BIO
Urodzony 9 września 1881 we Lwowie; syn Józefa Opałka, nauczyciela szkoły ludowej, i Petroneli Pauliny z Malców. Od 1887 uczęszczał do Szkoły św. Anny, a następnie od 1893 do Gimnazjum Franciszka Józefa we Lwowie; po śmierci ojca w 1896 przeniósł się do lwowskiego Seminarium Nauczycielskiego. Debiutował w 1900 wierszem pt. Marzenie, opublikowanym w „Tygodniku Narodowym” (nr 58; podpisany Rafael). W 1901 ukończył seminarium i rozpoczął pracę nauczycielską w Szkole im. S. Staszica. Był współzałożycielem (1902) i pracownikiem Czytelni im. J. Słowackiego Towarzystwa Szkoły Ludowej (TSL) oraz Koła TSL im. T. Kościuszki, a od 1905 członkiem Sekcji Wschodniej Zarządu Głównego TSL. Współorganizował Ognisko Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych we Lwowie (1906). Uzyskał dyplomy uprawniające do nauczania języków, historii i geografii w szkołach pospolitych (1906) i wydziałowych (1907). W 1906-08 jako wolny słuchacz studiował polonistykę na Uniwersytecie Lwowskim. Należał do Związku Strzeleckiego. Podczas I wojny światowej pracował od 1915 w Departamencie Organizacyjnym Naczelnego Komitetu Narodowego w Oświęcimiu i Krakowie, od 1917 w Archiwum Wojskowym Legionów Polskich. Drukował w tym okresie wiersze i artykuły na łamach „Gazety Polskiej” (1915-16) i kalendarza „Legionisty Polskiego” (1916). W lutym 1918, po rozwiązaniu Legionów został internowany w Witkowicach pod Krakowem. W 1919 zgłosił się ochotniczo do służby wojskowej i prowadził dział biblioteczny w Uniwersytecie Żołnierskim. Drukował wiersze i szkice historyczne w piśmie „Placówka” (1918-20). Następnie kontynuował pracę pedagogiczną w szkołach powszechnych we Lwowie, od 1928 jako kierownik. Działał w Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) Szkół Powszechnych; był autorem słów pieśni pt. Pieśń Związkowa, uchodzącej za hymn Związku. Równocześnie zajmował się twórczością literacką. Liczne artykuły, szkice historyczne, felietony, recenzje, wiersze i nowele publikował m.in. na łamach „Wieku Nowego” (1919-30, z przerwami; tu m.in. cykle wierszy: w 1926 Słówka dla pań, w 1927 Lwów w rymach), „Lwowskich Wiadomości Muzycznych i Literackich” (1925-30), „Słowa Polskiego” (1925-27, 1931-33; tu m.in. w 1925 ze zbiorów Gawędy o dawnej Polsce i U bibliopolów lwowskich, w 1926 cykl W dawnym teatrze, w 1928 W starym kantorku), „Kuriera Literacko-Naukowego” (1938-39). Był bibliofilem, gromadził książki z dziedziny humanistyki oraz drzeworyty i litografie z XIX wieku, nadto pamiątki z I wojny światowej. Należał do krakowskiego Towarzystwa Miłośników Książki, był współzałożycielem Towarzystwa Miłośników Książki we Lwowie (1925) i jego wieloletnim sekretarzem. Uczestniczył w organizacji wystaw, a także trzech zjazdów bibliofilskich we Lwowie (1925-28). Popularyzował turystykę i krajoznawstwo, działał w Polskim Towarzystwie Tatrzańskim (od 1926) i Polskim Towarzystwie Krajoznawczym. W 1930-33 redagował „Kronikę Powiatu Rohatyńskiego”, regionalne czasopismo wydawane przez Koło TSL w Rohatynie, a w 1934-38 „Przegląd Nauczycielski”. Był członkiem Komisji dla Dziejów Oświaty i Szkolnictwa Polskiej Akademii Umiejętności. W 1936-38 pełnił funkcje prezesa Zarządu Okręgu ZNP we Lwowie. W 1935 otrzymał Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej. W latach II wojny światowej mieszkał nadal we Lwowie, pracując przy porządkowaniu materiałów ikonograficznych w Archiwum Miejskim. Równocześnie zajmował się tłumaczeniem poezji Heinricha Heinego i pisaniem esejów. W ramach tzw. akcji repatriacyjnej przyjechał w 1945 na teren Rzeszowszczyzny, gdzie do 1946 pracował przy zabezpieczaniu księgozbiorów podworskich w Przeworsku i Dzikowie, a następnie do 1947 był wizytatorem Kuratorium Okręgu Szkolnego w Rzeszowie do spraw czytelnictwa i samokształcenia. Po przejściu na emeryturę w 1947 pracował przez rok jako bibliotekarz i kustosz muzeum w Łańcucie, a potem nauczyciel kontraktowy w Liceum dla Pracujących w Przemyślu (1948-51). Od 1952 zajmował się wyłącznie pracą literacką. Mieszkał w Rytrze na Sądecczyźnie (1951-56), w Łaskach pod Jasłem (1956), Kobyle pod Frysztakiem (1956-57), we Frysztaku (1957-60) i w Nowym Sączu (od 1960). W 1957 otrzymał nagrodę województwa rzeszowskiego za pracę badawczą i publicystyczną w dziedzinie wiedzy o książce. W 1961 został członkiem honorowym Towarzystwa Miłośników Książki. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1931) i Medalem Niepodległości (1937). Zmarł 6 maja 1964 w Nowym Sączu.
Twórczość
1. W dzień Bożego Narodzenia. Lwów: Drukarnia Pośpieszna 1908, 30 s.
2. Dzieciom polskim na gwiazdkę w wielkim roku wojny 1915. [Wiersze i opowiadania]. Kraków: Centralne Biuro Wydawnicze NKN [Naczelnego Komitetu Narodowego] 1915, 45 s. Wyd. nast. pt. Dzieciom polskim na gwiazdkę w wielkim roku wojny 1916. Kraków [1916].
Zawartość
3. Kolumna Legionów. [Artykuł]. Kraków: Komitet „Kolumny Legionów” 1915, 14 s.
4. [Pamiątki polskie]. Z. 1-4. Kraków: Centralne Biuro Wydawnicze NKN [Naczelnego Komitetu Narodowego]. Lwów: Drukarnia Jakubowski i Sp. 1915-1920.
Z. 1. Pamiątkowe odznaki i medale polskie z roku 1914/1915. Z rysunkami autora. 1915, 24 s.
Z. 2. Pamiątki polskie 1914-1915. Odznaki, medale, plakiety, pierścionki. Z rysunkami autora. 1916, 27 s.
Z. 3. Pamiątki polskie 1914-1917. Odznaki, medale, plakiety. 1916, 79 s.
Z. 4. Pamiątki polskie. Odznaki Obrońców Lwowa i kresów wschodnich. 1920, 20 s.
5. Próba bibliografii polskich druków wojennych 1914-1915. Kraków: Drukarnia Ludowa 1916, 47 s.
6. W dworku na Litwie. Z lat dziecinnych Józefa Piłsudskiego. [Wiersze]. Kraków: Drukarnia Ludowa 1917, 31 s.
7. Bohaterski Lwów. Szkice i nastroje z czasów oblężenia Lwowa w roku 1919. Lwów Drukarnia Krajowa Sz. Bednarskiego 1919 , 30 s.
Zawartość
8. Białe Orły. Rzecz o godle i barwach państwa polskiego. Lwów: Red. „W Obronie Ojczyzny” 1921, 30 s.
9. Exlibrisy Rudolfa Mękickiego. Zebrał i opisał M. Opałek. Lwów: „Exlibris” 1922, 18 s.
10. Gdy Alkar kochał Eminę. Obrazki z epoki biedermeierowskiej. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1924, 207 s.
Zawartość
11. Kosodrzewina. [Wiersze]. „Lwowskie Wiadomości Muzyczne i Literackie” 1927 nr 7-8. Wyd. osobne Lwów: „Lwowskie Wiadomości Muzyczne i Literackie” 1927, 47 s.
12. Bibliopole lwowscy. [Szkice historyczne]. Lwów: Koło Lwowskiego Związku Księgarzy Polskich 1928, 79 s.
Zawartość
13. Roksolana. [Szkic]. „Kronika Powiatu Rohatyńskiego” 1928 nr 1 s. 8-12. Wyd. osobne Lwów: Nakład autora i red. „Kroniki Powiatu Rohatyńskiego” 1928, 14 s.
14. Stare księgi, stare wina. [Szkice]. Kraków: Towarzystwo Miłośników Książki 1928, 62 s.
Zawartość
15. Sto trzydzieści lat wśród książek. Lwowscy antykwarze Iglowie. 1795-1928. [Szkic]. Lwów: Towarzystwo Miłośników Książki we Lwów 1928, 32 s.
16. W dziesięciolecie niepodległości państwa polskiego. Przemówienie na uroczyste obchody. Lwów 1928, 4 s.
17. Obrazki z przeszłości Lwowa. Lwów: Towarzystwo Miłośników Przeszłości Lwów 1931, 104 s. Wyd. nast. łącznie z: F. Jaworski: Królowie polscy we Lwowie. Warszawa: Polski Dom Wydawniczy 1990, s. 1-104.
Zawartość
18. Zapomniane palety. [Szkice]. W: Studia Lwowskie. Lwów: Towarzystwo Miłośników Przeszłości Lwów 1932 s. 313-344.
Zawartość
19. O trębaczu krakowskim i jego hejnałach. Opowieść wigilijna. Lwów: Drukarnia Bibliofilska 1933, 16 s.
20. Szkoła kolejowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego we Lwowie. Lwów: Kierownictwo i Koło Rodzicielskie Szkoły Kolejowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego 1933, 38 s.
Zawartość
21. Echa bibliofilstwa w poezji. [Gawędy]. Lwów: Towarzystwo Miłośników Książki 1934, 34 s.
Zawartość
Wyd. osobne fragmentów pt. W półmroku bibliotek. Warszawa 1940, 7 s.
22. Rok polski. [Wiersze]. Lwów: Nakład autora i Drukarni Urzędniczej 1934, 15 s.
23. Gawędy o dawnej szkole. Lwów 1935, 190 s.
Zawartość
24. W cichym dworku przed laty. [Opowiadanie]. Lwów: Drukarnia Urzędnicza 1935, 10 s.
25. Był cudny dzień trzeciego maja. Obrazek sceniczny w 1 odsłonie z tańcami i śpiewami. Lwów: Zarząd Główny TSL [Towarzystwa Szkoły Ludowej] 1937, 12 s.
26. Jak jedzą bibliofile. [Gawędy]. Lwów 1939, 18 s.
27. Wierszowane abecadło. Lwów: M. Kowalski 1944, 8 s.
28. Czarodziejskie ziele. Baśń sceniczna w 3 aktach. Wystawienie: Przeworsk, Kółko Amatorskie przy Towarzystwie Muzycznym im. S. Moniuszki 1946.
29. Drzeworyt w czasopismach polskich XIX stulecia. [Szkic]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1949, 69 s.
30. Litografia lwowska 1822-1860. [Szkic]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1958, 107 s.
31. O Lwowie i mojej młodości. Kartki z pamiętnika 1881-1901. Powst. 1958. Wyd. Posłowie: J. Trzynadlowski Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1987, 218 s.
32. Ze wspomnień bibliofila. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1960, 166 s.
Zawartość
Bibliofilskie wydania pojedynczych wierszy
Utwory niepublikowane, niedatowane
Zachowane w maszynopisach w zbiorach Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu:.
Zob. też zestawienie w: S.J. Gruczyński: Mieczysław Opałek (1881-1964). Szkic biobibliograficzny. „Roczniki Biblioteczne” 1966 z. 3/4 s. 216-217.
