BIO

Urodzony 29 stycznia 1910 w Krakowie; syn Jana Niżyńskiego, żandarma austriackiego, potem chorążego Wojska Polskiego, i Marii z Sędzielowskich. Po ukończeniu w 1928 IV Gimnazjum Humanistycznego w Krakowie, studiował w 1928-32 w Akademii Sztuk Pięknych. W tym czasie był członkiem Akademickiego Koła Artystycznego Miłośników Dramatu Klasycznego. Rozpoczął także wówczas twórczość artystyczną jako literat i malarz, podjął też próby kompozytorskie. Debiutował w 1929 wierszem pt. Witraż na szybie, ogłoszonym w „Kurierze Literacko-Naukowym” (nr 9; pod pseudonimem M. Strum.). Drukował tu wiersze również później (pod pseudonimem M. Strumiłowski). W 1929 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich. Jesienią 1930 zorganizował eksperymentalny teatr amatorski Studio 30, w którym przygotowywał premierę własnego poematu dramatycznego pt. Dalmino (wobec sprzeciwu cenzury do premiery nie doszło, a teatr zlikwidowano). W 1932 przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował jako nauczyciel rysunku w Gimnazjum im. Władysława IV i jako grafik. W 1933-34 odbywał służbę wojskową w Podchorążówce w Krakowie. Ogłaszał recenzje, artykuły i wiersze w „Gazecie Literackiej” (1932-33), dwutygodniku „Zet” (1936-38) i „Pionie” (1936-39). Od 1935 pracował w Bibliotece Polskiej Akademii Literatury. W 1936 ożenił się z Krystyną Mikulską, pianistką. Od 1937 współpracował jako publicysta kulturalny z redakcją dwutygodnika „Myśl Polska”. Podczas okupacji niemieckiej przebywał początkowo w Warszawie, a od końca 1939 w Krakowie. Utrzymywał się ze sprzedaży obrazów, wyrobów ceramicznych i zabawek, udzielał też lekcji rysunku. Kontynuował także pracę literacką, pisząc wiersze, utwory dramatyczne i prozę. Zginął przejechany przez niemiecki samochód 10 kwietnia 1943 w Krakowie.

Twórczość

1. Opowieść o dzwonniku z portu Jaffa. [Wiersze]. Z 6 autolitografiami autora. Warszawa: Skład główny Gebethner i Wolff 1929, 55 s.

2. Szkice. Poezyj tom II-gi. Z litografiami autora. Kraków: Drukarskie Zakłady Artystyczno-Litograficzne Aureliusza Pruszyńskiego 1931, 33 s.

3. Dalmino. Poemat dramatyczny. Warszawa: Zakłady Graficzne; Kraków: Drukarnia Polska F. Zemanka 1932-1933.

Cz. 1. [Warszawa: Zakłady Graficzne 1932], 40 s.

Cz. 2. Kraków: Drukarnia Polska F. Zemanka 1933, 93 s.

4. Trzy mgły. Dramat w 4 aktach z prologiem. Prapremiera: Kraków, Teatr Miejski im. J. Słowackiego 1935. Druk fragmentów: „Czas” 1935 nr 310; „Ilustrowany Kurier Codzienny” 1935 nr 312; „Kurier Literacko-Naukowy” 1935 nr 14; „Współczesność Polska” 1935 nr 3; „Zet” 1935/36 nr 1. Wyd. osobne prologu pt. Trzy mgły. Apoteoza I. Warszawa: Skład główny Gebethner i Wolff 1936, 32 s.

Maszynopis autorski w Archiwum Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie.

Nagrody

Nagroda w konkursie miasta Krakowa na sztukę o Legionach Polskich w 1935.

5. Więcierz wieczorny. [Wiersze]. Warszawa: Nakład „Myśl Polska 1937, 64 s.

Zawartość

Cykle: Więcierz wieczorny; Rachunek sumienia; Czernią na przełaj.

6. Kawaler księżycowy. Zabawa krakowska w 3 aktach. Powst. 1938. Prapremiera: Kraków, dziedziniec Collegium Nowodworskiego 1939. Druk fragmentów: „As” 1939 nr 24, 27; „Kurier Literacko-Naukowy” 1939 nr 23; „Tempo Dnia” 1939 nr 160. Wyd. osobne całości: Wstęp: S. Dziedzic. Bochnia: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza 1991, 76 s.

Maszynopis autorski w Archiwum Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie.
Utwór powstał na zamówienie Krakowskiej Konfraterni Teatralnej kierowanej przez T. Kudlińskiego.

Adaptacje

teatralne

Wystawienie na scenie zawodowej: Kraków, Teatr Rozmaitości 1972.

7. Prawo bumeranga. Sztuka w 4 odsłonach. Powst. 1938.

Maszynopis autorski w Archiwum Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie.
Sztuka przyjęta do wystawienia w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie w 1939.

8. Soła. [Wierszyk dla dzieci]. Powst. przed 1943. Wyd. w oprac. literackim: W. Brzezickiego. Warszawa: Nasza Księgarnia 1952, 31 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1956, wyd. 3 1959, wyd. 4 1972, wyd. 5 1973, wyd. 6 1976.

Od wyd. 4 W. Brzezicki występuje jako współautor.

Utwory zaginione

Jeden taki na szczudłach. Dramat wierszem.
Wg informacji K. Niżyńskiej.
Jubileusz manekina. Komedia. [Współautor:] M. Rusinek. Powst. ok. 1935.
wg informacji: Polska Zbrojna 1935 nr 104.
Parch. Utwór dramatyczny. Powst. przed 1939.
Wg informacji K. Niżyńskiej.
Wiersze dla dzieci. Z ilustracjami autora. Powst. 1939.
Wg informacji K. Niżyńskiej.
Spinka. Anegdotka sceniczna. Powst. 1942.
Wg informacji K. Niżyńskiej.
Desant. Nowele sceniczne. Powst. 1943.
Wg informacji K. Niżyńskiej.
Podszepty św. Zofii. Powieść na tle autobiograficznym. Powst. ok. 1943.
Wg informacji K. Niżyńskiej.

Omówienia i recenzje

Informacja żony 1959.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Polski słownik biograficzny. T. 23. Cz. 1. Z. 95. Wrocław 1978 (K. Woźniakowski).

Ogólne

Artykuły

J. Braun: Poeta gorejący. Tygodnik Warszawski 1947 nr 1.
K. Czachowski: Marian Niżyński. Warszawa 1947 nr 4.
K. Czachowski: O Marianie Niżyńskim. W piątą rocznicę tragicznej śmierci poety. Dziennik Literacki 1948 nr 15.
Z. Leśnodorski: Wśród ludzi mojego miasta. Kraków 1963, passim.
W. Zechenter: Poeta księżycowy. (W 25-lecie śmierci Mariana Niżyńskiego). Życie Literackie 1968 nr 17.
W. Zechenter: Poeta księżycowy. Słowo Powszechne 1970 nr 29.
W. Zechenter: Autor „Kawalera księżycowego. (W 30 rocznicę śmierci Mariana Niżyńskiego). Dziennik Polski 1973 nr 86.
T. Kudliński: Dawne i nowe przypadki „teatrała. Kraków 1975, passim.
S. Dziedzic: Antynomie „poety gorejącego. Integracje 1988 nr 22.

Dalmino

J.A. Gałuszka: Wybitny talent. Gazeta Literacka 1932/1933 nr 7.
K. Czachowski: Trzy zajmujące debiuty. Czas 1933 nr 180.

Trzy mgły

H. Krüger: Konkurs dramatyczny o czynie legionowym. Kurier Poranny 1935 nr 84.
K. Leczycki. Gazeta Polska 1935 nr 338.
[T. Sinko] T.S.: Dramatyczna oda do młodości. Czas 1935 nr 313.
A. Waśkowski: Z Teatru im. Słowackiego. Głos Narodu 1935 nr 311.

Więcierz wieczorny

S. Czernik. Prosto z Mostu 1938 nr 2.
T. Dworak: Trup w akwarium, czyli poezje Mariana Niżyńskiego. Myśl Narodowa 1938 nr 3.
S. Lichański: Glossy o antyrealizmie poetyckim. Pion 1938 nr 12.

Kawaler księżycowy

T. Sinko: Nowa wersja Twardowskiego. Czas 1939 nr 158.
J. Wapiennik-Kossowicz. Ruch Literacki 1991 nr 6.
J. Okoń. Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 1992 nr 1/2.