BIO
Urodzony 8 maja 1923 we wsi Remienkin na Suwalszczyźnie w rodzinie chłopskiej; syn Piotra Omiljanowicza i Bronisławy z domu Nowel. Do wybuchu II wojny światowej uczył się w gimnazjum w Suwałkach. W czasie okupacji niemieckiej przebywał nadal w Suwałkach, należał od 1940 do podziemnej grupy dywersyjno-wywiadowczej Związku Walki Zbrojnej. W lipcu 1941 został aresztowany przez gestapo i po dwudziestu miesiącach śledztwa był więziony kolejno w Suwałkach, Königsberg – Neubau, Koronowie, Nowogardzie, Berlinie, Dessau, Cosvingu, Magdeburgu oraz w obozie Strahgut pod Magdeburgiem. W listopadzie 1944 uciekł z obozu i przedostawszy się na front wschodni wstąpił ochotniczo do armii radzieckiej. Brał udział w walkach frontowych i jako wywiadowca wykonywał zadania na tyłach armii hitlerowskiej (odznaczony m.in. radzieckim medalem „Za Pobiedu nad Germaniu”). W październiku 1945 zatrudnił się jako oficer w Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego Suwalszczyzny. Pracował kolejno w Suwałkach, od 1947 w Pile, następnie w Iławie i Nidzicy. W 1949 został skazany na osiem lat pozbawienia wolności za stosowanie niedozwolonych metod śledztwa. Po czterech latach wyszedł z więzienia i zajął się pisaniem. Od 1953 pracował jako dziennikarz w redakcji „Głosu Koszalińskiego”. W 1956 przeniósł się do Białegostoku i do 1973 był zatrudniony w „Gazecie Białostockiej” jako publicysta działu kulturalnego. W 1956 ogłaszał w wydawanym w języku białoruskim w Białymstoku czasopiśmie „Niva” artykuły publicystyczne dotyczące wydarzeń na tym terenie w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu. W 1957 został członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (SDP). Pierwszy utwór prozą pt. Agent gestapo nr 32 ogłosił w 1958 na łamach „Gazety Białostockiej” (nr 159-183; wyd. pt. V-mann „Karol 32” w 1960). W następnych latach drukował opowieści dokumentalne, opowiadania i reportaże związane z II wojną światową. Od 1962 należał do Związku Literatów Polskich. Był członkiem okręgowej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich w Białymstoku i Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W 1972-73 odbył roczną podróż po Ameryce Południowej, z której reportaże zamieszczał w 1974 w „Gazecie Białostockiej” w cyklu pt. Daleka wyprawa. Za całokształt pracy publicystycznej i literackiej otrzymał dwukrotnie nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku (1960, 1965), za publicystykę na tematy okupacyjne nagrodę Zarządu Głównego SDP (1967) i Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa (1967). W 1974 otrzymał Dyplom Ministra Kultury Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, a w 1975 nagrodę Ministra Kultury i Sztuki. W 1979-80 odbył ponownie podróż do Ameryki Południowej. W grudniu 2001 Instytut Pamięci Narodowej postawił mu kilkanaście zarzutów związanych z jego działalnością w 1946-47 jako kierownika III sekcji Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Suwałkach. 22 września 2004 został skazany na cztery i pół roku pozbawienia wolności za zbrodnie komunistyczne i przeciwko ludzkości. Odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych (1946), brązowym medalem „Zasłużonym na Polu Chwały” (1946), Złotą Odznaką „Zasłużony Białostocczyźnie” (1982) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1984). Zmarł 4 kwietnia 2006 na oddziale szpitalnym więzienia w Barczewie.
Twórczość
1. V-mann „Karol 32”. [Opowieść dokumentalna]. Pierwodruk pt. Agent gestapo nr 32 „Gazeta Białostocka” 1958 nr 159-183. Wyd. osobne Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1960, 95 s.
2. Było to nad Czarną Hańczą. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1960, 143 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1965, wyd. 3 1973. Zob. też poz. ↑.
3. Wyrok. Olsztyn: Pojezierze 1961, 174 s. Wyd. nast.: wyd. 2: Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1970, wyd. 3 tamże 1976. Zob. też poz. ↑.
Przekłady
rosyjski
4. Ziemia białostocka przypomina. Przedmowa: T. Cieślak. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1965, 157 s.
5. Kryptonim „Tajne”. [Opowiadania]. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1966, 189 s.
Zawartość
6. „Sauer” W-1149. [Opowiadanie]. „Gazeta Białostocka” 1966 nr 6-72. Wyd. osobne Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1970, 92 s.
7. Barykada. [Opowiadania]. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1968, 179 s.
Zawartość
8. Duch Białowieży. [Powieść]. Pierwodruk pt. Tajemnice sztabu „Horn”. „Gazeta Białostocka” 1969 nr 149-305. Wyd. osobne Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1971, 341 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1973, wyd. 3 1977; wyd. 4 Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza 1989.
Przekłady
czeski
rosyjski
rumuński
Adaptacje
radiowe
9. Sens życia. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1971, 288 s.
Zawartość
Przekłady
niemiecki
rosyjski
10. Mafia. [Powieść]. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1973, 154 s.
11. Stalowy szlak. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1973, 282 s.
12. Tropiąc cienie. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975, 362 s.
Zawartość
13. Zanikające echa. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1977, 513 s. Wyd. 2 tamże 1979 [właśc. 1978].
Nagrody
14. Cienie powracają. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1982, 268 s.
15. Argentyńska mozaika. [Reportaże z podróży do Argentyny]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1984, 497 s.
Nagrody
16. Szpiegowski nokturn. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1985, 235 s.
Nagrody
Zawartość
17. Azyl w dżungli. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1989, 326 s.
18. Duch zemsty. [Powieść]. Warszawa: Bellona 1991, 327 s. Wybór utworów w przekł. r o s. V Belovežskoj pušče. Povest'. Rasskazy. [Przeł.:] V.V. Anisimov [i in.]. Moskva 1978 [zawiera poz. ↑ oraz wybór z poz. ↑, ↑].
19. Przed wyrokiem. Rozmowy z gestapowcem [W.A. Machollem]. Białystok: Łuk 1998, 118 s.
Prace redakcyjne
Adaptacje
teatralne
Omówienia i recenzje
• Ankiety dla IBL PAN 1966, 1978, 1988, 1997.
• K. Konecka: Na tropie dokumentów. W: Zbliżenia. Portrety białostockich pisarzy. Białystok 1990.
• I. Sewastianowicz: Cienie powracają. „Gazeta Współczesna” 2001 nr 238.
• W. Cieśla: Trzeci życiorys. „Rzeczpospolita” 2005 nr 189.
• T. M. Płużański:„Kat suwalszczyzny” znowu przed sądem. „Najwyższy Czas!” 2005 nr 42.
