BIO

Urodzony 8 kwietnia 1943 we Lwowie; syn Aleksandra Orskiego, prawnika, i Bronisławy z Janowskich. W 1945 w ramach tzw. akcji repatriacyjnej jego rodzina przeniosła się do Krakowa, a następnie do Sopotu. Od 1957 uczęszczał do tamtejszego I Liceum Ogólnokształcącego. W 1959-62 był członkiem Gdańskiej Grupy Młodych i Szkoły Grafomanów. Debiutował w 1961 wierszem pt. Katedra w Łomży, opublikowanym w dwutygodniku „Pomorze” (nr 4), wyróżnionym rok wcześniej II nagrodą w konkursie literackim Wydziału Kultury Miejskiej Rady Narodowej w Białymstoku. Po zdaniu w 1961 matury, studiował filologię polską na Uniwersytecie Wrocławskim (UWr.). Podczas studiów nawiązał współpracę z prasą literacką, ogłaszając wiersze, przekłady poezji angielskiej, artykuły i recenzje m.in. na łamach „Liter” (1962-67), „Odry” (od 1964), „Współczesności” (1965-67). Należał do kręgu studenckiej grupy literackiej Orientacja Poetycka „Hybrydy” w Warszawie. W 1965 współredagował miesięcznik Wrocławskiego Koła Polonistów „Glosy”. Liczne eseje, artykuły, recenzje literackie i teatralne publikował też na łamach „Poezji” (1966-71), „Twórczości” (od 1968), „Wiadomości Wrocławskich” (1970-74, 1978), „Opola” (1972-81, 1983, 1986-90, 1992-93). W 1966 uzyskał magisterium na UWr. i do 1972 pracował w redakcji „Słowa Polskiego”, kolejno jako redaktor działu terenowego, miejskiego, a następnie kulturalnego. Był współpracownikiem Teatru Kalambur (1967-70), m.in. kierował w 1967 biurem prasowym I Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Studenckich we Wrocławiu. W 1968 ożenił się z Haliną Wyrzykowską, montażystką telewizyjną. W 1969-82 i od 1989 był członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W 1972 został sekretarzem redakcji miesięcznika „Odra”, w którym nadal drukował liczne recenzje i artykuły. Od 1974 należał do Związku Literatów Polskich (do rozwiązania Związku w 1983), pełnił funkcje m.in. sekretarza, opiekuna Koła Młodych i wiceprezesa Oddziału Wrocławskiego (od 1980). Współorganizował Legnickie i Oleśnickie Dni Poezji oraz Turnieje Poezji im. R. Wojaczka we Wrocławiu. W 1977 przebywał na stypendium literackim w Norwegii. W 1980-89 należał do Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. W 1981-83 współpracował z Teatrem Współczesnym we Wrocławiu. W 1986 przebywał przez trzy miesiące w Londynie, na zaproszenie Koła Ułanów Pułku Jazłowieckiego. W 1989-95 był stałym komentatorem literackim Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. W 1989 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (pełnił obowiązki wiceprezesa zarządu Oddziału Wrocławskiego w 1989-91 i członka zarządu od 1992) i Polskiego PEN Clubu. W tymże roku otrzymał nagrodę literacką miasta Wrocławia. W 1991 objął funkcję redaktora naczelnego „Odry”. W 1992 brał udział jako wykładowca w zajęciach Uniwersytetu Letniego Instytutu Jana Pawła II w Rzymie. W 1996 został konsultantem literackim Wrocławskiego Teatru Lalek. Współpracował stale m.in. z „Przeglądem Powszechnym” (od 1989), „Kresami” (od 1995), „Arkuszem” (od 1996). Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1977), odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1988). Mieszka we Wrocławiu.

Works

1. Wyspa. [Wiersze]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1966, 45 s.

Zawartość

Tu m.in. cykle: Wyspa; Ci, którzy odchodzą; Zdarzenia; Nagie morze.

2. Zmowa obojętnych i inne szkice. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1973, 204 s.

Zawartość

Miary heroizmu: Tragiczni i napiętnowani [dot. prozy T. Borowskiego i A. Rudnickiego]; Wobec historii [dot. K. Brandysa]; Romantyczny proletariusz [dot. bohaterów prozy J. Andrzejewskiego, J. Stryjkowskiego, K. Brandysa, W. Zalewskiego]; Przypisani przeszłości [dot. prozy, m.in. S. Dygata, T. Konwickiego, J.B. Ożoga, J. Kawalca, E. Brylla]. – Maminsynki epoki stabilizacji: Trójkąt Augustyna [dot.: A. Augustyn: Mój przyjaciel Staszek, Obrona Arkadyjczyka; K. Traciewicz: Za siódmą górą; E. Biela: Pasaże]; Madejowe łoże [dot. R. Samsel: Tęsknota dorosłych; B. Madej: Uczta; R. Miernik: Ciosanie; B. Zagórski: Tatuowani]; Trzy propozycje [dot.: A. Twerdochlib: Gwiazda sezonu; J. Pluta: Pas; R. Napiórkowski: Wołanie o deszcz]. – Ocalenie Arkadii: Hełm z papieru [dot.: S. Kryska: Hełm z papieru; T. Nowak: Takie większe wesele; B. Latawiec: Nie widziałam tak długiej chorągwi]; Ucieczka niedaleko [dot.: Z. Kubikowski: Bezpieczne małe mity; Cz. Kuriata: Galop do wielkiego lasu; R. Danecki: Kropla oceanu; B. Zadura: Lata spokojnego słońca; B. Fac: Ucieczka niedaleko]; Przeciw pamięci [dot.: N. Gall: Nie otworzą się drzwi sezamu; E. Drzewińska: Ósmy krąg]. – Zmowa obojętnych: Przeciw produkcyjniakowi [dot.: W. Nawrocki: Trwanie i powrót; S. Groborz: Miejsce na ścianie; L. Wantuła: Urodzeni w dymach; W. Kaczocha: W słońcu, w deszczu; K. Rudniewski: Sprawa]; Powracający schemat [dot.: J. Surdykowski: Powracający z morza; Cz. Czerniawski: Wielki rejs; K. Radowicz: Portrety z żaglowego płótna]; Powieść stypendialna, powieść konkursowa [dot.: M. Szypowska: Wiadro pełne nieba; E. Iwanicki: Zmowa obojętnych]. – Epopeja polskiego osadnictwa [dot. Z. Trziszki]. – Proza 1970. – Rzemieślnicy słowa: Wschody nad Podlasiem [dot.: A. Kazberuk: Arka bezludna; B. Tondos: Skrawki zgrzebne; B.J. Balcerowicz: Śladem słońca; Cz. Kondraciuk: Kojarzenie snu; J. Tyrankiewicz: Po drugiej stronie słońca; Z. Marcinkowska: Źródła biją z ziemi; J. Frydrykiewicz: Owoc milczenia]; W kręgu małego liryzmu [dot.: H. Wolniak: Horyzont; B. Michnik: Siedząc tak w głębi; L. Kiełkowski: Topografie serdeczne; J.B. Kos: Zbliżenia; A. Przybylski: Zapowiedź podróży; E. Dyczek: Miejsce doznane]; W labiryncie kultury [dot.: J. Hohensee: Podróż; A. Nawrocki: Rdzawe owoce]. – Kraina płynnego zera. – O „Czerwonej Róży” i zaangażowaniu w poezji [dot. zbiorku: Poeci Czerwonej Róży]. – Poeci Orientacji Hybrydy. – Ku formule romantycznej. – W kręgu sprawdzonych konstelacji lirycznych. – Lira i język.

3. Etos lumpa. Szkice literackie. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1978, 126 s.

Zawartość

I. Parodia i drwina. Etos lumpa. Smutna indywidualność. Fragmenty większego świata. – II. Kto się boi Marka Arensa? [dot. prozy S. Dygata]; Wpisani w Worcella [dot. prozy H. Worcella]; Udręka stabilizacji [dot. prozy T. Mikołajka]; Błogosławiony kształt ojcowizny [dot. prozy J. Kawalca]; Ziemia i jej cienie [dot. prozy J.B. Ożoga]; Miasto wsią podszyte [dot. prozy Z. Trziszki]; Ballada [dot.: Z. Żakiewicz: Dolina Hortensji]; Naiwny realizm Pluty [dot. prozy J. Pluty]; Obsesja rzeczy [dot. prozy S. Pasternaka]. – III. Znaki czasu [dot. poezji M. Jastruna]; „Co wtedy dojrzałem, odejrzałem teraz” [dot. poezji J. Przybosia]; W poszukiwaniu wyobraźni wyzwolonej [dot. poezji J. Brzękowskiego]; Krajobrazy liryczne [dot. poezji M. Jachimowicza]; Czas przestrzeni [dot. poezji B. Żurakowskiego].

4. Zamarznięty ocean. [Wiersze]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1981, 33 s.

Zawartość

Cykle: Zmierzch Arkadii; Krystalizacje; Reportaże.

5. Kontestator wśród narodowych znaków. [Szkice literackie]. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1989, 136 s.

Zawartość

Od autora. – Dolina, rzeka, Hypnos [dot. prozy T. Konwickiego]; Czas przeszły nie zamknięty [dot. prozy W. Terleckiego]; Realna, krucha tkanka „nierzeczywistości” [dot. prozy K. Brandysa]; Podróż w głąb jaźni [dot.: J. Krzysztoń: Obłęd]; W sieci intryg [dot.: J. Żylińska: Gwiazda spadająca]; Mitologie dawnych, patologie nowych dzielnic [dot. prozy M. Nowakowskiego]; Chłopcy wojny [dot. prozy T. Mikołajka]; Kontestator wśród narodowych znaków; Powracać do prawd odwiecznych [dot. poezji B. Żurakowskiego]; Nowa kreacja realizmu; Rytuały reedukacji; Kordian na Pieskowej Skale.

6. A mury runęły. Książka o nowej literaturze. Wrocław: Wydawnictwo W. Bagiński 1995, 145 s.

Zawartość

Literatura po 1989: A mury runęły; Między „hańbą domową” a „czarną dziurą”. – Nowa proza i „nowa proza” lat osiemdziesiątych: Od mitologii historii do metafikcji; W azylu estetycznej nirwany Peerelu; Dalszy ciąg zabaw przyjemnych, ale mało pożytecznych. – Lata dziewięćdziesiąte: strona etyki: Marek Nowakowski: zwierciadło Peerelu [dot.: Dwa dni z Aniołem; Wilki podchodzą ze wszystkich stron; Homo polonicus]; Janusz Anderman: kraj zredukowanego świata [dot.: Brak tchu; Kraj świata]; Kazimierz Orłoś: socrealizm na odwrót [dot.: Trzecie kłamstwo]; Krystyna Kofta: z perspektywy Kandyda, przez okulary Zoli [dot.: Pawilon małych drapieżców]; Zyta Oryszyn: inicjacja w czasach „hańby” [dot.: Czarna iluminacja; Madam Frankensztajn; Historia choroby, historia żałoby]; Tadeusz Siejak: dezerterować z Peerelu [dot.: Dezerter]; Bogusława Latawiec: w „ciemni” przeszłości [dot.: Ciemnia]; Stanisław Bieniasz: wśród intryg historii [dot.: Ucieczka]. – Lata dziewięćdziesiąte: strona estetyki: Piotr Szewc: w „kolorze wiecznym” [dot.: Zagłada]; Grzegorz Musiał: wśród „kuzynów Lafcadia” [dot.: Czeska biżuteria]; Stefan Chwin: mitologie czasów zniewolenia [dot.: Krótka historia pewnego żartu]; Paweł Huelle: egzotyczne misterium życia [dot.: Opowiadania na czas przeprowadzki]; Andrzej Turczyński: ballada z katorgi [dot.: Chłopiec na czerwonym koniu]; Andrzej Bart: historia w buduarze [dot.: Rien ne va plus]; Krzysztof Myszkowski: gry w pasję [dot.: Pasja według świętego Jana]; Janusz Rudnicki: życie groteską [dot.: Można żyć]; „Nie” na trzy głosy (Andrzej Stasiuk, Krzysztof Derdowski, Kazimierz Brakoniecki) [dot.: A. Stasiuk: Mury Hebronu; K. Derdowski: Znikanie; K. Brakoniecki: Zeszyty Jedynego].

7. Autokreacje i mitologie. (Zwięzły opis spraw literatury lat 90). Wrocław: Okis [Ośrodek Kultury i Sztuki] 1997, 62 s.

Zawartość

Od ”bruLionu” do klasycyzmu ponowoczesności. – Dziesięć próz na sześciolecie: Stefan Chwin: tren gdański [dot.: Hanemann]; Natasza Goerke: w ponowoczesnej wieży Babel [dot. prozy N. Goerke]; Zbigniew Kruszyński: strumień zbiorowej świadomości [dot.: Schwedenkräuter]; Krzysztof Myszkowski: w kozim rogu iluzji i schematów [dot.: Pasja według świętego Jana; Kozi róg]; Feliks Netz: magiczny tygiel bytu [dot.: Urodzony w święto zmarłych]; Janusz Rudnicki: od autentyzmu do groteski [dot.: Można żyć; Cholerny świat]; Tomek Tryzna: niepokoje uczennicy Marysi [dot.: Panna Nikt]; Andrzej Stasiuk: alegoryczne theatrum wspólnoty [dot.: Mury Hebronu; Biały kruk; Opowieści galicyjskie]; Olga Tokarczuk: rojenia modernistyczne [dot.: E.E.]; Magdalena Tulli: mitologie miejskiego molocha [dot.: Sny i kamienie].

8. Lustratorzy wyobraźni, rewidenci fikcji. O polskiej prozie lat dziewięćdziesiątych. Warszawa: Open we współpracy z Tikkun 2003, 118 s.

Zawartość

I. Lustratorzy wyobraźni; Mity polityczne Władysława Terleckiego [dot.: Zabij cara; Cierń i laur]; Mity katastroficzne Włodzimierza Odojewskiego [dot.: Zmierzch świata; Zabezpieczanie śladów; Jedźmy, wracajmy...; Zapomniane, nieuśmierzone...]; Papierowy świat Marka Nowakowskiego [dot.: Grecki bożek]; Fenomeny utajonej treści Witolda Zalewskiego [dot.: Major, śmierć i diabeł; Zaciemnienie]; Magia inspiracji Kazimierza Orłosia [dot.: Niebieski szklarz]; Skrawki pamięci Idy Fink [dot.: Ślady]; Podziemia duszy Grzegorza Musiała [dot.: Stan płynny; W ptaszarni; Al fine]; Życie snem Olgi Tokarczuk [dot.: Dom dzienny, dom nocny; Prawiek i inne czasy]; Melancholia nieistniejącej prowincji Włodzimierza Kowalewskiego [dot.: Powrót do Breitenheide]; Spalone ogrody Andrzeja Turczyńskiego [dot.: Spalone ogrody rozkoszy]; Ut pictura poesis Andrzeja Stasiuka [dot.: Dukla]. – II. Rewidenci fikcji; Pisanio-życie Piotra Wojciechowskiego [dot.: Próba listopada]; Pierwotna siła felietonu Jerzego Pilcha [dot.: Bezpowrotnie utracona leworęczność]; „Miazga” Bohdana Zadury [dot.: Lit]; Wychodzenie z opresji Krzysztofa Myszkowskiego [dot.: Kozi róg]; Symboliczna makieta Magdaleny Tulli [dot.: W czerwieni]; Laptopowe podróże Marka Bieńczyka [dot.: tworki]; Gry tekstualne Nataszy Goerke [dot.: Księga pasztetów]; Poker fabularny Andrzeja Barta [dot.: Pociąg do podróży]; Studia i media Zbigniewa Kruszyńskiego [dot.: na lądach i morzach]; Jądro ciemności Zyty Rudzkiej [dot.; Uczty i głody; Pałac Cezarów].

9. Rozbite zwierciadło. Krytyczny przewodnik po gościńcach nowej polskiej prozy. Wrocław: Atut 2006, 135 s.

Zawartość

Nowy stary świat prozy: Anioły o przetrąconych skrzydłach; To nie będzie miłosny jęk [dot. twórczości A. Stasiuka, K. Vargi, J. Pilcha]; Strachy na Lachy [dot.: M. Sieniewicz: Czwarte niebo; P. Siemion: Niskie Łąki, Finimodno]; Greps potocznej mentalności [dot.: T. Piątek: Kilka nocy poza domem; J. Stefko: Możliwe sny; J. Żurek: Job; A. Kurniawa: Urodzony z wiatru; M. Olszewski: Do Amsterdamu]; Niedole wychowanka K. [dot.: W. Kuczok: Gnój, Widmokrąg]; Zapomniane dzielnice [dot.: D. Odija: Ulica, Tartak]; W „fałszywym wyobrażeniu pełni” [dot.: Z. Kruszyński: Na lądach i morzach]; Młoda kobieta wysiaduje [dot.: S. Shuty: Zwał], – Powroty do czasu niewinnie utraconego, – Powroty synów „ojczyzny marnotrawnej”: Globalizm kontra partykularyzm; Wygnańcy ziemi [dot. twórczości G. Herlinga-Grudzińskiego, W. Odojewskiego, Z. Kruszyńskiego]; Jestem nikim; Więźniarka Zachodu [dot. twórczości Z. Romanowiczowej]; Antidotum [dot. twórczości H. Grynberga]; Mieszańcy wschodniego pogranicza [dot.: E. Rylski: Człowiek w cieniu; W. Pawluczak: Judasz; T. Łubieński: Wszystko w rodzinie]; Podróż na Wschód [dot.: A. Stasiuk: Jadąc do Babadag]; Księga podróży [dot.: R. Kapuściński: Podróże z Herodotem], – Narrator w składzie wtórnych rzeczy: Ucieczka klauna [dot. m.in. M. Tulli: Tryby; P. Wojciechowski: Próba listopada; O. Tokarczuk: Dom dzienny, dom nocny; M. Bieńczyk: Tworki; A. Wiedemann: Sęk Pies Brew; W. Kuczok: Szkieleciarki]; Tekstu życie po życiu [dot. twórczości N. Goerke]; Mitopoetyka bytu [dot.: O. Tokarczuk: Gra na wielu bębenkach]; Polski Casanova [dot.: J. Żurek: Casanova]; Kochany panie Pawle [dot.: P. Huelle: Mercedens-Benz].

Adaptacje

Futurystykon. [Scenariusz]. Wystawienie: Wrocław, Teatr „Kalambur 1967.
Montaż poezji futurystów polskich.
T. Konwicki: Kronika wypadków miłosnych. Adaptacja sceniczna: M. Orski. Wystawienie: Wrocław, Teatr Współczesny 1981.
J. Swift: Podróże Guliwera. Przekł. anonimowy z 1784. Adaptacja sceniczna: K. Braun, M. Orski. Wystawienie: Wrocław, Teatr Współczesny 1983.

Prace redakcyjne

1. Imiona istnienia. Antologia młodej poezji dolnośląskiej. Wybór i oprac.: K. Maliszewski, M. Orski. Wrocław: Okis [Ośrodek Kultury i Sztuki] 1997, 144 s.
2. Czas opowiadania. Almanach młodej prozy dolnośląskiej. Wybór i oprac.: A. Matuszkiewicz, M. Orski. Wrocław: Okis [Ośrodek Kultury i Sztuki] 1998, 208 s.
3. Pokłosie Konkursów Literackich im. Stanisława Grochowiaka. 1994-2002. [Red. M. Orski]. Leszno: Miejska Biblioteka Publiczna im. S. Grochowiaka; Cicer 2002, 111 s.
4. Mój wiersz. [Antologia]. Red.: J. Maciejewski, M. Orski. Wstęp J. Maciejewski. Wrocław: OKiS 2006, 133 s.

Analyses and reviews

Ankiety dla IBL PAN 1989, 1997.

Wyspa

M. Czermińska: ...Ptaki łowię w sieć wyrazów.... Litery 1967 nr 5.
K. Nowicki: W sieci wyrazów. Poezja 1968 nr 2.

Zmowa obojętnych i inne szkice

B.S. Kunda: Podręczny katalog grzechów krytyka. Nowy Wyraz 1973 nr 9.
K. Nowicki: Krótki kurs myślenia o literaturze. Twórczość 1973 nr 9.
T. Sznerch: Krytyk otwarty. Odra 1973 nr 9.
L. Bugajski: Pamiętajmy o „małym realizmie. Nurt 1974 nr 5.

Etos lumpa

L. Bugajski: Rzeczywistość społeczna – rzeczywistość literacka. Twórczość 1978 nr 11.
W. Jurasz: Świat przedstawiany i przedstawiający. Życie Literackie 1978 nr 47.
A. Myszkowski: Radość syntezy. Nowy Wyraz 1978 nr 12.

Zamarznięty ocean

J. Feusette: Liryka krystaliczna. Opole 1981 nr 8.

Kontestator wśród narodowych znaków

J. Łukaszewicz: Tradycje domowe. Trzy książki krytyczne. Odra 1990 nr 6.

A mury runęły

H. Gosk: Prezentacja czy polemika?Nowe Książki1995 nr 12.
D. Nowacki: A mury stoją. Nowy Nurt 1995 nr 25, polemika: S. Dłuski: Dystans jest duszą piękna. „Nowy Nurt1996 nr 1.

Autokreacje i mitologie

S. Sterna-Wachowiak: Krytyk – akuszer. Nowe Książki 1997 nr 2.
R. Rżano: Wszyscy jesteśmy klasycystami. W tegoż: Pozornie tak bardzo podzieleni. (Nie tylko o młodej poezji). Rzeszów 1998.

Lustratorzy wyobraźni, rewidenci fikcji

I. Iwasiów: W imieniu czytelnika. Nowe Książki 2003 nr 5.
T. Mizerkiewicz: Rewizja nadzwyczajna. Odra 2003 nr 9.
R. Moczkodan: Krótki przewodnik po literaturze lat 90. Kwartalnik Artystyczny 2003 nr 4.
J. Pieszczachowicz: Krytyka rozważna. Śląsk 2004 nr 2.

Rozbite zwierciadło

T. Mizerkiewicz: Cztery tezy o najnowszej prozie. Nowe Książki 2006 nr 4.