BIO

Urodzony 7 lipca 1919 w Łodzi; syn Franciszka Nowaka, nadkomisarza policji, i Rozalii ze Świąteckich. Po ukończeniu Gimnazjum im. T. Kościuszki w Kaliszu w 1937, podjął studia na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie; uczęszczał na wykłady z historii literatury, filozofii oraz historii. Po wybuchu II wojny światowej pozostał w Wilnie. Kontynuował dorywczo studia, na wiosnę 1940 na tajnym seminarium prof. Konrada Górskiego. W 1940 przez parę miesięcy przebywał w litewskim więzieniu śledczym. Po włączeniu Republiki Litewskiej do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, na wiosnę 1941, krótko studiował na uniwersytecie litewsko-radzieckim w Wilnie. Po zajęciu Wilna przez Niemców przedostał się do centralnej Polski. Brał udział w działalności konspiracyjnej w szeregach Armii Krajowej, m.in. walczył w partyzantce w Miechowskiem i na Ziemi Proszowskiej jako żołnierz Batalionu Szturmowego Suszarnia. Odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari V klasy oraz Krzyżem Walecznych. Po wojnie podjął w marcu 1945 studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie; w 1949 uzyskał magisterium. W grudniu 1950 doktoryzował się na UJ na podstawie rozprawy pt. O «Księgach narodu i pielgrzymstwa» Adama Mickiewicza (promotor prof. Stanisław Pigoń). Jednocześnie w 1946-55 pracował na UJ, początkowo w Centrali Studium Słowiańskiego, następnie jako asystent Katedry Historii Literatury Polskiej. W 1951 ożenił się z Zofią Maślińską, polonistką i historykiem sztuki. Debiutował w 1952 referatem pt. Elementy stylu «Ksiąg» Mickiewicza, ogłoszonym w „Sprawozdaniach KUL” (nr 4). W 1952-55 współpracował nadto z Pracownią Języka Artystycznego Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (IBL PAN), kierowaną przez prof. Marię Renatę Mayenową, wykonując prace zlecone z zakresu kultury języka polskiego epoki Oświecenia. W 1955 przeniósł się do Katowic i podjął pracę jako adiunkt w tamtejszej Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP). Szkice historycznoliterackie, artykuły i recenzje publikował w „Poglądach” (1962-81), „Pamiętniku Literackim” (1963-81), „Ruchu Literackim” (1963-84) i „Zaraniu Śląskim” (1967-83). Współpracował też z redakcją Polskiego słownika biograficznego (12 haseł osobowych). W czerwcu 1968 został powołany na stanowisko docenta w przekształconym z WSP Uniwersytecie Śląskim (UŚ). Zorganizował tu Wydział Humanistyczny i w 1968 był jego pierwszym dziekanem. W 1969 otrzymał nagrodę Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego III stopnia. W 1976-93 kierował na UŚ Zakładem Historii Literatury Staropolskiej, Oświeceniowej i Romantycznej. W marcu 1977 habilitował się w IBL PAN z zakresu tekstologii i edytorstwa, na podstawie edycji Pism estetyczno-krytycznych Kazimierza Brodzińskiego. W latach osiemdziesiątych wchodził w skład komitetu redakcyjnego Dzieł Adama Mickiewicza wydawanych pod auspicjami Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza przez Spółdzielnię Wydawniczą Czytelnik. Przygotowywał studium monograficzne o Ignacym Chrzanowskim. W 1988 otrzymał tytuł profesora. W 1992 został członkiem honorowym Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1971), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1977), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1978). Zmarł 17 maja 1993 w Sosnowcu; pochowany na cmentarzu parafialnym w Solcu nad Wisłą.

Twórczość

1. O „Księgach narodu i pielgrzymstwa” Adama Mickiewicza. [Monografia]. Powst. ok. 1950. Wyd. pt. Ze studiów nad „Księgami narodu i pielgrzymstwa polskiego”. „Roczniki Humanistyczne” 1961 z. 1 s. 5-124.

Rozprawa doktorska.

2. Bibliografia prac Stanisława Pigonia. Kraków 1961-1972.

[1]. 1908-1959. W: Księga pamiątkowa ku czci Stanisława Pigonia. Kraków 1961 s. 7-125.

[2]. 1959-1970. W: Stanisław Pigoń, człowiek i dzieło. Kraków 1972 s. 448-515.

3. Spis lektur dla studentów filologii polskiej. Oświecenie — Romantyzm — Teoria literatury. Zestawili: Z. Nowak i I. Opacki. Katowice: Uniwersytet Śląski 1978, 37 s.

Wcześniej autorstwa Z.J. Nowaka wykaz: Teoria literatury; Pseudoklasycyzm — Preromantyzm; Romantyzm; Pozytywizm; Naturalizm. [Bibliografia]. W: Spis lektur dla studentów filologii polskiej. Katowice 1967 s. 37-39, 64-86. „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej”. Wyd. 2 zmienione tamże 1968 [tu nadto: Naukoznawstwo. Uczelnia wyższa. Metodyka pracy naukowej].

4. Wśród pisarzy i uczonych. Szkice historycznoliterackie. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1980, 350 s.

Zawartość

I. Z dziejów późnego Oświecenia: Współzawodnik Lindego [dot. A. Osińskiego]; W sprawie autorstwa „Krótkiej wiadomości o Dziewicy Orleańskiej” [tłumaczył na język polski K. Brodziński]; Kazimierz Brodziński o baroku i pisarzach barokowych. — II. Mickiewicz i jego recepcja: Żołnierz w świecie poetyckim Mickiewicza. [Praca magisterska]; Kilka uwag o metaforyce „Ksiąg narodu i pielgrzymstwa polskiego”; O „Słowniku języka Adama Mickiewicza”; „Pan Tadeusz” w przekładzie Hermana Buddensiega; Echa rocznicy Kristijonasa Donelaitisa [m.in. o jego poemacie „Pory roku” tłumaczonym na język niemiecki przez H. Buddensiega]. — III. W kręgu Jerzego Szaniawskiego: Ze wspomnień o Jerzym Szaniawskim; „Żeglarz” Szaniawskiego; O esejach teatralnych Szaniawskiego; Leon Pietrzykowski [o życiu, twórczości i kontaktach z J. Szaniawskim]. — IV. Inni współcześni pisarze i badacze literatury: Problemy twórczości Gustawa Morcinka; Wizja epoki jagiellońskiej [dot.: S.M. Kuczyński: Litwin i Andegawenka]; Piotr Grzegorczyk [wspomnienie pośmiertne]; Ze wspomnień o Stanisławie Pigoniu. — V. Z teorii literatury: Wśród zagadnień metodologii badań literackich; O głównych tezach współczesnej genologii.

Przekłady

niemiecki

szkicu: Żołnierz w świecie poetyckim Mickiewicza. „Mick. Blätter”, Heidelberg 1965 z. 28 s. 26-32.

5. Nad „Żmutem” Jarosława Marka Rymkiewicza. Katowice 1989, 14 s.Prace Komitetu Naukowego”, 14. Polska Akademia Nauk Oddział w Katowicach.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Alojzy Osiński. Z dziejów „Bogactw mowy polskiej”. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach. Prace Katedry Języka Polskiego. Sekcja Językoznawcza 1959 s. 38-57.
Hasło „myśl” z „Bogactw mowy polskiej” Alojzego Osińskiego. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach 1962 s. 53-76.
O Konradzie Górskim jako historyku literatury. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 1969 s. 101-109.
Stanisław Pigoń (1885-1968). W: Polski słownik biograficzny. T. 26. Wrocław 1981 s. 207-215.
Bibliografia prac Stanisława Zabierowskiego. W: Z teorii i praktyki pedagogicznej języka polskiego. T. 4. Katowice 1982 s. 215-226. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 510.
Stanisław Zabierowski — badacz i nauczyciel. W: Z teorii i praktyki pedagogicznej języka polskiego. T. 4. Katowice 1982 s. 203-214. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach w Katowicach, 501.
Jan Kochanowski w sądach Kazimierza Brodzińskiego. W: Jan Kochanowski. Twórczość i recepcja. T. 2. Katowice 1985 s. 40-57. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach w Katowicach, 696.
Kazimierz Brodziński wobec Biblii. W: Biblia a literatura. Lublin 1986 s. 239-264.
Czesław Miłosz jako tłumacz Biblii. Przegląd Humanistyczny 1987 nr 7/8 s. 1-14.
O „Dwóch teatrach” Jerzego Szaniawskiego. W czterdziestolecie prapremiery krakowskiej. Przegląd Humanistyczny 1987 nr 5 s. 53-66.
Warszawskie lata Kazimierza Brodzińskiego. W: Kazimierz Brodziński i jego epoka. Tarnów 1988 s. 22-32.
O syntezie historycznoliterackiej Ignacego Chrzanowskiego. W: Szkice o dawnej książce i literaturze. Katowice 1989 s. 123-134.
Konrad Górski — człowiek i dzieło. Przegląd Humanistyczny 1991 nr 3/4 s. 51-68.
Konrad Górski jako edytor Mickiewicza. W: Problemy edytorstwa literatur słowiańskich. T. 1. Wrocław 1991 s. 15-31.
Sztuka pisarska Ignacego Chrzanowskiego. W pięćdziesiątą rocznicę śmierci. Przegląd Humanistyczny 1991 nr 1 s. 43-51.
Rola łaciny w kulturze językowej epoki stanisławowskiej. Filomata 1992 nr 412 s. 499-513.
Z techniki homeryckiej w „Panu Tadeuszu. Filomata 1993 nr 9 s. 117-127.
Jeszcze jeden kontekst do „Fatum” Norwida. Studia Norwidiana”, Lublin 1994 t. 9/10 s. 125-131.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. Spis lektury obowiązujący od maja 1947 roku na Studium Historii Literatury Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Oprac. według wskazówek prof. dr S. Pigonia. Zestawił Z. Wasilewski przy współudziale H. Lenarczykówny i Z. Nowaka. Kraków: Wydawnictwo Koła Polonistów i Slawistów Studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego 1947, 16 s.
2. K. Brodziński: Pisma estetyczno-krytyczne. Oprac. i wstępem poprzedził Z. Nowak. (Dzieła. Red.: S. Pigoń. T. 3-4). Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1964, XVI, 447 + 347 s.
3. Prace Historycznoliterackie. T. 3. Red. Z. Nowak. Katowice 1972, 118 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 38.
4. Pięćdziesiąt lat Teatru Śląskiego im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach. Materiały sympozjum naukowego 20 i 21 października 1972. Redakcja naukowa Z. Nowak. Katowice: Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego 1976, 231 s.
5. Prace Historycznoliterackie. T. 11. Red.: Z. Nowak, I. Opacki. Katowice 1978, 148 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 264.
6. Oświecenie i Romantyzm. Teksty do ćwiczeń z historii literatury polskiej dla studentów II roku filologii polskiej studiów dziennych i zaocznych. Wybór: I. Opacki, Z. Nowak. Katowice: Uniwersytet Śląski 1979, 206 s.
7. Prace Historycznoliterackie. T. 17. Podróż i historia. Z motywów literatury Oświecenia i Romantyzmu. Red.: Z. Nowak, I. Opacki. Katowice 1980, 160 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 392.
8. Wśród zagadnień polskiej literatury barokowej. Red. Z. Nowak. Katowice: Uniwersytet Śląski 1980. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 383, 384.

Cz. 1. Światopogląd, genologia, topika, 176 s.

Cz. 2. Motywy, inspiracje, recepcja, 180 s.

9. Jan Kochanowski. Twórczość i recepcja. T. 1-2. Pod red. Z. Nowak. Katowice 1985, 164 + 166 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 696.
10. A. Mickiewicz: Pan Tadeusz. Oprac. Z. Nowak. Dzieła. T. 4. Warszawa: Czytelnik 1995, 523 s. Wyd. 2 tamże 1998.
11. A. Mickiewicz: Pan Tadeusz. Oprac. Z. Nowak. Wyd. 1 w tej edycji. Warszawa: Czytelnik 1999, 430 s.
12. I. Chrzanowski: Pisma wybrane. Oprac.: Z. Nowak, J. Starnawski. [Wstęp:] Z. Nowak. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2003, 635 s.

Omówienia i recenzje

Informacje rodziny 1997.

Słowniki i bibliografie

B. Mazurkowa: Bibliografia prac Zbigniewa Jerzego Nowaka. W: Szkice o literaturze dawnej i nowszej. Ofiarowane prof. Zbigniewowi Jerzemu Nowakowi w 70 rocznicę urodzin. Katowice 1992. Przedruk w: Warsztat badawczy Profesora Zbigniewa Jerzego Nowaka. Katowice 2004.

Ogólne

Artykuły

J. Starnawski: Zbigniew Jerzy Nowak. „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 1993” wyd. 1994.
J. Starnawski: Zbigniew Jerzy Nowak — badacz kompetentny. Z okazji jubileuszu. Ruch Literacki 1993 nr 1/2.
I. Bojerowa: Śp. Profesor dr hab. Zbigniew Jerzy Nowak. Język Polski 1994 z. 2.
K. Heska-Kwaśniewicz: Śląskie fascynacje prof. Zbigniewa Jerzego Nowaka; R. Ocieczek: Zbigniewie Jerzym Nowaku, nauczycielu akademickim. W: Śląskie miscellanea. T. 6. Kraków 1994.
Z. Stefanowska: Zbigniew Jerzy Nowak. Blok-Notes 1994 nr 11.
Cz. Zgorzelski: Zbigniew Jerzy Nowak. Pamiętnik Literacki 1994 z. 3.
M. Piechota: Śląski mickiewiczolog. O profesorze Zbigniewie Jerzym Nowaku. Śląsk 1998 nr 12.
P. Wilczek: Profesor Zbigniew Jerzy Nowak. Śląsk 1998 nr 5.
M. Piechota: Małe ojczyzny profesora Zbigniewa Jerzego Nowaka. Śląsk 2004 nr 9.
M. Piechota: Prof. Zbigniew Jerzy Nowak. (W 85. rocznicę urodzin). Rocznik Sosnowiecki 2004 t. 13.
Warsztat badawczy Profesora Zbigniewa Jerzego Nowaka. Charakterystyki, wspomnienia, bibliografia. Pod red. M. Piechoty. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2004, 170 s. [zawartość: I. Opacki: Nowak. (Zamiast wprowadzenia); Cz. Zgorzelski: Pożegnanie Zbigniewa Jerzego Nowaka; J. Paszek: Dzieło życia Zbigniewa Jerzego Nowaka. (O edycji „Pism...” Kazimierza Brodzińskiego); J. Starnawski: Komparatystyczny warsztat Zbigniewa Jerzego Nowaka; I. Bajerowa: Profesor Zbigniew Jerzy Nowak i sprawy śląskie; S. Zabierowski: Zbigniew Jerzy Nowak o Jerzym Szaniawskim; R. Skręt: O artykułach biograficznych Profesora Zbigniewa Jerzego Nowaka; Z. Stefanowska: „Pan Tadeusz” według Nowaka; M. Piechota: Profesor Zbigniew Jerzy Nowak — badacz, krytyk wydań i edytor „Pana Tadeusza”; T. Winek: Zbigniewa Jerzego Nowaka edytorska droga do „Pana Tadeusza”; W. Dudzińska: Warsztat edytorski Zbigniewa Jerzego Nowaka wobec dwóch wielkich poprzedników — Stanisława Pigonia i Konrada Górskiego; S. Sawicki: O Zbigniewie Nowaku — wspomnienie; R. Ocieczek: O Zbigniewie Jerzym Nowaku, nauczycielu akademickim — wspomnienie; P. Wilczek: Profesor Zbigniew Jerzy Nowak (1919-1993); J. Czerni: Z moich wspomnień o Zbyszku Nowaku. (Z dodatkiem fragmentów Jego ostatnich listów); J. Ryba: O Profesorze Zbigniewie Jerzym Nowaku — kierowniku seminarium magisterskiego; A. Tramer: Wspomnienie wykładów Profesora Zbigniewa Jerzego Nowaka].
M. Piechota: Profesor Zbigniew Jerzy Nowak (1919-1993). Wspomnienie po latach. Ruch Literacki 2005 nr 2.

O „Księgach narodu i pielgrzymstwa” Adama Mickiewicza

J. Starnawski: Mickiewiczowskie Księgi Narodu i Pielgrzymstwa w nowym oświetleniu. Twórczość 1962 nr 2.
S. Szczepański. Pamiętnik Literacki 1965 z. 4.

Wśród pisarzy i uczonych

W. Adamiec: Homo unius libri. Nowe Książki 1981 nr 7.
J. Starnawski. Ruch Literacki 1981 nr 4/5.
B. Zeler. Poglądy 1981 nr 5.

K. Brodziński: Pisma estetyczno-krytyczne

A. Witkowska: Jakiego Brodzińskiego obecnie znamy? Nowe Książki 1965 nr 11.
J.W. Gomulicki. Rocznik Literacki 1964 wyd. 1966.
R. Skręt. Ruch Literacki 1966 nr 1.