skąpany; A pani taka da ci wiarę...

37. Matnia. Sztuka w 3 aktach. Dialog 1977 nr 2 s. 15-43.

38. Rajski oset. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1977, 170 s.

39. Hejnał na pogodę. [Poematy]. Warszawa: Czytelnik 1978, 48 s.

Zawartość

Liście tej zawiei kart; Korona odległej zoologii zdarzeń; Moja miła; Kiedy nadchodzi radość; Tam w Nowogródku u poety; Dalej w drogę czas; Spichlerz wielkopolski.

40. Sowizdrzał świętokrzyski. Scenariusz filmowy. [Współautor:] H. Kluba. Ekranizacja 1978. Por. poz. .

41. W kogo trafi grom. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1978, 382 s.

Przekłady

rosyjski

Kogo porazit grom. [Przeł.:] V. Burič, L.V. Vasilev. Moskva 1980.

42. Piołun i popiół. [Powieść]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1979, 131 s.

43. Powrót z Litwy. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1980, 69 s.

44. Dusze i manekiny. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza [1981], 66 s.

Zawartość

Cykle: Owoc Drzewa Zakazanego; Za wiarę świętą; Ziemia obiecana; Miłość i ojczyzna; Powrót do raju; Próba startu.

45. Czary miłosne. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1983, 422 s.

46. Przygoda z Bibichanum. [Powieść]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1983, 115 s.

47. Poezje wybrane. (II). Wybór i oprac. autora. Wstęp: T. Mocarski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1984, 125 s.

48. Godki świętokrzyskie. [Opowiadania i wiersze]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1985, 105 s.

Zawartość

Poz. , – oraz: Oberek świętokrzyski – część II (1937-1939).

49. Ujawnienia. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1988, 360 s.

50. Szklana góra. [Powieść]. Warszawa: Graf-Punkt 1995, 216 s.

Wybory utworów literackich w przekładach

bułgarski

Večeri na Lisa Planina. [Opowiadania]. [Przeł.] S. Nikolova-Gerdžikova. Sofiâ 1978.
Vkus't na vseki sezon. [Wiersze]. [Przeł.] P. Karaangov. Sofiâ 1979.
Godenicata na b'lgarina. [Przeł.] P. Karaangov. Varna 1980.

czeski

Bodlak z raje. [Przeł.] L. Stepan. Praha 1985.

hiszpański

Los cardos del paraiso. [Przeł.] M. Dembowska. Lima 1980.

litewski

Begalybe. [Przeł.] A. Dabulskis. Kaunas 1980.

rosyjski

Polnolunie. [Wiersze]. [Przeł.:] O. Ivinska, A. Revič, I. Bogdanova, P. Železnov. Moskva 1967, wyd. nast. tamże 1986.

Przekłady

1. A. Korniejczuk: Kartka z dziennika. Dramat w 2 aktach. Przeł.: J. Ozga-Michalski, E. Żytomirski. Teatr Ludowy 1965 nr 7 s. 3-39.
2. Kalevala. Przekł. i oprac. filologiczne: K. Laszecki, przekł. poetycki: J. Ozga-Michalski. Radar 1966 nr 1-12; 1967 nr 1-12; 1968 nr 1-12; 1969 nr 1-12. Wyd. osobne ze wstępem J. Ozgi-Michalskiego. Posłowie: M. i J. Bańczerowscy. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1974, 761 s. Wyd. 2 tamże 1980.
3. J. López Bermúdez: Tragedia Cuauhtemoka i Corteza. [Poemat]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1966, 60 s.
4. P. Cappelen: Niewolnik Kark. [Utwór dramatyczny]. Przekł. poetycki według przekładu filologicznego S. Łęckiego J. Ozga-Michalskiego. Wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1976.

Prace redakcyjne

1. Poeci świata Wietnamowi. Antologia. Zestawili: L. Lewin, J. Ozga-Michalski. Słowo wstępne: J. Iwaszkiewicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, 330 s.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1957, 1997.

Wywiady

Piękno poezji musi służyć człowiekowi... Rozm. J. Szczawiński. Kierunki 1973 nr 36, omówienie: [J. Łobodowski] Szperacz: Baju-baju – będziesz w raju. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1973 nr 40 dod. „Tydzień Polski”.
Rozmowa z Józefem Ozgą-Michalskim. Rozm. H. Murza-Stankiewicz. Poezja 1976 nr 1.
Zamurawić pobojowiska. Rozm. M. Jarocka. Argumenty 1983 nr 42.
Ziarno było plebejskie. Rozm. J.A. Borzęcki. Tygodnik Kulturalny 1986 nr 16.
Poczucie jedności ze swoją ziemią. Rozm. Z. Zdrojkowska. Słowo Powszechne 1988 nr 54.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Józef Ozga-Michalski. W: Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Wwa 1989.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (S. Lichański).

Ogólne

Książki

A. Olcha: Ozga Michalski. Warszawa: Agencja Autorska 1971, 48 s.

Artykuły

S. Czernik: Pióro Ozgi-Michalskiego. Orka 1957 nr 29/30.
J. Szczawiej: Czernek i Anna. W tegoż: Owoc dobrego i złego. Warszawa 1959.
S. Adamczyk: Poezja walcząca. Teatr Ludowy 1964 nr 6.
R. Matuszewski: Józef Ozga-Michalski. Tygodnik Kulturalny 1964 nr 11.
J. Rogoziński: Preteksty. Poezja 1969 nr 5, przedruk pt. O wierszach Józefa Ozgi-Michalskiego w tegoż: Preteksty. Warszawa 1985.
J. Szczawiej: Słowa, które krzepiły walecznych. W tegoż: Krzesanie ognia. Warszawa 1969.
R. Milczewski-Bruno: Poeta – „jedynowładca. Student 1971 nr 10.
Z. Trziszka: Przygoda człowieka refleksyjnego. Argumenty 1976 nr 46.
H. Wolny: Motywy folklorystyczne w prozie Józefa Ozgi-Michalskiego. W: II Dekada Literatury Kieleckiej. Kielce 1979.
Z. Trziszka: Chłopskość triumfująca Józefa Ozgi-Michalskiego. Argumenty 1980 nr 2.
T. Hołda: Dziecięcy i młodzieżowy bohater prozy Józefa Ozgi-Michalskiego. W: Dziecko w literaturze współczesnej. Kielce 1981.
J.A. Borzęcki: Plebejska prześmiewczość. (O twórczości Józefa Ozgi-Michalskiego). Tygodnik Kulturalny 1985 nr 85.
T. Hołda: Góry Świętokrzyskie w twórczości Józefa Ozgi-Michalskiego. Studia Kieleckie 1986 nr 4.
A. Poppek, M. Prandota: Gdyby sny zakorkować...” „Odrodzenie 1986 nr 20.
S. Stanuch: Przygody wyobraźni wyzwolonej. (O sposobach narracji w prozie Józefa Ozgi-Michalskiego). Miesięcznik Literacki 1987 nr 5.
P. Wągiel: Pieśni buntu. W tegoż: Pług, pióro i pędzel. Warszawa 1988.
Z. Śliwka: Nobilitacja i rozrachunek. Problematyka ideowa w międzywojennej prozie pisarzy chłopskich regionu świętokrzyskiego. Kielce 1990, passim.
T. Mołdawa: Józef Ozga-Michalski. W tegoż: Ludzie władzy 1944-1991. Warszawa 1991.
T. Tulibacki: Józef Ozga-Michalski (1919-2002). Gazeta Wyborcza 2002 nr 137.

Oberek świętokrzyski

M. Grad: Chłopski żywioł w poezji. Twórczość 1946 nr 1.
H. Vogler: Dwaj poeci chłopscy. Odrodzenie 1946 nr 16/17 [dot. też J.B. Ożoga].
J. Zagórski: Oberki ministerialne. Tygodnik Powszechny 1946 nr 44.

Czernek i Anna

J. Kwiatkowski: Kasprowicz czy Kuraś?Życie Literackie1957 nr 2.
S. Lichański: Od gawędy do eposu. Twórczość 1957 nr 3.

Polska

B. Biernacka: Marchołtowska szopka. Nowe Książki 1960 nr 3.
S. Czernik. „Orka1960 nr 8.

Druga strona księżyca

J.A. Frasik. „Życie Literackie1961 nr 29.
A. Kamieńska: Obrazy nieba i ziemi „Orka 1961 nr 18.
J. Preger. „Nowa Kultura1961 nr 21.
S. Czernik. „Twórczość1962 nr 3.

Walc karnawałowy

J. Preger: Poetycki traktat o współczesności. Twórczość 1964 nr 8.

Pełnia

A. Kamieńska. „Tygodnik Kulturalny1965 nr 23.
S. Lichański: W guślarskim czarnokręgu. Twórczość 1965 nr 9, przedruk w: Proza, poezja 1965. Warszawa 1966.
W. Natanson. „Teatr Ludowy1965 nr 6.
J. Przyboś: Przykład ludowości poetyckiej. Kultura 1965 nr 5.

Wieczory na Łysej Górze

A. Hamerliński: Łysa Góra. Tygodnik Kulturalny 1966 nr 31.
T. Kłak: Opowieści zasłyszane. Kamena 1966 nr 15.

Poezje wybrane [Warszawa 1968]

A.K. Waśkiewicz: Trzy pokolenia wobec tradycji. Nowe Książki 1968 nr 18.

Ściernisko

E. Bryll. „Nowe Książki1968 nr 13.
W. Natanson: Na ściernisku. Życie Literackie 1968 nr 42.
R. Sulima: Najbliżej życia. Kultura 1968 nr 25.

Młodzik

M. Pilot: Na orbicie fantazji. Tygodnik Kulturalny 1969 nr 36.
R. Sulima: Bohater nieheroiczny. Nowe Książki 1969 nr 22.

Czyściec

R. Sulima: W głębi pogody. Tygodnik Kulturalny 1971 nr 18.
K. Zuchora: Ziemia ma zapach kobiety. Nowe Książki 1971 nr 18.

Sowizdrzał świętokrzyski [Powieść]

H. Bereza: Dwa światy. Tygodnik Kulturalny 1973 nr 37.
S. Gołębiowski: Realizm z fantazją. Tygodnik Kulturalny 1973 nr 15.
J. Iwaszkiewicz: Mity świętokrzyskie. Życie Warszawy 1973 nr 210.
T. Jodełka-Burzecki: Marchołt w roli Sowizdrzała. Nowe Książki 1973 nr 6.
A. Tatarkiewicz: Cnota, paproć, tajemnica. Polityka 1973 nr 21.
R. Sulima: Człowiek półfamilijny. Twórczość 1974 nr 1.
Z. Trziszka: Główny bohater „Sowizdrzała” – śmiech wyzwalający. Argumenty 1977 nr 45.
Z. Trziszka: Człowiek familijny. Argumenty 1978 nr 52/53.
H. Bereza: Kreacyjność. W tegoż: Sposób myślenia. T. 1. Warszawa 1989.

Krajobraz rodzinny

S. Burkot: Rozszerzenie krajobrazu rodzinnego. Miesięcznik Literacki 1974 nr 5.
W. Żukrowski: Pępek ojczyzny. Nowe Książki 1974 nr 4.

Ta-bądź

B. Drozdowski. „Poezja1974 nr 11.
M. Piechal: Poezja słów zwierciadlanych. Tygodnik Kulturalny 1975 nr 11.

Sklepienia niebieskie

H. Bereza: Dwa źródła. Tygodnik Kulturalny 1975 nr 29.
S. Burkot: O niebie i polityce, czyli o sobie. Miesięcznik Literacki 1976 nr 6.
F. Fornalczyk: ... Tu wszystko jest groteskowe i dwuznaczne. Twórczość 1976 nr 5.
S. Siekierski: Ujarzmienie żywiołu. Nowe Książki 1976 nr 2.

Do najjaśniejszej pani

E. Kozarzewska: Muza optymistyczna. Nowe Książki 1976 nr 3.
S. Barańczak: Idea rzucona na płask. W tegoż: Książki najgorsze i parę innych ekscesów. Wyd. 2 zmienione Poznań 1990.

Rajski oset

A. Konkowski: Być posłusznym zegarom życia. Nowe Książki 1978 nr 6 [dot. też: Hejnał na pogodę].

Hejnał na pogodę

A. Konkowski: Być posłusznym zegarom życia. Nowe Książki 1978 nr 6 [dot. też: Rajski oset].
J. Witan: Ozga-Michalski: „Jestem tu jakby w Soplicowie. Poezja 1978 nr 7/8.

W kogo trafi grom

J.Z. Brudnicki: Homo politicus. Miesięcznik Literacki 1978 nr 7.
F. Fornalczyk: Epicki poemat prozą. Tygodnik Kulturalny 1978 nr 11.
S. Siekierski: Panorama wojny. Nowe Książki 1978 nr 6.

Piołun i popiół

J.Z. Brudnicki: Świętokrzyskie drogi. Tygodnik Kulturalny 1979 nr 10.

Powrót z Litwy

F. Nieuważny: Litwo, ojczyzno dobra. Tygodnik Kulturalny 1982 nr 14.

Czary miłosne

H. Bereza: Rewindykacja. Czytane w maszynopisie. Twórczość 1983 nr 4, przedruk w tegoż: Obrót. Warszawa 1996.
H. Weber: Czary mary. Tu i Teraz 1985 nr 1.

Przygoda z Bibichanum

T. Pilch: Szał twórczy członków Rady Państwa. Puls”, Londyn 1985 nr 27.

Godki świętokrzyskie

H. Wieczorek: Stylizacja gwarowa w „Godkach świętokrzyskich” Józefa Ozgi-Michalskiego. Poradnik Językowy 1988 nr 4.

Ujawnienia

A. Strońska: Piękna chłopska pamięć. Odrodzenie 1988 nr 49.
J.A. Borzęcki: Spłacony dług. Życie Literackie 1989 nr 11.
J. Pierzchała: Biografizm, czyli samokreacja pseudobohaterska. Miesięcznik Literacki 1989 nr 6.

Szklana góra

H. Bereza: Niedosłowność. Czytane w maszynopisie. Twórczość 1990 nr 2.
J. Łukosz: Jak z wężowego kłębka. Twórczość 1990 nr 5.