BIO

Urodzony 22 stycznia 1891 w Krakowie; syn Błażeja Tempki, urzędnika, i Heleny z Nowakowskich, nauczycielki. Uczęszczał kolejno do Gimnazjum św. Jacka i do III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie. W 1909 zdał egzamin maturalny i do 1912/13 studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ). Uczestniczył w zajęciach krakowskiego Koła Miłośników Dramatu Klasycznego oraz uczył się aktorstwa w szkole dramatycznej Kazimierza Gabryelskiego. Debiutował jako aktor w 1910 w Teatrze Ludowym w Krakowie pod kierunkiem Edmunda Rygiera. Od 1911 do jesieni 1914 należał do zespołu Teatru Miejskiego im. J. Słowackiego. Występował na scenie pod nazwiskiem panieńskim matki, które stało się nazwiskiem używanym stale w działalności pisarskiej i publicznej. Po wybuchu I wojny światowej służył w Legionach Polskich w randze chorążego, a następnie podporucznika. Przez krótki czas był na froncie, później pracował w biurze prasowym Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego w Piotrkowie Trybunalskim. Debiutował w 1915 na łamach „Dziennika Narodowego” szkicem pt. Tadeusz Pawlikowski (nr 145); w piśmie tym publikował artykuły i nowele do 1916, następnie współpracował z „Wiadomościami Polskimi” (1916-17). W lutym 1918 został internowany przez władze austriackie. Po uwolnieniu, od kwietnia tegoż roku występował ponownie w Teatrze Miejskim im. J. Słowackiego w Krakowie, grywał wielkie role z repertuaru romantycznego, a także postacie charakterystyczne. Prowadził również wraz z Marianem Jednowskim kursy dramatyczne w Krakowie. W 1920 doktoryzował się na Wydziale Filozoficznym UJ, na podstawie pracy Józef Narzymski i komedia społeczna (promotor prof. Ignacy Chrzanowski). Od tegoż roku zajmował się też reżyserią teatralną. W 1921-26 grał i reżyserował na różnych scenach Warszawy, Krakowa i Łodzi. Zaczął także pisać w tym okresie komedie. W 1926-29 był dyrektorem Teatru Miejskiego im. J. Słowackiego w Krakowie. Po konflikcie z Radą Miejską, w marcu 1929 zrezygnował z zajmowanego stanowiska. W sezonie 1929/30 występował gościnnie w Katowicach, w zespole Reduty, reżyserował także w Teatrze Wielkim w Wilnie. Od 1930 poświęcał się niemal wyłącznie pracy literackiej i dziennikarskiej. W 1930-39 publikował cotygodniowe felietony o tematyce krakowskiej na łamach „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”. Współpracował również z pismami „Wiadomości Literackie” (1932-39), „Prosto z mostu” (1935-36), „Słowo” (1937-38). Był rzecznikiem wielu akcji charytatywnych i oświatowych, wiceprezesem klubu sportowego Cracovia i prezesem Związku Opieki nad Zwierzętami. W 1935 otrzymał nagrodę literacką m. Krakowa, a w 1937 Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury (odznaczenia tego nie przyjął). Był związany z porozumieniem politycznym Front Morges. W 1938 został członkiem Stronnictwa Pracy. Po wybuchu II wojny światowej udał się do Lwowa, gdzie był współinicjatorem i pierwszym prezesem Komitetu Krakowskiego, który zajmował się prowadzeniem akcji pomocy żywnościowej, odzieżowej i mieszkaniowej dla uchodźców. W październiku 1939 przedostał się na Węgry, a stamtąd do Francji. Od stycznia 1940 do sierpnia 1941 był członkiem utworzonej we Francji Rady Narodowej. Został też powołany do Rady Teatralnej przy Ministerstwie Informacji. W styczniu 1940 wyjechał do Stanów Zjednoczonych i Kanady z misją prowadzenia akcji propagandowej wśród Polonii. Od marca 1940 wydawał wspólnie z Mieczysławem Grydzewskim „Wiadomości Polskie Polityczne i Literackie”, sprawując oficjalnie funkcję redaktora naczelnego. Po upadku Francji, w czerwcu 1940 przedostał się do Lizbony, a stamtąd do Londynu. Kontynuował współpracę z „Wiadomościami Polskimi”, publikując tam liczne artykuły i felietony (m.in. w 1940 cykl pt. No parking, w 1941 cykl pt. Krótka historia Polski dla młodzieży angielskiej) do zawieszenia pisma w lutym 1944 (m.in. w związku z jego artykułem pt. O drugie «Nie!», nr 6). Drukował także m.in. w „Dzienniku Polskim” (Londyn), „Dzienniku Żołnierza” (Szkocja), również po połączeniu tych pism w 1944 oraz w „Tygodniku Polskim” (Nowy Jork, 1943-45). Ogłaszał też liczne broszury polityczne. Po zakończeniu wojny pozostał w Londynie, gdzie kontynuował twórczość publicystyczną i literacką. W 1945-46 był prezesem Związku Artystów Scen Polskich za Granicą. Współpracował z wznowionym w Londynie tygodnikiem „Wiadomości” (wchodził też w skład jury nagrody tego pisma), „Dziennikiem Polskim i Dziennikiem Żołnierza” (od 1950 cotygodniowy felieton) oraz z wydawanymi w Stanach Zjednoczonych pismami „Dziennik Polski” (Detroit) i „Nowy Świat” (Nowy Jork). Był członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (w 1958 ze Związku wystąpił) i Związku Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej. W 1952-56 i od 1961 wygłaszał w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa niedzielne gawędy z zakresu historii, literatury i kultury polskiej pt. Wieczory pod dębem. Brał udział w życiu społecznym i kulturalnym emigracji; współpracował z Teatrem Polskim w Londynie. W ostatnich latach życia ciężko chorował i znalazł się w trudnej sytuacji materialnej. W 1962 Marian Hemar zorganizował na jego rzecz zbiórkę pieniężną wśród Polonii. Zmarł 4 października 1963 w Londynie; zgodnie z jego ostatnią wolą, w lutym 1968 urna z prochami została przewieziona do kraju i złożona na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Twórczość

1. Wymarsz. Nowela. Czas 1917 nr 202-239. Wyd. osobne Kraków: Centralne Biuro Wydawnicze NKN [Naczelnego Komitetu Narodowego] 1917, 106 s. Wyd. 2 Kraków: Towarzystwo Szkoły Ludowej 1937 s.

2. Józef Narzymski i komedia społeczna. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1922, 124 s.

Rozprawa doktorska.

3. Tajemniczy pan. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Komedia 1924.

Maszynopis, 90 kart w Bibliotece Śląskiej w Katowicach.

Przekłady

niemiecki

Wystawienie pt. Der Herr aus dem Jenseits. Wiesbaden (inf. autora).

4. Puchar wędrowny. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Poznań, Teatr Nowy 1926.

Maszynopis, 108 kart w Bibliotece Śląskiej w Katowicach.

5. Kabała. 4 obrazy z prologiem i epilogiem. Powst. ok. 1928.

Data powstania wg: L. Simon: Bibliografia dramatu polskiego 1765-1939. Warszawa 1971.
Maszynopis w Archiwum Teatralnym im. J. Słowackiego w Krakowie.

6. Geografia serdeczna. [Felietony]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1931, 190 s.

Felietony drukowane uprzednio w „Ilustrowanym Kurierze Codziennym”.

7. Przylądek Dobrej Nadziei. [Powieść]. Tygodnik Ilustrowany 1931 nr 1-24, 26-40. Wyd. osobne Warszawa: Gebethner i Wolff 1931, 330 s. Wyd. nast.: tamże: 1933, [ok. 1934], [1935], [1935], 1939; London: M.I.Kolin [1940]; Jerozolima: Sekcja Wydawnicza APW [Armii Polskiej na Wschodzie] 1944; London: Alma Book [1957]; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1968; Warszawa: Nasza Księgarnia 1975; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1980, tamże 1984; Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 1990.

Przekłady

angielski

The Cape of Good Hope. [Przeł.] K. Żuk-Skarszewska. London 1940, wyd. 2 tamże 1941.

chorwacki

[Przeł.] J. Benešić. Zagreb 1939.

czeski

Mys Dobre Nadeje. [Przeł.] J. Bečka. Praha 1937.

niderlandzki

Kaap de Goede Hoop. [Przeł.:] I. Cante-Kryloff, L.F.C. Cante. Maastricht 1937, wyd. 2 tamże 1938.

niemiecki

Ich und meine Brüder. [Przeł.:] K. Fersen, R. Larrass. Berlin [1939].

szwedzki

Godahoppsudden. [Przeł.] E. Riwkin-Södeberg. Stockholm 1934.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: T. Lipszyc. Polskie Radio 1986.

Wydanie skrócone: Warszawa: Nasza Księgarnia 1993, 146 s.

8. Kucharz doskonały. [Felietony]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1932, 203 s.

Felietony drukowane uprzednio w „Ilustrowanym Kurierze Codziennym”.

9. Start Edmunda Sulimy. Powieść. Czas 1932 nr 155-193. Wyd. osobne Kraków: Gebethner i Wolff 1932, 233 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1935, wyd. 3 1939; wyd. 4 London: Polska Fundacja Kulturalna 1964.

Nagrody

Nagroda literacka miasta Krakowa w 1935.

Przekłady

chorwacki

Start Edmunda Sulime. [Przeł]. J. Benešić. Zagreb 1939, wyd. 2 tamże 1964.

10. Cuda teatru. [Opowiadanie dla dzieci]. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych 1933, 29 s.

11. Książka zażaleń. [Felietony]. Kraków: [drukarnia] Towarzystwa św. Michała Arch [anioła] w Miejscu Piastowem 1933, 237 s.

Felietony drukowane uprzednio w „Ilustrowanym Kurierze Codziennym”.

12. Niemcy à la minute. [Reportaże]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1933, 186 s.

Dotyczy przewrotu politycznego w Niemczech.

13. Pamięci Józefa Sosnowskiego. Kraków: Księgarnia S.A. Krzyżanowskiego 1933, 12 s.

14. Puchar Krakowa. [Opowiadanie dla dzieci]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1933, 64 s. Wyd. nast.: wyd. 2-8 tamże 1934-1939; London: [Drukarnia] S. Lewis 1945.

W wydaniu z 1945 dodany Epilog, datowany IV 1944.

Przekłady

francuski

La coupe de Cracovie. Paris 1939.

15. Dzwonek niedzielny. [Felietony]. Wyd. 2 [!] Warszawa: Gebethner i Wolff 1934, 183 s.

Felietony drukowane uprzednio w „Ilustrowanym Kurierze Codziennym”.

16. Rubikon. [Powieść]. Tygodnik Ilustrowany 1934 nr 41-50. Wyd. osobne Warszawa: Gebethner i Wolff [1935]. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1935, wyd. 3 [1937], wyd. 3 [!] 1939; London: M.I. Kolin 1941; [Bari:] Sekcja Wydawnicza2. Korpusu 1945; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1990.

Przekłady

chorwacki

Rubikon. [Przeł.] J. Benešić. Zagreb 1939.

17. W pogoni za formą. Wrażenia z pobytu w Moskwie. Lwów: K.S. Jakubowski 1934, 151 s.

18. Serce i bat. [Szkice]. Lwów: Macierz Polska 1935, 70 s.

Zawartość

Słowo od autora. — O najwierniejszym psie; O prawach zwierząt; Wdzięczność ludzka; Święto wolności; Kraj, gdzie nie wolno zabić nawet motyla...; Zwierzęta w służbie człowieka; O zwierzętach najnieszczęśliwszych. — Zakończenie.

19. Stawiam bańki!... [Felietony]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1936, 234 s.

20. Złotówka Manoela. Opowiadania dla młodzieży. Warszawa: Gebethner i Wolff 1936 [antydatowane 1935], 215 s.

Zawartość

Jak wieża Mariacka z ratuszową tańcowały; Oj, nie traćwa nadziei; Savoir vivre; Wieś cudami słynąca; Jak Michał Morawa pobił króla; Pod błękitnym niebem Kalifornii; Johann Skiba; Masza ma dom; Józek Gwizdała; Kozy w Paryżu; Wicuś; Święto wolności; O najwierniejszym psie; Krokusy; Klarnet; Zemsta Andrzeja Bobra; Heród!..., Heród!...; Basso profondo; Złotówka Manoela.

21. Gałązka rozmarynu. Widowisko w 5 obrazach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Polski 1937. Polskie Radio 1938. Wyd. Lwów: Książnica-Atlas 1938 [antydatowane 1937], 185 s. Wyd. nast.: Bari: Sekcja Wydawnicza 2. Korpusu 1945, powielone; London: Wydawnictwo Świat. Związku Polaków z Zagranicy 1945; Warszawa: „Inspiracje”, Zarząd Główny Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej, Zespół Kultury i Oświaty Zarząd Główny Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch” 1988.

Nagrody

Nagroda im. L. Reynela w 1937.

22. Lajkonik. [Felietony]. Lwów: Książnica-Atlas [1938], 166 s.

23. Pani służba. Powieść. [Warszawa:] Gebethner i Wolff 1938, 232 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1939; Budapeszt: Komitet Polsko-Angielski 1940, 77 s., powielone.

24. Z mojej pralni. [Felietony]. [Warszawa:] Gebethner i Wolff [1938], 283 s.

25. Błękitna kotwica. [Powieść]. Cz. 1. Warszawa: Gebethner i Wolff 1939, 322 s.

26. Riksza warszawski. [Powieść]. „Dziennik Żołnierza”, Szkocja 1942 nr 177-202, 1943 nr 1-85.

27. Krucjata dziecięca. [Powieść; odcinki 1-81]. „Dziennik Żołnierza”, Szkocja 1943 nr 219-289, nr 291-303.

Ciąg dalszy powieści, w związku z połączeniem pisma z „Dziennik Polski”, został prawdopodobnie wydany osobno i rozesłany czytelnikom.

28. Ty pójdziesz górą. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Wielka Brytania, Lotnicza Czołówka Teatralna 1943.

Tekst zaginął.

29. Walka z nazwiskiem. [Felieton]. Londyn: Wydawnictwo Konwentu Organizacji Niepodległościowych [1943], 2 k. Wyd. nast. konspiracyjne [Warszawa 1943].

30. Wytatuowane serca. [Felietony]. Warszawa: Gebethner i Wolff [1936], 237 s. Wyd. nast. Tel Awiw: Przez Lądy i Morza” na Wschodzie 1944.

31. Pędziwiatr. [Opowiadanie dla dzieci]. Duns: Caldra House 1945, 93 s. Wyd. nast.: Hanower: Wydawnictwo Polskiego Związku Wychodźstwa Przymus[owego] 1945, wyd. 2 tamże 1945; Bari: Delegatura Polskiego Czerwonego Krzyża przy 2. Korpusie 1946; Lippstadt [ok. 1946].

32. Jesień i wiosna ludów. 1. W krainie „Common sense’u”; 2. „Habeas Corpus”. Londyn: [Polskie Ministerstwo Informacji] 1946, 36 s.

Niewygłoszone odczyty dotyczące Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia.

33. Mój Kraków. [Wspomnienia]. New York: Biblioteka Polska [1946], 47 s. Przedruk zob. poz. .

34. Na przystanku. List do nieznanego przyjaciela, płynącego do Anglii. Londyn: [Polskie Ministerstwo Informacji] 1946, 30 s.

35. Orzeł czy reszka? [Broszura polityczna]. Londyn: [Polskie Ministerstwo Informacji] 1946, 30 s.

Zawartość

I. Thank you. — II. Wiosna Ludów.

36. Trzy wspomnienia. Stanisław Stanisławski; Lucyna Kotarbińska; Stanisława Wysocka. [Szkocja:] Wydawnictwo Literackie Służby Opieki nad Żołnierzem 1 Gr[upy] Dyw[izji] P[olskiego] K[orpusu] P[rzysposobienia] i R[ozmieszczenia] 1947, 28 s., powielone.

37. Wynajęci „Polacy. [Publicystyka]. Londyn: [Polskie Ministerstwo Informacji] 1947, 43 s.

Zawartość

Anglio, twoje dzieło!”; Tu l as voulu Zwycięstwo lorda How-How; Prezydent w masce; Nomina odiosa; Państwo policyjne; Walka byków z Hiszpanią; Plus catholique que le pape; „Its speaks for itself”; Bokser i menażer; Wojna ex post; Klasyczny przykład na „the Hand that fed gets bitten”; „Polak” pragnie przedłużyć okupację rosyjską w Polsce; Bez powrotu; Źdźbło w oku bliźniego; Kolosalny szubrawiec.

38. Z księgi zażaleń pielgrzymstwa polskiego. Bruksela: La Colonne 1949, 156 s.

Artykuły polityczne z lat 1941-1944.

Zawartość

Przedmowa. — Kiwierowa górka; W poszukiwaniu alibi; Zmiana garnituru; Listy perthkie; „The Polack will defend it”; Walka z nazwiskiem; To, o czym się nie mówi; Opuszczona od ducha; Scena obrotowa; O klucze innych miast; Dwa dzwony; Honor; Na początku było słowo; Błogosławieni cisi; Castrum doloris; O ziarno wielkości; Tylko cztery punkty; Polityka na wynos; Piatiletka pielgrzymstwa; Boży pokój; „Cóż tam, panie, w polityce?”; Romantyczność; O drugie „Nie”.

39. Lajkonik na wygnaniu. Felietonów sto i jeden (1950-1962). Londyn: Komitet Obchodu Jubileuszowego 1963, 471 s.

40. Wieczory pod dębem. Gawędy historyczne. Oprac.: L. Ciołkoszowa. Słowo wstępne: L. Kielanowski. Londyn: Gryf 1966, 506 s.

Zawiera gawędy wygłaszane w Rozgłośni Polskiego Radia Wolna Europa od 19 XII 1952.

Zawartość

Jesteśmy Polakami; Z Zachodem; Burza wiosenna; Wawel i Skałka; Wiatr od morza; Bosy książę; Przedmurze chrześcijaństwa; Król niezłomny; Uczta Wierzynka; Stopka królowej Jadwigi; Trąby Grunwaldu; Czerwony kapelusz; Krew Jagiellońska; Kazimierzowice; Dzwon Zygmunta; Pater Patriae; Zaćmienie słońca; Słońce sławy; Król artysta; Złota podkowa; Rzeczpospolita wieczna; Skrzydła husarskie; Gorzkie żale; Król Staś; Honor Polaków; Racławickie kosy; Ślad bosej stopy; Niech żyje cesarz; Oda do młodości; Do broni! Do broni!; Płomień powstania; Wielka emigracja. — Polska to jest wielka rzecz [Posłowie].

41. Lajkonik. Wybór felietonów z lat 1931-1939. Oprac.: H. Markiewicz. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, 596 s.

Zawartość

Zawiera wybór z poz. , , , , , , , , felietonów powstałych w 1938-1939 dotychczas nie publikowanych.

42. Mój Kraków i inne wspomnienia. [Oprac.:] P. Kądziela. Warszawa: Interim 1994, [134] s.

Zawartość

Mój Kraków [poz. ]; Kraków w miniaturze; Artyści sceniczni [dot. Z. Czaplińskiej, L. Kotarbińskiej, S. Stanisławskiego].

Podręczniki do języka polskiego

Piękna nasza Polska cała. Czytanki polskie dla V klasy szkół powszechnych. [Współautor:] S. Tync, J. Gołąbek. Lwów: Książnica-Atlas 1935. Wyd. nast. tamże: 1937, 1937 [właśc. 1938].
Przewodnik metodyczny do podręcznika „Piękna nasza Polska cała” dla klasy V szkół powszechnych. [Współautor:] S. Tync, J. Gołąbek. Lwów, Warszawa: Książnica-Atlas 1935, 63 s. Wyd. 2 tamże 1937.
Po szerokim świecie. Czytanki polskie dla VI klasy szkół powszechnych III stopnia. [Współautor:] S. Tync, J. Gołąbek. Lwów: Książnica-Atlas 1938, 287 s.
Przewodnik metodyczny do podręcznika „Po szerokim świecie. Dla VI klasy szkół powszechnych. [Współautor:] S. Tync, J. Gołąbek. Lwów: Książnica-Atlas 1938, 63 s.

Przekłady

1. E.H. Schrenzel: Bracia z całego świata. Mała etnografia. Tłumaczył [i przedmową opatrzył] Z. Nowakowski. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych 1938, 296 s.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. M. Bałucki: Grube ryby. Komedia w 3 aktach oryginalnie napisana. Oprac. [i wstępem opatrzył] Z. Nowakowski. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [1926], 62 s. Biblioteka Narodowa I, 95.
2. J. Bliziński: Pan Damazy. Komedia konkursowa w 4 aktach. Oprac. [i wstępem opatrzył] Z. Nowakowski. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [1921], 158 s. Biblioteka Narodowa I, 38. Wyd. 2 przejrzane tamże 1927.
3. Kraj, co się nigdy w myślach nie odmienia. Wybór poezji. [Oprac. i wstęp: Z. Nowakowski]. London: Kiosk Księgarski „Ogniska Polskiego 1945, 38 s.
4. O Adamie Mickiewiczu. Opracowania: Z. Nowakowski, T. Terlecki. Wybór poezji i prozy poety; Wiersze o Mickiewiczu. [Londyn:] Wydział Kultury i Oświaty Zarządu Głównego Stowarzyszenia Polskich Kombatantów [1949], 48 s. „Materiały Oświatowe”, z. [3] Mickiewiczowski.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN ok. 1958.

Wywiady

Tajemnice twórczości. VII. Zygmunt Nowakowski. [Rozm.] A. Jesionowski. Prosto z Mostu 1936 nr 38.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Słownik biograficzny teatru polskiego. T. 1. 1765-1965. Warszawa: 1973.
Polski słownik biograficzny. T. 23. Cz.2. Z.96. Wrocław 1978 (H. Markiewicz).
Z.R. Wilkiewicz: Polnische Exiliteratur 1945-1980. Köln, Wien 1991.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (J. Wojnowski; redakcja).
Słownik badaczy literatury polskiej. T. 4. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2001 (J. Starnawski).

Ogólne

Artykuły

[T. Sinko] T.S.: Zygmunt Nowakowski autorem szkolnym. Ilustrowany Kurier Codzienny 1933 nr 49.
K.W. Zawodziński: Świetny przykład sztuki powieściopisarskiej. W tegoż: Blaski i nędze realizmu powieściowego w latach ostatnich. Warszawa 1937.
J. Sakowski: Gałązka rozmarynu. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1955 nr 15, przedruk w tegoż: Asy i damy. Paryż 1962.
T. Nowakowski: O moim imienniku. Extra cracoviam non est vita. „Wiadomości”, Londyn 1963 nr 49, przedruk w tegoż: Aleja Dobrych Znajomych. Londyn 1968.
A. Pragier: Nowakowski — pisarz polityczny. „Wiadomości”, Londyn 1963 nr 49.
Z. Starowieyska-Morstinowa: Pod włos. (O Zygmuncie Nowakowskim). Tygodnik Powszechny 1968 nr 8.
J. Bielatowicz: Odłożona słuchawka. W tegoż: Literatura na emigracji. Londyn 1970.
T. Kudliński: Ach, te aktory. W tegoż: Dawne i nowe przypadki „teatrała. Kraków 1975.
G. Sinko: Dwie „Gałązki rozmarynu. Teatr 1983 nr 3 [dot. wystawienia Gałązki rozmarynu z 1937 i 1983].
W. Natanson: Fenomen Zygmunta Nowakowskiego. Życie Literackie 1988 nr 18.
W. Natanson: O Zygmuncie Nowakowskim inaczej. Kierunki 1988 nr 27.
M. Ziółkowska-Solecka: Po tamtej stronie Rubikonu. Kultura 1988 nr 44.
H. Markiewicz: Klasyk felietonu. W tegoż: Literatura i historia. Kraków 1994.
M. Ziółkowska-Sobecka: Zygmunt Nowakowski — pisarz zapomniany. Studia i Materiały Polonistyczne 1994.
R. Habielski: Essentia Polona” albo Niezłomny. O Zygmuncie Nowakowskim. W: Archiwum „Wiadomości. T. 2. „Wiadomości” i okolice . Toruń 1996.
R. Habielski: Niezłomny z Krakowa. Kresy 1996 nr 27.
K. Stępnik: Dekonstrukcja reportażu. Zygmunta Nowakowskiego „Niemcy à la minute”. W: Fabularność i dekonstrukcja. Lublin 1998.
F. Śmieja: Utarczka. Zygmunt Nowakowski (1891-1963). Archiwum Emigracji 1999 z. 2, przedruk w tegoż: Zbliżenia i kontakty. Katowice 2003.
I.E. Adel'gejm: Pol'skaja proza mežvoennogo dvadcatiletija. Meždu Zapadom i Rossiej. Fenomen psichologičeskogo jazyka. Moskva 2000, passim.
A. Woldan: Droga i powrót w literaturze międzywojnia. Zygmunta Nowakowskiego Przylądek Dobrej Nadziei; Rubikon. [Tłumaczenie: K. Jachimczak, R. Wojnakowski]. W tegoż: Mit Austrii w literaturze polskiej. Kraków 2002.

Wymarsz

J. Lorentowicz. „Nowa Książka1938 z. 1.

Józef Narzymski i komedia społeczna

[W. Hahn] w.h. Słowo Polskie 1922 nr 166.
S. Papée: Aktor o Józefie Narzymskim. Przegląd Poranny 1922 nr 247.
[T. Sinko] T.S.Czas1922 nr 152.
M. Kridl: Historia literatury polskiej. Przegląd Warszawski 1924 nr 29.

Tajemniczy pan

A. Słonimski. „Wiadomości Literackie1924 nr 18, przedruk w tegoż: Gwałt na Melpomenie. Warszawa 1982.
T. Boy-Żeleński. W tegoż: Flirt z Melpomeną. Wieczór piąty. Warszawa 1925, przedruk w tegoż: Pisma. T. 21. Warszawa 1964.

Puchar wędrowny

K. Irzykowski: Sprawozdanie literackie. Robotnik 1926 nr 193.
F. Siedlecki: Teatr. Gazeta Administracji i Policji Państwowej 1926 nr 30.
J. Wołoszynowski. „Comoedia1926 nr 17.
T. Boy-Żeleński: Premiera w Teatrze im. Bogusławskiego. W tegoż: Flirt z Melpomeną. Wieczór siódmy. Warszawa 1928, przedruk w tegoż: Pisma. T. 22. Warszawa 1964.

Geografia serdeczna

Z. Starowieyska-Morstinowa. „Przegląd Powszechny1931 t. 191.
S. Baczyński: Proza powieściowa. Polonista 1932 z. 3.

Przylądek Dobrej Nadziei

K. Czachowski: Nowe powieści. Kultura 1932 nr 8.
T. Sinko: Książka o matce. Ilustrowany Kurier Codzienny 1932 nr 7.
Z. Starowieyska-Morstinowa. „Przegląd Powszechny1932 t. 193.
S. Mackiewicz: Stara znajoma. „Wiadomości Polskie”, Londyn 1941 nr 4.
W. Żukrowski: Niedawne krakowskie wielkości. Nowe Książki 1968 nr 18, przedruk w tegoż: Karambole. Warszawa 1973.
S. Zieliński: Kabotaż. Nowe Książki 1980 nr 15.
A. Baluch: Autor powieści jako bohater. (W poszukiwaniu prawdy o świecie przedstawionym w powieści Zygmunta Nowakowskiego „Przylądek Dobrej Nadziei”). W tegoż: Dziecko i świat przedstawiony, czyli tajemnice dziecięcej lektury. Wyd. 2 poszerzone Wrocław 1994.

Kucharz doskonały

Z. Starowieyska-Morstinowa. „Przegląd Powszechny1932 t. 196.

Start Edmunda Sulimy

A. Grzymała-Siedlecki: Następca „Komediantki. Kurier Warszawski 1932 nr 310.
T. Sinko: Wiwisekcja — aktora. Kurier Literacko–Naukowy 1932 nr 45.
L. Piwiński. „Wiadomości Literackie1933 nr 11 [dot. też: Przylądek Dobrej Nadziei].
Z. Starowieyska-Morstinowa: Z literatury powieściowej. Przegląd Powszechny 1933 t. 147.
J. Lorentowicz. „Nowa Książka1935 z. 8.
I. Sławińska. „Pax1935 nr 15.

Książka zażaleń

A. Grzymała-Siedlecki. „Kurier Warszawski1933 nr 116.

Niemcy à la minute

A. Grzymała-Siedlecki. „Kurier Warszawski1933 nr 241.
P. Hulka-Laskowski. „Tygodnik Ilustrowany1933 nr 32.

Puchar Krakowa

J. Kaden-Bandrowski: Polska i świat współczesny. Gazeta Polska 1933 nr 306.

Dzwonek niedzielny

A. Grzymała-Siedlecki. „Kurier Warszawski1934 nr 222.
J. Lorentowicz. „Nowa Książka1934 z. 4.

Rubikon

E. Breiter. „Wiadomości Literackie1935 nr 5.
K. Czachowski. „Nowa Książka1935 z. 4.
S. Furmanik. „Pion1935 nr 8.
J. Lorentowicz: Zygmunt Nowakowski i jego „Rubikon. Świat 1935 nr 25.
Z. Starowieyska-Morstinowa. „Przegląd Powszechny1935 t. 205.
A. Wieczorkiewicz: Ponury obraz dawnej szkoły galicyjskiej. Kurier Poranny 1935 nr 21.
J. Wierzbiński: Powieść o latach szkolnych. Nowe Książki 1991 nr 8.
O. Sawa: Piekło zwane młodością. Guliwer 1992 nr 2.

Stawiam bańki

K. Czachowski. „Nowa Książka1936 z. 3.
A. Jesionowski. „Kultura1936 nr 8.
S. Rogoż: Felietony Nowakowskiego. Wiadomości Literackie 1936 nr 18.
P. Zdziechowski. „Bunt Młodych1936 nr 4.

Złotówka Manoela

W. Borudzka. „Wiadomości Literackie1936 nr 10.

Gałązka rozmarynu

A. Grzymała-Siedlecki. „Kurier Warszawski1937 nr 311.
S. Helsztyński. „Kultura1937 nr 48.
K. Irzykowski. „Pion1937 nr 46.
J.N. Miller. „Robotnik1937 nr 352.
J. Parandowski. „Gazeta Polska1937 nr 316.
S. Piołun-Noyszewski. „Warszawski Dziennik Narodowy1937 nr 312.
A. Słonimski. „Wiadomości Literackie1937 nr 48.
W. Grubiński. „Nowa Książka1938 z. 8.
I. Krzywicka. „Skamander1938 z. 90/92.
H. Michalski: Teatr w poszukiwaniu czytelnika. Kultura 1938 nr 2.
Z. Starowieyska-Morstinowa. „Przegląd Powszechny1938 t. 217.
A. Stern: Niedostrzeżone wyzwolenie. Film 1938 nr 36.
T. Boy-Żeleński. W: Murzyn zrobił... Warszawa 1939, przedruk w tegoż: Pisma. T. 27. Warszawa 1970.

Lajkonik

H. Michalski. „Kultura1938 nr 31.
S. Rogoż: Felietony Nowakowski. Wiadomości Literackie 1938 nr 23 [dot. także: Z mojej pralni].

Pani służba

J. Kaden-Bandrowski. „Gazeta Polska1938 nr 347.
A. Zahorska: Gwiazdka Gebethnera i Wolffa. Kultura 1938 nr 51/52.

Z mojej pralni

A. Grzymała-Siedlecki. „Kurier Warszawski1938 nr 170.
S. Rogoż: Felietony Nowakowski. Wiadomości Literackie 1938 nr 23 [dot. także: Lajkonik].

Błękitna kotwica

E. Breiter: Dyktatura miłości. Wiadomości Literackie 1939 nr 28.
A. Grzymała-Siedlecki: Według recepty Clemenceau. Kurier Warszawski 1939 nr 147.
W. Pietrzak. „Prosto z Mostu1939 nr 24.
Z. Starowieyska-Morstinowa: Książka o psychologii tłumu. Kultura 1939 nr 30.

Wytatuowane serca

H. Galle. „Nowa Książka1937 z. 6 s. 331.

Lajkonik. Wybór

J.P. Pruszyński: Żurnalista straszliwy — Nowakowski. Nowe Książki 1975 nr 23.
D. Nałęcz. „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej1977 nr 1.
J. Doliński: Felieton o felietonie, czyli fenomen Zygmunta Nowakowskiego. Życie Literackie 1978 nr 51.

Mój Kraków i inne wspomnienia

A. Czachowska: Wymyślone miasto. Twórczość 1995 nr 5.
P. Kempny: Kraków — podróż sentymentalna. Nowe Książki 1995 nr 2.