Opacki Ireneusz

BIO

Urodzony 5 sierpnia 1933 w Czortkowie (Tarnopolskie); syn Józefa Opackiego, nauczyciela gimnazjalnego, i Heleny z domu Jurasek. W czasie II wojny światowej przebywał w Czortkowie, a po jej zakończeniu przyjechał w 1945 w ramach tzw. akcji repatriacyjnej do Gliwic, gdzie uczęszczał do gimnazjum i liceum. Od 1953 studiował polonistykę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL); w 1958 uzyskał magisterium. Debiutował w 1955 artykułem pt. Czy jest konieczna nauka ekonomii politycznej, ogłoszonym w dodatku „Słowa Powszechnego” pt. „W młodych oczach” (nr 136/1). Po studiach pracował do 1973 w II Katedrze Literatury Polskiej KUL. Pierwszą pracę naukową pt. Genologia a historycznoliterackie konkrety ogłosił w 1959 w „Zagadnieniach Rodzajów Literackich” (nr 1). Artykuły naukowe i popularnonaukowe dotyczące przede wszystkim poezji okresu romantyzmu i dwudziestolecia międzywojennego oraz problemów teoretycznoliterackich publikował m.in. w „Kamenie” (1957-88), „Zeszytach Naukowych KUL” (od 1959), „Pamiętniku Literackim” (od 1960), „Rocznikach Humanistycznych” (od 1960). W 1966 uzyskał doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie na podstawie rozprawy O przenikaniu się konwencji gatunkowych w poezji (promotor profesor Kazimierz Wyka). W tymże roku został członkiem Towarzystwa Naukowego KUL. W 1972 habilitował się w Instytucie Badań Literackich (IBL) Polskiej Akademii Nauk (PAN) na podstawie pracy Poezja romantycznych przełomów. W tym samym roku został członkiem Lubelskiego Towarzystwa Naukowego. W 1973 powrócił na Śląsk, gdzie podjął pracę na Uniwersytecie Śląskim (UŚ), początkowo jako docent w Instytucie Filologii Polskiej, od 1974 jako kierownik utworzonego przezeń Zakładu Teorii Literatury, wicedyrektor Instytutu Filologii Polskiej oraz prodziekan Wydziału Filologicznego. W 1974 założył w Sosnowcu oddział Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, którego został prezesem (1976 członek Zarządu Głównego). Wchodził w skład Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN (od 1975), Zespołu Programowego Ministra Oświaty i Wychowania (1975-1978), Komisji Historycznoliterackiej Oddziału PAN w Katowicach (od 1976; 1980-1988 jej przewodniczący). Otrzymał nagrody Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki III (1976) i II (1980) stopnia. W 1977 uzyskał tytuł naukowy profesora i został wicedyrektorem Instytutu Literatury i Kultury Polskiej UŚ (do 1987). W tymże roku objął stanowisko redaktora serii Prace Historycznoliterackie Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, m.in. od 1978 tomów studiów z cyklu Skamander. W 1980-81 był przewodniczącym Rady Programowej Wszechnicy Górnośląskiej, a w 1981-82 prorektorem UŚ. W 1982 zaczął redagować serię Historia Literatury wydawaną przez UŚ. W 1983 został kierownikiem Zakładu Teorii Literatury UŚ. W 1984 objął funkcję prezesa Towarzystwa im Z. Kossak w Cieszynie (w 1984-93 prezes Zarządu Głównego). W 1987-1990 był dziekanem Wydziału Radia i Telewizji UŚ. W 1991 został dyrektorem Instytutu Nauki o Literaturze Polskiej UŚ. W 2002 przeszedł na emeryturę. Otrzymał nagrodę UŚ Pro Scientia et Arte (2004). Odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1976) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1979). Zmarł 9 lipca 2005 w Katowicach; pochowany na Cmentarzu Parafii św. Barbary w Sosnowcu.

Twórczość

1. Ewolucje balladowej opowieści. Zagadnienia narratora i narracji w balladzie lat 1822-1920. Lublin 1961, 97 s. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Katolicki Uniwersytet Lubelski. Wydział Nauk Humanistycznych.

Zawartość

Wstęp. – Spotkania z nieznanym światem; Romantyczne kształty dziwów; W powstańczym mundurze; Ballada jakich wiele; Przez pryzmat baśni; Komentarz do ballad Leśmiana. – Zakończenie.

See Studies

2. Ballada. (Poetyka. Zarys encyklopedyczny. Dział I. T. 7. Cz. 1. Z. 1.). [Autorzy:] Cz. Zgorzelski, I. Opacki. Red.: M.R. Mayenowa i Z. Kopczyńska. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1970, 180 s. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.

Tu I. Opacki: Ballada literacka – opis gatunku, s. 5-52.

See Studies

3. Poezja romantycznych przełomów. Szkice. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1972, 198 s. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Przedruk zob. poz. ↑.

Rozprawa habilitacyjna.

Nagrody

Nagroda Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w 1972.

Zawartość

Zamiast wstępu; Człowiek w sonetach przełomu; Słowackiego „równania z jedną niewiadomą”; Pomnik i wiersz; „Ewangelija” i „nieszczęście”.

See Studies

4. Ruch konwencji. Szkice o poezji romantycznej. Autorzy: I. Opacki, A. Opacka. Katowice: Uniwersytet Śląski 1975, 208 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 97.

Tu I. Opacki: Narrator i świat nieznany. Kształt i funkcje dramatyzacyjne narratora w polskiej balladzie epickiej; Z zagadnień cyklu sonetowego w polskim romantyzmie.

See Studies

5. Spis lektur dla studentów filologii polskiej. Oświecenie – Romantyzm – Teoria literatury. Zestawili Z.J. Nowak i I. Opacki. Katowice: Uniwersytet Śląski 1978, 37 s.

6. Poetyckie dialogi z kontekstem. Szkice o poezji XX wieku. Katowice: Śląsk 1979, 365 s.

Zawartość

Uroda i żałoba czasu. Romantyzm w liryce Bolesława Leśmiana; Dramat narodowej wyobraźni. Wokół „Karmazynowego poematu” Jana Lechonia; Mówione rytmem. O „Zadymce” Juliana Tuwima; Gwiazdy pierwsze. O liryce Jana Brzechwy; Elegia optymistyczna. O poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego; Potrójny wiersz. O „Śmierci Mickiewicza” Jana Lechonia.

See Studies

7. „W środku niebokręga”. Poezja romantycznych przełomów. Katowice: Para 1995, 325 s.

Zawartość

Szkice z poz. ↑, – oraz: „W środku niebokręga”. O „Balladach i romansach” Mickiewicza; W sztambuchu Marii Wodzińskiej; Rapsod ostatni, rapsod pierwszy; Romantyczna. Epopeja. Narodowa. Z epilogiem?; Mickiewiczowskie „czucie czasu”.

See Studies

8. Król Duch, Herostrates i codzienność. Szkice. Katowice: Para 1997, 361 s.

Zawartość

Dramat narodowej wyobraźni. Wokół „Karmazynowego poematu” Jana Lechonia; Rousseau mieszczańskiego dwudziestolecia. „Samotność” i „wspólnota” w międzywojennej poezji Juliana Tuwima; Mówione rytmem. o „Zadymce” Juliana Tuwima; Gwiazdy pierwsze. O liryce Jana Brzechwy; Elegia optymistyczna. O poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego; Potrójny wiersz. O „Śmierci Mickiewicza” Jana Lechonia; Przemiany teraźniejszości. O poezji Stanisława Balińskiego; Lechoń i polskie mity.

See Studies

9. Odwrócona elegia. O przenikaniu się postaci gatunkowych w poezji. [Szkice]. Katowice: Para 1999, 337 s.

Zawartość

Krzyżowanie się postaci gatunkowych jako wyznacznik ewolucji w poezji; Z zagadnień cyklu sonetowego w polskim romantyzmie [poz. ↑]; Odwrócona elegia („Na sprowadzenie prochów Napoleona” Juliusza Słowackiego); Ballada literacka – opis gatunku [poz. ↑].

See Studies

10. Mówione wierszem. [Szkice]. Katowice: Gnome 2004, 276 s.

Zawartość

„Niepewne światy” wczesnoromantycznej poezji; „W środku niebokręga”. O Balladach i romansach Mickiewicza; Człowiek w sonetach przełomu. Sonety krymskie i odeskie [poz. ↑]; Dwa „Przypomnienia”. Karpiński i Mickiewicz; „W sztambuchu Marii Wodzińskiej” Juliusza Słowackiego [poz. ↑]; Dobranocka dla dorosłych. „Dobranoc” Adama Mickiewicza; „Kiedy się w niebie zejdziemy sami” Juliusza Słowackiego; „Anioł ognisty – mój anioł lewy”Juliusza Słowackiego’ „Jeżeli kiedy – w tej mojej krainie” Juliusza Słowackiego; Romantyczna – Epopeja – Narodowa. Z epilogiem? O „Panu Tadeuszu” [poz. ↑]; Rapsod ostatni, rapsod pierwszy. „Bema pamięci żałobny rapsod” Cypriana Kamila Norwida [poz. ↑]; Odwrócona elegia. „Na sprowadzenie prochów Napoleona” Juliusza Słowackiego [poz. ↑]; Topielec zieleni. „Topielec” Bolesława Leśmiana; Mówione rytmem. „Zadymka” Juliana Tuwima [poz. ↑]; Potrójny wiersz. „Śmierć Mickiewicza” Jana Lechonia [poz. ↑]; Liryka i narodowe mity.

11. Poznacie mnie po głosie... [Szkice]. Katowice: Uniwersytet Śląski 2006, 150 s.

Zawartość

Cz. 1: Sentymentalizm – nie podjęta szansa polskiej kultury; Jak „Mazurek” Wybickiego stał się hymnem narodowym; Świat romantycznych ballad; Romantyzm – odkrycie „człowieka historycznego”; Osobista epopeja narodowa; Obyczaj – spoiwo zniewolonego narodu. – Cz. 2: Tylu Słowackich – choć „był tu jeden...”; Polaków „zastępcza ojczyzna wśród chmur” i konkretna „ziemia utracona”. Epopeiczny zamysł funeralnego wiersza Norwida. – Cz. 3: Leśmian czyli „nikłe trwanie migotów i poświaty zachodów”; Tuwim i mieszczańskie dwudziestolecie; Lechoń i narodowe mity; Iwaszkiewicza „podróże po terytoriach” i „mowie cudzej”. – Cz. 4: Poetyckie testamenty Baczyńskiego; Kolumbowie: liryka tragicznego protestu. – Cz. 5: „Łamigłówki językowe” Kozioł i Karpowicza; Książka – chleb nasz codzienny?. – Cz. 6: Nauka – człowiek – uniwersytet.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

• Genologia a historycznoliterackie konkrety. „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 1959 nr 1 s. 91-96, przedruk w: Genologia polska. Warszawa 1983.

• Słowackiego wiersz „palący i okropnej prawdy”. „Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 1959 nr 3 s. 71-87.

• Uwagi o liryce rzymsko-drezdeńskiej [A. Mickiewicza]. „Polonista” 1960 nr 12 s 47-96.

• Krzyżowanie się postaci gatunkowych jako wyznacznik ewolucji poezji. „Pamiętnik Literacki” 1963 z. 4 s. 349-389, przedruk w: Problemy teorii literatury. T. 1. Wrocław 1967.

• Narrator i świat nie znany. (Kszałt i funkcje dramatyzacyjne narratora w polskiej balladzie epickiej). Powst. 1964. Druk „Roczniki Humanistyczne” 1968 nr 1 s. 29-65; przekł. niemiecki: Die Gestalt und dramatisierende Funktion des Erzählers in der polnischen epischen Ballade [Przeł.] M. Urbanowicz. „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 1964 nr 2 s. 72-108.

• Badania nad polską literaturą romantyczną w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. „Roczniki Humanistyczne” 1969 nr 1 s. 31-47.

• Bolesław Prus „Z legend dawnego Egiptu”. W: Nowela, opowiadanie, gawęda. Warszawa 1974 s. 88-112.

• Liryka punktów widzenia. (O poezji Haliny Poświatowskiej). [Współautor:] J. Piotrowiak. W: Z poezji XX wieku. Katowice 1978 s. 56-81. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 328.

• Od „Karmazynowego poematu” do „Wolności tragicznej”. (Problematyka mitów narodowych w poezji Skamandra – zarys). W: Studia romantyczne. Katowice 1978 s. 5-38. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 242.

• Król-Duch, Herostrates i Juliusz. (Trzy spotkania liryki ze Słowackim). „Pamiętnik Literacki” 1981 z. 3 s. 197-215.

• Spór o realia „Piłsudskiego” Jana Lechonia. „Pamiętnik Literacki” 1984 z. 3 s. 400-416.

• Problematyka narodowa w twórczości Jana Lechonia, Paryż 1939-1940. W: Polskie środowiska twórcze na emigracji we Francji wrzesień 1939-czerwiec 1940. Warszawa 1995 s. 89-109.

• Liryka i narodowe mity. W: Wiedza o literaturze i edukacja. Warszawa 1996 s. 327-347.

Prace redakcyjne

1. Ballada polska. Oprac. [i wstęp:] Cz. Zgorzelski przy współudziale I. Opackiego. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1962, LXXXV, 844 s. Biblioteka Narodowa I, 177.

See Studies

2. Prace Historycznoliterackie. T. 11. Red.: Z.J. Nowak, I. Opacki. Katowice 1978, 148 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 264.

3. Skamander. Pod red. I. Opackiego. Katowice: Uniwersytet Śląski 1978-1995. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 240, 502, 508, 677, 730, 880, 1150, 1170, 1378, 1504.

[T. 1.] Studia z zagadnień poetyki i socjologii form poetyckich. 1978, 247 s.

T. 2. Studia z zagadnień poetyki i socjologii form poetyckich. Seria 2. 1982, 163 s.

T. 3. Studia o poezji Juliana Tuwima. 1982, 181 s.

T. 4. Studia o twórczości Stanisława Balińskiego. Pod red. I. Opackiego i M. Pytasza. 1984, 154 s.

T. 5. Studia o twórczości Kazimierza Wierzyńskiego. Pod red. I. Opackiego i R. Cudaka. 1986, 200 s.

T. 6. Studia o twórczości Antoniego Słonimskiego. Pod red. I. Opackiego przy współudziale A. Węgrzyniaka. 1988, 211 s.

T. 7. Szkice o twórczości Jana Lechonia. 1991, 129 s.

T. 8. Szkice i interpretacje. 1991, 148 s.

T. 9. Twórczość Jarosława Iwaszkiewicza. Interpretacje. Pod red. I. Opackiego przy współudziale A. Nawareckiego. 1993, 107 s.

T. 10. Studia i szkice. Red. I. Opackiego przy współudziale J. Piotrowiaka. 1995, 132 s.

4. Oświecenie i Romantyzm. Teksty do ćwiczeń z historii literatury polskiej dla studentów II roku filologii polskiej studiów dziennych i zaocznych. Wybór: I. Opacki, Z.J. Nowak. Katowice: Uniwersytet Śląski 1979, 206 s.

5. Prace Historycznoliterackie. T. 17. Podróż i historia. Z motywów literatury Oświecenia i Romantyzmu. Red.: Z.J. Nowak, I. Opacki. Katowice 1980, 160 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 392.

6. Literatura i historia. Interpretacje. Pod red. T. Bujnickiego i I. Opackiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1982, 212 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 594.

See Studies

7. Studia o twórczości Słowackiego. Katowice: Uniwersytet Śląski 1982, 160 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 536.

8. Prace Historycznoliterackie. T. 20. O literaturze i teatrze. Red.: E. Udalska, I. Opacki. Katowice 1984, 140 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 635.

9. Prace Historycznoliterackie. T. 21. O literaturze romantycznej. Pod red. I. Opackiego. Katowice 1984, 166 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 664.

10. Studia skamandryckie i inne. Pod red. I. Opackiego i T. Stępnia. Katowice: Uniwersytet Śląski 1985, 158 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 676.

11. Studia o twórczości Józefa Wittlina. Pod red. I. Opackiego. Katowice: Uniwersytet Śląski 1990, 112 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 1104.

12. W kręgu literatury popularnej. Slavica. Pod red. I. Opackiego. Katowice: Uniwersytet Śląski 1990, 112, s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 1012.

13. Szkice o twórczości Wacława Iwaniuka. Pod red. I. Opackiego przy współudziale Z. Mokranowskiej. Katowice: Uniwersytet Śląski 1992, 137 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 1285.

14. Studia slavistica et humanistica in honorem Nullo Minissi. Pod red.: I. Opackiego, A. Wilkonia, J. Żurawskiej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1997, 374 s.

15. Genologia dzisiaj. Praca zbiorowa. Pod red. W. Boleckiego i I. Opackiego. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich 2000, 273 s. Z Dziejów Form Artystycznyh w Literaturze Polskiej t. 82.

16. Dzieło literackie i książka w kulturze. Studia i szkice ofiarowane profesor Renardzie Ocieczek w czterdziestolecie pracy naukowej i dydaktycznej. Redakcja naukowa I. Opacki przy współudziale B. Mazurkowej. Katowice: Uniwersytet Śląski 2002, 659 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2050.